Η ΚΟΥΚΛΑ

YRSA SIGURDARDOTTIR
Μετάφραση ΒΙΚΥ ΑΛΛΙΣΑΝΔΡΑΚΗ
Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
Σελ. 559, Οκτώβριος 2023

      Το πέμπτο μυθιστόρημα με κεντρικούς χαρακτήρες την παιδοψυχολόγο Φρέιγια και τον ντετέκτιβ Γιόνας Χούλνταρ της αστυνομίας του Ρέικιαβικ, είναι το «Η Κούκλα» της Ι. Σιγκουρδαρντότιρ.

     Πριν από πέντε χρόνια, η Ντίσα, μια νεαρή χήρα με την 10χρονη κόρη της Ρόουσα, βγαίνουν για ψάρεμα με το σκάφος του Φρίδρικ (Φρίκι) Ρέινισον, συναδέλφου της Ντίσα στην Υπηρεσία Μεταφορών.

     Όταν ανέβασαν τα δίχτυα, είδαν ότι αντί για ψάρια, είχαν ψαρέψει μια… κούκλα. «Μια κούκλα που έμοιαζε με μικρό παιδί, τόσο στην όψη όσο και στο μέγεθος. Τα πόδια της ήταν τοποθετημένα σε καθιστή στάση και ξεπρόβαλλαν σε σχήμα V κάτω από τον ροδαλό κορμό της […] Το δίχως άλλο αυτή η κούκλα είχε μείνει στο βυθό της θάλασσας για μεγάλο διάστημα ίσως και για χρόνια. Ήταν γεμάτη κοχυλάκια, ανεμώνες της θάλασσας, μικρά λευκά σκουληκάκια κι άλλους πολλούς οργανισμούς […] Γύρω από το λαιμό της ήταν περασμένη μια όμορφη αλυσιδίτσα μ’ ένα μενταγιόν […] Το ένα της μάτι είχε χαθεί αφήνοντας πίσω του μια μικρή τρύπα που έχασκε κενή. Το άλλο μόλις που διακρινόταν κάτω από το βαρύ βλέφαρο, που σίγουρα θα έκλεινε αν κάποιος δοκίμαζε να ξαπλώσει την κούκλα […] Δεν είχε τίποτα γλυκό ή χαριτωμένο πάνω της».

     Η πρώτη σκέψη είναι να την ξαναπετάξουν στη θάλασσα, αλλά η μικρή Ρόουσα επιμένει φορτικά και πείθει την μητέρα της να πάρουν την κούκλα στο σπίτι τους. Το ίδιο βράδυ, η μητέρα βρίσκεται νεκρή μέσα σε μια λίμνη αίματος ενώ η κούκλα έχει εξαφανιστεί.

     Στο σήμερα, ο ντετέκτιβ Χούλγκαρ, βρίσκεται άρρωστος από τη ναυτία, σε ένα σκάφος που αναζητά και εντοπίζει ανθρώπινα οστά, κοντά στις ισλανδικές ακτές. Ενώ η Φρέιγια, ασχολείται με τις καταγγελίες που κάνει ένας νεαρός, ότι υπέστη σεξουαλική κακοποίηση σε δομή φιλοξενίας παιδιών και εφήβων, από άτομο του προσωπικού.

     Αυτό το καλοκαίρι, δεν έμελε να είναι καθόλου ήσυχο. Οι υποθέσεις αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο. «Εδώ έχουμε τα κόκκαλα δύο Βρετανών που ένας Θεός ξέρει πως βρέθηκαν σ’ αυτή τη χώρα. Έχουμε ένα πρεζάκι που βρέθηκε σφαγμένο στην παράγκα του και που έκανε κι εμπόριο ναρκωτικών που και που. Έχουμε ένα δεκαεξάχρονο κορίτσι που κατά πάσα πιθανότητα δολοφονήθηκε. Α! Κι έχουμε κι έναν πιτσιρικά που στη μέση της εξέτασής του ως μάρτυρα θυμήθηκε να αποσύρει την καταγγελία του».

