ΟΛΑ ΛΑΘΟΣ

ΜΑΡΙΑ ΠΕΤΡΙΤΣΗ

Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ

Σελ. 410, Νοέμβριος 2010

     Όλοι όσοι ασχολούνται έστω και ελάχιστα με το χώρο του βιβλίου, γνωρίζαν-εμπειρικά-ότι ο καλύτερος τρόπος διαφήμισης ενός βιβλίου, είναι αυτό που λέμε "από στόμα σε στόμα". Πρόσφατα, αυτή έπαψε να είναι εμπειρική γνώση και απέκτησε μια πιο ας πούμε επιστημονική υπόσταση, αφού σύμφωνα με έρευνα του ΕΚΕΒΙ, αυτός είναι ο τρόπος ενημέρωσης που θεωρούν πιο αξιόπιστο οι περισσότεροι βιβλιόφιλοι. Αυτή η πολύ σημαντική έρευνα, έχει καταδείξει και άλλα πολλά κι ενδιαφέροντα, που ανατρέπουν κατεστημένους "μύθους" που δημιουργήθηκαν και υφίστανται σχετικά με το βιβλίο, τον αριθμό των ανθρώπων που διαβάζουν κλπ. Όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να τη βρει στην ιστοσελίδα του ΕΚΕΒΙ. Με τον τρόπο αυτό, έμαθα κι εγώ για το βιβλίο "Όλα Λάθος". Μια καλή φίλη, μου το πρότεινε κι εγώ φρόντισα να το διαβάσω. Και σίγουρα δεν έχασα, αφού είναι απολαυστικό.

     Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε τέσσερα άνισα μέρη (όσο αφορά την έκταση που έχει το καθένα). Στο πρώτο μέρος, κάνουμε μια γνωριμία με τους χαρακτήρες του έργου. Είναι άντρες και γυναίκες όλων των ηλικιών. Ο Χρήστος, η Τούλα, η Αλεξάνδρα, ο Φώτης, η Λουκία, ο Νύσης. Ο καθένας με τα όνειρά του, όπως η Αλεξάνδρα που γράφει "Περιμένω πως και πως να περάσει άλλος ένας χρόνος και να φύγω από δω μέσα. Να πάω να ζήσω ελεύθερη στην Αθήνα. Με αυτό το όνειρο ζω. Αυτό με κρατάει όρθια σ' ετούτη τη λασπωμένη γούβα που μας καταπίνει ζωντανούς" και τα προβλήματά τους, όπως αυτό που έχει η Τούλα με το φαγητό "Με το φαγητό ξεγελώ τις πίκρες μου, κι ας μην πεινάω. Νομίζω πως κάτι κάνω, ανακουφίζομαι".

     Ο μύθος του βιβλίου, εξελίσσεται στα μέσα της δεκαετίας του '80, στο Πέρα Γυναικόκαστρο, ένα μικρό -μη υπαρκτό, αφού από όσο ξέρω υπάρχουν μόνο το Παλιό και Νέο Γυναικόκαστρο-χωριό του νομού Κιλκίς. "Το Πέρα Γυναικόκαστρο, χτισμένο βόρεια του Κιλκίς, ήταν η εξέλιξη του αρχαίου Γυναικόκαστρου, ενός μικρού χωριού, κλεισμένου σε βυζαντινό κάστρο...Αν και δεν ξεπερνούσαν πλέον τους τριακόσιους, αυτοί οι τελευταίοι κάτοικοι του Πέρα Γυναικόκαστρου παρέμεναν στον τόπο τους, φροντίζοντας τα σπαρτά και τα ζωντανά τους, όπως θα έκαναν και σε οποιοδήποτε άλλο μέρος της Ελλάδας"

     Οι "ήρωες" του βιβλίου όμως, δε θέλουν να μείνουν φύλακες ενός τρόπου ζωής και μιας παράδοσης που τους εγκλωβίζει. Προσπαθούν να αποκοπούν από το παρελθόν, από τον μικρόκοσμο της επαρχίας. ("Αν αφήσεις το χωριό να σου κάνει κουμάντο, ξεχνάς την ίδια ώρα πως είσαι άνθρωπος με δική σου ζωή. Διαγράφεσαι. Γίνεσαι παιχνιδάκι στα χέρια των άλλων...) και ν' ανοίξουν νέους ορίζοντες για ένα καλύτερο μέλλον. Άνθρωποι που αντιστέκονται στις προκαταλήψεις, προσπαθώντας από όλα λάθος να τα κάνουν όλα σωστά. Αυτές οι προσπάθειες εξιστορούνται στο δεύτερο και τρίτο μέρος. Άλλοι τα καταφέρνουν και άλλοι όχι. Έτσι τα πρόσωπα που γνωρίσαμε στο πρώτο μέρος και τις "περιπέτειες" των οποίων παρακολουθήσαμε στη συνέχεια, στο τέταρτο και τελευταίο μέρος κάνουν τον απολογισμό. Απ' όπου δε λείπουν οι ανατροπές και οι εκπλήξεις.

