ΓΙΩΤΑ ΚΟΝΤΟΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ

     Γεννήθηκε και ζει στην Πάτρα. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και της Σχολής «Εργαστήρι Επαγγελματικής Δημοσιογραφίας». Εργάζεται ως δημοσιογράφος. Έχει συνεργαστεί με εφημερίδες, τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς, ηλεκτρονικά μέσα και περιοδικά. Έχει γράψει κείμενα και στίχους τραγουδιών για δέκα θεατρικές παραστάσεις. Έργα της: «Ιστορίες Εστίασης Στην Πάτρα Του 20^ου Αιώνα» (Το Δόντι, 2017), «Ιστορικό Ημερολόγιο Εμπορικού Συλλόγου Πάτρας» (2018, Το Δόντι) «Η Μυρωδιά Του Αχινού» (Ωκεανίδα, 2020), «Σσαμπάτ» (Bell, 2023).

     Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης για το βιβλίο σας «Σσαμπάτ»;

     Τα Γιάννενα και ο Μωυσής Ελισάφ.  Τα Γιάννενα είναι η πόλη στην οποία σπούδασα και η οποία έχει “εγγραφεί” μέσα μου και για πολλούς προσωπικούς λόγους. Θεωρώ ότι αυτή η πόλη είναι ο ιδανικός καμβάς για να φιλοξενήσει μια ιστορία μυστηρίου. Το ίδιο το τοπίο σε «οδηγεί». Ιδίως το χειμώνα, οπότε και έχουμε ορισμένα από τα «μαγικά» των Ιωαννίνων: ομίχλη, χιόνι, λίμνη που παρασύρεται από τα καιρικά έκτροπα, παραδοσιακό οικισμό, κάστρο που φέρνει στο αφήγημα τις δικές του μνήμες και φυσικά η μακρά ιστορία της πόλης με το πολυπολιτισμικό στίγμα. Τώρα σε ό,τι αφορά τον Μωυσή Ελισάφ, τον πρώτο Εβραίο δήμαρχο στην Ελλάδα, είναι αυτός που με «οδήγησε» στην ιστορία των Εβραίων των Ιωαννίνων, των Ρωμανιωτών, και στον εκτοπισμό τους από τους Ναζί. Αυτή την ιστορία δεν τη γνώριζα παρά το γεγονός ότι σπούδαζα εκεί. Και γενικότερα πιστεύω ότι αυτή η ιστορία δεν είναι ευρέως γνωστή όπως αυτή των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Είναι μια ιστορία που έχει σχεδόν αποσιωπηθεί και που  ήρθε στο φως κυρίως μετά την εκλογή του Μωυσή Ελισάφ, αυτού του ξεχωριστού, του αγαπητού γιατρού που έγινε δήμαρχος των Ιωαννίνων.

      Γιατί υπάρχει το διπλό σίγμα στην αρχή της λέξης; Έχει σχέση με την εκφορά της;

     Έτσι έγραφαν τη λέξη οι Ρωμανιώτες Εβραίοι στα Γιάννενα και σίγουρα έχει να κάνει με την εκφορά της. Προφανώς προς απόδοση του Sh στη λέξη Shabbat. Τη βρήκα από μόνη της τη λέξη πολύ δυνατή καθώς είναι σπάνιο, ίσως και μοναδικό, ένα διπλό σίγμα στην αρχή μιας λέξης. Ήταν και ένας από τους λόγους που την επέλεξα για τίτλο στο βιβλίο, πέρα από το ότι δένει όλες τις ιστορίες καθώς όλα τα σημαντικά στο Σσαμπάτ συμβαίνουν ημέρα Σάββατο.

     Εντοπίσατε εύκολα τα στοιχεία που αφορούν την εξόντωση της εβραϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων;

     Ναι, ανέτρεξα σε σχετική βιβλιογραφία και σε υλικό από το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος, σε αναφορές στον Τύπο, αλλά και σε ηλεκτρονικό υλικό, ντοκιμαντέρ και μαρτυρίες επιζώντων. Οι τελευταίες ήταν το πιο συγκλονιστικό κομμάτι.