     Αυτή η «καταιγίδα» υποθέσεων προκαλεί αναστάτωση. Οι επικεφαλής της αστυνομίας, αναγκάζονται να ανακαλέσουν στην υπηρεσία από τις καλοκαιρινές άδειες όλο το προσωπικό. Ακόμη κι αυτούς που βρισκόταν σε κάποιο θερμό εξωτικό προορισμό!

     Για να αποδειχθεί τελικά, ότι όλες αυτές οι υποθέσεις συνδέονται μεταξύ τους, μέσω μιας μισοδιαλυμένης  κούκλας που ανασύρθηκε από τον βυθό, πριν από πέντε χρόνια!

     Για μια ακόμα φορά, η δαιμόνια Ισλανδή (με το όνομα γλωσσοδέτη, όπως είναι άλλωστε όλα τα ονόματα στην χώρα της), γράφει ένα μοναδικό αστυνομικό θρίλερ που τα έχει όλα: εξαιρετικούς χαρακτήρες, ατμόσφαιρα μυστηρίου, σασπένς, αγωνία, ανατροπές και χορταστική πλοκή και μύθο, που θα συναρπάσει και τον πιο απαιτητικό αναγνώστη. 

ΜΥΘΟΙ, ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΒΟΛΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗΣ
Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ
Σελ. 223, Ιούλιος 2023

      Σήμερα γιορτάζουμε την 203^η επέτειο από την έναρξη της ελληνικής επανάστασης του 1821 και σκέφτηκα να αναρτήσω την παρουσίαση ενός βιβλίου που αναφέρεται σε ιστορικά γεγονότα και τα οποία εξετάζει με μια διαφορετική ματιά.

     Έχω αναφέρει και παλιότερα, με την ευκαιρία της παρουσίασης άλλων βιβλίων, ότι η Ιστορία της Ελλάδας που διδασκόταν κι ακόμη διδάσκεται στα σχολεία, παρουσιάζεται «στρογγυλεμένη», με τρόπο ανακριβή και αναληθή!

     Ορισμένες από αυτές τις ανακρίβειες, οι οποίες μακροπρόθεσμα μόνο κακό κάνουν, έρχεται να επισημάνει και να ανατρέψει το βιβλίο που παρουσιάζω σήμερα. «Σε κάθε περίπτωση μόνο να ωφεληθεί μπορεί κανείς αντικρίζοντας κατάματα την ιστορική αλήθεια και γκρεμίζοντας τους μύθους, ακόμη κι αν στην αρχή αυτό του προκαλεί δυσαρέσκεια. Συνήθως ενστερνιζόμαστε τους ιστορικούς μύθους για τους ίδιους λόγους για τους οποίους πιστεύουμε τα fake news: διότι μας κάνουν χαρούμενους, επειδή «επιβεβαιώνουν» αυτό που «γνωρίζουμε». Και η αναίρεσή τους είναι για τις κοινωνίες ότι και η αποκάλυψη των fake news-πρωτίστως ζήτημα δημοκρατίας. Διότι η πρόσβαση στην αλήθεια είναι θέμα δημοκρατίας».

      Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε κεφάλαια. Το πρώτο αφορά την αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο και έχει αναφορές στη Σπάρτη και στον Καιάδα, στον Γόρδιο Δεσμό, στο πότε το Βυζάντιο ονομάστηκε έτσι κλπ.

     Το δεύτερο έχει τίτλο «1821: Οι μύθοι της Επανάστασης», στο οποίο μεταξύ άλλων διαβάζουμε για την «κήρυξη» της επανάστασης η οποία ποτέ δεν έγινε (άλλωστε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ήταν αντίθετος σε έναν ξεσηκωμό), την καθιέρωση της ημερομηνίας του εορτασμού ένα μήνα και κάτι ημέρες μετά τις πρώτες αψιμαχίες, ώστε να συμπίπτει με μια μεγάλη γιορτή της Ορθοδοξίας, για να δημιουργηθεί σύγχυση στα μυαλά των πιστών με τον κοινό εορτασμό και να καρπωθεί έμμεσα η Εκκλησία τη δόξα των αγώνων, στους οποίους ήταν σφόδρα αντίθετη με την εξαίρεση λίγων φωτισμένων χαμηλόβαθμων ιερωμένων, το κρυφό σχολειό κλπ.