     Το βιβλίο είναι καλογραμμένο με στέρεα δομημένους και λεπτομερώς ψυχογραφημένους χαρακτήρες. Κάθε πράξη τους, ανταποκρίνεται στο χαρακτήρα τους. Ακόμα κι αν μια αντίδραση ξαφνιάζει σε πρώτη ανάγνωση, με μια πιο προσεκτική ματιά ή με μια δεύτερη σκέψη, φαίνεται σωστή. Πρόκειται για ένα αξιόλογο μυθιστόρημα, το οποίο θα σας χαρίσει ώρες αναγνωστικής απόλαυσης.

Η Μαρία Πετρίτη, γεννήθηκε στην Αθήνα. Ζει και εργάζεται στις Βρυξέλλες, ως υπεύθυνη ειδικών εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εκτός από το "Όλα Λάθος", έχει γράψει και μια συλλογή διηγημάτων.

Η ΕΒΔΟΜΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

ΤΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ

Εκδόσεις ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗ

Σελ. 411, Δεκέμβριος 2007

     Το μυθιστόρημα που παρουσιάζουμε, δεν είναι πολύ καινούριο, αλλά είναι επίκαιρο, αφού πραγματεύεται εκτός των άλλων, το περίφημο αναγκαστικό δάνειο που παραχώρησε η Ελλάδα στη Γερμανία στη διάρκεια της κατοχής, για το οποίο πολύς λόγος γίνεται τελευταία. Βέβαια, δεν είναι αυτός ο λόγος που το παρουσιάζουμε και συστήνουμε να το διαβάσετε.

     Βρισκόμαστε στη Θεσσαλονίκη, λίγο μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου. Η ξεκληρισμένη Εβραϊκή Κοινότητα της πόλης, προσπαθεί να στήσει ξανά τη ζωή της, παραμερίζοντας τον πόνο της απώλειας συγγενών και φίλων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι επιζήσαντες βλέπουν με οδύνη, ότι πρέπει να αντιμετωπίσουν τους καταπατητές των περιουσιών τους και προσπαθούν να πάρουν πίσω όσα περισσότερα μπορούν, από αυτά που τους ανήκουν και βρίσκονται σε άλλα χέρια. Ο νομικός σύμβουλος της Κοινότητας, ο ελληνικής καταγωγής αμερικανός εβραίος Πωλ Λεόν, βασιζόμενος στους νόμους του ελληνικού κράτους, προσπαθεί να πείσει τα μέλη της Κοινότητας, να κινηθεί ο καθένας χωριστά για να διεκδικήσει την περιουσία του, υπό της καθοδήγηση φυσικά της Κοινότητας. "Πρώτιστο λοιπόν, καθήκον όλων μας, να βρεθούν, όπου γης, όσοι περισσότεροι ιδιοκτήτες ή συγγενείς μέχρι τέταρτου βαθμού και να τους πείσουμε ή και να τους πιέσουμε ακόμα, να έρθουν να διεκδικήσουν τις περιουσίες τους ή τις περιουσίες των συγγενών τους".

     Ένας από αυτούς είναι και η Αλεξάνδρα, κόρη του Ηλία Ευίδη (ή Ιλάι Γιαμπές, όπως είναι το εβραϊκό του όνομα), ευκατάστατου εμπόρου από τη Θεσσαλονίκη, του οποίου τα ίχνη αγνοούνται από τη μέρα που μια πυρκαγιά κατέστρεψε την αποθήκη και το σπίτι του. Ο Ευίδης, χάρη στον πεθερό του, είχε αργεντίνικη υπηκοότητα και οι Γερμανοί για δικούς τους λόγους, δεν πείραζαν τους αργεντινούς πολίτες, ανεξαρτήτως θρησκεύματος

     Η Αλεξάνδρα, επιτυχημένη δημοσιογράφος και μοναδική κληρονόμος της πολύ αξιόλογης περιουσίας του παππού της, μετά το θάνατο της μητέρας της σε κάποιο βομβαρδισμό της Θεσσαλονίκης, στάλθηκε από τον πατέρα της για ασφάλεια στην Αργεντινή, για να ζήσει με τον παππού της. Όταν παίρνει στα χέρια της την έκκληση της Κοινότητας να έρθει στην Ελλάδα για να διεκδικήσει την περιουσία του πατέρα της, αποφασίζει να ανταποκριθεί Όχι τόσο για την αξία της περιουσίας, την οποία ούτως ή άλλως λόγω της πολύ καλής οικονομικής της κατάστασης θέλει να δωρίσει στην Κοινότητα, όσο και για να ανακαλύψει την ιστορία του πατέρα, που ουσιαστικά δε γνώρισε ποτέ.

     Φθάνει στη Θεσσαλονίκη, συνοδευόμενη από έναν Έλληνα συνάδελφό της, τον Άρη Θαλασσινό, που γνώρισε λίγο πριν ταξιδέψει για την Ελλάδα. Με την άφιξή της, χωρίς να το ξέρει, βρίσκεται στο μέσον μιας συνωμοσίας Ελλήνων και Γερμανών, που μοναδικός τους στόχος, είναι να συγκαλύψουν τις θηριωδίες που έκαναν σε βάρος των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, αλλά και να σιγουρευτούν ότι θα μείνει κρυφό το σκοτεινό μυστικό που αφορά την αμύθητης αξίας κινητή τους περιουσία, που εξαφανίστηκε με "μυστηριώδη" τρόπο.

     Με τη βοήθεια της Κοινότητας, η Αλεξάνδρα, ξεκινά την έρευνά της και σιγά-σιγά, ο μίτος της ζωής του πατέρα της, αρχίζει να ξετυλίγεται, με την ανακάλυψη κάποιων φωτογραφιών που τον αφορούν. Μέχρι που φτάνει στην έβδομη φωτογραφία και τότε την περιμένει μια δυσάρεστη έκπληξη.

     Το μυθιστόρημα είναι συναρπαστικό, ευκολοδιάβαστο, με πολύ καλή γλώσσα και σωστά δομημένο μύθο. Επίσης παραθέτει στοιχεία που αφορούν τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης, τα οποία εν πολλοίς αγνοούμε, αλλά που θα ήταν καλό και χρήσιμο μα γνωρίζουμε. Το συνιστούμε ανεπιφύλακτα

     Ο Τάκης Εμμανουήλ, γεννήθηκε στο Μεσολόγγι Φοίτησε στη δραματική σχολή του Ωδείου Αθηνών, κοντά στο Δημήτρη Ροντήρη. Σπούδασε σενάριο και παραγωγή στο κολέγιο Σέργουντ Όουκς και παρακολούθησε σεμινάρια για κινηματογραφικό σενάριο στο Λος Άντζελες. Έπαιξε στο θέατρο και κυρίως στον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Αυτό είναι το μοναδικό βιβλίο που έχει γράψει μέχρι σήμερα.

ΚΑΘΑΡΣΗ

SOFI OKSANEN
Μετάφραση: ΜΑΡΙΑ ΜΑΡΤΖΟΥΚΟΥ
Εκδόσεις ΤΟΠΟΣ
Σελ. 361, Νοέμβριος 2010

     Οι τρεις χώρες της Βαλτικής Θάλασσας, είναι λίγο-πολύ άγνωστος τόπος για μας, παρά το γεγονός ότι εδώ και λίγα χρόνια, είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βέβαια η ένταξή τους έγινε με καθαρά πολιτικά κριτήρια (μετά από επιμονή -ποιών άλλων;- των Γερμανών) κι όχι οικονομικά, αλλά αυτό είναι κάτι που δεν αφορά την σημερινή παρουσίαση. Δεν είναι οι μόνες άλλωστε...Κι αν γνωρίζουμε έστω σαν όνομα τη Λιθουανία -κυρίως λόγω...μπάσκετ, αφού η εθνική της ομάδα ήταν αρκετές φορές αντίπαλος της αντίστοιχης ελληνικής- οι άλλες μοιάζουν terra incognita.

     Η χώρα που μας ενδιαφέρει είναι η Εσθονία (η τρίτη είναι η Λετονία) με πρωτεύουσα το Ταλίν. Μια μικρή σε έκταση και πληθυσμό χώρα (λιγότεροι από 1.౩౦౦.౦౦౦ κάτοικοι), που από το 1954 μέχρι το 1991, ήταν μια από τις Σοβιετικές Δημοκρατίες. Και μας ενδιαφέρει γιατί εδώ (Ταλίν, Δυτική Εσθονία-αλλά και Βερολίνο) ετυλίσσεται ο μύθος του βιβλίου που σας παρουσιάζουμε και που καλύπτει χρονικά μισό αιώνα.

     Μια βροχερή μέρα το 1992, η Αλίιδε Τρούου, μια ηλικιωμένη γυναίκα που ζει μόνη σ' ένα χωριό της Εσθονίας, βλέπει κάτι παράξενο στην αυλή της. "Ο σωρός ήταν ακόμα εκεί, κάτω από το δέντρο στην ίδια θέση. Η Αλίιδε πλησίασε χωρίς να τον αφήσει από τα μάτια της, κοιτάζοντας όμως συγχρόνως ολόγυρα, μήπως υπήρχε κανείς. Ο σωρός ήταν κοπέλα. Λασπωμένη, κουρελιασμένη, βρόμικη αλλά κοπέλα. Εντελώς άγνωστη. 'Ανθρωπος με σάρκα και οστά...Από τις αργές της προτάσεις η Αλίιδε έμαθε πως η κοπέλα πήγαινε το απόγευμα με κάποιον στο Ταλίν με αυτοκίνητο και μ' αυτόν τον κάποιο μάλωσε κι αυτός ο κάποιος τη χτύπησε και η κοπέλα το 'σκασε".

     Η κοπέλα είναι η 20χρονη Ζάρα, που όταν συνέρχεται εντελώς, εξηγεί στην ηλικιωμένη ότι βρέθηκε στην αυλή της, προσπαθώντας να ξεφύγει από το βίαιο άντρα της. Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Δραπέτευσε από Ρώσους εμπόρους λευκής σάρκας, για τους οποίους δούλευε στο Βερολίνο και οι οποίοι τη μετέφεραν στο Ταλίν όπου λόγω του ανοίγματος των συνόρων, πίστευαν ότι υπήρχε καλύτερη "πελατεία" από τις σκανδιναβικές χώρες.

     Όμως το ότι βρέθηκε στην αυλή της ήταν τυχαίο ή κάτι κρύβεται πίσω από τα λεγόμενα και τις κινήσεις της Ζάρα; Ποιά είναι πραγματικά αυτή η κοπέλα;

     Μέσω της ιστορίας των δύο γυναικών που ξετυλίγεται με αναδρομές στο χώρο και το χρόνο, η συγγραφέας αποκαλύπτει ένα τερατώδες πλέγμα συνενοχής, συγκάλυψης και προδοσίας, που ένα "γύρισμα" της Ιστορίας, επέβαλε στο λαό της Εσθονίας. Ένα μυθιστόρημα με γοτθική ατμόσφαιρα, όπου τίποτα δεν είναι αυτό που δείχνει και κανείς αυτό που φαίνεται να είναι. Όπου "καλοί" και "κακοί" γίνονται αξεδιάλυτο κουβάρι. Και στο οποίο δύο γυναίκες επιμένουν ν' αντιστέκονται σε πείσμα κάθε αντιξοότητας.

     Η εσθονικής καταγωγής Σόφι Οξάνεν, είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση συγγραφέως. Γεννήθηκε τον Ιανουάριο του 1977. Με το πρώτο της μυθιστόρημα, το "Stalins Cows" (2003), πέρασε στην ελίτ των νέων Φιλανδών συγγραφέων. Δύο χρόνια αργότερα ακολούθησε το "Baby Jane". Η "Κάθαρση" είναι το τρίτο της μυθιστόρημα. Γράφτηκε αρχικά το 2002 με τη μορφή θεατρικού έργου, το οποίο ανέβηκε από το Εθνικό Θέατρο της Φινλανδίας, ενώ το 2012 έχει προγραμματιστεί να γίνει ταινία. Μεταφράστηκε σε 38 γλώσσες. Η Οξάνεν, παρεμβαίνει συχνά στα πολιτικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δρώμενα της χώρας της, αρθρογραφώντας στο Τύπο. Σε αντίθεση με την πλειονότητα των Ελλήνων συγγραφέων, που τηρούν "σιγήν ιχθύος". Βέβαια για να μη ρίχνουμε κι εύκολα το "ανάθεμα" κατά και δικαίων και αδίκων, ίσως να μη βρίσκουν και "βήμα" για να εκθέσουν τις απόψεις τους. Η Οξάνεν, έχει κερδίσει πολλά βραβεία, έχει αναδειχθεί "Πρόσωπο της Χρονιάς" το 2009, ενώ ο Πρόεδρος της Εσθονίας, της απένειμε μετάλλιο τιμής.

ΘΑ ΠΟΛΕΜΑΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΘΕΟΥΣ

ΕΝΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΛΕΩΝΙΔΑ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ

Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗΣ

     Ο Λεωνίδας, ο βασιλιάς της Σπάρτης, έγινε σύμβολο θάρρους και αυτοθυσίας στις Θερμοπύλες. Το ౪౮౦π.Χ. ο αυτοκράτορας της Περσίας Ξέρξης Α!, με πολυάριθμο στρατό (ο Ηρόδοτος γράφει για πάνω από δύο εκατομμύρια άντρες, ο Διόδωρος ο Σικελιώτης για 800.000, ενώ οι σύγχρονοι ερευνητές, εξετάζοντας διάφορες παραμέτρους της εκστρατείας, όπως π.χ. την τροφοδοσία, κάνουν λόγο για 100-300.000) και πάνω από χίλια πολεμικά πλοία, εκστρατεύει κατά της Ελλάδας, υπακούοντας στην παρακαταθήκη του πατέρα του, Δαρείου. Οι Έλληνες, αφού κατά τα γνωστά "χούγια" της φυλής διαφώνησαν πολλές φορές μεταξύ τους, τελικά απόφάσισαν να εκκενώσουν όσες πόλεις κάτω από τη Θεσσαλία, δεν θα έδιναν "γη και ύδωρ" στούς Πέρσες, οι κάτοικοι να μεταβούν στην Πελοπόννησο και να οχυρώσουν τον Ισθμό. Για να γίνει όνως αυτό, χρειάζεται χρόνος. Πρέπει να βρεθεί τρόπος να καθυστερήσει η προέλαση του περσικού στρατού. Τη λύση έδωσε ο Λεωνίδας, ο οποίος, μετά την άρνηση των εφόρων να του παραχωρήσουν όσους στρατιώτες ζήτησε, τον Αύγουστο του 480 π.Χ. με 300 επίλεκτα μέλη της βασιλικής φρουράς και ομάδες στρατιωτών από συμμαχικές πόλεις (συνολικά γύρω στα 4-5.000 άνδρες) κατευθύνθηκε προς τις Θερμές Πύλες. Τότε οι Θερμοπύλες, ήταν ένα στενό πέρασμα μήκους 9 χιλ. και πλάτους μόλις 12 μέτρων, κάτι που δυσκόλευε την κίνηση των περσικών δυνάμεων. Εκεί αποφάσισαν να αντισταθούν οι Έλληνες, ενώ παράλληλα ο στόλος, θα παρέπλεε τον Μαλιακό κόλπο μέχρι το ακρωτήριο Αρτεμίσιο, για να εμποδίσει τυχόν προσπάθεια του Ξέρξη να αποβιβάσει άντρες από τα πλοία του για να χτυπήσουν τους αμυνόμενους από πίσω. "Τότε ο Πέρσης βασιλιάς, θα πανηγύριζε μιαν ανέλπιστα εύκολη νίκη, βλέποντας τα πλοία του να καταφθάνουν στα αβαθή παράλια κοντά στις Θερμές Πύλες και να αποβιβάζουν στα νώτα των αμετανόητων υπερασπιστών τους, τους βαριά οπλισμένους πεζοναύτες". Οι μάχες όπως είναι γνωστό, κράτησαν τρεις μέρες, με ολέθρια για τους Πέρσες αποτελέσματα. Όταν όμως έγινε γνωστό από τους ανιχνευτές ότι οι επιτιθέμενοι με τη βοήθεια του Εφιάλτη ανακάλυψαν την Ανοπαία ατραπό που παρέκαμπτε τα στενά και σε λίγες ώρες θα περικύκλωναν τις δυνάμεις των Ελλήνων, ο Λεωνίδας, έστειλε τους περισσότερους Έλληνες πίσω στις πόλεις τους κι έμεινε αυτός με τους 300 να υπέρασπιστεί τα στενά, για να καλύψει την υποχώρηση των υπόλοιπων. Βέβαια το βιβλίο δεν περιορίζεται μόνο στη μάχη των Θερμοπυλών, αν και καλύπτει αρκετά μεγάλο μέρος. Παρακολουθεί τον Λεωνίδα από τη γέννησή του. Πως, από μικρό ατίθασο παιδί, γίνεται αριστούχος της αγωγής, δηλ. της στρατιωτικής εκπαίδευσης που έπαιρναν όλα τα αγόρια της Σπάρτης. Πως, από μέλος της στρατιωτικής ελίτ, μεταβάλλεται σε διστακτικό ενήλικα, που ζει στη σκιά του βασιλιά Κλεομένη, του ετεροθαλούς αδελφού του. Ο οποίος όταν κατάλαβε ότι βρίσκεται κοντά στο θάνατο κι επειδή δεν είχε γιο για να τον διαδεχτεί, τον πάντρεψε με τη μοναχοκόρη του, το Γοργώ (η ενδογαμία, αποτελεί συχνό φαινόμενο στις βασιλικές οικογένειες όλων των εποχών-γι΄αυτό και στην Ιστορία αναφέρονται τόσοι παράφρονες μονάρχες). Και πως, όταν έρχεται η ώρα, αυτός δείχνει άξιος κι έτοιμος να ανταποκριθεί στο ρόλο του ως ηγέτη μιας μεγάλης δύναμης της εποχής.

