ΜΕΣΕΓΓΥΟΥΧΟΙ ΚΑΙ ΔΟΣΙΛΟΓΟΙ

Και το τέλος της εβραϊκής επιχειρηματικότητας στην κατοχική Θεσσαλονίκη
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΑΤΖΟΓΛΟΥ
Εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ
Σελ. 569, Σεπτέμβριος 2023

      Ιστορικό δοκίμιο χαρακτηρίζεται το βιβλίο του Γιάννη Καρατζόγλου που κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες.

     Αναφέρεται στην λεηλασία που υπέστησαν οι εβραϊκές περιούσιες, όταν από τις 15 Μαρτίου 1943, οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης (περίπου 50 χιλ. άτομα) οδηγήθηκαν στα στρατόπεδα εξόντωσης, αφήνοντας αφύλακτα τα σπίτια και τις επιχειρήσεις τους.

     Οι πρώτοι που έπεσαν σαν ύαινες στα σπίτια των εβραίων ήταν-όχι όλοι αλλά οι περισσότεροι-χριστιανοί γείτονές τους. «Πριν την εκτόπιση του εβραϊκού πληθυσμού στην «Κρακοβία», ζούσανε στη Θεσσαλονίκη 10-11.000 οικογένειες Εβραίων που ανήκαν κοινωνικά στις 3 τάξεις: στο προλεταριάτο, που διέμενε κυρίως στους διάφορους περιαστικούς συνοικισμούς […] και αποτελούσαν την πληθυσμιακή πλειονότητα, στους μεσοαστούς που διέμεναν κυρίως στις περιοχές του Κέντρου […] και τέλος στους εύπορους επιχειρηματίες και εισοδηματίες, εμπόρους και βιομηχάνους, που κατοικούσαν κυρίως στις «Εξοχές» δηλ. ένθεν και εκείθεν της οδού Βασ. Όλγας μέχρι την οδό Αλλατίνι και φυσικά αποτελούσαν τη μειοψηφία. Οι πρώτοι «επιβάτες» των τρένων για το Άουσβιτς ήταν οι κάτοικοι των φτωχικών περιοχών της Δυτικής Θεσσαλονίκης, οι κατοικίες των οποίων «άδειαζαν» κάθε φορά που ένας συρμός αναχωρούσε για τα στρατόπεδα. Έτσι, δινόταν η δυνατότητα να γίνεται ένα πλιάτσικο από τους χριστιανούς των περιοχών αυτών με λεία τα έπιπλά και γενικά της οικοσκευές των μέχρι πριν λίγο κατοίκων τους».

     Οι αρχές κατοχής και η γερμανική προπαγάνδα, ενεργώντας έξυπνα και πονηρά, επέτρεψαν κι ενθάρρυναν τη λεηλασία για δύο λόγους: αφ’ ενός γιατί έτσι έκαναν τον πληθυσμό συνένοχους στο έγκλημα κι αφ’ ετέρου, γιατί κινηματογραφούσαν τα λεηλασία μεταφέροντας παντού το μήνυμα ότι οι κάτοικοι αποδέχτηκαν τα μέτρα κατά των Εβραίων.

     Αυτά όσο αφορά τα πιο φτωχικά σπίτια. Γιατί τα πολυτελή σπίτια των εύπορων, είχαν από νωρίς επιταχθεί από τις αρχές κατοχής κι όταν οι ιδιοκτήτες τους βρίσκονταν καθ’ οδό για τα κρεματόρια «δεκάδες τρένα με πολύτιμες οικοσκευές «εύπορων» Εβραίων ταξίδευαν για τη Γερμανία».

     Ακόμη, μεγάλος αριθμός επίπλων δόθηκαν σε συνεργάτες των Γερμανών (όπως στην περίπτωση του επιπλοποιού Χρήστου Αθανασιάδη) και κάποια διατέθηκαν για τις παραστάσεις του Κρατικού Θεάτρου!

      Εκεί όμως που το πλιάτσικο ξεπέρασε κάθε όριο, ήταν στις Ισραηλιτικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνταν στην πόλη. Και μάλιστα το πλιάτσικο «νομιμοποιήθηκε» τον Απρίλιο του 1943. Τότε δημοσιεύτηκε ο νόμος 205/1943, σύμφωνα με τον οποίο ιδρύθηκε η «Υπηρεσία Διαχείρισης Ισραηλιτικών Περιουσίων» (ΥΔΙΠ) «που είχε σκοπό την επιμέλεια της διαχείρισης των ισραηλιτικών περιουσιών που είχαν κατασχεθεί από τις Γερμανικές Αρχές […] και είχαν παραδοθεί σε διαχειριστές».

     Ποιοι ήταν αυτοί που ορίστηκαν «μεσεγγυούχοι» δηλ. διαχειριστές των περιουσιών αυτών πολλές από τις οποίες είχαν αξία που αποτιμούνταν σε χιλιάδες χρυσές λίρες; Φυσικά οι συνεργάτες των Γερμανών (διερμηνείς, προμηθευτές, εργολάβοι κλπ), οι υπάλληλοι της ΥΔΙΠ και οι συγγενείς τους, οι Δοσίλογοι και οι Ταγματασφαλίτες.

     Βέβαια για να «θολωθούν τα νερά», δόθηκαν ορισμένες ιδιοκτησίες σε πρόσφυγες της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης-όπως προέβλεπε ο Ν 205/1043. Μόνο που αυτοί ορίζονταν μεσεγγυούχοι 3-4 σε κάθε επιχείρηση, ενώ οι «ημέτεροι», ορίζονταν και σε περισσότερες από μία επιχειρήσεις.

     Οι μεσεγγυούχοι, -σύμφωνα με τον Ν205/43- «υποχρεώνονταν σε τίμια, καλή, συνετή διαχείριση» της παραχωρούμενης περιουσίας, «ευθυνόμενοι όχι μόνο για δόλο, αλλά και βαριά ακόμα και ελαφρά αμέλεια». Το τι συνέβη στην πραγματικότητα, φαίνεται στις μαρτυρίες όσων-λίγων- επέστρεψαν, που όταν αναζήτησαν τα καταστήματα με τα εμπορεύματα τα δικά τους αλλά και των συγγενών τους, βρήκαν στην καλύτερη των περιπτώσεων, τέσσερις γυμνούς τοίχους. Ακόμη, όπως ανάγλυφα προκύπτει από τις δικογραφίες, η αντιμετώπιση όλων αυτών των καθαρμάτων, από την Δικαιοσύνη, που κινήθηκε με βραδύτατους ρυθμούς, ήταν σκανδαλωδώς ευνοϊκή. Είτε αθωωνόταν με βουλεύματα, είτε καταδικάζονταν σε ποινές-χάδι εκτός από εξόφθαλμες περιπτώσεις, που χρησιμοποιούνταν για να εκτονώνεται η λαϊκή οργή.

     Το «Μεσεγγυούχοι Και Δοσίλογοι», είναι ένα βιβλίο μεγάλης αξίας, προϊόν πολυετούς έρευνας και κοπιαστικής έρευνας υπό τις δύσκολες συνθήκες του κορωνοϊού, σε αρχεία, εφημερίδες, βιβλιοθήκες, δικογραφίες κλπ., που αποκαλύπτει πολλά από όσα «κρύβονται «κάτω από το χαλί» της τοπικής ιστορίας». Είναι μια μελέτη που «προσφέρει μια ολιστική προσέγγιση στο χρονικό διάστημα από την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Γερμανούς τον Απρίλιο 1941 μέχρι το 1949, η οποία δίνει έμφαση στην καταλήστευση και λεηλασία της εβραϊκής περιουσίας, των εθνικών πόρων και μέρους του εισοδήματος των κατοίκων της πόλης με ταυτόχρονη τήρηση των προνομίων της εντόπιας αστικής τάξης, ανάδειξη νέων πλουσίων και ανακατανομή του κεφαλαίου στην πόλη».

     Το βιβλίο περιλαμβάνει πρόλογο της καθηγήτριας του πανεπιστημίου Bar Ilan του Ισραήλ, Ορλύ Μερόν, χαιρετισμό του πρώην Δημάρχου Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη, πηγές και βιβλιογραφία κι ένα παράρτημα με ενδιαφέροντες πίνακες.

     Ένα εξαιρετικό βιβλίο, απόκτημα για κάθε φιλίστορα, αλλά και κάθε βιβλιόφιλο και «ανήσυχο» πολίτη!