Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ

ΧΡΙΣΤΟΣ ΖΑΦΕΙΡΗΣ
Εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ
ΣΕΛ. 234, Μάρτιος 2023

      

Μετά τους Ιστορικούς και Περιηγητικούς Οδηγούς που αφορούσαν την Θεσσαλονίκη των Οθωμανών και των Εβραίων, ο γνωστός δημοσιογράφος και συγγραφέας Χ. Ζαφείρης, μας παρουσιάζει αυτή τη φορά την «Θεσσαλονίκη των Βυζαντινών».

     «Η λαμπρότερη εποχή της Θεσσαλονίκης είναι η χιλιόχρονη παλαιοχριστιανική και βυζαντινή περίοδος. Στον καιρό της βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν η δεύτερη μεγάλη πόλη της, η συμβασιλεύουσσα, που άσκησε ιδιαίτερη πολιτιστική ακτινοβολία στους γύρω λαούς. Την ίδια περίοδο η Θεσσαλονίκη υπήρξε κέντρο κοινωνικών και ιδεολογικών συγκρούσεων».

     Η σημασία που είχε η πόλη για την αυτοκρατορία συνετέλεσε ώστε να «προικιστεί» με σημαντικά δημόσια κτίρια και μεγαλοπρεπείς ναούς. «Σημαντική κληρονομιά της βυζαντινής Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα και στον κόσμο είναι το πλούσιο καλλιτεχνικό απόθεμα των μνημείων της. Τα δεκαεφτά μνημεία της, χαρακτηρισμένα ως Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, προβάλλουν την Θεσσαλονίκη ως μοναδικό «μουσείο» της βυζαντινής αρχιτεκτονικής και τέχνης από τον 5^ο έως τον 15^ο αιώνα […] Με αυτά τα αρχιτεκτονικά κτίσματα, αντιπροσωπευτικά όλων των εποχών μιας πολύκροτης χιλιετίας η Θεσσαλονίκη αποτελεί στην παγκόσμια σφαίρα ένα ζωντανό και ανοιχτό μουσείο της εξέλιξης της βυζαντινής αρχιτεκτονικής».

     Την αναλυτική περιγραφή αυτών των μνημείων με τη βοήθεια πλούσιου φωτογραφικού υλικού έχει σαν κεντρικό άξονα ο εξαιρετικός οδηγός του Χ. Ζαφείρη. Μνημεία όπως η πολύπαθη Μέση οδός που εντοπίστηκε στη  διάρκεια των εργασιών για το Μετρό και κινδυνεύει να υποστεί ανεπανόρθωτη ζημιά από λανθασμένους χειρισμούς και αποφάσεις «Ένας μεγάλος δημόσιος δρόμος διέτρεχε κεντρικά τη Θεσσαλονίκη από τα δυτικά στα ανατολικά και προέτρεπε τους ταξιδιώτες να μείνουν στην πόλη μας και να εφοδιάζονται με όλα τα απαραίτητα. Εμείς επωφελούμασταν από αυτούς τους ανθρώπους και αποκτούσαμε αγαθά που δεν μπορούσε κανείς να το φανταστεί. Υπήρχε ένα πολύχρωμο πλήθος, αποτελούμενο από ντόπιους και ξένους, που σύχναζε ασταμάτητα στους δρόμους» (Ιωάννης Καμενιάτης, πρώτη δεκαετία του 10^ου αιώνα), η Μονή Βλατάδων, η Μονή Λατόμου ή Οσίου Δαβίδ, ο Ναός της Αγίας Σοφίας, ο Ναός του Αγίου Δημητρίου, ο Ναός του Αγίου Νικολάου Ορφανού, ο Ναός Αγίου Παντελεήμονα, ο Ναός Αγίων Αποστόλων, ο Ναός Παναγίας Αχειροποιήτου, και η Ροτόντα, ενώ γίνεται αναφορά και σε λιγότερο προβεβλημένα μνημεία. Παράλληλα, όπως και στους προαναφερθέντες οδηγούς, ο συγγραφέας περιγράφει το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο το οποίο οδήγησε στην δημιουργία τους, αλλά και καθόρισε την εξέλιξη της πορείας της πόλης.

     Ο Οδηγός, εκτός από το πολύ πλούσιο φωτογραφικό υλικό, περιλαμβάνει την χρήσιμη Ενοποίηση θεματικών ενοτήτων κατά μνημείο, που βοηθά τον αναγνώστη να έχει ολοκληρωμένη εικόνα για κάθε μνημείο, αφού ενοποιεί τις σχετικές διάσπαρτες αναφορές, γλωσσάρι, επιλεγμένη βιβλιογραφία και ευρετήριο μνημείων και τόπων.

     Ιδιαίτερα αξιόλογος οδηγός, εμπεριστατωμένος και αξιόπιστος. Ο οποίος παράλληλα μπορεί-λόγω των πολλών ιστορικών αναφορών-να διαβαστεί και ως συνοπτική Ιστορία της Θεσσαλονίκης, για τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο!