ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΤΟ ΜΑΤΙ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΙΔΑΚΗΣ

Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ

Σελ. 145, Φεβρουάριος 2013

     Ο Γ. Μακριδάκης, είναι ένας νέος άνθρωπος που ζει κι εργάζεται σε αυτό που ονομάζουμε «περιφέρεια», δηλ. στη γενέτειρα του, τη Χίο. Σπούδασε μαθηματικά, αλλά σύντομα αντιλήφθηκε ότι η «κλίση» του ήταν διαφορετική. Ίδρυσε το Κέντρο Χιακών Μελετών «Πελινναίο» (το όνομα το πήρε από το βουνό του νησιού), ασχολήθηκε με την Ιστορία του τόπου του κι εκδίδει περιοδικό με σχετικές μελέτες που γράφει ο ίδιος και άλλοι συμπατριώτες του. Παράλληλα ασχολήθηκε με ιδιαίτερη επιτυχία με τη συγγραφή λογοτεχνικών έργων (μυθιστορήματα και νουβέλες). Αυτό που παρουσιάζω σήμερα είναι το έβδομο λογοτεχνικό βιβλίο (έχει γράψει και δύο ιστορικά).

     Ήρωας του έργου είναι ο Θόδωρος, γνωστός ως Πεπόνας, που είναι ένα «παρατσούκλι» που κληρονόμησε από τον παππού του. Συνταξιούχος πια κι αφού έχει χάσει τη σύζυγό του, έχει αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στο χωράφι του, στο οποίο καλλιεργεί κάθε είδους ζαρζαβατικά. Για να τα προστατέψει από τα πουλιά, κατασκευάζει κάθε χρόνο στις αρχές της άνοιξης ένα σκιάχτρο, που του δίνει το όνομα Διομήδης!! Έτσι και φέτος. Κατά τη διάρκεια της κατασκευής του, αφηγείται επεισόδια του βίου του. «Τώρα, άμα μπορούσες να μιλήσεις, κακομοίρη μου κι εσύ, θα μου ‘λεγες, σε ποιόν τα λες αυτά, ρε Πεπόνα, σε ποιόν τα λές; Και θα ‘χες και δίκιο. Διότι ακόμα ούτε το σκέδιό σου δεν έχω φτιαγμένο. Ίσα ίσα τα δύο ξύλα σου ‘χω καρφωμένα. Έκαμα τον σταυρό για να σε κρεμάσω απάνω. Ακόμα δεν σου ‘χω δώσει ούτε τη μορφή σου. Μονάχα μες στη φαντασία μου σε βλέπω ακόμα κι έπιασα να σου λέω τον πόνο μου. Μα δεν πειράζει, δείξε κατανόηση, ρε Διομήδη. Δεν έχω άλλονε κανέναν για να τα πω εδώ μέσα». 

     Έτσι ο Διομήδης εκών-άκων, γίνεται ο «εξομολόγος» του Πεπόνα κι ακούει για ότι τον βασανίζει. Για τη σχέση του με τη γυναίκα με την οποία συμβιώνει και τις δύο κόρες της, τη σύγχρονη υβριδική γεωργία, για την οποία υποστηρίζει ότι είναι καταστροφική, την κρίση που ταλανίζει τους πάντες, την πολιτική, το κόμμα που υποστηρίζει. Στο οποίο, παρά τις παλινωδίες, παραμένει πιστός και ψέγει αυτούς που το εγκαταλείπουν τώρα στα δύσκολα. Θεωρεί χρέος τιμής την υποστήριξη και «τον ψήφο» του, αφού το κόμμα διόρισε τόσο αυτόν, μετά το ναυάγιο και τον τραυματισμό του, όσο και το γιό του, τον οποίο υπεραγαπά.  Έτσι η μεγαλύτερη έννοια του, είναι να πάει να ψηφίσει στις εκλογές. Που από «σατανική σύμπτωση» συμπίπτουν με την πρώτη μέρα που ο Πεπόνας, ξεκινά τη φύτευση του χωραφιού του, που γι’ αυτόν είναι από τις σημαντικότερες του χρόνου. «Άμα δεν ήτανε ο Φραγκούλης, ούτε που θα πήγαινα να ψηφίσω. Είχ’ αποξεχαστεί ολωσδιόλου με τις δουλειές όλη μέρα. Κάτσαμε κιόλας το μεσημέρι εκεί στον μαγκανόγυρο και δωσ’ του τα ρακιά και οι κουβέντες, τι εκλογές και ξεκλογές, τίποτα δεν θυμήθηκα. Φύγανε απ’ το μυαλό μου εντελώς και παραλίγο να πάει ο ψήφος μου χαμένος».

     Ο Γιάννης Μακριδάκης, σκιαγραφεί με μοναδικό τρόπο έναν απολαυστικό χαρακτήρα, που ζώντας μέσα στη μοναξιά του, μόνο συμπάθεια μπορεί να προκαλέσει. Με γραφή ρέουσα που αποδίδει τον λαϊκό προφορικό λόγο, διανθισμένη με λέξεις της ντοπιολαλιάς του νησιού και μας δίνει έναν εξαιρετικό ανάγνωσμα που θα απολαύσει ο κάθε αναγνώστη

ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ, ΣΜΥΡΝΗ (1905-1912)

ΣΠΥΡΟΣ ΓΟΓΟΛΟΣ

Εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ

Σελ. 319, Μάιος 2013

     Ένα εξαιρετικό ιστορικό μυθιστόρημα έφτασε πριν από λίγους μήνες στις προθήκες των βιβλιοπωλείων, γραμμένο από τον ιστορικό Σ. Γόγολο. Είναι από τα βιβλία, που μόλις ξεκινάς την ανάγνωση, αντιλαμβάνεσαι ότι πρόκειται για ιδιαίτερη περίπτωση.

   Ο ηλικιωμένος δημοσιογράφος Άλκης Αναγνωστάκης, γόνος ευκατάστατης αλεξανδρινής οικογένειας, βρίσκεται για ένα διαβαλκανικό δημοσιογραφικό συνέδριο στα Σκόπια της Γιουγκοσλαβίας του Τίτο, όταν χάνει τις αισθήσεις του. «Οι σειρήνες του ασθενοφόρου ούρλιαζαν καθώς διέσχιζε την περιοχή του Κάπιστετς. Ο ηλικιωμένος ασθενής είχε χάσει τις αισθήσεις του και οι γιατροί αμφέβαλαν αν θα έφτανε ζωντανός στο νοσοκομείο, καθώς άφηνε ένα βρυχηθμό που έμοιαζε με επιθανάτιο ρόγχο». Καθώς είναι προσωπικός φίλος του προέδρου Τίτο, απολαμβάνει ιδιαίτερες φροντίδες. Μια από αυτές είναι και η παροχή αποκλειστικής νοσοκόμας. Είναι η Μιργιάννα, μια ελληνόφωνη 25χρονη κοπέλα, κόρη κομμουνιστών από χωριό της Φλώρινας, που με τη λήξη του πολέμου, κατέφυγαν στη γειτονική χώρα. Με την περιποίησή της και την αγωγή των γιατρών, οι αισθήσεις του ορισμένες φορές επανέρχονται και πιάνει κουβέντα με τη νεαρή νοσοκόμα. «Μπορούσε να κάθεται ώρες ολόκληρες και να τον ακούει να της λέει διάφορες ιστορίες από τη ζωή του και τη δουλειά του». Μια πλούσια σε εμπειρίες ζωή, μέσα από ένα επάγγελμα που την εποχή εκείνη είχε ιδιαίτερο κύρος. Εκτελώντας δημοσιογραφικές αποστολές που του ανέθετε η εφημερίδα, βρέθηκε στην καρδιά γεγονότων σημαντικών για την ελληνική και ευρωπαϊκή Ιστορία και συνάντησε ανθρώπους που κίνησαν τα νήματα και δρομολόγησαν αυτές τις εξελίξεις.

     Η πρώτη του αποστολή είναι στην πολυφυλετική, υπό Οθωμανική διοίκηση Θεσσαλονίκη, του 1905, με το φλέγον μακεδονικό ζήτημα σε έξαρση. Στους δρόμους της πόλης, κινούνται κατάσκοποι, τρομοκράτες, αναρχικοί, εθνικιστές, τέκτονες και σιωνιστές που ο καθένας επιδιώκει την επίτευξη των δικών του σκοπών. Οι κάτοικοι κυρίως της υπαίθρου υποφέρουν και διχάζονται από την ελληνική και βουλγαρική προπαγάνδα. Από την άλλη, δολοφονικές απόπειρες και βομβιστικές επιθέσεις διαταράσσουν την καθημερινότητα της πόλης. Ο Αναγνωστάκης, προσπαθώντας να ξεδιαλύνει το κουβάρι, συζητά με όλους τους εμπλεκόμενους: τον έλληνα πρόξενο Κορομηλά, τον εβραίο Κάρολο Αλατίνι, έναν από τους πλουσιότερους Θεσσαλονικείς, τον επιθεωρητή Χιλμί Πασά, τον νεότουρκο αξιωματικό Εμβέρ μπέη και τον βούλγαρο Σοπώφ, που εργαζόταν ως εμπορικός αντιπρόσωπος, αλλά ήταν και από τα σκληρά μέλη του βουλγαρικού κομιτάτου.

     Στη δεύτερη αποστολή, ταξιδεύει το 1907 στην Κωνσταντινούπολη. Η αποστολή γίνεται κατ’ εντολή του υπουργείου Εξωτερικών και της βρετανικής πρεσβείας. Σκοπός είναι να συναντήσει τον Αμπνούλ Χαμίτ, τον επονομαζόμενο και «κόκκινο σουλτάνο» όχι φυσικά λόγω…πολιτικών πεποιθήσεων, αλλά λόγω των σφαγών των Αρμενίων. Το «κόκκινος» προερχόταν από το χρώμα του αίματος. Με πρόσχημα μιας συνέντευξης, θα πρέπει να διερευνήσει τις προθέσεις του σουλτάνου, σχετικά με το με ποια πλευρά θα ταχθεί σε περίπτωση πολέμου στην Ευρώπη. «Θα συνταχθεί με τη Βρετανία ή με τους Γερμανούς με τους οποίους τα τελευταία χρόνια “ερωτοτροπεί”;». Η προσέγγιση του σουλτάνου τελικά αποδείχθηκε τελικά ποιο εύκολη απ’ ότι περίμενε. Μάλιστα, ο σουλτάνος τον συμπάθησε τόσο, που όχι μόνο του έδωσε μια αποκαλυπτική συνέντευξη, αλλά έκαναν μαζί μια κρουαζιέρα στο Βόσπορο με τη θαλαμηγό του.

     Τέλος, η τρίτη δημοσιογραφική αποστολή των πρώτων του χρόνων στο επάγγελμα, έγινε το 1912 στη Σμύρνη. Εκεί βρέθηκε γιατί έπρεπε μετά το θάνατο του παππού του, ο οποίος ζούσε εκεί, να τακτοποιήσει κληρονομικά θέματα. Με την ευκαιρία, συναντήθηκε με τους επιφανέστερους έλληνες της πόλης αλλά κι επιφανείς ξένους, αφού η Σμύρνη κατοικούνταν λόγω της σημασίας της στο διεθνές εμπόριο, από υπηκόους όλων των κρατών του αναπτυγμένου κόσμου. Έγινε κοινωνός των προβληματισμών τους για το μέλλον της πόλης. Αλλά και της αγάπης των ελληνικής καταγωγής κατοίκων για τη μητέρα-πατρίδα.

     Το βιβλίο όπως γράφω και στην αρχή είναι εξαιρετικό και ΠΡΕΠΕΙ να διαβαστεί από κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο. Η συγγραφή του κράτησε τρία χρόνια. Είναι προϊόν κόπου και συστηματικής κι εξονυχιστικής έρευνας. Είναι γραμμένο με νηφαλιότητα όσο αφορά τα ιστορικά γεγονότα. Ο συγγραφέας, αποφεύγει τους «εθνικούς μύθους» και τις ιδεοληψίες με τους οποίους έχει εμποτιστεί η ελληνική ιστορία και το κείμενο αποπνέει ανεκτικότητα και κατανόηση. Αποτελεί φωτεινό παράδειγμα του πως θα έπρεπε να διδάσκονται την Ιστορία τα παιδιά μας. Για να φωτίζεται το μυαλό τους κι όχι να συσκοτίζεται. Με ανοιχτό πνεύμα, χωρίς εθνικιστικές «κορώνες» μίσους και διχασμού. Είναι κορυφαίο στο είδος του και από τα καλύτερα βιβλία που διάβασα τους τελευταίους μήνες.   

