22/11/63

STEPHEN KING

Μετάφραση: ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΠΑΝΔΩΝΗΣ

Εκδόσεις BELL

Σελ. 837, Σεπτέμβριος 2012

     Στις 22 Νοεμβρίου του 1963, στο Ντάλας του Τέξας, δολοφονήθηκε ο τότε πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Τζον Κένεντι. Η σκηνή καταγράφηκε από πολλές κάμερες που κάλυπταν το γεγονός της επίσκεψης του προέδρου και νομίζω ότι οι περισσότεροι την έχουμε παρακολουθήσει. Δεν θα διεκδικήσω δάφνες πρωτοτυπίας λέγοντας ότι το γεγονός της δολοφονίας, ήταν από τα πιο σημαντικά του αιώνα. Ούτε λέγοντας ότι αν εκείνη τη μέρα ο πρόεδρος Κένεντι δεν έπεφτε νεκρός, θα ζούσαμε σήμερα σε ένα διαφορετικό κόσμο. Δεν ξέρω αν θα ήταν καλύτερος ή χειρότερος, σίγουρα όμως δεν θα ήταν ο ίδιος.

     Η δολοφονική επίθεση, απασχόλησε πολλούς ερευνητές και ακόμη και σήμερα, βλέπουν το φως της δημοσιότητας διάφορες εκδοχές, αφού το επίσημο πόρισμα που κατονόμαζε σα δολοφόνο τον Λη Χάρβεϊ Όσβαλντ, ήταν διάτρητο. Ο κάθε ερευνητής, με λογικά ή λιγότερο λογικά επιχειρήματα, προσπαθεί να πείσει για την ορθότητα της άποψής του. Γράφτηκαν βιβλία, γυρίστηκαν ταινίες, ντοκιμαντέρ και γενικά η υπόθεση απασχολεί ανθρώπους ακόμη και σήμερα.

     Ο Σ. Κινγκ, εξετάζει το γεγονός, από μια διαφορετική, ας πούμε «μεταφυσική» σκοπιά. Ο 35χρονος καθηγητής αγγλικής φιλολογίας Τζέικ Έπινγκ, ζει ήσυχα στο Λίσμπον Φολς του Μεην. Κάπου-κάπου γευματίζει στο μαγαζί του Αλ Τέμπλτον και με την πάροδο των ετών, ανέπτυξαν φιλική σχέση. Ξαφνικά, μια μέρα, βρήκε το μαγαζί κλειστό και τον Αλ σε άσχημη κατάσταση: «…ο Αλ ήταν σοβαρά άρρωστος. Το είδα με την πρώτη. Θανάσιμα άρρωστος θα έλεγα…Ο Αλ Τέμπλτον, είχε αντικατασταθεί από ένα άρρωστο, γερασμένο, φάντασμα». Τότε ο Αλ του εκμυστηρεύτηκε ένα μυστικό. Η αποθήκη του μικρού εστιατορίου του, είναι μια πύλη στο χρόνο! Βγάζει σε μια συγκεκριμένη μέρα του 1958. Ο Αλ κάνει στον Τζέικ μια παράξενη πρόταση: να γυρίσει στο παρελθόν και να προσπαθήσει ν’ αποτρέψει τη δολοφονία του προέδρου Κένεντι, επειδή ο ίδιος, λόγω της κακής κατάστασης της υγείας του, δεν θα τα καταφέρει!! «Αν ήθελες ποτέ σου ν’ αλλάξεις τον κόσμο, να η ευκαιρία σου. Σώσε τον Κένεντι. Σώσε τον αδερφό του. Σώσε τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Εμπόδισε τις φυλετικές ταραχές. Εμπόδισε, ίσως και το Βιετνάμ».

     Ο Τζέικ, μετά το αρχικό ξάφνιασμα, δέχεται. Κι έχει πολλούς λόγους για να το κάνει. Έτσι ξεκινά μια καινούρια ζωή, σε μια Αμερική πιο συντηρητική, στον κόσμο του Άιζενχάουερ κι ενός νεαρού τραγουδιστή από το Μέμφις, του Έλβις, όπου τα αμερικάνικα αυτοκίνητα είναι τεράστια, τα κορίτσια φοράνε σοσόνια, τα αγόρια έχουν στρατιωτικό κούρεμα, οι τηλεοράσεις είναι σα ντουλάπια και το κάπνισμα επιτρέπεται παντού.