     Ανακαλύψατε στοιχεία για το πώς είχε πραγματικά εκλάβει τότε η πόλη αυτό που συνέβη;

     Το έγκλημα κατά των Εβραίων των Ιωαννίνων έχει πολλές διαστάσεις. Το  του 97% του πληθυσμού των Ρωμανιωτών Εβραίων δολοφονήθηκαν στο Άουσβιτς και τα υπόλοιπα στρατόπεδα. Οι Ρωμανιώτες να πούμε εδώ ότι είναι η παλαιότερη κοινότητα Εβραίων στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Από την πρώτη στιγμή υιοθέτησαν την ελληνική γλώσσα, εμπνεύστηκαν από τον τοπικό λαϊκό πολιτισμό και τις παραδόσεις και, συνδυάζοντας τα τοπικά με τα δικά τους ήθη και έθιμα, δημιούργησαν την περίφημη ελληνο-εβραϊκή παράδοση και ζούσαν σε μεγάλη αρμονία με τους Χριστιανούς. Ήταν πλήρως αφομοιωμένοι. Γιαννιώτες πολίτες. Έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον τόσο η στάση των υπολοίπων Γιαννιωτών πριν όσο και –κυρίως- μετά τον εκτοπισμό των Εβραίων. Διότι είχαμε τους απλούς πολίτες που είχαν αναπτύξει σχέσεις χρόνων με τους Ρωμανιώτες και θρήνησαν τον χαμό τους, αλλά έχουμε και αυτούς που σιώπησαν, αυτούς που αποσιώπησαν, αυτούς που καπηλεύτηκαν τις περιουσίες τους.

     Θέλετε να μεταφέρετε κάποιο μήνυμα με το βιβλίο σας και ποιο είναι αυτό;

      Να πούμε εδώ ότι η ιστορία στο Σσαμπάτ κινείται  ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, από το 1944 και τον εκτοπισμό των Εβραίων των Ιωαννίνων από τους Ναζί, μέχρι δύο διαφορετικές ιστορίες φόνων, η μία στη Σύρο πριν από 26 χρόνια και η άλλη στο Βόλο πριν από 15 χρόνια. Όλα αυτά φτάνουν στα εγκλήματα που συγκλονίζουν σήμερα τα Ιωάννινα και δημιουργούν ένα  ντόμινο εξελίξεων και ανατροπών.

Έχουμε να κάνουμε με το παρόν δηλαδή αλλά και με τρεις παράλληλες ιστορίες σε διαφορετικές χρονικές περιόδους που έρχονται μαζί στο φως και σχετίζονται μέσα από μια ανατρεπτική οδό με δύο δολοφονίες και μια εξαφάνιση, αλλά και με την πολιτική ζωή του τόπου στο σήμερα.

Μέσα από όλο αυτό το πλέγμα προσώπων και καταστάσεων, θέλω να στείλω ένα μήνυμα για τη διαφορετικότητα και τον τρόπο με τον οποίο διαχρονικά τοποθετείται απέναντι σε αυτήν η κοινωνία και η πολιτική. Θέλω να στείλω ένα μήνυμα κατά του ρατσισμού, του φασισμού και φυσικά της προκατάληψης απέναντι στο διαφορετικό είτε αυτό αφορά τη φυλή, είτε το φύλλο, είτε τον έρωτα, στον οποίο «συγκατοικούν» πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις που επίσης «κατηγοριοποιούν» τους ανθρώπους ανάλογα με τη στάση που τηρούν απέναντι σε αυτές.

     Η λογοτεχνία μπορεί να είναι μια κοινωνική πράξη;

     Η λογοτεχνία οφείλει να είναι μια κοινωνική πράξη. Αλλιώς δεν υπάρχει λόγος να υφίσταται.

     Μπορεί η λογοτεχνία να δρομολογήσει αλλαγές σε κοινωνικό επίπεδο;

     Μπορεί νομίζω να δρομολογήσει αλλαγές μέσα μας. Οπότε ναι, αν σκεφτούμε ότι από μέσα μας ξεκινάνε όλα και το δούμε αυτό σε ένα ευρύ κοινωνικό πεδίο, μπορεί να δρομολογήσει αλλαγές στον τρόπο που σκεφτόμαστε ή που βλέπουμε τα πράγματα. Αλλά και να μας υποψιάσει. Ακόμη και αυτό μερικές φορές είναι αρκετό.