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΗΤΑΝ Η ΖΑΧΑΡΗ

ΤΕΣΥ ΜΠΑΪΛΑ

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Σελ. 531, Ιούνιος 2013

     Το τρίτο μυθιστόρημα της Τέσυ Μπάιλα παρουσιάζω σήμερα.

      Μέσα από την αφήγηση της κεντρικής ηρωίδας, της Κατίνας, περνά όλη η ιστορία μιας οικογένειας στην Κρήτη (και στον Πειραιά) και καλύπτει πολλές δεκάδες χρόνια. Παράλληλα σε ένα δεύτερο επίπεδο μέσω αυτής της αφήγησης, περνούν έθιμα, παραδόσεις, πτυχές της κοινωνικής ζωής, αλλά και σελίδες της Ιστορίας της Κρήτης. Η αφήγηση ξεκινά με την απαγωγή της μητέρας της από τον πατέρα της, όταν ακόμη ήταν ανήλικοι και οι δύο! Η οικογένεια της κοπέλας αποδέχτηκε το γεγονός (σε αντίθετη περίπτωση θα ακολουθούσε αιματοχυσία) και όταν δυο-τρία χρόνια αργότερα παντρεύτηκαν, έκαναν μια όμορφη οικογένεια. Το τελευταίο παιδί αυτής της οικογένειας είναι η Κατίνα. Δεν ανήκαν στους πιο ευκατάστατους του χωριού, αλλά ζούσαν καλά. Η μικρή αγαπούσε τους γονείς της, αλλά σε όλη της τη ζωή δεν μπόρεσε να τους συγχωρήσει το γεγονός ότι ενώ ήταν άριστη μαθήτρια, δεν της επέτρεψαν να συνεχίσει στο γυμνάσιο αφού τελείωσε το δημοτικό. Αντίθετα, την έστειλαν σε μια θεία της, η οποία με τη σειρά της την έστειλε σε μοδίστρα για να μάθει την τέχνη. Αυτή η άρνηση την έκανε να θέλει πάντα να φύγει από το χωριό και να ζήσει σε μεγάλη πόλη.

     Η ζωή της άλλαξε, όταν-μετά τον πόλεμο- η αδελφή της παντρεύτηκε και πήγε να ζήσει με τον άντρα της στον Πειραιά. Η Κατίνα απαίτησε και κατάφερε να πάει μαζί της, με πρόσχημα για να τη βοηθάει στο νοικοκυριό, αλλά κυρίως για να πραγματοποιήσει το όνειρό της: να φύγει από το χωριό της, το Αρμενοχώρι.

     Ο γαμπρός της ο Λευτέρης, είχε ένα φίλο τον Θέμελη. Δεν μπορούμε να πούμε ότι ήταν το καλύτερο παιδί, αλλά ο Λευτέρης επειδή ήθελε να «ξεφορτωθεί» την Κατίνα γιατί έπρεπε να τη φροντίζει και η γενικότερη οικονομική κατάσταση δεν ήταν καλή, του την προξένεψε. Όταν ο Θέμελης την είδε, σκέφτηκε ότι «η Κατίνα θα μπορούσε να γίνει μια ολοφώτεινη χαραυγή στη ζωή του» και ότι θα μπορούσε να νοικοκυρευτεί. Από την άλλη και της Κατίνας της άρεσε. «Μόλις τον είδα, είπα: Αυτός είναι που θα γίνει άντρας μου, πάει και τελείωσε. Τον έβλεπα με το μαύρο του μαλλί χτενισμένο κοκοράκι κι έλεγα μέσα μου πως αυτόν θα πάρω».

     Μετά το γάμο στην αρχή όλα πήγαιναν καλά. Όμως, σύντομα, ο Θέμελης επέστρεψε στις παλιές του συνήθειες: το ποτό, το χασίς, την τεμπελιά και τη…Ρόζα, μια γυναίκα που γνώρισε στον αγαπημένο του τεκέ. Η ζωή της Κατίνας μετατρέπεται σε κόλαση. Ζει στην απόλυτη ένδεια. Πολλές φορές δεν είχε ούτε μια μπουκιά να δώσει στον μονάκριβο γιό της και ζει χάρη στην βοήθεια της αδερφής της, ενώ το ξύλο ήταν συχνή πρακτική. Κι όμως…η Κατίνα δε σκέφτηκε ούτε μια φορά να φύγει από κοντά του, παρά το γεγονός ότι «για εκείνη ένας ζυγός ήταν αυτός ο άνθρωπος και τίποτε παραπάνω. Μια φυλακή που κλείδωσε την ψυχή της κι έγινε ο άντρας της ο δεσμοφύλακας, κομματιάζοντάς της τα φτερά».

     Την ιστορία αφηγείται η ίδια η ηρωίδα στη νύφη της, όταν ηλικιωμένη χήρα πια, ζει με τον γιό της, αφού δεν είναι ικανή να αυτοεξυπηρετηθεί. «Προσπαθώ να τη φέρω στο νου όπως θα ήταν αρκετά χρόνια πριν. Τότε που, κοπέλα ακόμη, προσπαθούσε να ζήσει την οικογένειά της. Τότε που μεγάλωνε εντελώς μόνη της, το παιδί της, μ’ έναν άντρα που, αν και την αγάπησε βαθιά, ποτέ δεν κατάφερε να την κάνει ευτυχισμένη. Τη φαντάζομαι βουτηγμένη στη φτώχεια, ντυμένη ωστόσο την αξιοπρέπεια της περηφάνιας της. Κοντούλα και μικροκαμωμένη με όμορφα κατάμαυρα μαλλιά μέχρι τους ώμους κι έναν μόνιμο φόβο να διαπερνά το βλέμμα της».

     Για μια ακόμη φορά η Τέσυ Μπάιλα μας εκπλήσσει ευχάριστα. Στο βιβλίο της αυτό, αναλαμβάνει να συνθέσει και να αφηγηθεί μια πολυπρόσωπη και με μεγάλη χρονική έκταση ιστορία και τα καταφέρνει με τον καλύτερο τρόπο. Πιο ώριμη από ποτέ, συναρπάζει τον αναγνώστη με τη γραφή, το μύθο και την ψυχοσύνθεση των χαρακτήρων που αναπτύσσει αναλυτικά, εύστοχα και με μαεστρία. Ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι τελευταίες σελίδες, οι οποίες εξηγούν το πώς και το γιατί της σχέσης Κατίνας-Θέμελη και κυρίως γιατί η Κατίνα έμεινε σε ένα γάμο «θηλιά» όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η συγγραφέας. Συγκινητικές και «διδακτικές» (για όσους δεν τις ξέρουν ή επιμένουν να τις αγνοούν) είναι και οι περιγραφές των όσων υπέστησαν οι Κρητικοί από τους γερμανούς κατακτητές. Κάτι ακόμα που μου έκανε μεγάλη εντύπωση, είναι το ότι η συγγραφέας καταφέρνει να δώσει την αίσθηση της κρητικής λαλιάς, χρησιμοποιώντας ελάχιστες, αλλά καίριες λέξεις κι εκφράσεις

     Αξιοπρόσεκτο βιβλίο, που διαβάζεται εύκολα (κι αυτό δεν είναι ψόγος, είναι έπαινος) και κρατά αδιάπτωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

                                 

ΚΑΘΕ ΤΕΛΟΣ ΜΙΑ ΑΡΧΗ

ΛΙΤΣΑ ΠΑΝΤΕΛΙΔΟΥ

Εκδόσεις ΑΛΔΕ

Σελ. 316, Μάρτιος 2013

     Το δεύτερο μυθιστόρημα της, Λίτσας Παντελίδου, κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες. Το πρώτο της, με τίτλο «Γυάλινη Κούκλα», παρουσίασα τον Ιούλιο του 2012.

     Ηρωίδες της και αυτή τη φορά όπως και στο προηγούμενο βιβλίο της, είναι γυναίκες. Αυτή τη φορά είναι τέσσερις που η κάθε μια είναι και διαφορετική προσωπικότητα. Η δυναμική αλλά ασταθής Νανά είναι κομμώτρια χωρισμένη κι έχει ένα γιο στο τέλος της εφηβείας, τον Κωνσταντή. Η εσωστρεφής, ήρεμη Μαρία είναι ψυχολόγος και ζει μόνη. Η πάντα πρακτική αλλά κατά βάθος πολύ συναισθηματική Καίτη είναι και αυτή διαζευγμένη κι έχει μια κόρη στην εφηβεία την Βάλια. Και τέλος η Φρόσω που είναι παντρεμένη με το Νίκο κι έχει δίδυμες κόρες. Αποτελεί την έκπληξη της παρέας αφού όταν αποφασίζει να κάνει την επανάστασή της, δεν αναγνωρίζει ούτε η ίδια τον εαυτό της. Είναι φίλες αδελφικές από παιδιά. «Φίλες αχώριστες! Από παιδιά μαζί. Παιδιά της επαρχίας. Κοινά όνειρα, κοινές αναμνήσεις. Και τώρα στην αρχή της τέταρτης δεκαετίας της ζωής τους…Και οι τέσσερις ζουν στην Αθήνα. Ήταν το μεγαλύτερο όνειρό τους η Πρωτεύουσα. Τώρα, αν τις ρωτήσεις, δεν ξέρουν να σου πουν αν έπραξαν σωστά που ήρθαν. Δεν ξέρουν ή δε θέλουν να σου πουν…».

     Κι ενώ οι ζωές τους κυλούν λίγο-πολύ ήρεμα ή καλύτερα ας πούμε ότι έχουν μπει σε μια ρουτίνα, μια συγκεκριμένη καθημερινότητα, ξαφνικά όλα ανατρέπονται! Στις ζωές όλων, σημειώνονται τρομακτικές αλλαγές κι επέρχονται ανατροπές που καμιά τους δεν φανταζόταν. Και οι περισσότερες είναι αλλαγές δραματικές. Αλλαγές στις σχέσεις τους με τους άλλους: συζύγους, φίλους, παιδιά. Οι ανατροπές αυτές, αν και δημιουργούν εντάσεις μεταξύ τους, δεν μπορούν να διαρρήξουν το δεσμό που τις ενώνει. Αντίθετα όταν χρειαστεί συμπαραστέκονται η μία την άλλη και βοηθούν με όποιο τρόπο μπορούν. Μέχρι που θα επέλθει η «κάθαρση». «Κοίταξέ μας όλους. Μαζέψαμε το κομμάτια μας και συνεχίζουμε. Όταν κάτι τελειώνει, αρχίζει μετά κάτι άλλο. Είναι νόμος αυτό. Είναι η ίδια η ζωή. Είναι αυτό που λέμε…κάθε ΤΕΛΟΣ μια ΑΡΧΗ».

     Διαφορετικό από το πρώτο ως προς τη θεματολογία το δεύτερο μυθιστόρημα της Λίτσας Παντελίδου. Είναι όμως εξίσου καλογραμμένο, περιγράφει εύστοχα και αναλυτικά το γυναικείο ψυχισμό και τη γυναικεία οπτική σε πολλές εκφάνσεις της ζωής και είναι σίγουρο ότι θα κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι το τέλος.

ΑΠΟΡΡΗΤΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ

LAURENCE O' BRYAN

Μετάφραση ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ

Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ

Σελ. 440, Ιανουάριος 2013

     Για την Κωνσταντινούπολη και το ναό της Αγίας Σοφίας, υπάρχουν πολλοί θρύλοι και παραδόσεις για μυστήρια, κρυφές υπόγειες αίθουσες με αμύθητους θησαυρούς, μυστικά περάσματα κ.α. Οι αρχαιολογικές έρευνες, που διεξάγει η τουρκική αρχαιολογική υπηρεσία είναι συνεχείς κι εντατικές, αλλά οι ανακεινώσεις για τα ευρήματα είναι φειδωλές. Στηριζόμενος πάνω σε αυτούς τους θρύλους, ο συγγραφέας στήνει ένα εξαιρετικό θρίλερ που διαβάζεται απνευστί.