     Το τρίτο κεφάλαιο με τίτλο «Μύθοι και μπερδέματα του 20^ου αιώνα», αναφέρεται σε γεγονότα και «γεγονότα» της σύγχρονης ιστορίας, όπως το «Όχι» και το ΙΚΑ του Μεταξά, το άσπρο γαρίφαλο που έγινε κόκκινο, τα σαμποτάζ του Έβρου κ.α.

     Τέλος στο τέταρτο κεφάλαιο, το «Μυθικά και ανείπωτα» καταρρίπτονται μύθοι που «ακούγονταν ευχάριστα στ’ αυτί μας» που λέει και ο στίχος του Δ. Σαββόπουλου. Ανάμεσά τους είναι η φράση που φέρεται να είπε ο Τσόρτσιλ, ότι δηλ. «οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες», η οποία ουδέποτε ειπώθηκε, το «Καραμανλής ή τανκς» του Μίκη Θεοδωράκη που ειπώθηκε με εντελώς διαφορετικό τρόπο, χρονική στιγμή και νόημα, ή ακόμη και η ομιλία που φέρεται να εκφώνησε ο Χένρι Κίσινγκερ για τους «ατίθασους» Έλληνες, στα πλαίσια της βράβευσής του, τον Σεπτέμβριο του 1994, από προσωπικότητες του επιχειρηματικού κόσμου των ΗΠΑ. Μόνο που η έρευνα έδειξε, ότι καμία βράβευση δεν έγινε, καμία τελετή δεν υπήρξε και κανείς λόγος δεν εκφωνήθηκε! Πολλά μπορούμε να χρεώσουμε στον πρόσφατα εκλιπόντα πρώην Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ. Μας έχει δώσει πολλές αφορμές. Όμως πρέπει να παραδεχτούμε ότι ήταν ένας πανέξυπνος άνθρωπος, που αγωνίστηκε να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της χώρας του και που ποτέ δεν θα καταφερόταν με αυτό τον τρόπο δημοσίως κατά ενός λαού συμμάχου των ΗΠΑ.

     Εξαιρετικό βιβλίο, που προσπαθεί να προάγει την αυτογνωσία των Ελλήνων, για να εκπληρωθεί επιτέλους η ρήση του Διονυσίου Σολωμού, «Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικόν ότι είναι αληθές».      

ΜΑΙΗ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ

      Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Γαλλική φιλολογία στο ΑΠΘ και απέκτησε Μεταπτυχιακό με ειδίκευση στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση ενώ ολοκλήρωσε και την εκπαίδευση εμψυχωτών NDI. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος και ως σύμβουλος δημοσίων σχέσεων και διαφήμισης σε εφημερίδες και περιοδικά. Συνεργάστηκε με το κρατικό ραδιόφωνο και το Ρ/Σ Flash ενώ συμμετείχε σε παραγωγές του ZDF. Έργα της: «Ημερολόγιο Σιωπής» (3.1 Πολιτισμού, 2021), «Μιζανπλί Και Δωδεκάποντο» (3.1 Πολιτισμού, 2023). Συμμετοχές σε συλλογικά έργα: «Χαμογελάνε Οι Τζοκόντες» (Εκδόσεις Οδός Πανός, 2019), «Στις Πόλεις Έχει Τζιτζίκια» (3.1 Πολιτισμού, 2021).

     Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης για το βιβλίο σας «Μιζανπλί Και Δωδεκάποντο;

     Η Νίτσα, το κεντρικό πρόσωπο της νουβέλας μου, γεννήθηκε μέσα στα μαθήματα της δημιουργικής γραφής με δασκάλα μου την Καλλιόπη Πασιά. Τις πρώτες μέρες της ζωής της, όταν δηλαδή άρχισε να ξεπηδάει και να διαμορφώνεται ο χαρακτήρας της, είχε μια προσωπικότητα που θα την χαρακτήριζα αλανιάρα. Ξενύχτι, ποτά, μπουζούκια. Στην πορεία προστέθηκαν στοιχεία που ξέφυγαν από την ταμπέλα αυτή, έγινε ευάλωτη και το ανέμελο δεν ήταν πια πυρηνικό της χαρακτηριστικό.

