Η ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΣΚΛΑΒΑ

ΑΝΝΑ ΓΡΙΒΑ
Εκδόσεις ΜΕΛΑΝΙ
Σελ. 156, Οκτώβριος 2022

      Από την πραγματική ιστορία της Γαρυφαλλιάς Μιχάλβεη (1817-1830), είναι εμπνευσμένο το μυθιστόρημα «Η Ελληνίδα Σκλάβα» της Α. Γρίβα.

     Η Γαρυφαλλιά ήταν ένα μικρό κορίτσι, μέλος μιας ευκατάστατης οικογένειας των Ψαρών. Σε ηλικία επτά ετών, τον Ιούνιο του 1824, αιχμαλωτίστηκε όταν τουρκικές ορδές κατέλαβαν το νησί για να καταπνίξουν την επανάσταση. Η τύχη της υπόλοιπης οικογένειάς της δεν έγινε γνωστή, αλλά με δεδομένες τις μαζικές κι εκτεταμένες σφαγές που ακολούθησαν την κατάληψη του νησιού, θεωρείται ότι είχε την τύχη των περισσότερων κατοίκων. «Ήξερε για το χώμα που είχε γεμίσει νεκρούς  και όποιος ήθελε να βαδίσει έπρεπε να πατήσει πάνω τους. Ήξερε για τους γέροντες που τους έκαψαν ζωντανούς όταν τους βρήκαν να έχουν κρυφτεί μέσα σε εκκλησίες […] Όταν στις 21 Ιουνίου 1824 οι Οθωμανοί κατέλαβαν τελικά το νησί με μεγάλες δυνάμεις στρατού και στόλου, περισσότεροι από 15.000 κάτοικοι σφαγιάστηκαν».

     Πουλήθηκε σε σκλαβοπάζαρο κι έζησε άθλια ζωή. Σε ηλικία δέκα ετών ασθένησε (από άγνωστη αρρώστια) και ξαναπουλήθηκε σε δουλέμπορο στη Σμύρνη. Εκεί την εντόπισε ο αμερικανός (δεν είναι ξεκάθαρο αν ήταν διπλωμάτης ή έμπορος) Τζότζεφ Λάνγκτον. «Ανάμεσα σε όλα εκείνα τα καταβεβλημένα κορμιά, μονάχα ένα κορίτσι είχε το βλέμμα του υψωμένο προς μια αδιευκρίνιστη κατεύθυνση. Ένα κορίτσι απίστευτα λεπτό, με μαύρα μακριά μαλλιά και βαθιές χαρακιές στα μπράτσα. Μόλις πέρασα από μπροστά της, ένιωσα τα μάτια της να καρφώνονται πάνω μου. Χωρίς να καταλάβω, στάθηκα και την κοίταξα κι εγώ. Τότε εκείνη έπεσε στα γόνατα και σταύρωσε ικετευτικά τα χέρια της. Αυτή η εικόνα ήταν ίσως ότι πιο θλιβερό έχω δει ποτέ στη ζωή μου». Αμέσως πλήρωσε το αντίτιμο που ζητούσε ο δουλέμπορος και την πήρε μαζί του για να την απελευθερώσει. «Δεν κατάλαβα πόσο γρήγορα έγιναν όλα. Έδωσα όσα χρήματα μου ζήτησε ο έμπορος και την τράβηξα μακριά από τον εφιάλτη». Στη συνέχεια την έστειλε στην οικογένειά του στη Βοστώνη. Εκεί έζησε τρία ήρεμα χρόνια, αφού η οικογένεια Λάνγκτον την περιέβαλε με αγάπη κι έκανε ότι ήταν δυνατό για να την περιθάλψει (σωματικά και ψυχικά) από τις κακουχίες της σκλαβιάς. Όμως φαίνεται ότι παρά τις περιποιήσεις η ασθένεια επέστρεψε και η Γαρυφαλλιά πέθανε το 1830 σε ηλικία δεκατριών ετών.

     Η ιστορία της έγινε γνωστή και συγκίνησε Αμερική κι Ευρώπη. Η ζωγράφος Αν Χολ, δημιούργησε ένα πορτραίτο της. Λίγα χρόνια αργότερα, ο γλύπτης Χάιραμ Πάουερς, φιλοτέχνησε το άγαλμα της αλυσοδεμένης Ελληνίδας Σκλάβας, το οποίο οι υπέρμαχοι της κατάργησης της δουλείας στην Αμερική, είδαν ως σύμβολο του δικού τους αγώνα.

     Η συγγραφέας του βιβλίου, μετέπλασε με εξαιρετικό τρόπο, λογοτεχνικά την ιστορία της Γαρυφαλλιάς, διατηρώντας κάποια στοιχεία και παραλλάσσοντας κάποια άλλα, που την διευκόλυναν πέρα από την αφήγηση μιας υπέροχης ιστορίας, να μεταφέρει και κάποια μηνύματα που ήθελε. Το μυθιστόρημα εξελίσσεται σε μια ταραγμένη για την Αμερική εποχή, λίγο πριν τον εμφύλιο. Μια περίοδο, στην οποία η αντίθεση στο «θεσμό» της δουλείας αρχίζει να δυναμώνει, όπως και ο αποτροπιασμός για την εξόντωση των ιθαγενών αμερικανών, ενώ την ίδια περίοδο κάνουν την εμφάνισή τους δυναμικές γυναίκες που απαιτούν καλύτερη θέση στον κόσμο για το φύλο τους. Όλα αυτά τα φλέγοντα ζητήματα, όπως και κάποια ακόμη, καταφέρνει η συγγραφέας να εντάξει στην εξαιρετική λογοτεχνική μετάπλαση μιας πραγματικής, τραγικής ιστορίας, που συγκίνησε την κοινή γνώμη και δυνάμωσε το φιλελληνικό  κίνημα.