Ο ΔΕΡΒΙΣΗΣ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ

MESA SELIMOVIC

Μετάφραση ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΧΑΤΖΗΠΡΟΔΡΟΜΙΔΗΣ

Εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ

Σελ. 471, Νοέμβριος 2015

     Τριάντα χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση στα ελληνικά (εκδ. Γνώση, 1986), κυκλοφορεί πάλι το σπουδαίο αυτό έργο του Μ. Σελίμοβιτς, από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

     Τον 18^ο αιώνα, ο σεΐχης (αρχηγός ή πρεσβύτερος δερβίσης), Αχμέτ Νουρουντίν, που σημαίνει «φως της πίστης», άνθρωπος ευσεβής και του καθήκοντος, ζει σε μια κωμόπολη (το σημερινό Σεράγεβο) της Βοσνίας. «Είμαι Σεΐχης του Τεκέ του Τάγματος των Μεβλεβήδων, του πολυαριθμότερου και καθαρότερου και ο Τεκές όπου ζω βρίσκεται στην έξοδο της κωμόπολης… Σαράντα χρονώ είμαι, θλιβερή ηλικία. Ο άνθρωπος είναι ακόμα νέος ώστε να έχει επιθυμίες, αλλά ηλικιωμένος πια για να τις πραγματοποιήσει». Μια μέρα έκπληκτος μαθαίνει ότι ο αδελφός του έχει συλληφθεί και αντιμετωπίζει αυστηρή ποινή. Και είναι έκπληκτος, γιατί ξέρει ότι ο αδελφός του είναι άνθρωπος ήρεμος, πράος και ανίκανος να διαπράξει οποιοδήποτε έγκλημα. Πόσο μάλλον κάποιο που θα τον έστελνε στα μπουντρούμια. Προσπαθεί να μάθει τι συνέβη και τελικά ανακαλύπτει ότι η σύλληψη έγινε, γιατί ο αδελφός του «κάτι είπε» που ενόχλησε την οθωμανική διοίκηση της περιοχής.

     Ο σεΐχης, επειδή το επιθυμεί ο ίδιος αλλά  κι επειδή  πιέζεται  από τον πατέρα του, προσπαθεί να προσεγγίσει τους ανθρώπους της εξουσίας, για να παρακαλέσει να απελευθερωθεί ο αδελφός του. Όμως αποτυγχάνει. Οι αξιωματούχοι της περιοχής, δεν δέχονται ούτε να τον ακούσουν. Όχι μόνο δεν καταφέρνει οτιδήποτε, αλλά μαθαίνει λίγο αργότερα ότι ο αδελφός του εκτελέστηκε. Ερχόμενος σε πλήρη σύγκρουση με την ιδεολογία του αλλά και τη θεώρησή του για το βίο και την ύπαρξη, θα προσπαθήσει να εκδικηθεί το θάνατο του αδελφού του. Κάτι που θα έχει δραματικές επιπτώσεις, πρωτίστως στον ίδιο.

     Ο Σελίμοβιτς έχει πει: «για να ασχοληθείς με τη συγγραφή, πρέπει να έχεις φιλοδοξία, που εγώ δεν έχω ή να έχεις να εκφράσεις κάποιο τραυματικό γεγονός που σημαδεύει τη ζωή σου». Το τραυματικό γεγονός στο οποίο αναφέρεται συνέβη το 1944. «Στα τέλη του 1944, εκτελέστηκε στην Τούζλα ο μεγαλύτερος αδερφός μου, ο Σέφκια, παρτιζάνος, αξιωματικός της διοίκησης της στρατιωτικής περιοχής της Τούζλα, με απόφαση του στρατοδικείου του Γ! σώματος. Στις αφίσες, που κόλλησαν στην πόλη, έγραφε ότι ο Σέφκια Σελίμοβις καταδικάστηκε σε θάνατο, με εκτέλεση, επειδή απ’ την αποθήκη της Κεντρικής Διοίκησης Λαϊκών Αγαθών, πήρε ένα κρεβάτι, κομοδίνο, καρέκλα κλπ. και η τόσο αυστηρή καταδίκη πάρθηκε επειδή ο κατηγορούμενος είναι από γνωστή οικογένεια παρτιζάνων. Αυτός ο ένοχος, ο αδερφός, απ’ τον οποίο οι Ουστάσι είχαν πάρει όλα τα πράγματα απ’ το σπίτι του, περίμενε τη γυναίκα του, που τυχαία επέζησε απ’ το στρατόπεδο συγκέντρωσης και επέστρεφε στην Τούζλα. Όταν άκουσα ότι ο Σέφκια εκτελέστηκε, βίωσα το σοκ».

     Αυτή την τραυματική εμπειρία, μετέφερε ο Σελίμοβιτς σε μια άλλη εποχή, ως αλληγορία, προσπαθώντας να ξορκίσει τα φαντάσματα που τον στοίχειωναν. Αποτέλεσμα: ένα κείμενο σαν λεπτοδουλεμένο εργόχειρο, που θεωρείται από τα καλύτερα ιστορικά μυθιστορήματα παγκοσμίως.