     Θέλετε να μεταφέρετε κάποιο μήνυμα με αυτό και ποιο είναι αυτό;

     Αυτό που επιδιώκω με την νουβέλα  είναι η αναβίωση μιας εποχής μέσα από πρόσωπα που μέχρι τώρα δεν είχαν φωνή.

     Η ηρωίδα του βιβλίου η Νίτσα, είναι πραγματικό πρόσωπο ή πλάσμα της φαντασίας σας

     Είναι δημιούργημα της φαντασίας μου, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι και πραγματικό πλάσμα που κινήθηκε όπως η Νίτσα στους χώρους της νύχτας της εποχής που διαπραγματεύομαι.

     Η λογοτεχνία μπορεί να είναι μια κοινωνική πράξη;

     Η λογοτεχνία ως τέχνη και ως κοινωνική πρακτική σαφώς σχετίζεται και συνομιλεί με την ιστορία, με την επιστήμη με τη συλλογική μνήμη. Ο κάθε συγγραφέας σχετίζεται με την κοινωνία και με τα κοινωνικά ζητήματα, άλλοτε αυτά κυριαρχούν στην γραφή του και άλλοτε τα διακρίνεις κάτω από τις γραμμές. Με αυτή την έννοια σαφώς και μπορούμε να πούμε ότι είναι μια κοινωνική πράξη.

     Μπορεί η λογοτεχνία να δρομολογήσει αλλαγές σε κοινωνικό επίπεδο;

     Δεν ξέρω αν μπορούν να γίνουν αλλαγές σε κοινωνικό επίπεδο άμεσα και εμφανώς. Μέσα από την λογοτεχνία  βλέπουμε τη ζωή των πόλεων, των ανθρώπων με τις αντιφάσεις τους, με έναν τρόπο που προσπαθεί να συνομιλήσει με τον λόγο της καινούργιας γενιάς. Θέτει ερωτήματα που προβληματίζουν. Καλείσαι λοιπόν να δώσεις σε ατομικό επίπεδο απαντήσεις αφού ψάξεις και ερευνήσεις. Έτσι μπορείς να «αλλάξεις» και αν όλοι αλλάξουμε τότε ναι θα υπάρξουν τομές και σε κοινωνικό επίπεδο.

     Πότε καταλάβατε ότι θέλετε να γίνετε συγγραφέας;

     Από μικρή καταγινόμουν με τη γραφή. Με γοήτευε και με γοητεύει η μυρωδιά του χαρτιού και η γραφή με μολύβι πάνω σε λευκές σελίδες. Συγγραφέας δεν τόλμησα ποτέ να σκεφτώ ότι θα γίνω. Και δεν θεωρώ ότι είμαι, θα με χαρακτήριζα ως εραστή του λόγου.

     Ποια ήταν τα συναισθήματα που νοιώσατε, όταν πήρατε τυπωμένο το πρώτο σας έργο;

     Μεγάλη χαρά, σαν ένα μικρό παιδί που του χαρίζουν μια σοκολάτα που δεν έχει ξαναφάει!

      Τι συμβαίνει στους ήρωες των βιβλίων σας, όταν τελειώνει η συγγραφή;

     Η αλήθεια είναι ότι συνεχίζουν και υπάρχουν για κάποιο χρονικό διάστημα μέσα μου. Όχι όμως με τη δημιουργική έξαρση που ζήσαμε όσο κρατούσε η συγγραφή, αλλά σαν συνοδοιπόροι που έχουμε μοιραστεί εμπειρίες, μυστικάκαι μια άλλη ζωή. Σιγά σιγά τους αφήνω στη δική τους ζωή και ακολουθώ τα βήματα του επόμενου ήρωα.

     Έχετε βιώσει συναισθήματα παρόμοια με αυτά των ηρώων σας;

     Σίγουρα, γιατί όσο και να υποστηρίζουμε ότι δεν έχουμε καμία σχέση με τους ήρωές μας, δεν παύει κάποια κομμάτια τους να ταυτίζονται με μας. Η λύπη, η χαρά, οι σκέψεις.

     Σας μοιάζει κάποιος από τους ήρωες σας;

     Όχι, δεν νομίζω.