     Το βιβλίο είναι καλογραμμένο, κι εκτός από ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα, περιλαμβάνει πλήθος πραγματολογικών στοιχείων που το καθιστούν θησαυρό γνώσεων για τον αρχαίο κόσμο και τη Σπάρτη ειδικότερα, για την κοινωνία της οποίας, δίνει μια κάπως διαφορετική εικόνα από εκείνη την άκαμπτης, μιλιταριστικής κοιωνίας, που ξέραμε από τα σχολικά εγχειρίδια της Ιστορίας.

     Ο Δημήτρης Στεφανάκης γεννήθηκε το 1961. Σπούδασε Νομικά στο πανεπιστήμιο της Αθήνας. Έχει μεταφράσει έργα πολλών γνωστών συγγραφέων. Το "Θα Πολεμάς Με Τους Θεούς" είναι το έκτο του μυθιστόρημα.

ΕΝΑ ΟΝΕΙΡΟ, ΔΥΟ ΧΡΩΜΑΤΑ

KATHRYN STOCKETT

Μετάφραση: ΑΣΠΑΣΙΑ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗ

Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ

Σελ. 579, Νοέμβριος 2010

     Το πρώτο μυθιστόρημα της νέας αμερικανίδας συγγραφέως που παρουσιάζω, αναφέρεται στις φυλετικές διακρίσεις στις ΗΠΑ. Σε μια εποχή-καμπή για το ζήτημα (αρχές της δεκαετίας του '60), σε μια από τις πιο "σκληροπυρηνικές" πολιτείες, το Μισισιπή. Στο Τζάκσον του Μισισιπή, τρεις γυναίκες πρόκειται να κάνουν ένα ασυνήθιστο βήμα.

     Η Γιουτζίνια Φίλαν, (που όλοι ξέρουν με το παρατσούκλι Σκίτερ), έχει μόλις επιστρέψει στο σπίτι της, μετά την αποφοίτησή της από το πανεπιστήμιο. Μπορεί να μόχθησε τέσσερα χρόνια για να πάρει το πτυχίο, αλλά η μητέρα της, θα νιώσει ικανοποίηση μόνο όταν η Σκίτερ, φορέσει βέρα. Στην παρούσα φάση όμως, αυτό είναι το τελευταίο πράγμα που απασχολεί τη Σκίτερ. "Ποτέ δεν θα μπορέσω να πω στη μητέρα πως θέλω να γίνω συγγραφέας. Θα το θεωρήσει άλλο ένα πράγμα που μ' εμποδίζει να συνταχτώ με τα παντρεμένα κορίτσια".

     Η Έιμπιλιν, είναι μια μαύρη υπηρέτρια (ή "βοήθεια" όπως αποκαλούν στο Νότο τις οικιακές βοηθούς), που μετά τα θάνατο του γιου της, ζει μόνη στη συνοικία των μαύρων. Είναι αφοσιωμένη στο κοριτσάκι που φροντίζει. "Η Μέι Μόμπλεϊ, γεννήθηκε ένα πρωινό του Αυγούστου, το 1960. Αγιογεννημένα τα λέγαμε εκείνα τα μωρά. Λοιπόν, να τι κάνω: φροντίζω λευκά μωρά. Μαγειρεύω κιόλας και καθαρίζω. Δεκαεφτά μωρά έχω αναθρέψει μέχρι σήμερα. Ξέρω πως να τα κοιμίζω, πως να τα ησυχάζω, πως να τα βάζω να κάτσουν στο κανάτι, πριν ακόμα η μαμά τους σηκωθεί από το κρεβάτι". Κι ας ξέρει πως όταν φτάσει η ώρα του αποχωρισμού, η καρδιά και των δυο θα ραγίσει.

     Η Μίνι, η καλύτερη φίλη της Έιμπιλιν, είναι η πρώτη μαγείρισσα σε όλη την πολιτεία, αλλά δεν μπορεί να κρατήσει τη γλώσσα της. "Στέκομαι στην πίσω βεράντα αυτής της λευκής κυρίας και λέω μέσα μου "μη βγάλεις άχνα Μίνι". Πρέπει να θυμάμαι να κρατάω τη γλώσσα μου και να κρατάω πισινές". Επειδή όμως συχνά δεν κρατάει την υπόσχεση που δίνει στον εαυτό της, εξίσου συχνά χάνει τη δουλειά της και δυσκολεύει τη ζωή της επταμελούς οικογένειάς της.

