Η ΠΟΡΕΙΑ ΕΝΟΣ ΚΟΙΝΟΥ ΚΑΘΑΡΜΑΤΟΣ

DIDIER DAENINCKX
Μετάφραση ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΚΡΙΒΟΠΟΥΛΟΣ
Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ
Σελ. 367, Σεπτέμβριος 2024

      Στη σημερινή παρουσίαση, θα μας απασχολήσει ένα μυθιστόρημα του βραβευμένου Γάλλου συγγραφέα Ν. Ντενένξ.

      Ο Κλεμάν Ντιπρέ, αριστεύει στις σπουδές του στη Νομική σχολή στο Παρίσι κι εργάζεται σε μια υπηρεσία των γαλλικών σιδηροδρόμων. Λίγο πριν ξεσπάσει ο Β! Παγκόσμιος πόλεμος, θέλοντας να αλλάξει εργασιακό περιβάλλον και προοπτικές, δίνει εξετάσεις σε διαγωνισμό της αστυνομίας και πετυχαίνει την εισαγωγή του. «Ήταν Μάιος. Πριν από δεκαπέντε ημέρες είχε λάβει μέρος στον διαγωνισμό της Αστυνομίας για την πρόσληψη επιθεωρητών και συγκαταλεγόταν στους επιτυχόντες, ανάμεσα στους πρώτους μάλιστα. Οι σπουδές στη Νομική, τις οποίες είχε υποχρεωθεί να διακόψει, και οι άριστες επιδόσεις του, του είχαν επιτρέψει να επιλέξει τη θέση όπου θα τοποθετούνταν. Αρχικά είχε σκεφτεί να ανέβει την κλίμακα της ιεραρχίας ξεκινώντας από ένα συνοικιακό αστυνομικό τμήμα, όμως οι νέες αποστολές που ανατέθηκαν στην Υπηρεσία Πληροφοριών Εσωτερικού […] απαιτούσαν τη στελέχωσή της με δυναμικά και ικανά άτομα».

    Η μεγάλη και θεαματική αλλαγή στην καριέρα του, έρχεται το 1942, όταν μετά τη συνθηκολόγηση της Γαλλίας, θέτει τις υπηρεσίες του στη διάθεση του δοσιλογικού καθεστώτος του Βισί. Ο διοικητής του Τμήματος Κινδυνολογικών Φημών στο οποίο υπηρετεί, τον ενημερώνει ότι υπάρχει αίτημα του αντίστοιχου επικεφαλής του 1^ου Ειδικού Τμήματος με το οποίο ζητά να τον εντάξει στο δυναμικό του. «Αναζητά ικανά στελέχη για να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα της υπηρεσίας του. Από τη στιγμή της έναρξης των εχθροπραξιών στο Ανατολικό Μέτωπο, η δραστηριότητα των ενόπλων κομμουνιστικών ομάδων δεν σταματά να εντείνεται, παρά τα σκληρά χτυπήματα που τους έχουμε καταφέρει. Δεν πρέπει να χαλαρώσουμε τις προσπάθειές μας σε αυτό το μέτωπο που έχει απόλυτη προτεραιότητα. Συμφώνησα με το αίτημά του, όταν εξέφρασε την επιθυμία να σε εντάξει στην ομάδα του».

     Μετά την απελευθέρωση, χάρη σε κάποιες «ακροβατικής» ακρίβειας κινήσεις που έκανε στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, θα απαλλαγεί από τις κατηγορίες για δοσιλογισμό, που κόστισαν ακόμη και τη ζωή στενών συνεργατών του και θα αποκτήσει ρόλο και μάλιστα σημαντικό στις αστυνομικές αρχές του νέου καθεστώτος. Κάτι που θα συνεχιστεί για πολλά χρόνια ακόμη…

     Μέσα από την ιστορία του Κλεμάν Ντιπρέ, ενός ανθρώπου με προσόντα, ευφυούς, με παρατηρητικότητα, που μπορεί να αναλύει και να συνθέτει-ακόμα και φαινομενικά άσχετα μεταξύ τους- δεδομένα και να εξάγει χρήσιμα και ορθά συμπεράσματα, αλλά κυρίως με ισχυρό ένστικτο επιβίωσης σε κάθε λογής αντίξοες από πολιτική άποψη συνθήκες, ζωντανεύει η ιστορία της Γαλλίας, από τις αρχές της δεκαετίας του ’40, μέχρι τις προεδρικές εκλογές του 1981. Ξεκινά με τις μαζικές συλλήψεις των Εβραίων της Γαλλίας και την παράδοσή τους στους Γερμανούς το 1941, την κατοχή, την αντίσταση, την απελευθέρωση, το τέλος της αποικιοκρατίας, τα φοιτητικά κινήματα με αποκορύφωμα τον Μάη του ’68, τα πολιτικά σκάνδαλα που ταλάνισαν την Γαλλία, τις εργατικές απεργίες και τέλος τις προεδρικές εκλογές του 1981, στις οποίες πρόεδρος εξελέγη ο Φρανσουά Μιτεράν ο οποίος σχημάτισε κυβέρνηση στην οποία συμμετείχε το ΚΚΓ με τέσσερις υπουργικές θέσεις!  

    Ένα αξιόλογο μυθιστόρημα, τόσο γιατί περιγράφει με χειρουργική ακρίβεια το ψυχογράφημα του ιδιαίτερου και ξεχωριστού χαρακτήρα του κεντρικού ήρωα, αλλά και για το ιστορικό υπόβαθρο στο οποίο συνοπτικά και χωρίς δευτερεύουσας σημασίας λεπτομέρειες, περνά η Ιστορία της Γαλλίας μιας ολόκληρης εποχής.       