     Ποιος είναι ο πρώτος αναγνώστης των κειμένων σας;

     Η εκδότριά μου και η ομάδα της δημιουργικής γραφής που παρακολουθώ και είναι πολύ σημαντικός ανατροφοδότης μου.

     Ποιος είναι ο ιδανικός αναγνώστης για σας;

     Ο άνθρωπος που θα μπει στην ιστορία χωρίς προκατάληψη και που, αφού «χωνέψει» την ιστορία, θα πει την γνώμη του με την καρδιά του.

     Γράφοντας, έχετε ανακαλύψει πράγματα για τον εαυτό σας;

     Αυτό που ανακάλυψα είναι η δυνατότητα που σου δίνει η συγγραφή να μπεις και να ζήσεις σε κόσμους που δεν κινήθηκες στη ζωή σου, να τους γνωρίσεις και να αποδράσεις.

     Υπήρξε κάτι στη διάρκεια της συγγραφής που σας ανέτρεψε κάποια πεποίθηση;

     Δεν νομίζω.

     Σας αρέσει να συνομιλείτε με τους αναγνώστες σας;

     Ναι πολύ, είναι μια ανεξάντλητη πηγή ανατροφοδότησης. Ανακαλύπτεις ότι οι ιστορίες σου δεν αφορούν μόνο σε σένα, αλλά και σε  ένα ευρύ κοινό.

     Σε συζητήσεις με αναγνώστες, έτυχε να σας «υποδείξουν» πτυχές του έργου σας, που εσείς δεν είχατε φανταστεί ότι υπάρχουν;

     Ναι φυσικά, κάθε αναγνώστης ταυτίζεται η ερμηνεύει τα πράγματα με τη δική του οπτική και βίωμα.

     Υπάρχει κάποιος συγγραφέας που θεωρείτε ότι σας επηρέασε;

     Τα πρώτα μου διαβάσματα ήταν τα βιβλία του Αντώνη Σαμαράκη, του Λουντέμη, του Καζαντζάκη. Σίγουρα υπάρχει ένα απόσταγμα αναγνωστικού βιώματος στη δική μου γραφή.

     Είναι εύκολη ή δύσκολη διαδικασία η συγγραφή και τι είναι το γράψιμο για σας;

     Το δύσκολο κομμάτι είναι μέχρι να γεννηθεί η ιδέα και ο ήρωας. Από τη στιγμή που θα σχηματιστεί όλα κυλάνε γρήγορα και εύκολα.

     Αν και είναι πολύ νωρίς ακόμη, το βιβλίο κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες, ετοιμάζετε κάτι άλλο; Έχετε «υλικό» έτοιμο στο συρτάρι σας;

     Το συρτάρι μου είναι γεμάτο με ιδέες και προσχέδια. Τώρα ποιο από όλα θα βγει προς τα έξω δεν το γνωρίζω, ακόμα τουλάχιστον.

     Σας ευχαριστώ πολύ!

ΟΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Πρωτοπρεσβύτερος ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΝΙΚΟΥ
Εκδόσεις ΑΝΑΛΕΚΤΟ
Σελ. 490, Φεβρουάριος 2024

      Την μεταδιδακτορική διατριβή του π. Αθαν. Νίκου περιλαμβάνει το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο που σας παρουσιάζω σήμερα και κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ανάλεκτο.

     Πρόκειται για μια εμπεριστατωμένη μελέτη, η οποία συγκρίνει την διαφορετική αντιμετώπιση της οικονομίας από την πουριτανική ηθική και κοινωνική διδασκαλία του προτεσταντισμού και την ρωμαιοκαθολική παράδοση, σε αντιπαραβολή με τις αντιλήψεις περί οικονομίας και ιδιοκτησίας της ορθόδοξης Ανατολής, όπως εκφράζονται μέσα από τα κείμενα της πατερικής γραμματείας.