     Σ’ αυτόν τον κόσμο, στον οποίο ο Κένεντι είναι ακόμη ένας νεαρός γερουσιαστής, ο Τζέικ συστήνεται με άλλο όνομα, πιάνει δουλειά σε σχολείο κι ερωτεύεται επικίνδυνα μια όμορφη βιβλιοθηκάριο. Δεν ξεχνά όμως την «αποστολή» του. Παρακολουθεί στενά τον Όσβαλντ και κάθε βήμα οδηγεί στο Ντάλας, όπου η Ιστορία μπορεί να πάψει πια να είναι όπως την ξέρουμε αν και «…το παρελθόν δε θέλει να το αλλάζουν. Όταν προσπαθείς να το κάνεις σε πολεμάει. Κι όσο μεγαλύτερη είναι η πιθανή αλλαγή, τόσο πιο σκληρά σε πολεμάει».

     Δεν είμαι φαν των ιστοριών του φανταστικού. Όμως το συγκεκριμένο βιβλίο με σαγήνευσε και με συνάρπασε. Η γραφή και η κλιμάκωση της ιστορίας είναι με τέτοιο τρόπο δοσμένη, ώστε αν και ξέρεις ενδόμυχα ότι αυτά δεν είναι δυνατό να συμβούν, εν τούτοις κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης δεν αμφισβητείς το βασικό εύρημα του βιβλίου, το ταξίδι στο χρόνο. Γι’ αυτό εξάλλου και ο Κινγκ, θεωρείται κορυφαίος στο είδος. Η δυνατότητά του να πείθει και να κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη είναι μοναδική. Ενδιαφέρον βιβλίο για όλους, αλλά must για τους φανατικούς του είδους.

Ο ΧΟΡΟΣ ΤΟΥ ΓΛΑΡΟΥ

ANDREA CAMILLERI
Μετάφραση: ΦΩΤΕΙΝΗ ΖΕΡΒΟΥ
Εκδόσεις: ΠΑΤΑΚΗΣ
Σελ. 313, Ιούνιος 2012

     Ορισμένες σκέψεις μου, για την-αγαπημένη μου-αστυνομική λογοτεχνία και την αντιμετώπισή της από διάφορους κριτικούς, ιδιαίτερα στο παρελθόν, τις έχω αναφέρει στην παρουσίαση του βιβλίου «Ο Άνθρωπος Από Το Πεκίνο». Ανάμεσα στα άλλα, έγραψα ότι ο συγγραφέας εκείνου του βιβλίου, συγκαταλέγεται ανάμεσα στους αγαπημένους μου στο συγκεκριμένο είδος και ότι έχω διαβάσει όλα τα βιβλία του που έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά. Το ίδιο συμβαίνει και με τον συγγραφέα του βιβλίου που παρουσιάζω σήμερα, τον Αντρέα Καμιλλέρι. Επίσης έγραψα ότι μου αρέσει το γεγονός, ότι πολλοί συγγραφείς αστυνομικών ιστοριών, δε διστάζουν στα βιβλία τους, να θίξουν προβλήματα ευρύτερα, που ταλανίζουν τις κοινωνίες.

     Στο συγκεκριμένο βιβλίο, οι περιπέτειες του βασικού χαρακτήρα, του ιδιόρρυθμου αστυνόμου Σάλβο Μονταλμπάνο-είναι «πρωταγωνιστής» σε δεκαεννέα από τα βιβλία του συγγραφέα-ξεκινούν όταν ο συνεργάτης του, επιθεωρητής Φάτσιο, εξαφανίζεται μυστηριωδώς. Έχει μέρες να εμφανιστεί στο αστυνομικό τμήμα της Βιγκάτα, αλλά και στο σπίτι του. Ο Μονταλμπάνο, προσπαθώντας να λύσει το πρόβλημα και να βρει το συνεργάτη του, θα μπει σε έναν κόσμο, στον οποίο πτώματα ανακαλύπτονται και ανασύρονται μέσα από ξερά πηγάδια που βρίσκονται σε περιοχές έρημες και άγριες, περιλαμβάνει αμφιλεγόμενες υπάρξεις που έχουν θλιβερά πάθη, διενεργείται εμπόριο χημικών όπλων στο οποίο εμπλέκονται ανήθικοι πολιτικοί και στον οποίο ανακαλύπτει παράξενα αντικείμενα όπως κιάλια, τηλεσκόπια, αισχρά αντικείμενα βασανισμού και ανήθικου απάνθρωπου εξαναγκασμού.

     Παράλληλα με την περιγραφή των ερευνών του αστυνόμου, ο συγγραφέας κάνει αναφορά στις υπηρεσίες της χώρα του, για τις οποίες δεν έχει και την καλύτερη άποψη: «Λειτουργεί τίποτα στην Ιταλία, υπάρχει κάτι που να αναχωρεί και να φτάνει στην ώρα του; Τα τρένα έφταναν καθυστερημένα, τα αεροπλάνα το ίδιο, μόνο με τη βοήθεια του Θεού τα πλοία σαλπάρουν από τα λιμάνια, καλύτερα να μην αναφερθούμε στα ταχυδρομεία, τα δημόσια έργα καθυστερούν πέντε έως δέκα χρόνια, περνούσαν δεκαετίες μέχρι να ψηφιστούν καινούριοι νόμοι, δίκες αναβάλλονταν συνεχώς…».