   

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΣΕΛΗΝΗΣ

ANDREA CAMILLERI
Μετάφραση ΦΩΤΕΙΝΗ ΖΕΡΒΟΥ
Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗΣ
Σελ. 332, Οκτώβριος 2024 

     Όπως έγραψα στην παρουσίαση του μυθιστορήματος «123^ο Χιλιόμετρο» (Ιανουάριος 2025), φέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γέννηση του Α. Καμιλλέρι. Γι’ αυτό το λόγο, παρουσιάζω ένα ακόμη μυθιστόρημα του μεγάλου Ιταλού λογοτέχνη.

     Η Σικελία, λόγω της θέσης της στη Μεσόγειο, δέχτηκε πολλούς εισβολείς, από την αρχαιότητα ακόμη. Φοίνικες, Έλληνες, Καρχηδόνιοι, Ρωμαίοι, Βάνδαλοι, Οστρογότθοι, Βυζαντινοί, Άραβες και άλλοι, κατέκτησαν κατά περιόδους το νησί. Από το 1250 μέχρι το 1710 περίπου, η Σικελία βρισκόταν υπό τη διακυβέρνηση των Ισπανών. Σε αυτή την ιστορική περίοδο εκτυλίσσεται η ιστορία του μυθιστορήματος που θα σας παρουσιάσω σήμερα.

     Ο μαρκήσιος ντον Άνχελ ντε Γκουζμάν, είναι ο διοικητής της Σικελίας έχοντας τον τίτλο του αντιβασιλέα, διορισμένος από τον βασιλιά Κάρολο Β! της Ισπανίας. Έφτασε στο Παλέρμο το 1675, ενώ ένα μήνα μετά έφτασε και η σύζυγός του Ελεονόρα ντι Μόρα, μια καλλονή εντυπωσιακής ομορφιάς. Η άφιξη του αντιβασιλέα «εντυπωσίασε τους πάντες για δύο λόγους. Ο πρώτος ήταν η ηλικία του, δεδομένου ότι δεν είχε πατήσει τα τριάντα, και η Σικελία δε θυμόταν μέχρι τότε αντιβασιλέα μικρότερο από πενήντα χρονών. Και ο δεύτερος η ισχνότητά του, ο ντον Άνχελ δεν είχε ίχνος λίπους επάνω του, το δέρμα ήταν κολλημένο στα οστά του, δε ζύγιζε πάνω από τριάντα κιλά. Αν φυσούσε δυνατός άνεμος, θα τον παρέσερνε σαν ξερό φύλλο».

     Λίγο καιρό μετά όμως, άρχισε ένα παράξενο φαινόμενο. Ο αντιβασιλέας άρχισε να παχαίνει διαρκώς, ακόμη κι αν έμενε νηστικός για μια ολόκληρη εβδομάδα. Κλήθηκαν να τον εξετάσουν οι καλύτεροι γιατροί. Κανένας δεν μπόρεσε ούτε να ερμηνεύσει, ούτε να αντιστρέψει το φαινόμενο. Έτσι, δύο χρόνια αργότερα, είχε φτάσει τα 190 κιλά!! Όπως είναι φυσικό, κάθε σωματική δραστηριότητα ήταν σχεδόν αδύνατη κάτι που επέφερε νωθρότητα. Η σωματική νωθρότητα, σύντομα μεταβλήθηκε και σε πνευματική. Αυτό το γεγονός, έδωσε την ευχέρεια στα πέντε μέλη του Ιερού Βασιλικού Συμβουλίου, στο οποίο προήδρευε ο αντιβασιλέας και που το απάρτιζαν άνδρες «ευγενείς», πλούσιοι αλλά και άπληστοι, να αποδυθούν σε ένα όργιο καταλήστευσης δημοσίου χρήματος και σύνταξης νομοθετημάτων, με ευνοϊκές διατάξεις για τους ίδιους και τους φίλους τους.

     Μέχρι που στη διάρκεια μιας συνεδρίασης ο αντιβασιλέας πεθαίνει ξαφνικά. Τα μέλη του Συμβουλίου… ενθουσιάζονται!Ξέρουν ότι μέχρι να αντικατασταθεί ο αντιβασιλέας, θα περάσουν μήνες. Έτσι θα έχουν την ευχέρεια για ακόμη μεγαλύτερες και πιο επικερδείς ρεμούλες. Τότε η Ελεονόρα, θα εμφανιστεί στο Συμβούλιο και θα παρουσιάσει μια ιδιόχειρη διαθήκη του συζύγου της, με την οποία διορίζει αυτήν σαν διάδοχό του! Οι Σύμβουλοι δυσκολεύονται να το αποδεχτούν και θα την πολεμήσουν με κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο. Όμως όπως θα αποδειχθεί, η Ελεονόρα εκτός από πανέμορφη είναι μια γυναίκα εκπληκτικής ευφυΐας.