     Πότε καταλάβατε ότι θέλετε να γίνετε συγγραφέας;

     Θα σας πω κάτι που είναι αστείο. Κάποια στιγμή στο δημοτικό είχα γράψει μια έκθεση με θέμα «το γατάκι μου». Δεν είχα ούτε γατάκι, ούτε είχα επαφή με άλλα ζώα. Γελώντας η δασκάλα μου που είχε ξεχωρίσει την έκθεση επειδή δεν έμοιαζε καθόλου με τις άλλες, όταν έμαθε ότι έγραφα για ένα φανταστικό γατί που είχε μαζί μου μια φανταστική σχέση, είπε στη μάνα μου, «αυτή κάποια μέρα θα γίνει συγγραφέας». Η αλήθεια είναι ότι πάντα ήθελα να μπορέσω να γράψω ένα μυθιστόρημα. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Είχα μια ευκολία με τις λέξεις στον γραπτό λόγο και μπορούσα μέσα από αυτόν να εκφράσω με μεγαλύτερη ευκολία σκέψεις και συναισθήματα. Γράφω από μικρή αλλά είχα περιοριστεί σε στίχους και κείμενα για θεατρικές και μουσικές παραστάσεις. Δεν διακρίνομαι ως επιμελής σε κανένα τομέα του βίου μου και το μυθιστόρημα, το οποίο ήταν και ο… καημός μου,  απαιτεί μεγάλη προσήλωση και συστηματική δουλειά. Οπότε το μετέθετα συνεχώς για αργότερα παρά το γεγονός ότι με παρότρυναν πολύ και πολλοί να γράψω. Κάποια στιγμή ο τότε σύντροφός μου μού είπε: το κάνεις τώρα. Δεν υπάρχει μετά. Και έτσι γεννήθηκε η «Μυρωδιά του αχινού», το πρώτο μου μυθιστόρημα.

     Ποια ήταν τα συναισθήματα που νοιώσατε, όταν πήρατε τυπωμένο το πρώτο σας έργο;

     Είναι μια συγκλονιστική εμπειρία. Πετάς κυριολεκτικά στον ουρανό όταν παίρνεις στα χέρια σου τυπωμένο το πρώτο σου μυθιστόρημα. Δεν μπορώ να περιγράψω τα συναισθήματα. Είναι μεγάλη η χαρά αλλά και μεγάλη η έκθεση. Είναι σαν να παραδίδεσαι ολόκληρος στους αναγνώστες σου και να τίθεσαι στην κρίση τους. Είπα μέσα μου «το έκανες, να το»… Το κοίταζα και το… μύριζα για κάνα μήνα. Σαν να ήταν μωρό.

      Τι συμβαίνει στους ήρωες των βιβλίων σας, όταν τελειώνει η συγγραφή;

     Με ακολουθούν. «Συνομιλώ» μαζί τους, Κάτι που γεννιέται από σένα, δεν παύει ποτέ να είναι κομμάτι σου. Είναι μια άλλου τύπου «οικογένεια». Τους αγαπώ πολύ τους ήρωες των βιβλίων μου. Όλους.

     Έχετε βιώσει συναισθήματα παρόμοια με αυτά των ηρώων σας;

     Σαφέστατα. Πώς θα νιώσει ο ήρωας αν δεν νιώσεις εσύ που τον δημιουργείς; Θα είναι ψεύτικος.

     Σας μοιάζει κάποιος από τους ήρωες σας;

     Ναι, και στα δύο βιβλία, υπάρχουν ήρωες που μου μοιάζουν. Όχι σε όλο το εύρος της προσωπικότητάς τους, αλλά σε σημεία της. Με τοποθετώ συχνά με αυτό τον τρόπο μέσα στο μυθιστόρημα. Και εμένα και τις καταστάσεις που έχω βιώσει και τις προσδοκίες μου.

     Ποιος είναι ο πρώτος αναγνώστης των κειμένων σας;

     Οι φίλοι μου, η κόρη μου και η μητέρα μου.

     Ποιος είναι ο ιδανικός αναγνώστης για σας;

     Αυτός που μπαίνει «μέσα» στα βιβλία, που παρασύρεται και βιώνει την ιστορία που του αφηγείσαι, κάνοντας συμμέτοχο τη δική του φαντασία, γεγονός που καθιστά την κάθε ανάγνωση μοναδική και τον κάθε αναγνώστη συνδημιουργό. Κάθε αναγνώστης έχει άλλη εικόνα για τον κάθε ήρωα ή την κάθε κατάσταση, γιατί συμμετέχει στην ιστορία με τα δικά του βιώματα και τις δικές του προσλαμβάνουσες. Και αυτό κάνει την εμπειρία του συγγραφέα ακόμη πιο μοναδική και ενδιαφέρουσα.