     Ο Σον Ράιαν, συνιδρυτής του Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Έρευνας της Οξφόρδης κι εξαιρετικός μελετητής μεσαιωνικών ψηφιδωτών, πληροφορείται ενώ βρίσκεται στο σπίτι του στο Λονδίνο, ότι ο συνεργάτης και φίλος του Άλεκ Ζεγκλίφσκι, ο οποίος βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη, έπεσε θύμα άγριας δολοφονίας «(Ο Άλεκ) Έκλεισε τα μάτια του. Ένιωσε μια παγωνιά στο λαιμό του και μετά έναν ζεστό χείμαρρο να κυλά στο στήθος και στα πόδια του μουσκεύοντάς τον. Μια δυσοσμία τον τύλιξε. Και μια απόκοσμη γαλήνη». Το πτώμα του εντοπίστηκε κοντά στην Αγία Σοφία, όπου είχε πάει στα πλαίσια ενός ερευνητικού προγράμματος της Ουνέσκο, για να μελετήσει αν και πόσο επηρεάζονται τα ψηφιδωτά από την πάροδο του χρόνου.

     Όταν ο Σον φτάνει στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης για να προβεί στην αναγνώριση του πτώματος και να προχωρήσει στις διαδικασίες για τον επαναπατρισμό της σορού, αντί να τον υποδεχτεί άνθρωπος της βρετανικής πρεσβείας, αφού από εκεί έλαβε την ειδοποίηση για το τραγικό συμβάν, τον υποδέχονται άντρες της τουρκικής αστυνομίας. Οι ερωτήσεις που του υποβάλλουν, κάνουν τον Σον να αντιληφθεί ότι ο συνεργάτης του, είχε ανάμιξη σε κάτι πολύ σημαντικότερο από τη φθορά των ψηφιδωτών. Μετά την άτυπη αυτή ανάκριση, του παραδίδεται ένας φάκελος με φωτογραφίες που βρέθηκε στα προσωπικά αντικείμενα του Άλεκ. Οι φωτογραφίες δείχνουν ένα ψηφιδωτό που δεν ανήκει σε αυτά που μελετούσε ο Άλεκ, αλλά ο Σον δεν μπορεί να εντοπίσει το από που μπορεί να προέρχεται.

     Μετά την επαφή του με τη πρεσβεία που γίνεται μέσω της διπλωμάτισσας ΄Ιζαμπελ Σαρπ, ξαφνικά ανακαλύπτει ότι βρίσκεται σε τεράστιο κίνδυνο. Κάποιος τον θέλει νεκρό ή στην καλύτερη γι’ αυτόν περίπτωση, εμπλεκόμενο σε ανθρωποκτονία.  Ο ίδιος, παρά τον κίνδυνο, αρνείται πεισματικά να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη, αν δεν βρεθεί ο δολοφόνος του συνεργάτη και φίλου του. Αντιλαμβάνεται ότι η Ίζαμπελ ανήκει στις μυστικές υπηρεσίες της Βρετανίας κι ένας από τους λίγους ανθρώπους που μπορεί-μέσα στον κυκεώνα που τον περιβάλει-να εμπιστευτεί.

     Βέβαια όπως κάνω πάντα όταν παρουσιάζω βιβλία αστυνομικά, θρίλερ, μυστηρίου κλπ, έτσι και τώρα, αποφεύγω να παραθέσω λεπτομέρειες για να μη χαθεί μέσω κάποιας «αποκάλυψης» που θα κάνω το σασπένς. Να συμπληρώσω μόνο ότι πρόκειται για ένα καλογραμμένο βιβλίο που εκτός από τον μύθο που βρίσκεται σε ένα πρώτο επίπεδο ανάγνωσης, σε ένα δεύτερο επίπεδο, εξετάζει τους κινδύνους από την ανάπτυξη του ισλαμικού φονταμενταλισμού στην Ευρώπη. 

ΤΟ ΛΑΘΟΣ ΑΣΤΕΡΙ

JOHN GREEN

Μετάφραση: ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΨΑΛΗΣ

Εκδόσεις Ε.Ο.ΛΙΒΑΝΗΣ

Σελ. 301, Απρίλιος 2013

     Μια συγκλονιστική και συγκινητική ιστορία αφηγείται ο αμερικανός Τ. Γκρην στο βιβλίο του.

     Η Χέιζελ Γκρέις είναι μια έφηβη που έχει διαγνωστεί ότι πάσχει από μια μορφή καρκίνου που της δυσκολεύει την αναπνοή. «Με λένε Χέιζελ…Είμαι δεκαέξι χρονών. Αρχικά εντοπίστηκε στο θυρεοειδή, όμως διαθέτω μια εντυπωσιακή όσο και εδραιωμένη μετάσταση στους πνεύμονες». Το να διασχίσει ακόμη και την πιο μικρή απόσταση χωρίς αναπνευστήρα, απαιτεί από τη Χέιζελ τρομακτική προσπάθεια και είναι μεγάλο κατόρθωμα. Μένει κλεισμένη στο σπίτι και η μόνη της διασκέδαση, είναι να διαβάζει ξανά και ξανά ένα συγκεκριμένο βιβλίο. Είναι το «Μια Αυτοκρατορική Βάσανος» του Πέτερ Φαν Χάουτεν. «Στο βιβλίο πρωταγωνιστούν μια κοπέλα που τη λένε Άννα (η οποία αφηγείται την ιστορία) και η μονόφθαλμη μητέρα της, η οποία είναι επαγγελματίας κηπουρός με εμμονή στις τουλίπες. Ζουν μια φυσιολογική μικροαστική ζωή σε μια κωμόπολη της κεντρικής Καλιφόρνιας, μέχρι τη στιγμή που η Άννα εμφανίζει μια σπάνια μορφή καρκίνου του αίματος. Όμως δεν είναι ένα βιβλίο για τον καρκίνο, γιατί αυτά τα βιβλία είναι αίσχος».

     Η μητέρα της για να την αναγκάσει να βγει από το σπίτι, την πείθει να συμμετάσχει σε μια Ομάδα Υποστήριξης. Εκεί γνωρίζει τον Ογκάστους Γουότερς. Ο οποίος είχε ασθενήσει στο παρελθόν και οι γιατροί αναγκάστηκαν να προχωρήσουν σε ακρωτηριασμό του ποδιού του στο γόνατο. Στη συνάντηση παραβρέθηκε για να συμπαρασταθεί σε έναν φίλο του. Η Χέιζελ στο πρόσωπό του θα ανακαλύψει ένα αδελφό πνεύμα και μαζί του θα μοιραστεί τα πάντα. Τους φόβους, τα άγχη, την αγωνία, τους προβληματισμούς της, τις χαλαρές κι ελάχιστες ευτυχισμένες στιγμές. Οι δύο νέοι θα ερωτευτούν ο ένας τον άλλο και ο έρωτάς τους θα δυναμώσει σε ένα ταξίδι –που παρά τις δυσκολίες- έκαναν στο Άμστερνταμ. Ένα ταξίδι που ή Χέιζελ θέλησε να κάνουν. Σκοπός της, ήταν να βρουν τον συγγραφέα του βιβλίου που διάβαζε, («Μια Αυτοκρατορική Βάσανος») για να της διευκρινίσει κάποια σημεία του βιβλίου που θεωρούσε ότι ήταν «σκοτεινά» και θα ήθελε να «φωτίσει». Η αγάπη τους και η αίσθηση του χιούμορ που έχουν και οι δύο, θα τους βοηθήσουν να ξεπερνούν τις πολλές δυσκολίες. Μέχρι τη μέρα που μια τρομακτική ανακάλυψη θα ανατρέπει τα πάντα…

     Ένα συγκλονιστικό βιβλίο, με καυτό θέμα, που πρέπει να διαβαστεί από όλους μας, γιατί έχει να μας διδάξει πολλά.   

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ

Επιμέλεια ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ

Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ

Σελ. 290, Μάρτιος 2013

     Για τον Α! Παγκόσμιο πόλεμο, την εκστρατεία στην Ουκρανία και την Μικρασιατική εκστρατεία, έχουν γραφτεί πολλά. Βιβλία επιστημονικά, μυθοπλασίας (που χρησιμοποιούν τα συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα ως υπόβαθρο) και μαρτυρίες και χρονικά ανθρώπων που υπό διάφορες ιδιότητες πήραν μέρος. Σπάνια όμως βρίσκουμε χρονικό όπως αυτό που σας παρουσιάζω σήμερα, που να έχει τη συνέχεια των γεγονότων από το 1918 μέχρι το 1922. «Καλύπτεται έτσι μια τετραετία στρατιωτικής ζωής (1918-1922), στη διάρκεια της οποίας οι θρίαμβοι είναι σπουδαίοι και μάταιοι, οι ήττες είναι ανεπανόρθωτες και καθοριστικές για τη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας και της αναπηρίας του ελληνικού κράτους, που τότε ακριβώς ολοκληρώνει την ενοποίησή του, εκατό χρόνια μετά την Επανάσταση για την απελευθέρωση του από την οθωμανική κυριαρχία».

     Ο Χρήστος Καραγιάννης του Ιωάννη (κλάση 1915), γεννήθηκε το 1895 και είναι γραμμένος στα μητρώα της κοινότητας Κορώνιας Βοιωτίας. Πήγε στρατιώτης, απολύθηκε, παντρεύτηκε κι ενώ προσπαθούσε να «στήσει» τη ζωή του, κλήθηκε να παρουσιαστεί και πάλι στο στρατό με την επιστράτευση του 1918. Η επιστράτευση έγινε για να συμμετάσχει η Ελλάδα στον Α! παγκόσμιο πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Γρήγορα όμως ο πόλεμος τελείωσε και η μονάδα του Καραγιάννη (3^ο Σύνταγμα Πεζικού), στάλθηκε στην Ουκρανία. Η Ελλάδα συμμετείχε σε αυτή την εκστρατεία πάλι στα πλαίσια της συμμαχίας της Αντάντ, γιατί προσδοκούσε οφέλη στη Μικρά Ασία. Η εκστρατεία είχε σκοπό να καταπνίξει την επανάσταση των μπολσεβίκων. Σύντομα έγινε φανερό, ότι η εκστρατεία δεν είχε καμιά τύχη. Το ελληνικό σώμα, με μεγάλες απώλειες, αποσύρθηκε στις αρχές του καλοκαιριού του 1919 για να σταλεί στη Σμύρνη. Ο Καραγιάννης έμεινε στη Μικρά Ασία μέχρι το 1920 οπότε και απολύθηκε από το στρατό μαζί με τους υπόλοιπους τη κλάσης του 1915.

      Δυστυχώς γι’ αυτόν, οι ανάγκες του στρατού οδήγησαν σε νέα επιστράτευση και αναγκάστηκε το 1921, να ντυθεί ξανά στο χακί για να σταλεί στο εκστρατευτικό σώμα της Μικράς Ασίας. Εκεί πολέμησε σε διάφορες μάχες. Κατέληξε με την υποχώρηση στη Σμύρνη, όπου έμεινε μέχρι τις τελευταίες ώρες πριν την είσοδο των Τούρκων στην πόλη. Ήταν από τους τελευταίους που μπήκαν στο πλοίο «Αντιγόνη», το οποίο τους μετέφερε στη Μυτιλήνη.

     Όλα αυτά τα κατέγραψε και οι καταγραφές αυτές έγιναν βιβλίο, το οποίο πρωτοεκδόθηκε μάλλον το 1977, σε μια όχι και τόσο προσεγμένη έκδοση. Ένα από τα 1000 αντίτυπα που τυπώθηκαν, βρέθηκε «σε κονιορτοβριθές παλαιοβιβλιοπωλείο της Αθήνας» και λόγω της σημασίας και της αξίας του, αποφασίστηκε η επανέκδοσή του. Η επιμέλεια και ο εμβριθής σχολιασμός της παρούσας έκδοσης από τον Φίλ. Δρακονταειδή, αναδεικνύει και φωτίζει το ενδιαφέρον αυτό κείμενο που παρά το γεγονός ότι ο συγγραφέας του δεν είναι λογοτέχνης, είναι λόγω του θέματός του, συναρπαστικό.  

ΓΕΡΑΚΙΑ

HILARY MANTEL

Μετάφραση: ΕΡΙΦΥΛΗ ΜΑΡΩΝΙΤΗ

Εκδόσεις: ΠΑΠΥΡΟΣ

Σελ. 514, Απρίλιος 2013

     Είναι σπάνιο γεγονός, η βράβευση ενός συγγραφέα με το βραβείο Booker για δύο συνεχόμενα βιβλία του. Όπως επίσης για μια και μόνη φορά, μια γυναίκα συγγραφέας, έχει πάρει δύο φορές το Booker. Αυτή είναι η συγγραφέας του βιβλίου «Γεράκια». Την πρώτη φορά βραβεύτηκε με το σημαντικό αυτό βραβείο το 2009 για το «Γουλφ Χολ», το οποίο παρουσίασα τον Μάιο του 2011και τη δεύτερη πέρυσι με το βιβλίο που σας παρουσιάζω σήμερα.

     Το βιβλίο είναι κατά κάποιο τρόπο συνέχεια του «Γουλφ Χολ», αλλά μπορεί να διαβαστεί και να σταθεί αυτόνομα. Το 1535, ο Τόμας Κρόμγουελ, ο συστηματικά κακοποιούμενος στην παιδική του ηλικία γιος σιδερά, βρίσκεται πλέον πολύ μακριά από τις ταπεινές του καταβολές. Μετά από μια περιπετειώδη ζωή-στην οποία τον ώθησε ο σχεδόν καθημερινός ξυλοδαρμός του από τον πατέρα του-είναι Πρώτος Γραμματέας του βασιλιά της Αγγλίας, Ερρίκου του Η!, θέση που μπορεί να ταυτιστεί –τηρουμένων των αναλογιών-με αυτή του σημερινού πρωθυπουργού. Χάρη στις δεξιότητές του και την εύνοια της μοίρας.

     Εξίσου ευνοϊκή ήταν η μοίρα απέναντι στην Άννα Μπολέιν, τη δεύτερη σύζυγο του Ερρίκου (μετά την ισπανίδα πριγκίπισσα Αικατερίνη), για χάρη της οποίας, ο Άγγλος Βασιλιάς ήρθε σε ρήξη με το Βατικανό και συγκρότησε τη δικά του Εκκλησία. Αλλά με τις ενέργειές του Ερρίκου η Αγγλία απειλείται με επικίνδυνη απομόνωση, αφού έρχεται σε αντίθεση με όλα τα καθολικά βασίλεια της Ευρώπης. Όμως και η Άννα, ασταθής, ευμετάβλητη και υπερφίαλη, δεν του είχε δώσει αυτό που του είχε υποσχεθεί: ένα γιό, ώστε να διασφαλιστεί η συνέχεια των Τιδόρ, στο θρόνο.

     Όταν ο Ερρίκος επισκέπτεται το Γουλφ Χολ, ο Κρόμγουελ παρακολουθεί το βασιλιά του να ερωτεύεται την σιωπηλή, απλή και ανεπιτήδευτη Τζέιν Σίμουρ. Ο υπουργός αντιλαμβάνεται ότι εδώ δεν διακυβεύονται απλώς τα αισθήματα του βασιλιά και η ηρεμία της Αυλής, αλλά η ασφάλεια του βασιλείου για το οποίο είχε συγκεκριμένα οράματα όπως: «να υπάρχει συναίνεση ανάμεσα στον ηγεμόνα και την πολιτεία. Δεν ήθελε με τίποτα να διοικείται το βασίλειο όπως το σπίτι του Γουόλτερ Πάτνι, όπου όλη την ώρα ακούγονται καβγάδες, ουρλιαχτά και κλοτσιές. Θα ήθελε να μοιάζει με σπιτικό όπου ο καθένας ξέρει τι πρέπει να κάνει, κι όταν το κάνει, νιώθει ασφαλής».

     Σε μια Αυλή γεμάτη ίντριγκες, μυστικά, δηλητηριώδη σχόλια και ανομολόγητες προθέσεις, ο Κρόμγουελ προσπαθεί να διατηρήσει ισορροπίες και να διαπραγματευτεί μια «αλήθεια» που θα ικανοποιεί τον Ερρίκο αλλά και θα διασφαλίζει τη δική του καριέρα και γιατί όχι και το κεφάλι του. Όμως παρά τις εξαιρετικές του ικανότητες, ούτε ο Πρώτος Γραμματέας ούτε και ο Βασιλιάς του θα βγουν αλώβητοι από τη σκηνή του αίματος στην οποία εκτυλίσσονται οι τελευταίες μέρες της Άννας.

     Το βιβλίο καταφέρνει να διερευνήσει διεξοδικά και με δεξιοτεχνικό τρόπο, ένα από τα πιο σκοτεινά, αινιγματικά και αμφιλεγόμενα επεισόδια στην αγγλική ιστορία και να του δώσει τη μορφή ενός συναρπαστικού αναγνώσματος. Το βιβλίο ακόμη, δεν εξαντλείται στο να μας δώσει απλά μια τολμηρή ματιά στην Αγγλία των Τιδόρ, αλλά είναι και μια ανατομία της απόλυτης εξουσίας και ισχύος, γεγονός που το καθιστά βαθιά διαχρονικό.  

ΟΙ ΔΙΚΗΓΟΡΟΙ

JOHN GRISHAM

Μετάφραση ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΑΡΟΥΞΗΣ

Εκδόσεις Bell

Σελ. 430, Νοέμβριος 2012

     Με αρκετές πινελιές χιούμορ, έχει διανθίσει το πιο πρόσφατο μυθιστόρημα του, ο πολύ καλός συγγραφέας δικαστικών θρίλερ.

     Οι συνέταιροι της δικηγορικής εταιρείας Φίνλι & Φιγκ, δηλαδή ο Όσκαρ Φίνλι και Γουόλι Φιγκ, αποκαλούσαν συχνά το γραφείο τους, «γραφείο-μπουτίκ». Ένας χαρακτηρισμός που λόγω της γαλλικής λέξης που περιλαμβάνει, υπονοεί το σικ, το cool, το εκλεκτό και το εύπορο. Η πραγματικότητα όμως είναι τελείως διαφορετική. Είναι ένα κακομοιριασμένο γραφειάκι στο νοτιοδυτικό Σικάγο, όπου οι δύο δικηγόροι, όταν δεν τρώγονται μεταξύ τους σαν γέρικο ζευγάρι ή με τη …σχεδόν εθελόντρια γραμματέα τους Ροσέλ Γκίμπσον «μια εύσωμη μαύρη με τουπέ και καπατσοσύνη, προσόντα που είχε αποκτήσει στις σκληρές γειτονιές όπου είχε μεγαλώσει», κυνηγάνε την κάθε υποθεσούλα για να τα βγάλουν πέρα. «Αγωγές για εκπρόθεσμες οφειλές, τροχαία ατυχήματα, τραυματισμούς λόγω ολισθηρότητας και γρήγορα διαζύγια». Κι ονειρεύονται να πιάσουν την καλή.

     Ύστερα μπαίνει στη ζωή τους μια αλλαγή. Για την ακρίβεια μπαίνει τρεκλίζοντας και με ανθρώπινη μορφή. Είναι ο Ντέιβιντ Ζινκ, ένας νεαρός αλλά ήδη καμένος δικηγόρος. «Η λέξη «σπάω» δεν είναι ιατρικός όρος. Οι ειδικοί χρησιμοποιούν πιο εντυπωσιακές εκφράσεις για να περιγράψουν τη στιγμή που ένας άνθρωπος με προβλήματα φτάνει στα όρια της αντοχής του. Παρ’ όλα αυτά, η στιγμή που «σπάει» κανείς είναι πραγματική. Μπορεί να συμβεί μέσα σε κλάσμα δευτερολέπτου, μετά από ένα τρομερά τραυματικό γεγονός. Ή μπορεί να είναι η τελική σταγόνα που κάνει το ποτήρι να ξεχειλίσει, μια θλιβερή συσσώρευση πίεσης που μεγαλώνει ασταμάτητα, μέχρι που ο νους και το σώμα πρέπει να βρουν κάποιο διέξοδο. Η εμπειρία του Ντέιβιντ Ζινκ, ανήκε στη δεύτερη κατηγορία. Μετά από πέντε χρόνια απάνθρωπης δουλειάς με συναδέλφους που απεχθανόταν, κάτι του συνέβη εκείνο το πρωί όπως καθόταν δίπλα στις βαμμένες πέτρες και παρακολουθούσε τα καλοντυμένα ζόμπι να ανεβαίνουν με τις κυλιόμενες σκάλες για μια ακόμη μέρα ανώφελης δουλειάς». Φεύγει από την πρωτοκλασάτη εταιρία όπου δούλευε στο κέντρο της πόλης με έναν αξιοπρεπή μισθό, κάνει ένα γερό μεθύσι στο μπαρ Άμπνερ’ς (όπου κάνει και κάποιες ενδιαφέρουσες γνωριμίες) και καταλήγει στο κατώφλι της «μπουτίκ», γιατί μέσα στο μεθύσι του, κάπου σε μια διαφήμιση είδε την επωνυμία και τη διεύθυνση του γραφείου. Όταν ξεμεθύσει, οποιαδήποτε δουλειά, ακόμη και στους Φίνλι & Φιγκ, του φαίνεται καλύτερη από την ανεργία και πείθει τους δύο συνεταίρους να τον προσθέσουν στο δυναμικό τους.

     Με τον καινούριο συνεργάτη, οι Φίνλι & Φιγκ, ετοιμάζονται τώρα να χτυπήσουν μια πραγματικά μεγάλη υπόθεση. Μια υπόθεση που νομίζουν ότι μπορεί να τους κάνει πλούσιους, χωρίς να χρειαστεί να ασκήσουν και πολλή δικηγορία. Αφορά το Κρέιοξ, ένα φάρμακο που μειώνει τη χοληστερίνη. «Το Κρέιοξ, κατασκευαζόταν από τη Βάρικ Λαμπς, μια φαρμακοβιομηχανία του Νιου Τζέρσι που τη συγκεκριμένη στιγμή βρισκόταν στην τρίτη θέση της λίστας με τις μεγαλύτερες φαρμακοβιομηχανίες του κόσμου. Είχε ετήσιες πωλήσεις είκοσι πέντε δις. δολαρίων περίπου και ένα μακρύ και φρικτό ιστορικό συγκρούσεων με ρυθμιστικές αρχές και δικηγόρους αστικών υποθέσεων». Σύντομα όμως θα νιώσουν όπως μια φώκια περικυκλωμένη από ένα κοπάδι πεινασμένους καρχαρίες. Γιατί έτσι τους φαίνεται η δικηγορική ομάδα που θα τους αντιπαρατάξει η Βάρικ Λαμπς.

     Ένα καλογραμμένο δικαστικό θρίλερ, από τον μετρ του είδους, που διαβάζεται απνευστί. 

Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΜΙΑΣ ΣΚΥΛΑΣ

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΚΟΡΤΩ

Εκδόσεις ΔΙΟΠΤΡΑ

Σελ. 429, Μάρτιος 2013

     Αυτό που τράβηξε αρχικά την προσοχή μου στο πρόσφατο βιβλίο του Αύγουστου Κορτώ, είναι ο τίτλος. «Η Βιογραφία Μιας Σκύλας». Εντυπωσιακός! (Βέβαια όταν διαβάσει κανείς το βιβλίο, αντιλαμβάνεται ότι ο τίτλος θα έπρεπε να είναι λίγο διαφορετικός: «Η Βιογραφία Μιας Παρ’ Ολίγον Σκύλας»). Το ίδιο αξιοπρόσεκτο είναι και το περιεχόμενο.

     Η Σίσυ Νοταρά, η αφηγήτρια του βιβλίου, είναι μια 24χρονη, κακομαθημένη, μοναχοκόρη μιας ευκατάστατης και «αριστοκρατικής» αθηναϊκής οικογένειας. Με πολλά προβλήματα. Τόσο από την έλλειψη αγάπης που βίωσε μικρή από τη μητέρα της (θεωρούσε ότι το να πάρει την κόρη της αγκαλιά, δεν ταίριαζε στην καταγωγή της) και από τον πατέρα της (που εργαζόταν πολλές ώρες στο δικηγορικό του γραφείο), όσο και από το «σουλούπι» της. Είναι κοντή με κάποια παραπάνω κιλά!

     Μετά την ολοκλήρωση του Λυκείου-ιδιωτικού και ακριβού φυσικά-αφού αρνήθηκε σθεναρά να σπουδάσει Νομικά (όπως σχεδίαζε η οικογένειά της, για να αναλάβει το δικηγορικό γραφείο του πατρός Νοταρά), έφυγε για την Αγγλία. «Έπειτα από είκοσι μέρες σιωπής, επισταμένη έρευνα και μία-όχι σοβαρή-απειλή αυτοκτονίας, κατόρθωσα να περάσω το αίτημά μου: θα πήγαινα να σπουδάσω Καλές Τέχνες στο πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ». Τώρα, το 2004, επιστρέφει στην Αθήνα κι ενώ αναρωτιέται τι να κάνει στη ζωή της, της χτυπάει την πόρτα της καρδιάς της, ο έρωτας! Ερωτεύεται το «χρυσό αγόρι της ελληνικής δημοσιογραφίας», τον Πέτρο Νάνο, διευθυντή του περιοδικού Poison και παρουσιαστή μιας τηλεοπτικής εκπομπής. Μόνο που κι εδώ τα προβλήματα είναι πολλά. Η Σίσυ είναι ερωτευμένη με τον Πέτρο από…μακριά (τον είδε σε μια εκπομπή του στην τηλεόραση). Ο Πέτρος αγνοεί πλήρως την ύπαρξή της. Και τέλος, είναι παντρεμένος με δύο παιδιά.

     Εδώ επεμβαίνει ο «από μηχανής Θεός» και όπως στις αρχαίες τραγωδίες έδινε διέξοδο όταν τα πράγματα ζόριζαν, έτσι δίνει κι εδώ διέξοδο. Ο «θεός» σ’ αυτή την περίπτωση είναι ένας παλιός φίλος της οικογένειας, ο οποίος είναι ιδιοκτήτης του εκδοτικού οργανισμού στον οποίο ανήκει το Poison. Χωρίς να γνωρίζει κάτι για τον έρωτα της Σίσυ (άλλωστε κανένας άλλος εκτός από την ίδια δεν γνωρίζει οτιδήποτε), όταν εκείνη του το ζητάει, την προσλαμβάνει στο Poison και μάλιστα σαν ιδιαίτερα γραμματέα του Πέτρου Νάνου!! Το όνειρό της να βρεθεί κοντά στο αντικείμενο του έρωτά της, γίνεται πραγματικότητα.

     Σύντομα θα αντιληφθεί ότι ο Πέτρος Νάνος, είναι ένα εγωκεντρικό πλάσμα, που δεν τον ενδιαφέρει τίποτα, εκτός από την καλοπέρασή του και την ικανοποίηση των εμμονών του. Η Σίσυ θα κάνει υπομονή και θα ανεχτεί τα πάντα μέχρι την ώρα που θα μεταβληθεί σε «σκύλα». «Μεγάλη σκύλα. Τεράστια. Ασυγχώρητη σκύλα. Κακιά γυναίκα, που λέει ο λαός, τσούλα, παλιοπουτάνα, ίδια η μάνα μου (σ’ αυτό το τελευταίο είπα να σταματήσω τον αυτό-οικτιρμό, γιατί η ιδέα πως ήμουν ούνα φάτσα ούνα ράτσα με την Αδριανή μ’ έκανε να φλερτάρω σοβαρά με την ιδέα της αυτοκτονίας-ήμουν. βλέπετε, και στην ταράτσα)». 

     Ωραίο βιβλίο, καλογραμμένο, σύγχρονο στη θεματολογία, με γλώσσα σημερινή, και κυρίως χιούμορ που ξεχειλίζει από κάθε πρόταση και αβανταδόρικές-ξεκαρδιστικές ατάκες, που με διασκέδασε πραγματικά και μ’ έκανε να αναρωτιέμαι γιατί μέχρι τώρα δεν έχω διαβάσει την πλήρη βιβλιογραφία του Κορτώ. 

Η ΙΣΤΑΝΜΠΟΥΛ ΗΤΑΝ ΕΝΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙ

MARIO LEVI

Μετάφραση ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΑΡΑΤΖΑΣ

Εκδόσεις ΩΚΕΑΝΙΔΑ

Σελ. 644, Μάρτιος 2013

     Ένα βαρύ-κυριολεκτικά και μεταφορικά- βιβλίο θέλω να σας παρουσιάσω σήμερα. Κυριολεκτικά λόγω όγκου. Μεταφορικά λόγω περιεχομένου.

     Ο αφηγητής του βιβλίου, είναι ένας εβραίος του οποίου η οικογένεια κατοικεί εδώ και πολλά χρόνια στην Κωνσταντινούπολη, μετά την εκδίωξή της από τη Ρωσία και μετά μιας σύντομης διάρκειας εγκατάσταση στην Αλεξάνδρεια. Όμως παρά όλα αυτά τα χρόνια, αισθάνεται ξένος.

     Αναλαμβάνει λοιπόν, ορμώμενος από εσωτερική ανάγκη κι επειδή πιστεύει ότι θα λειτουργήσει «συμφιλιωτικά» με την Πόλη, να αφηγηθεί την ιστορία της οικογένειάς του. Όμως όταν ξεκινήσει, θα αντιληφθεί ότι η αφήγηση δεν μπορεί να περιλαμβάνει μόνο πρόσωπα της οικογένειας, αλλά και του ευρύτερου περιβάλλοντος, μέσα από μικρές ιστορίες για κάθε πρόσωπο. Ιστορίες που συνήθως διασταυρώνονται, κάποιες φορές κινούνται παράλληλα ή έχουν αντίθετη κατεύθυνση η μία από την άλλη. «Μου άρεσε να περιφέρομαι στο χρόνο άλλων ανθρώπων ακολουθώντας ενδεχομένως κάποια χαμένα ίχνη».  

     Στην αφήγηση αυτή όμως, επειδή έχει έλλειψη στοιχείων, βάζει τη δική του εκδοχή. Το πώς δηλ. θα ήθελε ο ίδιος να εξελιχθεί η ιστορία που κάθε φορά αφηγείται και πως θα ήθελε να κινηθεί ο κάθε χαρακτήρας. «Σ’ αυτές τις φαινομενικά ατελείωτες ιστορίες, η φαντασία μου δημιουργούσε ή κατέστρεφε συγκεκριμένους ανθρώπους. Μέσα στις ιστορίες. Για τα ψέματα, για τα δικά μου ψέματα, αντίσταση στην επέλαση της πραγματικότητας, για να βρω ακόμη μια φορά σ’ αυτά τα ψέματα καταφύγιο».

     Που είναι λοιπόν η δυσκολία που γράφω στην αρχή; Η δυσκολία έγκειται κατ’ αρχάς στο ότι το βιβλίο απαιτεί στην προσοχή και την εγρήγορση του αναγνώστη. Δεν προσφέρεται δηλ. για «κατανάλωση» σελίδων. Επίσης, στα πολλά πρόσωπα, τα οποία έχουν ποικίλες σχέσεις (συγγενικές και άλλες) μεταξύ τους, στις πολλές ιστορίες που περιπλέκονται η μία με την άλλη, στη δυσκολία κατανόησης της χρονικής περιόδου που εξελίσσεται η κάθε ιστορία και τέλος η ίδια η γραφή του Λεβί, όπου πολλές λέξεις είναι γραμμένες σε εισαγωγικά (έχουν δηλαδή διττή σημασία) και είναι κάπως δαιδαλώδης, με πολλές σχοινοτενείς και παρένθετες προτάσεις.

     Όμως, αν ο αναγνώστης δώσει την προσοχή που απαιτείται και ξεπεράσει με τον τρόπο αυτό τις όποιες δυσκολίες του κειμένου, θα απολαύσει την αφήγηση του «μετασχηματισμού της Ιστανμπούλ από πολυπολιτισμική πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε κυρίαρχο τουρκικό επιχειρησιακό κέντρο της Τουρκικής Δημοκρατίας την οποία εγκαθίδρυσαν ο Κεμάλ Ατατούρκ και ο Ισμέτ Ινονού». 

SEX

ΑΡΗΣ ΜΑΛΑΝΔΡΑΚΗΣ

Εκδόσεις ΠΟΤΑΜΟΣ

Σελ. 304, Δεκέμβριος 2012

     Ένα μεγάλο τόσο σε όγκο (διαστάσεις 28 Χ 21), όσο και σε αξία λεύκωμα του γνωστού δημοσιογράφου Ά. Μαλανδράκη, κυκλοφόρησε στις αρχές της χρονιάς από τις εκδόσεις Ποταμός.

     Είναι μια μελέτη για ένα από τα «βασικά ένστικτα» του ανθρώπινου είδους-κι όχι μόνο-γραμμένη με γνώση, χιούμορ και ανάλαφρη διάθεση αλλά και πλουσιότατη εικονογράφηση.

     Οι δεκαέξι ενότητες (που χωρίζονται σε εβδομήντα ένα κεφάλαια), είναι ένας θησαυρός γνώσεων και πηγή –εκτός από τα γνωστά και τα «βασικά»- «απίθανων» πληροφοριών.

     Ξεκινά με την περιγραφή του ανθρώπινου σώματος και τη σεξουαλική του λειτουργία, χωρίς να λείπουν αναφορές στην ερωτική συμπεριφορά ζώων, όπου παρατηρούνται και τα περισσότερα περίεργα! Όπως π.χ. ότι «ο οργασμός του γουρουνιού διαρκεί μισή ώρα» ή ότι «οι αρσενικοί και θηλυκοί αρουραίοι κάνουν σεξ μέχρι 20 φορές την ημέρα. Με τέτοιους ρυθμούς το ζευγάρι μπορεί, δυνητικά, να αποκτήσει 15.000 απογόνους το χρόνο»!!

     Στη συνέχεια περνά στην τραπεζαρία, αφού ως γνωστόν ο έρωτας περνά από το στομάχι. Παραθέτει φαγητά, ποτά κι επιδόρπια που θεωρούνται εδώ κι αιώνες είτε λόγω…σχήματος, είτε για πραγματικούς λόγους (βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, κλπ), ότι ανεβάζουν τη λίμπιντο. Μετά τη γεύση σειρά παίρνει η όσφρηση κι εξετάζει πως αυτή επηρεάζει την ερωτική συμπεριφορά. Ασχολείται με το φιλί και μάλιστα (σελ. 60), υπάρχουν αναλυτικές οδηγίες χρήσης, ενώ στη συνέχεια η ενότητα «Σεξ με ονοματεπώνυμο», είναι αφιερωμένη σε διάσημους που εκτός όλων των άλλων που κατάφεραν στη ζωή τους, είχαν και υπέρ-πληθωρική ερωτική ζωή. Άλλο ένα κεφάλαιο στο οποίο διαβάζουμε πολλά «περίεργα» είναι αυτό που ονομάζεται «Το ποινολόγιο του σεξ» που περιλαμβάνεται στην ενότητα «Κοινωνικό Πλαίσιο». Φυσικά δε λείπουν οι αναφορές στον ομοφυλοφιλικό έρωτα, τους τραβεστί και τρανσέξουαλ, ενώ μνεία γίνεται και στα εσώρουχα, αντρικά και γυναικεία τα οποία «Ακολουθώντας τα κελεύσματα της εποχής  (και αξιοποιώντας την απελευθέρωση των ηθών), τα αντρικά και γυναίκεια εσώρουχα άρχισαν να μειώνουν σταδιακά την επιφάνειά τους, αυξάνοντας, αντιστρόφως, την ερωτική επιθυμία που προκαλούσε η θέα τους».