     Η Ελεονόρα κυβέρνησε για πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Μόλις είκοσι επτά ημέρες. Ο τίτλος του αντιβασιλέα συνοδευόταν από τον τίτλο του αντιπρόσωπου του Πάπα, αξίωμα που δεν μπορούσε να κατέχει μια γυναίκα. Παρ’ όλα αυτά, οι αναφορές που υπάρχουν δίνουν «…την εικόνα μιας εξαιρετικής γυναίκας η οποία δικαιούται  μεγάλο σεβασμό για όσα κατάφερε στο σύντομο διάστημα που κυβέρνησε τη Σικελία. Δικό της επίτευγμα η μείωση της τιμής του ψωμιού και η δημιουργία του υπεύθυνου εμπορίου που φρόντιζε τη σωστή λειτουργία των εβδομήντα δύο συντεχνιών του Παλέρμο. Όσο για τις αποφάσεις που πήρε προς όφελος των γυναικών, πρέπει ν’ αναφερθεί ότι επαναλειτούργησε ένα ίδρυμα για παρθένες που κινδύνευαν να παραστρατήσουν και άλλο ένα για ηλικιωμένες και άρρωστες πόρνες, που και τα δύο είχαν διακόψει τη λειτουργία τους λόγω έλλειψης πόρων, ενώ ολοκληρωτικά δικό της δημιούργημα είναι η επονομαζόμενη βασιλική προίκα και το ίδρυμα «Μετανοούσα Μαγδαληνή». Δική της ήταν και η απόφαση να έχουν πρόσβαση σε βοηθήματα, και οικογένειες με λιγότερα από δώδεκα παιδιά».

     Ο μεγάλος δάσκαλος της ιταλικής λογοτεχνίας, μεταπλάθει λογοτεχνικά ένα περιστατικό της Ιστορίας της ιδιαίτερης πατρίδας του, και γράφει ένα συναρπαστικό, γοητευτικό, απολαυστικό μυθιστόρημα, με ηρωίδα μια πολύ ξεχωριστή γυναίκα.      

ΤΟ ΝΤΟΥΦΕΚΙΔΙ ΑΝΤΙΚΡΥ...

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΟΥ ΓΚΙΖΗ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
Εισαγωγή, επιμέλεια ΟΛΥΜΠΙΑ ΣΕΛΕΚΟΥ
Εκδόσεις ΚΨΜ
Σελ. 270, Οκτώβριος 2024

      Στη σειρά Ιστορία των εκδόσεων ΚΨΜ, κυκλοφόρησε το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο που σας παρουσιάζω σήμερα.

     Ο Γεώργιος Γκίζης, ήταν ένας απλός, «καθημερινός» νεαρός άντρας από περιοχή του νομού Σερρών. Κλήθηκε να υπηρετήσει την στρατιωτική του θητεία, τα χρόνια της κορύφωσης του ελληνικού εμφυλίου πολέμου (1947-1950). Αυτό που τον διαφοροποιεί από τους χιλιάδες άλλους στρατευμένους νέους, είναι η «ευλαβική» του προσήλωση, στην τήρηση ημερολογίου με τα συμβάντα της κάθε ημέρας. Δεν είχε κάποια ιδιαίτερη μόρφωση. Είχε τελειώσει το τετρατάξιο δημοτικό σχολείο και πριν κληθεί στο στρατό εργαζόταν ως ράφτης. Γεννήθηκε στο Νέο Σούλι Σερρών το 1925. Ήταν ο μεγαλύτερος από τέσσερα αδέρφια. Ο πατέρας του, με δυσκολία κατάφερνε να θρέψει την οικογένειά του. Ο θάνατος της μητέρας του, επέτεινε τις δυσκολίες. Γι’ αυτό και ο μόλις 13 ετών Γιώργος, πήγε στις Σέρρες, να μαθητεύσει σε ραφείο. Λίγο αργότερα κατάφερε να ανοίξει δικό του μαγαζί, αλλά την επαγγελματική του σταδιοδρομία, διέκοψε η στράτευση.

     Τον Οκτώβριο του1947, παρουσιάστηκε στο Κέντρο Βασικής Εκπαίδευσης Δράμας, που μάλλον έπαιζε το ρόλο κέντρου «διαλογής» μεταξύ «εθνικοφρόνων» ή μη, στρατιωτών. Στη συνέχεια τοποθετήθηκε σε μάχιμο τάγμα, με το οποίο πολέμησε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. (Σε κάποιο από τα ημερολόγιά του, του 1949, καταγράφει λεπτομερώς τις περιοχές τις οποίες διέσχισε ή στις οποίες πολέμησε). Απολύθηκε τον Μάρτιο του 1950, συμπληρώνοντας οκτακόσιες ογδόντα τέσσερις μέρες θητείας. Τα συμβάντα αυτών των ημερών καταγράφει «…με ύφος γραφής ανεπιτήδευτο, αυθόρμητο, έντονης ζωντάνιας και προφορικότητας, με λόγο προσωπικό και εξ αυτού σταράτο, λακωνικό, κρουστό, διανθισμένο με λαϊκές εκφράσεις, τοπικούς ιδιωματισμούς, εύστοχες παρομοιώσεις, ευφάνταστα παρακούσματα…». Οι ημέρες για τις οποίες δεν υπάρχουν καταγραφές είναι λίγες. Αυτό συμβαίνει όταν υπάρχουν σφοδρές μάχες και εκκαθαριστικές επιχειρήσεις ή όταν ο Γκίζης βρισκόταν σε κανονική άδεια. Ένα μεγάλο κενό παρατηρείται «το πρώτο εξάμηνο της στρατιωτικής θητείας  στους ορεινούς όγκους ή τις κατοικημένες περιοχές της δυτικής Αττικής και Βοιωτίας» κι αυτό γιατί τα σημειωματάρια στα οποία υπήρχαν οι σχετικές καταγραφές, χάθηκαν στη διάρκεια μιας άτακτης υποχώρησης της μονάδας στην οποία υπηρετούσε, μετά τη μάχη της Καρδίτσας, τον Δεκέμβριο του 1948.

     Για την αξία του ημερολογίου, ως ιστορικού ντοκουμέντου, η ιστορικός-κοινωνιολόγος Ολ. Σελέκου που είναι η επιμελήτρια του βιβλίου γράφει: «Το ημερολόγιο που κρατάει αυτός ο λαϊκής κοπής γραφιάς, ενσυνείδητος δραπέτης από τον κόσμο των άφωνων της ιστορίας, της στρατιάς των αφανών δεν έχει όμοιό του. Είναι μοναδικό. Και τούτο, επειδή ο συντάκτης-καταταγμένος στην κατώτερη βαθμίδα των ιεραρχικών δομών του στρατιωτικού μηχανισμού-αποτυπώνει το κοινωνικό κλίμα της εποχής, τα συμβάντα του πολέμου μέχρι και τις σκηνές των μαχών στις οποίες συμμετείχε, την καθημερινότητα της θητείας, την ψυχολογία του απλού στρατιώτη αλλά και των Αξιωματούχων του Στρατού. Κατά συνέπεια αξιώνεται ως ιστορική πηγή, με σημασία λαμπρής ψηφίδας, καθώς απελευθερώνει πλέγμα πληροφοριών που δύσκολα θα έβρισκαν θέση σε στρατιωτικά τεκμήρια επίσημου χαρακτήρα».

     Κι αν η αξία αυτού του ημερολογίου είναι σημαντική, εξίσου-ίσως και περισσότερο- σημαντική, είναι η επιστημονική επιμέλεια που έκανε η Ο. Σελέκου. Η οποία για να επιβεβαιώσει την ορθότητα των γραφόμενων, εντρύφησε σε αρχεία, απομνημονεύματα, βιβλιογραφία και πηγές, αντλώντας στοιχεία και αναδεικνύοντας την «επίσημη» άποψη για τα γεγονότα, όπως αυτή καταγράφεται είτε στη Διεύθυνση Ιστορίας του Στρατού, είτε σε αντίστοιχες υπηρεσίες του ΔΣΕ, εμπλουτίζοντας με τον τρόπο αυτό την ιστορική γνώση.

     Το πολύ σημαντικό αυτό βιβλίο, εκτός από το σπουδαίο ντοκουμέντο του ημερολογίου και τις μοναδικής αξίας υποσημειώσεις της επιμελήτριας, περιλαμβάνει ακόμη: επίμετρο του ψυχίατρου Δημήτριου Πλουμπίδη, χάρτες στους οποίους απεικονίζεται η πορεία των μονάδων στις οποίες υπηρετούσε ο Γ. Γκίζης, ορισμένες φωτογραφίες, ένα ιδιόγραφο στιχούργημα του Κώστα Βίρβου του 1947, που αν και μελοποιήθηκε από τον Απόστολο Καλδάρα δεν κυκλοφόρησε ποτέ εξ αιτίας της λογοκρισίας, την μαρτυρία του στρατιώτη Δημήτριου Καπότη για την διάλυση ενός τμήματος της Ταξιαρχίας Μπαντέκου, βιβλιογραφία κι ευρετήρια.           

ΜΠΛΕ ΑΜΜΟΣ

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΣΤΑ
Εκδόσεις ΑΝΩ ΤΕΛΕΙΑ
Σελ. 266, Δεκέμβριος 2024

      Το εξαιρετικό μυθιστόρημα «Μπλε Άμμος» που σας παρουσιάζω σήμερα, είναι το τρίτο της Α. Κώστα, που επιστρέφει στα εκδοτικά δρώμενα, μετά από απουσία πολλών ετών (το τελευταίο της μυθιστόρημα με τίτλο «Τα Χρόνια Των Ανέμων» κυκλοφόρησε το 2007).

     Η ιστορία του νέου της έργου ξεκινά (ή μάλλον καλύτερα θα ήταν να πω τελειώνει), με τη δολοφονία πέντε αντρών, το 2005 στην ταβέρνα Μπλε Άμμος. «Το αστροπελέκι τον βρήκε την ώρα που ξαλάφρωνε όρθιος. Η πόρτα της τουαλέτας άνοιξε απότομα, η σφαίρα τον πέτυχε στην πλάτη, ακριβώς στο ύψος του πνεύμονα […] εκείνο το βράδυ στο Πανόραμα Θεσσαλονίκης, στην οικογενειακή ταβέρνα Μπλε Άμμος, τέσσερις ακόμη άνθρωποι επρόκειτο να σωριαστούν απ’ τις σφαίρες του ίδιου περιστρόφου στα επόμενα δευτερόλεπτα-σφαίρες στοχευμένες, όχι όπου να ‘ναι!».

     Τους πέντε άντρες (οι οποίοι ονομάζονταν όλοι Γιάννης!!), τους ένωνε μια πολύχρονη φιλία, αν και κάποιες φορές οι ανάγκες και τα «γυρίσματα» της ζωής, απομάκρυναν τον έναν από τον άλλο. Όμως υπήρχε και κάτι πιο βαθύ, πιο δυνατό και σκοτεινό. Η συμμετοχή σε μια εγκληματική πράξη, για την οποία κανείς δεν τιμωρήθηκε, αλλά και στην οποία οι πέντε φίλοι δεν αναφέρθηκαν ποτέ ξανά. Βαθιά μέσα τους όμως, πάντα τους απασχολούσε, ποτέ δεν λησμόνησαν. «Είναι εκπληκτικό το πώς ένα μακρινό, τυχαίο και άσχετο γεγονός μπορεί να γίνει η αρχή μιας σειράς διαδοχικών ωθήσεων που παρασέρνουν μαζί τους πρόσωπα και καταστάσεις-να γίνει ένα ασταμάτητο ντόμινο δηλαδή, που τερματίζει όταν δεν έχει τίποτ’ άλλο πια να ρίξει. Και ανάμεσα σ’ όλες αυτές τις αλλεπάλληλες πτώσεις, η ανθρώπινη ευθύνη τι γίνεται; Χάνεται; Παρασύρεται κι αυτή, εξαφανίζεται θαβόμενη αμετάκλητα; Όχι! Το τέρας της ανθρώπινης ευθύνης είναι πάντα εκεί, αείζωο και αειθαλές, κι ο καθένας το βλέπει καταπώς έχει προσαρμόσει τα μάτια του να κοιτούν και να εστιάζουν. Μπορεί να είναι αδιόρατο, μικρό, τεράστιο, μπορεί ακόμη κι αόρατο. Όμως δεν παύει να υπάρχει».