     Γράφοντας, έχετε ανακαλύψει πράγματα για τον εαυτό σας;

     Πάρα πολλά. Είναι, αν ο σκεφτείς, μια μορφή ψυχανάλυσης η συγγραφή. Υπήρχαν και φράσεις ή προτάσεις που έγραψα πριν προλάβει να συμμετάσχει σε αυτή το συνειδητό. Αυτόματα. Απευθείας από το ασυνείδητο.

     Υπήρξε κάτι στη διάρκεια της συγγραφής που σας ανέτρεψε κάποια πεποίθηση;

     Όχι, Αυτό μου συμβαίνει όταν διαβάζω βιβλία άλλων συγγραφέων.

     Σας αρέσει να συνομιλείτε με τους αναγνώστες σας;

     Βέβαια! Οι συζητήσεις με τους αναγνώστες είναι μια μεγάλη απόλαυση. Έχω κάνει και φίλους μέσα από αυτή τη διαδικασία. Είναι ξεχωριστοί άνθρωποι οι βιβλιοφάγοι. Έχουν ένα δικό τους κώδικα συμπεριφοράς και επικοινωνίας. Μοναδικό, ζεστό και δημιουργικό.

     Σε συζητήσεις με αναγνώστες, έτυχε να σας «υποδείξουν» πτυχές του έργου σας, που εσείς δεν είχατε φανταστεί ότι υπάρχουν;

     Το παιχνίδι της συγγραφής είναι παιχνίδι για δύο. Γράφουμε για τους αναγνώστες. Αν δεν υπήρχαν αυτοί, δεν θα υπήρχε και λόγος να γράφουμε. Οπότε  το τι βλέπουν οι αναγνώστες μέσα από το μυθιστόρημα που καταθέτεις στην κρίση τους, είναι πιο σημαντικό από αυτό που βλέπεις εσύ. Μου έχουν λοιπόν υποδείξει πολλές πτυχές που δεν ήξερα ότι υπάρχουν. Κάποιοι με έκαναν να βλέπω και ήρωες με άλλα μάτια!

     Υπάρχει κάποιος συγγραφέας που θεωρείτε ότι σας επηρέασε;

     Ο Καραγάτσης. Είναι ο πλέον αγαπημένος μου. Και ο Ντοστογιέφκσι φυσικά όπως θα καταλάβει ο αναγνώστης του Σσαμπάτ.

     Είναι εύκολη ή δύσκολη διαδικασία η συγγραφή και τι   είναι το γράψιμο για σας;

     Το γράψιμο είναι ένας τοκετός στον οποίο το όργανο αναπαραγωγής είναι η σκέψη. Γεννιέται μέσα από αυτή ένας νέος κόσμος. Γεννιούνται πρόσωπα και καταστάσεις. Όπως για τον ηθοποιό είναι πρόκληση να μπαίνει κάθε φορά σε έναν ρόλο και να ζει μέσα από αυτόν πολλές ζωές, έτσι και για το συγγραφέα… Μόνο που αυτός ζει άλλες ζωές γράφοντάς τες και έχει το.. προνόμιο να τις κατευθύνει εκεί που θέλει. Για μένα λοιπόν είναι πρωτίστως αυτή η δυνατότητα του να δραπετεύω μέσα από τους ήρωες που η ίδια δημιουργώ. Μοιάζει λίγο σχιζοφρενικό, αλλά είναι μια πολύ καλή ψυχοθεραπεία. Άλλωστε όλοι οι συγγραφείς φαντάζομαι ότι έχουν λίγο ή πολύ τα ίδια κίνητρα.

     Αν και είναι πολύ νωρίς ακόμη, το βιβλίο κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες, ετοιμάζετε κάτι άλλο; Έχετε «υλικό» έτοιμο στο συρτάρι σας;

     Δεν υπάρχει έτοιμο υλικό, όχι. Γράφω όμως το επόμενο. Θα έλεγα ότι είμαι σε καλό δρόμο. Αυτή τη φορά ο τόπος θα είναι η Κέρκυρα.

     Σας ευχαριστώ πολύ!