     Σύμφωνα με τον συγγραφέα της, η μελέτη «… θέτει ως μέλημά της την περιγραφή των μεταβολών του οικονομικού πνεύματος στην ιστορική εποχή του δυτικοευρωπαϊκού και αμερικανικού πολιτισμού, και ιδίως την έκθεση της γένεσης εκείνου του πνεύματος που κυριαρχεί σχεδόν εξ ολοκλήρου πάνω στο παρόν μας: του κεφαλαιοκρατικού. Με άλλα λόγια θα επιχειρήσουμε να διερευνήσουμε τις πνευματικές προϋποθέσεις του δυτικού καπιταλισμού. Από την άλλη πλευρά παρουσιάζεται η Ορθόδοξη χριστιανική παράδοση η οποία είχε πολλά να διδάξει και να προσφέρει με το κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό της ήθος σε κατεύθυνση εξ άπαντος συλλογική και κοινοτική που νοηματοδοτεί τις διαπροσωπικές και διακοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων».

     Οι τίτλοι των κεφαλαίων είναι χαρακτηριστικοί:

Α. Προκαπιταλιστική Εποχή και Εκδίπλωση Του

    Καπιταλισμού.

Β. Δυτικές Θεολογικές Επιρροές Στον Καπιταλισμό Και

    Στη Διαμόρφωση Του Οικονομικού Και Κοινωνικού Βίου

    Των Δυτικοευρωπαϊκών Κοινωνιών.

Γ. Βυζαντινή Αυτοκρατορία Και Οικονομία.

(Την βυζαντινή αυτοκρατορία ο π. Α. Νίκου την θεωρεί «αδικημένη» αφού «Μέχρι προ μερικών δεκαετηρίδων στο Βυζάντιο δεν αποδιδόταν η προσήκουσα σημασία ούτε είχε κατανοηθεί η μεγίστη συμβολή του στην ιστορία του πολιτισμού. Αυτό κατά ένα μέρος οφειλόταν στην προκατάληψη, με την οποία προσέγγισε την αυτοκρατορία ο ευρωπαϊκός διαφωτισμός και το φιλελεύθερο πνεύμα του 18^ου αιώνα […] Η πνευματική ηγεσία της Ευρώπης του 18^ου αιώνα περιφρονεί το Βυζάντιο, διότι το θεωρεί στερημένο υψηλού φρονήματος και φιλελεύθερου πνεύματος, ξένο προς τις δημοκρατικές αντιλήψεις».

Δ. Οι Περί Οικονομίας Αντιλήψεις Των Πατέρων Της 

    Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας Και Η 

    Διαχρονικότητά Τους.

Σ’ αυτό εκτίθενται οι «…αντιλήψεις των τριών Μεγάλων Πατέρων και Οικουμενικών Διδασκάλων περί της εργασίας» αλλά και «άλλων Πατέρων της Εκκλησίας γύρω από το σπουδαιότατο αυτό θέμα, ώστε να καταφανεί σαφέστατα το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους για την εργασία».

Ε. Ηθική Και Οικονομία

Στο τελευταίο αυτό και μεγαλύτερο σε έκταση κεφάλαιο του βιβλίου ερμηνεύεται ο ορισμός της ηθικής και της κοινωνικής ηθικής, στην πορεία του χρόνου, των πολιτισμών, των θρησκειών και των φιλοσοφικών ρευμάτων.

     Ίσως το αναγνωστικό κοινό θεωρεί ότι μια μελέτη όπως αυτή, είναι ένα δύσκολο στην κατανόηση, στριφνό κείμενο, γεμάτο επιστημονικούς όρους. Διαβάζοντάς το όμως, θα εκπλαγεί ευχάριστα. Αφού θα ανακαλύψει ότι πρόκειται για ένα κείμενο που χωρίς να χάνει τίποτα από την επιστημονική του ακρίβεια, είναι γραμμένο με τρόπο που το κάνει απολύτως κατανοητό σε όλους!

     Πριν κλείσω την σημερινή παρουσίαση, θα ήθελα να εξάρω την πολύ φροντισμένη έκδοση της μελέτης και να επισημάνω ότι είναι γραμμένη με το πολυτονικό σύστημα.

     Το ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτο βιβλίο συμπληρώνει μια περίληψη λίγων σελίδων στη γερμανική γλώσσα κι εκτενής ελληνόγλωσση και ξενόγλωσση βιβλιογραφία.