     Οι πέντε φίλοι, αν και είχαν διαφορετικές καταβολές, έχουν κάτι ακόμη κοινό: έζησαν σε ένα ζοφερό περιβάλλον, αφού ήταν μέλη δυσλειτουργικών, καταπιεστικών, κακοποιητικών για το σώμα και τη ψυχή οικογενειών, που τους διαμόρφωσαν και τους έκαναν αυτό που είναι.

     Με αφορμή αυτό το έγκλημα και τη νέμεση που ακολούθησε (δεν θέλω να αναφέρω τίποτα περισσότερο για να μην φανερώσω τα «πως», τα «ποιος» και τα «γιατί» των δολοφονιών, αφού η συγγραφέας, μας τα αποκαλύπτει στις τελευταίες σελίδες), η Α. Κώστα, γράφει ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα. Περιγράφει με μοναδικό τρόπο την πορεία των ηρώων της (όλων των ηρώων κι όχι μόνο των πέντε) μέσα στις οικογένειές τους. Σκιαγραφεί με χειρουργική ακρίβεια την προσωπικότητα και τα ψυχολογικά τους προφίλ. Χτίζει με ιδιαίτερα αξιοσημείωτο τρόπο την ιστορία κλιμακώνοντας το σασπένς μέχρι την θεαματική ανατροπή του τέλους. Κι όλα αυτά με έναν ξεχωριστό τρόπο γραφής που «παγιδεύει» τον αναγνώστη (διάβασα τις 266 σελίδες μέσα σε ελάχιστες ώρες),και με μοναδική χρήση της ελληνικής γλώσσας που προσφέρει επιπλέον αναγνωστική απόλαυση! Διαβάστε το οπωσδήποτε!   

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΡΙΖΟΣ

         Γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου ζει κι εργάζεται ως δικηγόρος. Στον ελεύθερο χρόνο του, κατά καιρούς επινοεί και γράφει μικρές ιστορίες συνήθως από την πραγματικότητα, την «πραγματική» ή την «επαυξημένη», ανάλογα. Η συλλογή διηγημάτων «Ικετηρία», συμπεριλήφθηκε στην βραχεία λίστα των βραβείων διηγήματος της Ακαδημίας Αθηνών το έτος 2016. Την επόμενη χρονιά, ανέβηκε ως θεατρική παράσταση από το ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης. Πολλές φορές έχει παρουσιαστεί σε σχολεία όταν διδάσκεται το κεφάλαιο «μετανάστευση». Κείμενά του έχουν δημοσιευτεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά. Έργα του: «Τηγανητές Γοργόνες» (2014, Παπαδόπουλος), «Ικετηρία» (2016, Παπαδόπουλος), «Tάrtaros Ltd» (2024, Παπαδόπουλος).

          Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης για το βιβλίο σας «TartarosLtd»;

     Παρακολουθούσα συστηματικά επιστημονικά άρθρα και έβλεπα εκθέσεις και installations για τις απίστευτες δυνατότητες της ΑΙ και της μοντέρνας τεχνολογίας. Στο περιβάλλον μου επίσης έχω ανθρώπους που ζουν και εργάζονται στο Λονδίνο και στις ΗΠΑ και ασχολούνται με επιχειρήσεις που κατασκευάζουν πλέον αλγορίθμους και ηλεκτρονικά συστήματα υποκατάστασης και αντικατάστασης ανθρωπίνων δραστηριοτήτων και αντίγραφα ηλεκτρονικά των ατόμων που ενδιαφέρονται. Όλο και πιο πιστά κι όλο πιο προηγμένα.  

       Θέλετε να μεταφέρετε κάποιο μήνυμα με αυτό και ποιο είναι αυτό;

      Το μήνυμα είναι αφενός μεν να ζούμε ανάλογα και συμβατά με τα χαρακτηριστικά στοιχεία της προσωπικότητας μας. Να μην τα προδίδουμε και να μην τα στραγγαλίζουμε διότι τότε ο εαυτός μας θα μας εκδικηθεί και χρόνος μας θα λιγοστέψει επικίνδυνα.

     Αντιμετωπίζετε το θέμα –κυρίως της «κλωνοποίησης» που επιδιώκει ο κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου σας- με μια πιο ανάλαφρη οπτική. Παρ’ όλα αυτά, δεν αναγείρονται ζητήματα ηθικής;

       Ίσως και τα ζητήματα της λεγόμενης ηθικής απλώς έχουν έναν περισσότερο πολύπλοκο αλγόριθμο, δηλαδή απαρτίζονται από ακόμη περισσότερα δεδομένα τα οποία επεξεργάζεται ο νους μας ο ανθρώπινος. Άλλωστε η λέξη ήθος προέρχεται από την λέξη έθος που σημαίνει παγιωμένη συνήθεια, δηλαδή ένα επαναλαμβανόμενο τελετουργικά σύστημα ενεργειών και πράξεων. Ήθη και έθιμα του τάδε λαού λέγαμε παλιά στην Γεωγραφία, γνωρίζοντας την κάθε χώρα. Διαφορετικά είναι σε κάθε χώρα, σε κάθε τόπο και επίσης αλλάζουν και διαφοροποιούνται μέσα στο χρόνο. Τώρα υπάρχει η «ηθική» της κοινωνικής δικτύωσης.   

     Αν μπορώ να διακρίνω σωστά από το μέχρι σήμερα έργο σας, σας αρέσει περισσότερο να γράφετε μικρές ιστορίες;

     Γράφω μικρές ιστορίες πράγματι. Η μικρή φόρμα είναι αυτή που μου ταιριάζει καλύτερα. Δεν είναι εύκολο να γράφεις σε μικρή φόρμα. Κάθε κείμενο μικρής φόρας είναι ένα μυθιστόρημα σε σύμπτυξη. Οικονομείς σε ένα μικρό κείμενο όλα τα στοιχεία της πορείας μιας νουβέλας ή ενός μυθιστορήματος. 

     Η λογοτεχνία μπορεί να είναι μια κοινωνική πράξη;

     Λένε ότι η λογοτεχνία είναι μία μοναχική πράξη. Ο δημιουργός απομονώνεται και γράφει σε μια συνθήκη με τον εαυτό του. Ωστόσο κάθε φορά όταν γράφεις υπάρχει και ο  άλλος γύρω σου. Ο έτερος εαυτός. Ή ο άλλος,  ο αόρατος αναγνώστης, που συνδέεται με μία επίσης αόρατη κλωστή μ’ εσένα. Δεν είσαι στην πραγματικότητα μόνος.

        Μπορεί η λογοτεχνία να δρομολογήσει αλλαγές σε κοινωνικό επίπεδο;

    Είμαι βέβαιος ότι μπορεί. Η καλή λογοτεχνία. Συγκινεί, πληροφορεί και σηματοδοτεί το μέλλον, αποκαλύπτει κρυφές πτυχές του παρελθόντος,  κάνει ορατά τα λεπτά σημεία του παρόντος χρόνου, τα κρυμμένα και τα προβάλει στο μέλλον. Η ιστορία της λογοτεχνίας έχει αποδείξει ότι συγγραφείς με μυθιστορήματα ή στίχους και ποίηση ενέπνευσαν εξεγέρσεις,  αλλαγές,  πορείες προς το μέλλον  ( Ντίκενς, Ζολά, Σταϊνμπεκ, Τολστόϊ, Ντοστογιέφσκυ, Καμύ, Σολωμός, Καζαντζάκης, Παλαμάς, Ελύτης). Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι οι κηδείες του Παλαμά μέσα στην Γερμανική κατοχή και του Σεφέρη μέσα στην χούντα, προκάλεσαν πάνδημες διαδηλώσεις και ενεργοποίησαν τα αντανακλαστικά του ελληνικού λαού.  Για να μη πω για την κηδεία του Καζαντζάκη στο Ηράκλειο που προκάλεσε σύγκρουση με την εκκλησία που αρνήθηκε τον ενταφιασμό του επειδή τον είχε αφορίσει.   

    Πότε καταλάβατε ότι θέλετε να γίνετε συγγραφέας;

     Πάντοτε διάβαζα πολύ από παιδί, ό,τι υπήρχε στο σπίτι, τα καλοκαίρια θυμάμαι στο Γαλαξείδι, όπου περνούσαμε τις διακοπές μας ξεκοκκάλιζα την βιβλιοθήκη της μητέρας μου, από Τολστόι μέχρι Βίπερ αισθηματικό ΝΟΡΑ. Διάβαζα, παρακολουθούσα θέατρο, σινεμά,  χορό, όσο επέτρεπε η μικρή πόλη που μεγάλωσα, η Άμφισσα, με συγκινούσαν και με συγκινούν ακόμη όλες οι μορφές τέχνης. Αργότερα ήμουν μέλος και σε χορωδίες στο Πανεπιστήμιο, έμαθα αργεντίνικο τάνγκο.  Πριν από 15 χρόνια βρέθηκα σε μια ομάδα δημιουργικής γραφής προσκεκλημένος από μια καλή φίλη. Μου δόθηκε ένα θέμα και έπρεπε να γράψω ένα μικρό κείμενο. Αυτό ήταν. Μετά δεν σταμάτησα. Σαν κάποιος να χτύπησε στο χώμα και να αποκάλυψε μια πηγή.

     Ποια ήταν τα συναισθήματα που νοιώσατε, όταν πήρατε τυπωμένο το πρώτο σας έργο;

     Βαθύτατη συγκίνηση και χαρά. Σαν να έπαιρνα στα χέρια μου ένα παιδί. Μετά την συγκίνηση που ένοιωσα όταν πήρα στην αγκαλιά μου τις νεογέννητες κόρες μου,  ήταν αυτό. Το πρώτο μου βιβλίο οι «τηγανητές γοργόνες» του 2014.

     Τι συμβαίνει στους ήρωες των βιβλίων σας, όταν τελειώνει η συγγραφή;

     Έχουν πλέον τη δική τους ζωή. Κάνουν τις δικές τους παρέες τους δικούς τους φίλους. Μερικές φορές επανέρχονται σε άλλα κείμενα μου με άλλο όνομα. Κάποιοι έχουν βγει σε σύνταξη, τους έχω βγάλει και επίδομα λογοτεχνικού ήρωα.