     Από ένα τέτοιο βιβλίο δε θα μπορούσαν να λείπουν οι αναφορές σε άλλα έντυπα-βιβλία και περιοδικά- στη ζωγραφική, τη φωτογραφία, τον κινηματογράφο και τη σκιτσογραφία, που χρησιμοποιήθηκε για προπαγανδιστικούς σκοπούς, ιδιαίτερα στη διάρκεια πολέμων, ενώ το βιβλίο τελειώνει με απεικονίσεις ερωτικών γκράφιτι.

     Να σημειώσω εδώ ότι διάσπαρτες στο βιβλίο βρίσκονται σε ευδιάκριτο πλαίσιο, εντυπωσιακές αλλά και ξεκαρδιστικές ρήσεις ανδρών και γυναικών για το σεξ.

     Φυσικά, κάθε μελέτη που σέβεται τον εαυτό της, πρέπει να παραθέτει τις πηγές της, που στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ελληνικά και ξενόγλωσσα βιβλία και περιοδικά και το διαδίκτυο. Εντύπωση μου έκανε το βιβλίο «Σωθήτε από τα Αφροδίσια Πάθη», έκδοση του Υπουργείου Εσωτερικών, του 1921!

     Για τις πολύ καλές εντυπώσεις που μου έκαναν τα καλοδουλεμένα κείμενα του Α. Μαλανδράκη, γράφω στην αρχή. Όμως θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην αναφερθώ στην πλούσια εικονογράφηση αλλά και στην εξαιρετική εκτύπωση του βιβλίου, που δείχνει ότι συγγραφέας και εκδότης, δεν δίστασαν να επενδύσουν επιπλέον κόπο ο πρώτος και έξοδα ο δεύτερος, για να δημιουργήσουν ένα άρτιο αποτέλεσμα

ΒΑΡΑΔΕΡΟ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΕΖΟΣ

Εκδόσεις ΤΟΠΟΣ

Σελ. 261, Ιούλιος 2013

     Πρέπει να ομολογήσω ότι τον Δ. Ρέζο, συγγραφέα του «Βαραδέρο» δεν τον γνώριζα και δεν είχα διαβάσει το προηγούμενο-πρώτο του- βιβλίο. Έτσι η γνωριμία μου με το συγγραφικό του έργο, που γίνεται μέσω του βιβλίου που παρουσιάζω σήμερα, υπήρξε για μένα μια ευχάριστη έκπληξη.

     Ο Δ. Ρέζος, στο βιβλίο του αυτό, δεν προσπαθεί να εντυπωσιάσει με την πλοκή, την οποία χρησιμοποιεί ως «όχημα», για να κάνει τον αναγνώστη κοινωνό, των απόψεων και των ιδεών του. Εντυπωσιακή όμως είναι η σκιαγράφηση των χαρακτήρων των ηρώων του: ένας αιρετικός καπετάνιος, που φυλακίζεται για έξη χρόνια σε αμερικανική φυλακή, επειδή συνελήφθη σε έλεγχο περιπόλου του ΝΑΤΟ, να παραβιάζει το εμπάργκο στη διάρκεια του πολέμου στη Σερβία. «Με την κάλυψη του αστού οικογενειάρχη και του έμπιστου στις ναυτιλιακές εταιρείες και κατ’ επέκταση σε πολλές λιμενικές αρχές, ο καπετάνιος ανέλαβε δεκάδες τρελά και επικίνδυνα νηολόγια. Σε σκοτεινά και άγρια λιμάνια και απόκρημνες ακτές σκεπασμένες από τη βαριά οσμή του θανάτου φόρτωνε και ξεφόρτωνε τη συμβολή του σε κινήματα και εξεγερμένους και με τα χρόνια ντοπαρίστηκε ακόμα περισσότερο με τον κίνδυνο και τους ξένους πολέμους, που έγιναν και δικοί του, γιατί εκείνος είχε διαλέξει από καιρό να βοηθάει τους αγνώστους, τους αδύναμους και τους πεινασμένους». Η μεγαλοαστή γυναίκα του που νιώθει προδομένη και θεωρεί ότι οι πράξεις αυτές του άντρα της, παρά τα αγνά του κίνητρα, «ντροπιάζουν» το όνομα της οικογένειας και προσπαθεί με κάθε τρόπο να τον απομονώσει από την κόρη τους, την οποία ο καπετάνιος υπεραγαπά. Η κόρη, που ζει σ’ έναν κόσμο κενότητας και ματαιοδοξίας, από τον οποίο όμως, προσπαθεί να δραπετεύσει. Μια δικαστής, πιόνι των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων, που νιώθει τη λαίλαπα των αποκαλύψεων κάποιων αξιόμεμπτων δραστηριοτήτων της, να την απειλεί και ο γιος της, του οποίου «Η στάση του στη ζωή χαρακτηριζόταν από μια καλά υπολογισμένη σκοπιμότητα». Ο αρχικερδοσκόπος μέντοράς της που μπορεί να προσαρμόζεται διαρκώς στις αλλαγές και τις προκλήσεις της νέας εποχής, και που παρά το γεγονός ότι ο χρόνος αφήνει τα σημάδια του στο σώμα του, το μυαλό του εξακολουθεί να λειτουργεί υποδειγματικά. Τέλος, ο πιο εμβληματικός «ήρωας» του βιβλίου. Ένας σπεκουλαδόρος, μεσολαβητής σε πολλά νόμιμα, λιγότερο νόμιμα ή συνήθως καθόλου νόμιμα επιχειρηματικά deal. Ο οποίος κάποια στιγμή κουράζεται, δεν αντέχει πια την εμπλοκή του και αποφασίζει να τα παρατήσει χωρίς να υπολογίζει τις συνέπειες για τον ίδιο και για τους γύρω του.

     Όπως γράφω και στην αρχή αυτής της παρουσίασης, ο συγγραφέας, χρησιμοποιεί την πλοκή και τους ήρωες του, ως «όχημα» για να μεταφέρει στον αναγνώστη απόψεις (που τις βρίσκω ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες, άσχετα αν με κάποιες δεν συμφωνώ), σκέψεις, ιδέες, φόβους, όνειρα αλλά και θυμό για πράξεις που έκαναν, κάνουν και θα συνεχίσουν να κάνουν οι οικονομικά ισχυροί αδιαφορώντας για τον αν οι πράξεις τους αυτές επηρεάζουν δυσμενώς τη ζωή των απλών ανθρώπων και αντίστοιχα οργή, για την ολιγωρία που επιδεικνύουν οι εντεταλμένοι με τη διαφύλαξη της νομιμότητας λειτουργοί του κράτους (και δεν αναφέρομαι μόνο στους δικαστικούς), καθώς και για την κάλυψη που προσφέρει στους μεν και στους δε, το πολιτικό προσωπικό της χώρας.

     Ένα βιβλίο, που με τη φόρμα του μυθιστορήματος, το οποίο πρέπει να πω ότι είναι καλογραμμένο, με εξαιρετικά προσεγμένη γλώσσα, καταφέρνει εκτός από την αναγνωστική απόλαυση, να δώσει μια άποψη και μια εξήγηση για όσα βιώνουμε στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Ένα βιβλίο που αξίζει να προσέξουν όλοι οι σκεπτόμενοι αναγνώστες. 

ΟΙ ΑΤΑΦΟΙ ΕΡΩΤΕΣ ΒΛΑΠΤΟΥΝ

ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΜΑΡΑΓΚΑΚΗΣ

Εκδόσεις ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ

Σελ. 263, Ιούλιος 2012

     Πριν από ένα χρόνο κυκλοφόρησε το (μάλλον αυτοβιογραφικό) μυθιστόρημα του δικηγόρου Λευτέρη Μαραγκάκη.

     Περιγράφει τη ζωή ενός νέου, του Λυκούργου Παπαδάκη από τις Σέρρες, που το 1963, υπακούοντας στην επιθυμία του πατέρα του, μετά το (εξατάξιο τότε) Γυμνάσιο, θα θελήσει να φοιτήσει στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. « “Λυκούργο παιδί μου” θα του πει την ίδια εκείνη μέρα το απόγευμα “εγώ, δεν σπούδασα. Ας όψεται η φτώχεια μας. Δεν θέλω ν’ αφήσω κανέναν σας αγράμματο. Σήμερα, μόνο οι επιστήμονες έχουν μια ανθρώπινη ζωή. Γι’ αυτό κάτσε, διάλεξε τη σχολή που θέλεις και διάβασε καλά για να περάσεις”».

     Ο Λυκούργος, απομακρύνεται από την οικογένειά του για πρώτη φορά και βρίσκεται στη μεγάλη πόλη (Θεσσαλονίκη) για διάβασμα και φροντιστήρια, απολαμβάνοντας πλήρη ελευθερία και όπως είναι φυσικό μαγεύεται! Κι όχι μόνο από τις δυνατότητες διασκέδασης που προσφέρουν οι ταβέρνες, τα μπαράκια και οι καφετέριες της Θεσσαλονίκης, αλλά και από το περιβάλλον φυσικό και αστικό. Επίσης συνειδητοποιεί μια μεγάλη αλήθεια: η ζωή είναι ωραία… «Έπαιρνε την ανηφόρα της Επταπυργίου κι από τις δασωμένες μασχάλες του Σέιχ Σου, χωνότανε βαθιά μέσα της και την απολάμβανε στα δεκαεννιά του χρόνια. Ανακάλυψε πολύ απλά και ξεκάθαρα ότι η ζωή είναι αφάνταστα ωραία, όπως κι αν την έβλεπε κανείς, και βάλθηκε να τη ζει όσο μπορούσε περισσότερο».

      Φυσικό επακόλουθο ήταν να φορτώσει το διάβασμα «στον κόκορα» και να αποτύχει στις εξετάσεις. Αυτό τον πείσμωσε. Ξεκινά και πάλι το διάβασμα πιο μεθοδικά και έντονα και οι προσπάθειές του την επόμενη χρονιά στέφονται από επιτυχία. Εισάγεται στη Νομική, μετακομίζει κι εγκαθίσταται στη Θεσσαλονίκη για αρκετά χρόνια (αρκετά περισσότερα από τα τέσσερα που απαιτεί η σχολή του). Έχει την τύχη να ζει στη Θεσσαλονίκη σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα περίοδο. Μέσα της δεκαετία του ’60 και αρχές του ’70. Μια εποχή έντονων κοινωνικών διεργασιών. Ο Λυκούργος γίνεται έτσι «μάρτυρας» όλων των αλλαγών που πραγματοποιούνται στην κοινωνία, τις οποίες διακόπτει απότομα και «ανώμαλα» η δικτατορία.

     Ο Λευτέρης Μαραγκάκης, καταφέρνει να περιγράψει με γλαφυρό τρόπο τις «περιπέτειες» του ήρωα του, στα πρώτα μετεφηβικά χρόνια. Τα χρόνια της αναζήτησης, του προβληματισμού, των ερώτων, της ελευθερίας, της σεξουαλικής «αφύπνισης». Χρόνια που διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό το χαρακτήρα κάθε ανθρώπου που περνά σιγά-σιγά στην ενηλικίωση. Καλογραμμένο βιβλίο, με όμορφη γλώσσα και χιούμορ, που αξίζει την προσοχή μας.

GROUP THERAPY

ΛΟΥΚΙΑ ΔΕΡΒΗ
Εκδόσεις ΜΕΛΑΝΙ
Σελ. 209, Ιούνιος 2013

     Πριν από ελάχιστες εβδομάδες, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μελάνι, το μυθιστόρημα της Λ. Δέρβη, το οποίο επιχειρεί να καταδείξει πτυχές της γυναικείας ψυχής και τον τρόπο με τον οποίο αντιδρά ο γυναικείος εγκέφαλος. Δύσκολη δουλειά. Για τις γυναίκες, αλλά πολύ περισσότερο για τους άντρες. Πιστεύω ότι εμείς οι άντρες, είμαστε πιο απλά πλάσματα. Αντίθετα, οι γυναίκες είναι πολύπλοκες και σύνθετες και ο εγκέφαλός τους, ακολουθεί πιο δαιδαλώδεις διαδρομές. Ιδίως στον τομέα που πραγματεύεται το βιβλίο. Τον τομέα των σχέσεων. Των ανθρώπινων εν γένει και των ερωτικών ειδικά.

     Το μυθιστόρημα αφηγείται την ιστορία τεσσάρων νέων γυναικών, που ψάχνουν να βρουν τι φταίει και οι σχέσεις τους δεν πηγαίνουν καλά. Καθόλου καλά! Οι τρεις από αυτές, (Ελπίδα, Βιβή, Καρολίνα), προσπαθώντας να βρουν μια άκρη, συμμετέχουν σε μια ομάδα αλληλοβοήθειας. «Κανένα τόσο σοβαρό ψυχολογικό πρόβλημα, αλλά ίδιοι φόβοι κι αγωνίες για τις μικρές και μεγάλες αλλαγές στη ζωή τους, για τις προσωπικές τους σχέσεις και για τις ευθύνες που καλούνται ν’ αναλάβουν από δω και πέρα». Όταν ο συντονιστής τους, ο Άλκης, θα φύγει για έξη μήνες στην Ινδία, θα τον αντικαταστήσει η Χριστίνα. Αυτή είναι η τέταρτη της «παρέας». Και αυτή είναι η πιο δύσκολη περίπτωση, αφού είναι κρυφά ερωτευμένη με τον συνάδελφό της Άλκη. Όμως ο επιβλέπων καθηγητής, απαγορεύει διά ροπάλου τις ερωτικές σχέσεις, ανάμεσα στους υφισταμένους του, συντονιστές. Μύλος δηλαδή. Η σχέση των κοριτσιών αναπτύσσεται κι εξελίσσεται αρχικά εντός των ορίων της ομάδας και στη συνέχεια (κατά παράβαση του κανόνα που δεν επιτρέπει προσωπικές επαφές των μελών εκτός ομάδας) έξω από αυτήν. Μάλιστα ο δεσμός τους γίνεται τόσο ισχυρός, που θα τις βοηθήσει να εξιχνιάσουν ένα έγκλημα και να στείλουν ένα κακοποιό στοιχείο στη φυλακή.

     Η τριτοπρόσωπη αφήγηση που βοηθά τον αναγνώστη να παρακολουθήσει πιο εύκολα τις ψυχολογικές διεργασίες των ηρωίδων, η σύγχρονη γραφή που αποδίδει πλήρως την κοινωνική πραγματικότητα και το χιούμορ που ενυπάρχει σε πράξεις και λόγια των τεσσάρων γυναικών, δημιουργούν ένα όμορφο βιβλίο, που διαβάζεται ευχάριστα.

ΟΥΡΑΝΟΠΕΤΡΑ

Η ΔΩΔΕΚΑΤΗ ΓΕΝΙΑ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΠΟΥΖΟΣ
Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
Σελ. 582, Μάρτιος 2013

     Στο νέο του μυθιστόρημα, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (όπως και τα προηγούμενα), πριν από λίγους μήνες, ο Γ. Καλπούζος, αναφέρεται σε μια γωνιά του Ελληνισμού. Την Κύπρο. Εκεί κυρίως εκτυλίσσεται η πλοκή του βιβλίου. Στην Κύπρο και στο…χρόνο, αφού η αφήγηση ξεκινά το 1569 και φτάνει μέχρι τη λήξη του Α! Παγκοσμίου πολέμου.

     Είναι η ιστορία της ζωής του Γερόλεμου και των τεσσάρων γιων του, που μετά την κατάληψη της Αμμοχώστου από τους Οθωμανούς, τον Αύγουστο του 1571, σκόρπισαν στους τέσσερις ανέμους «…ο Μύρος για την Κωνσταντινούπολη, ο Βισέντζος για την Κεφαλονιά, ο Χρύσανθος για τη Λουρουτζίνα κι ο Αντζουλής για τα Λεύκαρα». Ο Γερόλεμος, στον κάθε του γιο, πριν φύγει κι ακολουθήσει το δρόμο του, έδωσε και το ένα τέταρτο από ένα φυλαχτό, που είχε φτιάξει ο ίδιος, «από πέτρα τ’ ουρανού, ουρανόπετρα».

     Μερικές…εκατοντάδες χρόνια αργότερα, γεννιέται στην Κύπρο, ένας απόγονος του Γερόλεμου, ο Αδάμος. (Αυτό το άλμα στο χρόνο στη συνέχεια της αφήγησης, καλύπτεται). Από το σημείο αυτό, αυτός γίνεται ο ήρωας του βιβλίου και το βίο του αναλαμβάνει να μας διηγηθεί ο συγγραφέας. Και μαζί μας αφηγείται και μας διδάσκει με τον μοναδικό του τρόπο, χωρίς φυσικά ίχνος διδακτισμού, την ιστορία της πολύπαθης Κύπρου.

     Χαρακτήρας ατίθασος και ανυπότακτος ο Αδάμος, αναγκάστηκε να μπει από μικρός στη βιοπάλη. Αντιμετωπιζόταν με συγκατάβαση-για να μην πω με περιφρόνηση-από τους συντοπίτες του, μέχρι που νίκησε σ’ έναν παραδοσιακό αγώνα «άρσης βαρών». Αυτή του η δύναμη όμως, λίγο έλειψε να γίνει αντί για ευλογία, κατάρα, αφού τον οδήγησε σε ατραπούς που δεν έπρεπε. «Θυμωμένος με τη ζωή, κατιτίς να του φταίει, δίχως να μπορεί να το αδράξει ο λογισμός του, σπρωγμένος κι απ’ τη φτιαξιά του και πλανεμένος απ’ την εξουσία που ασκούσε με τη σωματική του δύναμη, αφέθηκε να παρασυρθεί στα χούγια των παλικαράδων. Δεν ντυνόταν όπως οι πεσβάντηδες, όμως έλυνε το ζωνάρι του, αφήνοντάς το να κρέμεται μέχρι το γόνατο κι αποζητούσε τον καβγά στους δρόμους, στους καφενέδες κι όθε λάχαινε».

     Φυσικά, η πυκνότητα της εξαιρετικής πλοκής είναι τέτοια, που δεν επιτρέπει την περιγραφή της, μέσα στις λίγες γραμμές αυτής της παρουσίασης. Γι’ αυτό, αφήνω τον αναγνώστη να ανακαλύψει μόνος του τη συνέχεια. Πριν κλείσω να πω ότι, πέρα από την πλοκή, οι στέρεοι και ρεαλιστικοί χαρακτήρες, η δυνατή δομή, η χρήση της «κυπριακής» γλώσσας, το πλήθος των πραγματολογικών στοιχείων, οι πολύ καλές περιγραφές και τέλος η μοναδική γραφή του Γ. Καλπούζου, συνθέτουν ένα μυθιστόρημα, το οποίο προσφέρει πολυεπίπεδη απόλαυση στον αναγνώστη. Για μια ακόμη φορά, ο συγγραφέας του «Ιμαρέτ» και «Άγιοι Και Δαίμονες» εντυπωσιάζει.

     Να συμπληρώσω και κάτι ακόμη. Ο Γιάννης Καλπούζος, είναι από τους συγγραφείς που θέλουν να έρχονται σε επαφή με τους αναγνώστες και γι’ αυτό κάνει εξαιρετικές, και «ξεχωριστές» παρουσιάσεις των βιβλίων του σε όλη σχεδόν την Ελλάδα. Αν αντιληφθείτε να κάνει παρουσίαση του βιβλίου του κάπου κοντά σας, μη χάσετε την ευκαιρία να την παρακολουθήσετε. Θα παραβρεθείτε σε μια ιδιαίτερη εκδήλωση. Εγώ έχω παρακολουθήσει τις παρουσιάσεις και για τα τρία του βιβλία (σε τρεις διαφορετικές πόλεις!) και πραγματικά τις απόλαυσα.

1821. Η ΑΡΧΗ ΠΟΥ ΔΕΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΗΚΕ

ΠΟΤΕ ΚΑΙ ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΠΟΥ ΖΟΥΜΕ ΣΗΜΕΡΑ
ΑΘΗΝΑ ΚΑΚΟΥΡΗ
Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗΣ
Σελ. 375, Φεβρουάριος 2013

     Ένα βιβλίο που γράφτηκε για παιδιά, αλλά μπορεί (και πρέπει) να διαβαστεί από ανθρώπους κάθε ηλικίας, είναι το «1821». Όπως γίνεται φανερό από τον τίτλο ακόμη, το βιβλίο αφορά τον ξεσηκωμό των Ελλήνων κι τις προσπάθειες για τη δημιουργία ενός σύγχρονου κράτους. Προσπάθειες που δυστυχώς δεν ευοδώθηκαν και γι’ αυτό, η ελληνική κοινωνία παρουσιάζει τις τεράστιες παθογένειες που την ταλανίζουν.

     Η συγγραφέας, επειδή ξέρει το «κοινό» της, σε αντίθεση με τους συγγραφείς των σχολικών βιβλίων, δεν επιβαρύνει το κείμενο με ανούσιες «υπολεπτομέρειες» που ενδιαφέρουν μόνο τους ιστορικούς. Κάνει μια εξιστόρηση της επανάστασης εστιάζοντας στα κύρια γεγονότα, ενθαρρύνοντας τον αναγνώστη να σκεφτεί κι όχι να απομνημονεύει. «Φαντάσου πως στέκεις εμπρός σ’ έναν μεγάλο πίνακα με δεκάδες ρολόγια, ρολογάκια, δείκτες, χρωματιστά φώτα, καμπανάκια. Σου ζητούν να μάθεις να περιγράφεις αυτόν τον πίνακα και το βρίσκεις δουλειά πολύ δύσκολη, ανιαρή και τελείως άχρηστη. Κάτι τέτοιο μας συμβαίνει συχνά με την Ιστορία και το μάθημά της. Συτό, λοιπόν, που θέλω εγώ είναι να σε κάνω να δεις το πώς λειτουργεί ο μεγάλος αυτόν πίνακας, τι κάνει τα φωτάκια ν’ αναβοσβήνουν και τα ρολόγια να γυρίζουν και κυρίως-κυριότατα-να καταλάβεις τι μετρά ο πίνακας. Γιατί τότε θα δεις πως η Ιστορία μετρά τη ζωή μας, τη ζωή τη δική μου και τη δική σου, όχι σε κάποιο αόριστο περασμένο χρόνο αλλά σήμερα, εδώ που μιλάμε, τώρα».

     Αποφεύγει να αναπαράγει μύθους που αναπτύχθηκαν γύρω από την ελληνική επανάσταση-που δυστυχώς είναι ευρέως διαδεδομένοι και παραδεκτοί ως αδιαμφισβήτητες αλήθειες-ενώ δεν διστάζει να κατακρίνει κάποιες πράξεις πρωταγωνιστών όταν χρειάζεται, όταν θεωρεί ότι έσφαλαν ή με τις πράξεις τους έβαλαν σε κίνδυνο την έκβαση του αγώνα, όποιοι κι αν είναι αυτοί. Ιδιαίτερα για όσους για να αποκομίσουν προσωπικό όφελος δε δίστασαν να εμπλακούν σε εμφύλιες διαμάχες και αντί να πολεμούν τον κοινό εχθρό, έστρεψαν τα όπλα κατά των μέχρι χθες συναγωνιστών τους.

     Μεγάλο μέρος του βιβλίου, περιγράφει τις προσπάθειες που έκανε ο πρώτος Έλληνας Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας να δημιουργήσει ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Ο μόνος-κατά την ταπεινή προσωπική μου άποψη-έλληνας πολιτικός που έβαλε πάνω από το προσωπικό του συμφέρον, το συμφέρον της πατρίδας. Ο οποίος όχι μόνο δε χρησιμοποίησε το κράτος ως αγελάδα προς άρμεγμα και για την τακτοποίηση ημετέρων, αλλά αντίθετα διέθεσε το σύνολο της περιουσίας του, προς όφελος την Ελλάδας και των φτωχών Ελλήνων. Έφθασε σε μια ρημαγμένη από τον πόλεμο περιοχή που δεν μπορούσε ούτε τους κατοίκους της να θρέψει και προσπάθησε δουλεύοντας άοκνα, ακατάπαυστα και νυχθημερόν, να διαμορφώσει θεσμούς, στρατό, ναυτικό, υποδομές, με ελάχιστους πόρους. Όμως, οι σύγχρονοί του, αντί να τον ευχαριστήσουν, τον δολοφόνησαν. Γιατί; «Η σύγκρουση των συμφερόντων ήταν αδυσώπητη-από τη μια το κράτος που εννοούσε να δημιουργήσει ο Καποδίστριας και από την άλλη οι διάφοροι παλιοί, αλλά και νέοι, πυρήνες προνομιών και εξουσίας που του αντιστέκονταν λυσσαλέα». Τραγικό παράδειγμα οι απαιτήσεις για πολεμικές αποζημιώσεις των Υδραίων, που οδήγησαν στην πυρπόληση της ναυαρχίδας του υποτυπώδους ελληνικού στόλου «Ελλάδα» από τον Ανδρέα Μιαούλη, τον μέχρι πρότινος «φόβο και τρόμο» των Τούρκων.

