ΚΑΘΑΡΣΗ

SOFI OKSANEN
Μετάφραση: ΜΑΡΙΑ ΜΑΡΤΖΟΥΚΟΥ
Εκδόσεις ΤΟΠΟΣ
Σελ. 361, Νοέμβριος 2010

     Οι τρεις χώρες της Βαλτικής Θάλασσας, είναι λίγο-πολύ άγνωστος τόπος για μας, παρά το γεγονός ότι εδώ και λίγα χρόνια, είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βέβαια η ένταξή τους έγινε με καθαρά πολιτικά κριτήρια (μετά από επιμονή -ποιών άλλων;- των Γερμανών) κι όχι οικονομικά, αλλά αυτό είναι κάτι που δεν αφορά την σημερινή παρουσίαση. Δεν είναι οι μόνες άλλωστε...Κι αν γνωρίζουμε έστω σαν όνομα τη Λιθουανία -κυρίως λόγω...μπάσκετ, αφού η εθνική της ομάδα ήταν αρκετές φορές αντίπαλος της αντίστοιχης ελληνικής- οι άλλες μοιάζουν terra incognita.

     Η χώρα που μας ενδιαφέρει είναι η Εσθονία (η τρίτη είναι η Λετονία) με πρωτεύουσα το Ταλίν. Μια μικρή σε έκταση και πληθυσμό χώρα (λιγότεροι από 1.౩౦౦.౦౦౦ κάτοικοι), που από το 1954 μέχρι το 1991, ήταν μια από τις Σοβιετικές Δημοκρατίες. Και μας ενδιαφέρει γιατί εδώ (Ταλίν, Δυτική Εσθονία-αλλά και Βερολίνο) ετυλίσσεται ο μύθος του βιβλίου που σας παρουσιάζουμε και που καλύπτει χρονικά μισό αιώνα.

     Μια βροχερή μέρα το 1992, η Αλίιδε Τρούου, μια ηλικιωμένη γυναίκα που ζει μόνη σ' ένα χωριό της Εσθονίας, βλέπει κάτι παράξενο στην αυλή της. "Ο σωρός ήταν ακόμα εκεί, κάτω από το δέντρο στην ίδια θέση. Η Αλίιδε πλησίασε χωρίς να τον αφήσει από τα μάτια της, κοιτάζοντας όμως συγχρόνως ολόγυρα, μήπως υπήρχε κανείς. Ο σωρός ήταν κοπέλα. Λασπωμένη, κουρελιασμένη, βρόμικη αλλά κοπέλα. Εντελώς άγνωστη. 'Ανθρωπος με σάρκα και οστά...Από τις αργές της προτάσεις η Αλίιδε έμαθε πως η κοπέλα πήγαινε το απόγευμα με κάποιον στο Ταλίν με αυτοκίνητο και μ' αυτόν τον κάποιο μάλωσε κι αυτός ο κάποιος τη χτύπησε και η κοπέλα το 'σκασε".

     Η κοπέλα είναι η 20χρονη Ζάρα, που όταν συνέρχεται εντελώς, εξηγεί στην ηλικιωμένη ότι βρέθηκε στην αυλή της, προσπαθώντας να ξεφύγει από το βίαιο άντρα της. Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Δραπέτευσε από Ρώσους εμπόρους λευκής σάρκας, για τους οποίους δούλευε στο Βερολίνο και οι οποίοι τη μετέφεραν στο Ταλίν όπου λόγω του ανοίγματος των συνόρων, πίστευαν ότι υπήρχε καλύτερη "πελατεία" από τις σκανδιναβικές χώρες.

     Όμως το ότι βρέθηκε στην αυλή της ήταν τυχαίο ή κάτι κρύβεται πίσω από τα λεγόμενα και τις κινήσεις της Ζάρα; Ποιά είναι πραγματικά αυτή η κοπέλα;

     Μέσω της ιστορίας των δύο γυναικών που ξετυλίγεται με αναδρομές στο χώρο και το χρόνο, η συγγραφέας αποκαλύπτει ένα τερατώδες πλέγμα συνενοχής, συγκάλυψης και προδοσίας, που ένα "γύρισμα" της Ιστορίας, επέβαλε στο λαό της Εσθονίας. Ένα μυθιστόρημα με γοτθική ατμόσφαιρα, όπου τίποτα δεν είναι αυτό που δείχνει και κανείς αυτό που φαίνεται να είναι. Όπου "καλοί" και "κακοί" γίνονται αξεδιάλυτο κουβάρι. Και στο οποίο δύο γυναίκες επιμένουν ν' αντιστέκονται σε πείσμα κάθε αντιξοότητας.

     Η εσθονικής καταγωγής Σόφι Οξάνεν, είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση συγγραφέως. Γεννήθηκε τον Ιανουάριο του 1977. Με το πρώτο της μυθιστόρημα, το "Stalins Cows" (2003), πέρασε στην ελίτ των νέων Φιλανδών συγγραφέων. Δύο χρόνια αργότερα ακολούθησε το "Baby Jane". Η "Κάθαρση" είναι το τρίτο της μυθιστόρημα. Γράφτηκε αρχικά το 2002 με τη μορφή θεατρικού έργου, το οποίο ανέβηκε από το Εθνικό Θέατρο της Φινλανδίας, ενώ το 2012 έχει προγραμματιστεί να γίνει ταινία. Μεταφράστηκε σε 38 γλώσσες. Η Οξάνεν, παρεμβαίνει συχνά στα πολιτικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δρώμενα της χώρας της, αρθρογραφώντας στο Τύπο. Σε αντίθεση με την πλειονότητα των Ελλήνων συγγραφέων, που τηρούν "σιγήν ιχθύος". Βέβαια για να μη ρίχνουμε κι εύκολα το "ανάθεμα" κατά και δικαίων και αδίκων, ίσως να μη βρίσκουν και "βήμα" για να εκθέσουν τις απόψεις τους. Η Οξάνεν, έχει κερδίσει πολλά βραβεία, έχει αναδειχθεί "Πρόσωπο της Χρονιάς" το 2009, ενώ ο Πρόεδρος της Εσθονίας, της απένειμε μετάλλιο τιμής.