      Έχετε βιώσει συναισθήματα παρόμοια με αυτά των ηρώων σας;

      Ασφαλώς. Πώς θα μπορούσα να μην  γράφω πάντοτε έχοντας βιώσει πραγματικά ή εσωτερικά μια κατάσταση. Αλλιώς δεν θα ήταν πειστική η ιστορία που γράφω. 

     Σας μοιάζει κάποιος από τους ήρωες σας;

     Σχεδόν όλοι έχουν κάτι από μένα.

     Ποιος είναι ο πρώτος αναγνώστης των κειμένων σας;

     Η γυναίκα μου. Οι κολλητοί μου φίλοι που με γνωρίζουν και έχουν το ίδιο software με το δικό μου.

     Ποιος είναι ο ιδανικός αναγνώστης για σας;

     Ένας που έχει το ίδιο software με το δικό μου, δηλαδή τον ίδιο επεξεργαστή,  αλλά που βρίσκεται σε λειτουργία ύπνωσης και το κείμενο μου σαν να βρίσκει το pin του και τον ενεργοποιεί.

     Γράφοντας, έχετε ανακαλύψει πράγματα για τον εαυτό σας;

     Φυσικά. Γράφοντας ανακαλύπτεις επίπεδα και δρόμους σκοτεινούς της ψυχής σου που φωτίζονται από το φακό των κειμένων σου. Το γράψιμο είναι μια διαδικασία αυτοεπίγνωσης ( μεταξύ άλλων ).

     Υπήρξε κάτι στη διάρκεια της συγγραφής που σας ανέτρεψε κάποια πεποίθηση;

     Υπήρξε. Και πάντοτε υπάρχει. Εμένα μου αρέσει να αναφέρομαι σε μύθους και να ψάχνω αρκετά τα θέματα μου σε επιστημονική – ιστορική, ακόμη και γεωγραφική βάση.  Πολλές φορές μετά από το ψάξιμο και το «δούλεμα» του κειμένου έχει τύχει να φτάνω σε συμπεράσματα διαφορετικά από όταν άρχισα να γράφω.

     Σας αρέσει να συνομιλείτε με τους αναγνώστες σας;

     Μου αρέσει πολύ. Και  να απαντώ σε ερωτήσεις τους και να απαντούν σε δικές μου παρατηρήσεις και ερωτήσεις. Είναι εξαιρετικά εποικοδομητικό. Με ικανοποιεί αφάνταστα όταν τα κείμενα μου γίνονται αφορμή για συζητήσεις ή αφορμή για να γίνουν λίγο καλύτεροι οι αναγνώστες ( μου το έχουν πει μερικές φορές και αισθάνθηκα πολύ περήφανος).

     Σε συζητήσεις με αναγνώστες, έτυχε να σας «υποδείξουν» πτυχές του έργου σας, που εσείς δεν είχατε φανταστεί ότι υπάρχουν;

     Πολλές φορές. Σε κάθε περίπτωση όταν γράφεις κάτι και δημοσιεύεται γίνεται κτήμα του αναγνώστη. Ξεφεύγει από σένα, την σφαίρα επιτήρησής και την ερμηνεία σου και τίθεται στην ερμηνεία - κατανόηση του άλλου. Εκεί μπορεί να ακούσεις πολλές φορές μια άγνωστη ιστορία με τρόπο που δεν έχεις φανταστεί όταν την έγραψες Αυτό είναι επίσης εξαιρετικό. 

     Υπάρχει κάποιος συγγραφέας που θεωρείτε ότι σας επηρέασε;

     Οι λατινοαμερικάνοι συγγραφείς, γι’ αυτήν την ικανότητα να αφηγούνται την πραγματικότητα σαν παραμύθι, ο Μαρκές, ο Μπόρχες, ο Γκαλεάνο, ο ευφυής Σαραμάνγκου και βέβαια από τους Ευρωπαίους, ο Καλβίνο, ο Μπουτζάτι και άλλοι.

      Είναι εύκολη ή δύσκολη διαδικασία η συγγραφή και τι είναι το γράψιμο για σας;

     Το γράψιμο είναι μια ένα βύθισμα στον εσωτερικό μου κόσμο, στον πνευματικό και συναισθηματικό, στην ιστορία,  στις εικόνες στις μνήμες μου μου, στον «σκληρό μου δίσκο».  Δεν είναι εύκολο και δεν είναι πάντοτε το ίδιο. Είναι ένα ταξίδι και σαν κάθε ταξίδι έχει την δική του πορεία, εκπλήξεις, άγνωστα μέρη, Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες, μπουνάτσες και δύσκολους καιρούς.  Το γράψιμο μου αποκαλύπτει άλλες στιβάδες του εαυτού μου, άλλες πλευρές. Αυτό, το ότι μπορεί να είσαι δημιουργός και ποιητής ενός έργου, μιας ιστορίας, ενός προσώπου, είναι απελευθερωτικό.  

     Αν και είναι πολύ νωρίς ακόμη, το βιβλίο κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες, ετοιμάζετε κάτι άλλο; Έχετε «υλικό» έτοιμο στο συρτάρι σας;

      Υλικό έτοιμο στο συρτάρι μου έχω. Αλλά είναι υλικό από πολλές ψηφίδες. Θα πρέπει να επιλέξω ποιες για να κατασκευάσω  το νέο μου «παζλ».  Συνήθως όμως αφήνω κάποιο διάστημα,  να «καθίσει» μέσα μου η σκόνη από το προηγούμενο βιβλίο. Μια περίοδο «αγρανάπαυσης» σαν αυτή που κάνουμε στα χωράφια μετά από κάποιες σοδειές, να ξεκουραστεί το χώμα, να θρέψει, να γίνει πάλι εύφορο.  