ΜΕΣΕΓΓΥΟΥΧΟΙ ΚΑΙ ΔΟΣΙΛΟΓΟΙ

Και το τέλος της εβραϊκής επιχειρηματικότητας στην κατοχική Θεσσαλονίκη
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΑΤΖΟΓΛΟΥ
Εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ
Σελ. 569, Σεπτέμβριος 2023

      Ιστορικό δοκίμιο χαρακτηρίζεται το βιβλίο του Γιάννη Καρατζόγλου που κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες.

     Αναφέρεται στην λεηλασία που υπέστησαν οι εβραϊκές περιούσιες, όταν από τις 15 Μαρτίου 1943, οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης (περίπου 50 χιλ. άτομα) οδηγήθηκαν στα στρατόπεδα εξόντωσης, αφήνοντας αφύλακτα τα σπίτια και τις επιχειρήσεις τους.

     Οι πρώτοι που έπεσαν σαν ύαινες στα σπίτια των εβραίων ήταν-όχι όλοι αλλά οι περισσότεροι-χριστιανοί γείτονές τους. «Πριν την εκτόπιση του εβραϊκού πληθυσμού στην «Κρακοβία», ζούσανε στη Θεσσαλονίκη 10-11.000 οικογένειες Εβραίων που ανήκαν κοινωνικά στις 3 τάξεις: στο προλεταριάτο, που διέμενε κυρίως στους διάφορους περιαστικούς συνοικισμούς […] και αποτελούσαν την πληθυσμιακή πλειονότητα, στους μεσοαστούς που διέμεναν κυρίως στις περιοχές του Κέντρου […] και τέλος στους εύπορους επιχειρηματίες και εισοδηματίες, εμπόρους και βιομηχάνους, που κατοικούσαν κυρίως στις «Εξοχές» δηλ. ένθεν και εκείθεν της οδού Βασ. Όλγας μέχρι την οδό Αλλατίνι και φυσικά αποτελούσαν τη μειοψηφία. Οι πρώτοι «επιβάτες» των τρένων για το Άουσβιτς ήταν οι κάτοικοι των φτωχικών περιοχών της Δυτικής Θεσσαλονίκης, οι κατοικίες των οποίων «άδειαζαν» κάθε φορά που ένας συρμός αναχωρούσε για τα στρατόπεδα. Έτσι, δινόταν η δυνατότητα να γίνεται ένα πλιάτσικο από τους χριστιανούς των περιοχών αυτών με λεία τα έπιπλά και γενικά της οικοσκευές των μέχρι πριν λίγο κατοίκων τους».

     Οι αρχές κατοχής και η γερμανική προπαγάνδα, ενεργώντας έξυπνα και πονηρά, επέτρεψαν κι ενθάρρυναν τη λεηλασία για δύο λόγους: αφ’ ενός γιατί έτσι έκαναν τον πληθυσμό συνένοχους στο έγκλημα κι αφ’ ετέρου, γιατί κινηματογραφούσαν τα λεηλασία μεταφέροντας παντού το μήνυμα ότι οι κάτοικοι αποδέχτηκαν τα μέτρα κατά των Εβραίων.

     Αυτά όσο αφορά τα πιο φτωχικά σπίτια. Γιατί τα πολυτελή σπίτια των εύπορων, είχαν από νωρίς επιταχθεί από τις αρχές κατοχής κι όταν οι ιδιοκτήτες τους βρίσκονταν καθ’ οδό για τα κρεματόρια «δεκάδες τρένα με πολύτιμες οικοσκευές «εύπορων» Εβραίων ταξίδευαν για τη Γερμανία».

     Ακόμη, μεγάλος αριθμός επίπλων δόθηκαν σε συνεργάτες των Γερμανών (όπως στην περίπτωση του επιπλοποιού Χρήστου Αθανασιάδη) και κάποια διατέθηκαν για τις παραστάσεις του Κρατικού Θεάτρου!

      Εκεί όμως που το πλιάτσικο ξεπέρασε κάθε όριο, ήταν στις Ισραηλιτικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνταν στην πόλη. Και μάλιστα το πλιάτσικο «νομιμοποιήθηκε» τον Απρίλιο του 1943. Τότε δημοσιεύτηκε ο νόμος 205/1943, σύμφωνα με τον οποίο ιδρύθηκε η «Υπηρεσία Διαχείρισης Ισραηλιτικών Περιουσίων» (ΥΔΙΠ) «που είχε σκοπό την επιμέλεια της διαχείρισης των ισραηλιτικών περιουσιών που είχαν κατασχεθεί από τις Γερμανικές Αρχές […] και είχαν παραδοθεί σε διαχειριστές».