    Κι αν αυτά φαίνονται τραγικά οικεία και γνωστά, διαβάστε τι γνώμη έχει για το πολιτικό προσωπικό και τους διάφορους φορείς και είμαι σίγουρος ότι, αν και αναφέρεται σε άλλη χώρα, δεν απέχει πολύ από τη δική σας άποψη για τη δική μας χώρα: «Η κυβέρνηση φλυαρούσε, η αντιπολίτευση φλυαρούσε, η Εκκλησία φλυαρούσε, η Συνομοσπονδία Ιταλικής Βιομηχανίας φλυαρούσε, τα συνδικάτα φλυαρούσαν, κι έπειτα φλυαρούσαν για ένα διάσημο ζευγάρι που χώριζε, για ένα φωτογράφο ο οποίος απαθανάτιζε εικόνες που δεν έπρεπε, για τον πιο πλούσιο και ισχυρό άντρα της χώρας, η γυναίκα του οποίου για να τον εκθέσει είχε γράψει δημόσια κάποιες λέξεις που είχε πει εκείνος σε μια άλλη γυναίκα, φλυαρούσαν ασταμάτητα για τους εργάτες που έπεφταν από τις σκαλωσιές σαν ώριμα φρούτα, για τους λαθρομετανάστες που πνίγονταν στη θάλασσα, για τους συνταξιούχους που φυτοζωούσαν, για τα παιδάκια που βιάζονταν. Φλυαρούσαν πάντα και παντού για όλα τα προβλήματα, αλλά ήταν όλες ανούσιες συζητήσεις, καμιά δεν κατέληγε σε κάποιο συγκεκριμένο μέτρο».

     Αυτή η παράθεση απόψεων βέβαια, δεν αποβαίνει σε βάρος της εξέλιξης του μύθου, αλλά εντάσσεται μέσα σ’ αυτόν. Ένα ακόμα απολαυστικό βιβλίο από τον μεγάλο ιταλό συγγραφέα.

     Ο Αντρέα Καμιλλέρι, που είναι σήμερα ο πιο πολυδιαβασμένος Ιταλός συγγραφέας, είναι μια μάλλον ιδιάζουσα περίπτωση. Γεννήθηκε το 1925 στη Σικελία και για βιοποριστικούς λόγους, δεν είχε γράψει ούτε μία γραμμή στη ζωή του. Όταν αποφάσισε στα εξήντα του να αφοσιωθεί στο γράψιμο, έγινε αμέσως ένα μοναδικό εκδοτικό φαινόμενο. Ολόκληρη η Ιταλία και στη συνέχεια οι αναγνώστες σε άλλες χώρες, αιχμαλωτίστηκαν απ’ αυτόν τον μεγάλο τεχνίτη της πλοκής. Στα ελληνικά κυκλοφορούν διηγήματα και είκοσι τρία μυθιστορήματά του, τα περισσότερα από τις εκδόσεις Πατάκη.

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΚΙΝΟ

HENNING MANKELL

Μετάφραση: ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΑΡΟΥΞΗΣ

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Σελ. 547, Ιούνιος 2012

     Στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν, η αστυνομική λογοτεχνία, αντιμετωπιζόταν με απαξίωση, ως ένα υποδεέστερο λογοτεχνικό είδος ή καλύτερα ούτε καν ως λογοτεχνία. Ειδικά στην Ελλάδα οι «σοβαροί» κριτικοί, δεν έριχναν ούτε ένα βλέμμα στα βιβλία του είδους. Για να πούμε βέβαια και «του στραβού το δίκιο», η τότε εκδοτική πρακτική είχε δώσει πολλές αφορμές: ένας σωρός από κακομεταφρασμένα και λάθος επιλεγμένα βιβλία, φτηνιάρικες και κακοσχεδιασμένες εκτυπώσεις, που έδιναν την εντύπωση πως τίποτα καλό δεν υπάρχει εκεί. Έτσι ανάμεσα στα ξερά καίγονταν και τα χλωρά (όπου «χλωρά» τα έργα των μεγάλων συγγραφέων του είδους). Τα τελευταία χρόνια τα πράγματα άλλαξαν. Η επιλογή των τίτλων είναι πιο προσεκτική, οι μεταφράσεις πολύ καλές και η εκτύπωση των βιβλίων προσεγμένη. Παράλληλα, οι νεώτεροι συγγραφείς του είδους, πολλές φορές στα βιβλία τους, εκτός από την ανάπτυξη του μύθου, εντάσσουν και θέματα που απασχολούν την κοινωνία είτε σε τοπικό επίπεδο είτε γενικότερα.