     Αυτές οι τρεις γυναίκες ετοιμάζονται να κάνουν κάτι που θα ταράξει την κοινωνία όχι μόνο του Τζάκσον και της πολιτείας του Μισισιπή, αλλά ολόκληρων των ΗΠΑ. Η ιδέα είναι της Σκίτερ. Να γράψουν ένα βιβλίο, για το πως βλέπουν οι μαύρες υπηρέτριες τα λευκά αφεντικά τους. "Ιστορίες για το πως είναι να δουλεύεις για τις οικογένειες των λευκών". Βέβαια τα πράγματα στην αρχή, δεν είναι ρόδινα για τη Σκίτερ. Οι υπηρέτριες, παρά τις διαβεβαιώσεις της ότι θα αλλάξει τα ονόματα ώστε να μην αναγνωρίζονται, φοβούνται και εισπράττει από παντού αρνήσεις. "Στο δρόμο για το σπίτι, θέλω να χτυπήσω το κεφάλι μου στον τοίχο, που πίστεψα πως απλώς θα μπω μέσα και θα αρχίσω να μαζεύω απαντήσεις". Όμως σύντομα, πείθει την Έιμπελιν αρχικά και τη Μίνι στη συνέχεια, κάμπτει τις αντιρρήσεις τους και αυτές αρχίζουν να μιλούν. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά καταφέρνουν να πείσουν μια "στρατιά" γυναικών, που μόλις υπήρχαν ως φυσική παρουσία, να μιλήσουν. Να αποκτήσει η φωνή τους δύναμη. Και καταφέρνουν να γεμίσουν περηφάνια και ελπίδα την κοινότητα των μαύρων.

     Ένα βιβλίο-που σύντομα θα γίνει ταινία-τρομακτικά επίκαιρο, τώρα, που η ελληνική κοινωνία, βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα πρόβλημα, αυτό του ρατσισμού, που έχει σαφείς αναλογίες, με το θέμα που πραγματεύεται το βιβλίο.

     Η Κάθριν Στόκετ, γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Τζάκσον του Μισισιπή. Μετά την αποφόιτησή της από το πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα, με πτυχίο στην αγγλική φιλολογία και στη δημιουργική γραφή, μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, όπου εργάστηκε στην έκδοση και την προώθηση περιοδικών για εννιά χρόνια. Αυτό είναι το πρώτο της μυθιστόρημα.

Την Τετάρτη 16 Φεβρουαρίου 2011, στην εκπομπή Σελιδοδείκτης, που μεταδίδεται στις 17.οο από το κανάλι Πανόραμα TV, θα παρακολουθήσετε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον συγγραφέα και πρώην διευθυντή του Ινστιτούτου Βιβλίου και Ανάγνωσης κ. Βασίλη Καραγιάννη.

ΓΚΟΥΛΑΓΚ. Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ANNE APPLEBAUM
Μετάφραση ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΣΙΤΣΑ
Εκδόσεις ΙΩΛΚΟΣ
Σελ. 740, Δεκέμβριος 2009

     Το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα, αποτελεί μια όσο το δυνατό πληρέστερη και εξαντλητική μελέτη για το δίκτυο των στρατοπέδων που ονομάστηκαν Γκουλάγκ: "...του αχανούς δικτύου στρατοπέδων εργασίας που ήταν κάποτε διάσπαρτα απ' άκρη σ' άκρη στη Σοβιετική Ένωση..." Η συγγραφέας, χρησιμοποιώντας νέες πηγές και την προσωπική της ιστορική έρευνα, αναλαμβάνει να παρουσιάσει μια πλήρως τεκμηριωμένη εξιστόρηση του συστήματος στρατοπέδων από τις απαρχές του, μέχρι την κατάρρευσή του. Παρουσιάζει χρονολογικά την ιστορία των στρατοπέδων, καθώς και τη λογική που φαινόταν να διέπει τη δημιουργία, την επέκταση και τη διατήρησή τους.