     Το βιβλίο είναι εξαιρετικά γραμμένο και παρά το γεγονός ότι είναι βιβλίο ιστορίας, είναι ευκολοδιάβαστο σαν ένα καλό μυθιστόρημα. Πολύτιμο βοήθημα για όποιον θέλει να προσεγγίσει την Ελληνική επανάσταση είτε είναι παιδί είτε ενήλικος, νηφάλια, χωρίς «πατριωτικές» και εθνικιστικές εξάρσεις και μεγαλοστομίες, απογυμνωμένο από τις ανόητες μυθολογίες που έχουν στηθεί γύρω από το γεγονός, που σε βάζει να σκεφτείς και δείχνει πως το παρελθόν καταφέρνει να προσδιορίζει τον παρόν.

     Στο τέλος του βιβλίου παρατίθεται μικρός κατάλογος βιβλίων (ιστορικά, απομνημονεύματα, μυθιστορήματα) που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για περαιτέρω μελέτη.

ΤΟ ΑΔΕΙΟ ΝΥΦΙΚΟ

Ο ΑΠΟΚΡΥΦΟΣ ΕΡΩΤΑΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ
ΑΡΓΥΡΗΣ ΝΤΙΝΟΠΟΥΛΟΣ
Εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ
Σελ. 381, Απρίλιος 2013

     Με μια άγνωστη πτυχή της ζωής του Ελ. Βενιζέλου, ασχολείται στο πρόσφατο βιβλίο του, ο γνωστός συγγραφέας, δημοσιογράφος και βουλευτής Αργύρης Ντινόπουλος.

     Πρόκειται για την ερωτική ζωή του μεγάλου ηγέτη, που στη διάρκεια της πρωθυπουργίας του, η Ελλάδα διπλασίασε την έκταση και τον πληθυσμό της.

     Ο μεγαλύτερος έρωτας του Βενιζέλου ήταν η Μαρία Κατελούζου, η σύζυγός του, η οποία πέθανε νεότατη, μετά τη γέννηση του δεύτερου παιδιού τους. «Η Μαρία Κατελούζου έδωσε για οχτώ μερόνυχτα άνιση μάχη με το θάνατο. Πέθανε ξημερώματα Κυριακής. Ο τάφος της, στα νεκροταφείο της Αγίας Φωτεινής, έγινε αναπάντεχα και τραγικά το καθημερινό στέκι του Βενιζέλου που, στα τριάντα του, έμεινε χήρος με δύο παιδιά, το ένα ενάμιση χρόνου και το άλλο οχτώ ημερών».

     Ο χαμός της γυναίκας του, συγκλόνισε τον Βενιζέλο και τον οδήγησε στα όρια της παραφροσύνης. Κάθε μέρα πήγαινε και καθόταν με τις ώρες στον τάφο της και διάβαζε βιβλία. Ώσπου μια μέρα εντελώς ξαφνικά, η συμπεριφορά του άλλαξε και έγινε πάλι ο παλιός, καλός Βενιζέλος που όλοι ήξεραν.

     Τότε έκανε την εμφάνισή της στη ζωή του ως σύζυγος αρχικά (και ως χήρα αργότερα) ενός στενού συνεργάτη του, μια γνώριμη από τα παλιά. Μια σύντροφός του στα παιχνίδια της παιδικής του ηλικίας. «Η Παρασκευούλα Φουλάκη συνδύαζε την εντυπωσιακή ομορφιά με την ακραία φτώχεια. Κόρη του Γιώργου Φουλάκη μεγάλωσε σε ένα φτωχόσπιτο που έτυχε να βρίσκεται στην ίδια γειτονιά με το σπίτι του Κυριάκου Βενιζέλου, πατέρα του Λευτέρη, πριν οι Βενιζέλοι μετακομίσουν στο σπίτι της Χαλέπας». Όταν πέθανε ο άντρας της, ο Βενιζέλος έφτασε πολύ κοντά να τη ζητήσει σε γάμο. Όμως η Ιστορία αποφάσισε διαφορετικά. Οι πολιτικές εξελίξεις οδήγησαν το Βενιζέλο στην Αθήνα και ήταν τόσο ραγδαίες, που δεν του άφηναν καιρό να σκεφτεί την προσωπική του ζωή. Η Παρασκευούλα τον επισκέφτηκε κάποιες φορές στην Αθήνα και γοήτευσε την αθηναϊκή κοινωνία με την ομορφιά της. Όμως ο γάμος που σχεδίαζε δεν έγινε ποτέ. Το νυφικό που έφερε μαζί της, έμεινε άδειο και κάποια στιγμή αποφάσισε να επιστρέψει στην Κρήτη.

     Ο Βενιζέλος στη συνέχεια σχετίστηκε και με άλλες γυναίκες. Κάποιες γνωστές και διάσημες την εποχή εκείνη ελληνίδες και ξένες. «Κι όμως , καμιά απ’ όλες αυτές τις γυναίκες, ερωμένες, φίλες ή θαυμάστριες, δεν του είχε χαρίσει τη γλυκιά ηρεμία. Ούτε τη σιγουριά του γνώριμου έρωτα και την οικεία αγάπη της Παρασκευούλας». Γι’ αυτό κι αυτός, πάντα επέστρεφε στην αγκαλιά της. Όποτε βρισκόταν στην Κρήτη την επισκέπτονταν και περνούσαν κάποιες νύχτες μαζί. «Η μικρή κόρη του Φουλάκη ήταν η παντοτινή ερωμένη και μόνο μ’ αυτήν γέμιζε την ψυχή του με αγάπη. Αυτή τον νοιαζόταν πραγματικά γιατί αγαπούσε τον Λευτέρη, όχι τον πρωθυπουργό».

     Η ιστορία αυτού του έρωτα, θα έμενε κρυφή, αφού η Παρασκευούλα, ουδέποτε μίλησε γι’ αυτήν. Όμως ο συγγραφέας, έχοντας ασχοληθεί για πολλά χρόνια ως ρεπόρτερ και γνωρίζοντας τα «μυστικά» της έρευνας, κατάφερε να συγκεντρώσει τις διάσπαρτες πληροφορίες και να μας δώσει ένα αξιόλογο, καλογραμμένο και «διδακτικό» βιβλίο. Ο έρωτας αυτός είχε σαν ιστορικό φόντο, κάποια από τα πιο σημαντικά χρόνια της ελληνικής Ιστορίας, τα γεγονότα των οποίων περιγράφει με πολύ προσοχή και ιδιαίτερο σεβασμό στην ιστορική αλήθεια.

ΑΠΟ ΜΕΛΙ ΚΑΙ ΓΑΛΑ

JEAN MATERN
Μετάφραση: ΕΥΑ ΚΑΡΑΤΑΪΔΗ
Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ
Σελ. 118, Μάρτιος 2013

     Στη σημερινή παρουσίαση, θέλω να αναφερθώ στο βιβλίο «Από Μέλι Και Γάλα» του γάλλου Ζ. Ματέρν, το οποίο είναι το δεύτερο του συγγραφέα που μεταφράζεται στα ελληνικά.

     Στο βιβλίο αυτό, ένας άντρας που βρίσκεται προς το τέλος του βίου του, θυμάται και αφηγείται τις αναμνήσεις του στο γιό του.

     Στις αναμνήσεις του κυριαρχούν περιστατικά με δύο κυρίως πρόσωπα. Τον παιδικό του φίλο Στέφαν και τη σύζυγό του Σουζάν. Θυμάται τα παιδικά του χρόνια στη Ρουμανία, όταν στη διάρκεια του Β! παγκοσμίου πολέμου –κι ενώ βρισκόταν στην κρίσιμη εφηβική ηλικία-έχασε τη μητέρα του αρχικά και στη συνέχεια τον πατέρα του. Κι αναγκάστηκε τότε –κι ενώ οι Γερμανοί υποχωρούσαν μπροστά στην προέλαση του Κόκκινου Στρατού-να πάρει μόνος του αποφάσεις που καθόρισαν την μετέπειτα πορεία του στη ζωή. Αφού άφησε τη γιαγιά του που αρνήθηκε να μετακινηθεί και τον μοναδικό του φίλο Στέφαν που ακολούθησε τους υποχωρούντες Γερμανούς, αυτός επέλεξε το δρόμο της προσφυγιάς προς την Αυστρία. Στο στρατόπεδο προσφύγων στο οποίο θα καταλήξει, αρρωσταίνει βαριά από τύφο. Ενώ όλοι θεωρούν την περίπτωσή του «χαμένη» και απλά περιμένουν να πεθάνει, αυτός αναρρώνει. Μια μακρινή και περιπλεγμένη καταγωγή κάποιων προγόνων του από τη Γαλλία, θα του επιτρέψει να πολιτογραφηθεί Γάλλος πολίτης, να εγκατασταθεί στη γαλλική Καμπανία και όταν ενηλικιωθεί να διαπρέψει ως οικονομικός διευθυντής μιας εταιρείας που παρασκευάζει-τι άλλο;-σαμπάνιες.

     Το 1957, την ώρα που στη Βουδαπέστη βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη η ουγγρική επανάσταση ενάντια στους σοβιετικούς, γνώρισε τη Σουζάν, μια πρόσφυγα από την Ουγγαρία στο Παρίσι: «Μια μαρτιάτικη βραδιά του 1957 την είδα στην είσοδο της εκκλησίας Σαιν Σεβερέν, όπου πουλούσε εισιτήρια για μια συναυλία υποστήριξης στους Ούγγρους πρόσφυγες. Μάρτοκ, βέβαια και λίγος Χάυντν στο πρόγραμμα. Την περίμενα μετά τη συναυλία. Σήμερα που φαίνεται ότι οι λιγοστοί μήνες που τη φλέρταρα, ερχόμενος σχεδόν κάθε σαββατοκύριακο στο Παρίσι, ήταν απλή κοινωνική σύμβαση: με είχε ανάγκη».

     Θυμάται περιστατικά από την κοινή τους ζωή. Το πώς προσπαθούσαν και οι δύο ν’ αφήσουν για πάντα πίσω τους, τον πόνο που τους προκάλεσε η προσφυγιά. Ευτυχισμένους καιρούς και περιόδους δυστυχίας. Όπως τότε που έχασαν τη μεγάλη τους κόρη. Ένα γεγονός που εξουθένωσε ψυχολογικά τη Σουζάν. Στις αναμνήσεις του όμως, κυριαρχεί η αγάπη του γι’ αυτήν, όσα τις πρόσφερε και κυρίως όσα δεν μπόρεσε να της προσφέρει, κάτι που τον γεμίζει τύψεις. Όμως τώρα, τις τελευταίες του ώρες, βρήκε ανακούφιση μέσω της αφήγησής του. «Σε λίγο δεν θα έχω τη δύναμη να μιλήσω, αλλά δεν με νοιάζει πια. Ο Γκαμπριέλ γνωρίζει την ουσία. Γνωρίζει για τον Στέφαν, για το βιολοντσέλο και για τον τύφο. Γνωρίζει ακόμα περισσότερα για τη μητέρα του, για τα όνειρά μας από μέλι και γάλα κι επίσης για την επιστροφή μας στην έρημο. Είμαι βέβαιος ότι κατανοεί τις τύψεις μου».

     Ένα μικρό σε όγκο βιβλίο, που όμως είναι πλημμυρισμένο από (αντιφατικά πολλές φορές) συναισθήματα και τρυφερότητα και που οδηγεί τον αναγνώστη όχι στην εύκολη κατανάλωση σελίδων, αλλά στην πραγματικά ανάγνωση.