     Ποιοι ήταν αυτοί που ορίστηκαν «μεσεγγυούχοι» δηλ. διαχειριστές των περιουσιών αυτών πολλές από τις οποίες είχαν αξία που αποτιμούνταν σε χιλιάδες χρυσές λίρες; Φυσικά οι συνεργάτες των Γερμανών (διερμηνείς, προμηθευτές, εργολάβοι κλπ), οι υπάλληλοι της ΥΔΙΠ και οι συγγενείς τους, οι Δοσίλογοι και οι Ταγματασφαλίτες.

     Βέβαια για να «θολωθούν τα νερά», δόθηκαν ορισμένες ιδιοκτησίες σε πρόσφυγες της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης-όπως προέβλεπε ο Ν 205/1043. Μόνο που αυτοί ορίζονταν μεσεγγυούχοι 3-4 σε κάθε επιχείρηση, ενώ οι «ημέτεροι», ορίζονταν και σε περισσότερες από μία επιχειρήσεις.

     Οι μεσεγγυούχοι, -σύμφωνα με τον Ν205/43- «υποχρεώνονταν σε τίμια, καλή, συνετή διαχείριση» της παραχωρούμενης περιουσίας, «ευθυνόμενοι όχι μόνο για δόλο, αλλά και βαριά ακόμα και ελαφρά αμέλεια». Το τι συνέβη στην πραγματικότητα, φαίνεται στις μαρτυρίες όσων-λίγων- επέστρεψαν, που όταν αναζήτησαν τα καταστήματα με τα εμπορεύματα τα δικά τους αλλά και των συγγενών τους, βρήκαν στην καλύτερη των περιπτώσεων, τέσσερις γυμνούς τοίχους. Ακόμη, όπως ανάγλυφα προκύπτει από τις δικογραφίες, η αντιμετώπιση όλων αυτών των καθαρμάτων, από την Δικαιοσύνη, που κινήθηκε με βραδύτατους ρυθμούς, ήταν σκανδαλωδώς ευνοϊκή. Είτε αθωωνόταν με βουλεύματα, είτε καταδικάζονταν σε ποινές-χάδι εκτός από εξόφθαλμες περιπτώσεις, που χρησιμοποιούνταν για να εκτονώνεται η λαϊκή οργή.

     Το «Μεσεγγυούχοι Και Δοσίλογοι», είναι ένα βιβλίο μεγάλης αξίας, προϊόν πολυετούς έρευνας και κοπιαστικής έρευνας υπό τις δύσκολες συνθήκες του κορωνοϊού, σε αρχεία, εφημερίδες, βιβλιοθήκες, δικογραφίες κλπ., που αποκαλύπτει πολλά από όσα «κρύβονται «κάτω από το χαλί» της τοπικής ιστορίας». Είναι μια μελέτη που «προσφέρει μια ολιστική προσέγγιση στο χρονικό διάστημα από την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Γερμανούς τον Απρίλιο 1941 μέχρι το 1949, η οποία δίνει έμφαση στην καταλήστευση και λεηλασία της εβραϊκής περιουσίας, των εθνικών πόρων και μέρους του εισοδήματος των κατοίκων της πόλης με ταυτόχρονη τήρηση των προνομίων της εντόπιας αστικής τάξης, ανάδειξη νέων πλουσίων και ανακατανομή του κεφαλαίου στην πόλη».

     Το βιβλίο περιλαμβάνει πρόλογο της καθηγήτριας του πανεπιστημίου Bar Ilan του Ισραήλ, Ορλύ Μερόν, χαιρετισμό του πρώην Δημάρχου Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη, πηγές και βιβλιογραφία κι ένα παράρτημα με ενδιαφέροντες πίνακες.

     Ένα εξαιρετικό βιβλίο, απόκτημα για κάθε φιλίστορα, αλλά και κάθε βιβλιόφιλο και «ανήσυχο» πολίτη!