      Όπως έγραφα και σε προηγούμενη παρουσίαση, τα ηνία στην αστυνομική λογοτεχνία στην Ευρώπη, μετά τους άγγλους συγγραφείς, έχουν αναλάβει οι σκανδιναβοί. Ένας από τους παλιούς και πολυγραφότερους, είναι ο Χένινγκ Μανκέλ, ο οποίος σε όλα τα βιβλία του, εντάσσει κριτική και σχολιασμό των κακώς κειμένων, τόσο στη Σουηδία, όσο και αλλού και είναι από τους αγαπημένους μου συγγραφείς. Έχω διαβάσει όλα του τα βιβλία που κυκλοφορούν στα ελληνικά.

     Στο βιβλίο που θα μας απασχολήσει σήμερα, όλα ξεκινούν με την άγρια δολοφονία τον Ιανουάριο του 2006 στο μικρό σουηδικό χωριό Χεχουεβάλεν, δεκαεννέα ηλικιωμένων κατοίκων! «…ποια αδικία θα μπορούσε μα απαιτεί μια τόσο δραματική εκδίκηση; Ποιος θα είχε οικονομική οφέλη σκοτώνοντας κάμποσους συνταξιούχους σε ένα χωριουδάκι του βορρά, που βρίσκονταν έτσι κι αλλιώς πολύ κοντά στο θάνατο;»

     Στην υπόθεση εμπλέκεται η δικαστής Μπιργκίτα Ρόσλιν, συγγενείς της οποίας είναι κάποιοι από τους δολοφονημένους (το ζεύγος Αντρέν). Τα πράγματα χειροτερεύουν όταν η δικαστής μαθαίνει ότι τα μέλη μιας ακόμα οικογένειας Αντρέν που ζουν στη Νεβάδα των ΗΠΑ, έχουν επίσης δολοφονηθεί. Τότε ανάμεσα στα έγγραφα που το ζεύγος Αντρέν κρατούσε στο σπίτι του, ανακαλύπτει το ημερολόγιο ενός προγόνου της, που το 19ο αιώνα, δούλευε ως επιστάτης στην κατασκευή του αμερικανικού σιδηροδρόμου, ο οποίος περιγράφει τις άθλιες συνθήκες ζωής των κινέζων εργατών, που θέλοντας και μη, εργάστηκαν σ’ αυτό το έργο. «Όλα αυτά έγιναν το καλοκαίρι του 1863. Μια χρονιά που χιλιάδες κινέζοι χωρικοί απήχθηκαν και μεταφέρθηκαν στην Αμερική, η οποία τους κατάπιε με τα αχόρταγα σαγόνια της. Εκεί τους περίμενε ο ίδιος μόχθος από τον οποίο ονειρεύονταν να ξεφύγουν». Έτσι ενώ η αστυνομία είναι στο σκοτάδι, αφού δεν έχει κανένα στοιχείο στην κατοχή της κι επιμένει ότι μόνο ένας παράφρων θα μπορούσε να διαπράξει το μακελειό στο Χεχουεβάλεν, η Μπιργκίτα είναι αποφασισμένη ν’ αποκαλύψει μια πολύ πιο περίπλοκη πραγματικότητα. «Τότε συνειδητοποίησε πως ούτε αυτή ούτε η αστυνομία είχαν αντιληφθεί το μέγεθος και τη σημασία των γεγονότων. Αυτή η υπόθεση ήταν πιο μεγάλη, πιο βαθιά και πιο μυστηριώδης απ’ όσο είχαν φανταστεί». Η έρευνά της, την οδηγεί στις υψηλές σφαίρες εξουσίας στο σύγχρονο Πεκίνο και ο Μανκέλ με αυτή την ευκαιρία, κάνει-μέσα από την εξέλιξη του μύθου-μια ανάλυση του οικονομικού «θαύματος» της Κίνας και του αγώνα που μαίνεται στα παρασκήνια του κινεζικού Κομμουνιστικού κόμματος, για τη νομή της εξουσίας, που θα ζήλευαν πολλοί οικονομικοί και πολιτικοί αναλυτές. Με την ίδια οξυδέρκεια κρίνει και την κοινωνική-πολιτική πραγματικότητα της Σουηδίας –όπως σε κάθε του βιβλίο-δίνοντας ιδιαίτερο βάρος αυτή τη φορά στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης. Κι όλα αυτά, μέσα από την εξέλιξη μιας συναρπαστικής αστυνομικής ιστορίας, που δε θα σας επιτρέψει εύκολα να αφήσετε το βιβλίο από τα χέρια σας.

     Ο Χένινγκ Μανκέλ, γεννήθηκε το 1948 στη Σουηδία. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε 35 γλώσσες κι έχουν τιμηθεί με πολλά βραβεία. Στα ελληνικά κυκλοφορούν δέκα μυθιστορήματα, όλα από τις εκδόσεις Ψυχογιός.