     Η ιστορία τους ξεκινά από τον 17ο αιώνα. "Οι πρώτες μορφές Γκουλάγκ ανάγονται στην τσαρική Ρωσία, στις ομάδες καταδίκων που δούλευαν στη Σιβηρία από τον 17ο μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Στη συνέχεια πήρε τη σύγχρονη και περισσότερο οικεία μορφή του, σχεδόν αμέσως μετά τη Ρωσική επανάσταση..." Το 1929, ο Στάλιν, αποφάσισε να επεκτείνει το σύστημα των στρατοπέδων, όχι μόνο για να χρησιμοποιήσει τα καταναγκαστικά έργα των κρατουμένων, προκειμένου να επιταχύνει την εκβιομηχάνιση της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά και για να εκμεταλλευτεί τις φυσικές πλουτοπαραγωγικές πηγές των απέραντων, ακατοίκητων σχεδόν και απομακρυσμένων βόρειων περιοχών της χώρας. Στο τέλος της δεκαετίας του '30, στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, βρίσκονταν και στις 12 ζώνες ώρας της Σοβιετικής Ένωσης.

     Το σύστημα συνέχισε να εξαπλώνεται στη διάρκεια του πολέμου, φτάνοντας στο αποκορύφωμά του, στις αρχές της δεκαετίας του '50. Από το 1929 μέχρι το θάνατο του Στάλιν το 1953, περίπου 18 εκατομμύρια άνθρωποι πέρασαν από το αχανές αυτό δίκτυο στρατοπέδων. Υπολογίζεται ότι περίπου 4,5 εκατομμύρια, δεν επέστρεψαν ποτέ πίσω στους οικείους τους.

     Το Γκουλάγκ μετατράπηκε με τον καιρό σε ένα σχεδόν αυτόνομο οργανισμό, με δικούς του νόμους, συνήθειες, πνευματική παραγωγή, παραδόσεις, γλωσσικό ιδίωμα -μια ιδιότυπη αργκό των στρατοπέδων και σύστημα ηθικών κανόνων. Η συγγραφέας, στα κεφάλαια του βιβλίου, εξετάζει πως ήταν η ζωή μέσα στο πλαίσιο αυτού του φρικιαστικού συστήματος, πως εργάζονταν οι κρατούμενοι και πως κατάφερναν να επιβιώσουν. Ερευνά τους φρουρούς και τους δεσμοφύλακες, τη φρίκη των μεταγωγών μέσα σε βαγόνια μεταφοράς ζώων, την παράξενη φύση των συλλήψεων και των προσαγωγών των κρατουμένων στη δικαιοσύνη με τρόπο που γίνονταν μόνο στη Σοβιετική Ένωση, τον αντίκτυπο του Β! Παγκ. Πολέμου, τις σχέσεις ανάμεσα σε διαφορετικές εθνοτικές και θρησκευτικές ομάδες, τους δραπέτες, όπως επίσης και τις αναπάντεχες και ασυνήθιστες για τα δεδομένα της εποχής, εξεγέρσεις που σημειώθηκαν τη δεκαετία του 1950.

     Καταλήγοντας εξετάζει το ενοχλητικό ερώτημα, γιατί το θέμα του Γκουλάγκ, συνέχισε να καλύπτεται με το πέπλο του μυστηρίου στην ιστορική μνήμη τόσο της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, όσο και της ίδιας της Δύσης.

     Το βιβλίο είναι ένα επίτευγμα έρευνας αλλά και ηθικού απολογισμού, το οποίο τοποθετεί το Γκουλάγκ στο επίκεντρο του πλαισίου εκείνου που θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τα τεκταινόμενα της ταραγμένης ιστορίας του 20ου αιώνα.

     Η έκδοση περιλαμβάνει φωτογραφικό υλικό, εκτεταμένη διεθνή βιβλιογραφία, ευρετήριο αρχείων και προσώπων που έδωσαν προσωπικές συνεντεύξεις στη συγγραφέα, γλωσσάρι και ευρετήριο ονομάτων.

     Η Αν Απλμπάουμ, γεννήθηκε τον Ιούλιο του 1964 στην Ουάσιγκτον. Μετά τις σπουδές της στο πανεπίστήμιο Yale και το London School Of Economics της Οξφόρδης, εργάστηκε ως δημοσιογράφος Έχει εργαστεί ως συντάκτρια εξωτερικών ειδήσεων και βοηθός συντάκτη για το περιοδικό "Spectator" του Λονδίνου, ως ανταποκρίτρια στη Βαρσοβία για τον "Economist" όπως επίσης και για πολλές βρετανικές εφημερίδες. Δουλειά της έχει δημοσιευτεί στις σελίδες των "New York Review Of Books", "Foreign Affairs" και "Wall Street Journal". Αυτό τον καιρό είναι αρθρογράφος και μέλος της ομάδας σύνταξης της "Washington Post". Είναι παντρεμένη με τον Υπουργό Εξωτερικών της Πολωνίας και συγγραφέα Ράντοσλαβ Σικόρσκι και έχουν δύο παιδιά. Άλλα έργα της "Between East And West: Across The Borderlines Of Europe" και "Gulag Voices : An Anthology".