Σας ευχαριστώ πολύ!

TάRTAROS Ltd

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΡΙΖΟΣ
Εκδόσεις ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Σελ. 112, Νοέμβριος 2024

      Το τρίτο βιβλίου του Π. Ρίζου, είναι αυτό που σας παρουσιάζω σήμερα.

     Ο αφηγητής του βιβλίου, ενώ βρίσκεται ασθενής στο σπίτι του, σε μια διαφήμιση, διαβάζει ότι η μια μέση ανθρώπινη καρδιά, θα χτυπήσει περίπου 3.363.840.000 φορές! Επειδή λόγω της ασθένειας είχε χρόνο, άρχισε τους υπολογισμούς. «…στην αρχή για πλάκα, να  περάσει η ώρα και μετά κόλλησα […] όταν όμως για πλάκα άρχισα να κάνω υπολογισμούς για μένα, που είμαι πενήντα οκτώ πατημένα, τότε όχι μόνο έπαθα παροξυσμό βήχα, αλλά ίδρωσα ξαφνικά» και διαπίστωσε «ότι η καρδιά μου χτύπαγε σαν παλαβή, με αποτέλεσμα να μειώνονται δραματικά οι χτύποι που θα μου απομένουν».

     Η μέτρηση των καρδιακών παλμών του έγινε εμμονή. «Τότε ήταν που άρχισα να ψάχνω συστηματικά και με αγωνία στο διαδίκτυο, ρωτώντας και κάτι φίλους στο Λονδίνο που ξέρουν απ’ αυτά, να βρω ένα μηχάνημα που να καταγράφει κάθε στιγμή τους χτύπους της καρδιάς που μου απομένουν, τον χρόνο που μου απομένει, κάθε στιγμή, κάθε λεπτό, κάθε δευτερόλεπτο, να γνωρίζω, επιτέλους να είμαι ενήμερος, να με γνωρίζει κι αυτό, ποιος είμαι, τις συνήθειές μου, τα χούγια μου, το παρελθόν μου, την κληρονομικότητα, να μπορώ και εγώ να επηρεάζω κάπως τον χρόνο που μου απομένει […] αλλά κάτι μικρό και εύχρηστο, κάτι ας πούμε σαν […] ένα έξυπνο ρολόι χειρός».

     Τελικά η αναζήτησή του, απέδωσε καρπούς. Η συσκευή υπάρχει και κυκλοφορεί με την εμπορική ονομασία Tartaros. Όμως η παραλαβή και χρήση της, είχε προϋποθέσεις. Μία από αυτές ήταν η σύνταξη και αποστολή στην εταιρεία κατασκευής του Tartaros, ενός πλήρους φακέλου με προσωπικά στοιχεία για την καταγωγή, τις συνήθειες, την παιδική ηλικία, τις σπουδές και τις επιδόσεις σε αυτές, τα ταξίδια, τα αγαπημένα τραγούδια, βιβλία και φαγητά κλπ, του υποψήφιου χρήστη. Η άλλη ήταν η παρουσία και παραμονή για ένα τριήμερο, στα κεντρικά της κατασκευάστριας εταιρείας, στο Λονδίνο. Εκεί, αφού τον καλωδίωσαν, ένα ολόγραμμα «…θα μου έδινε λέξεις ή φράσεις ή τίτλους-θέματα και εγώ θα έπρεπε να απαντάω […] αυτομάτως με μια μικρή ιστορία για κάθε ερώτημα-θέμα». Οι απαντήσεις «…θα μετατρέπονταν αυτομάτως σε παραμέτρους της ταυτότητάς μου και θα μου έβγαζαν στο τέλος το χρόνο που μου απέμενε…».

     Αυτές οι είκοσι έξη ιστορίες, αποτελούν το κυρίως μέρος του βιβλίου. Γοητευτικές ιστορίες, από το παρελθόν που έχουν καταγραφεί στο υποσυνείδητό του. Άλλες από αυτές είναι νοσταλγικές, άλλες λυπητερές, άλλες αστείες.

Όμως ο ανώνυμος αφηγητής αυτού του βιβλίου, αφού διαπιστώσει ότι του απομένουν να ζήσει άλλα 17 χρόνια, 235 ημέρες και 4 ώρες, θα προχωρήσει ένα βήμα πιο πέρα. Διερευνώντας τα όρια της υψηλής τεχνολογίας κι επιδεικνύοντας μια άκρατη ματαιοδοξία, θα επιδιώξει ένα είδος αθανασίας!!

     Το καλογραμμένο, ευφάνταστο αυτό βιβλίο, με ήρωα έναν τρομαγμένο, εμμονικό, αλλά και ματαιόδοξο άντρα, είναι χωρισμένο σε δύο «άτυπα» μέρη. Το ένα περιλαμβάνει την καταβύθιση στο παρελθόν του, απ’ όπου αντλεί τις ιστορίες που τον διαμόρφωσαν και τον έκαναν αυτόν που είναι σήμερα. Ανοίγω εδώ παρένθεση για να πω ότι ξεχώρισα την έβδομη ιστορία με τίτλο «Η μηλιά του Παραδείσου». Το άλλο μέρος είναι και λίγο… τρομακτικό. Παρά το γεγονός ότι ο συγγραφέας το αποδίδει με ανάλαφρο τόνο και ύφος, αν επαληθευτουν κάποια στιγμή στο μέλλον όσα γράφει σχετικά με τις επιδιώξεις, τα επιτεύγματα και τις δυνατότητες της υψηλής τεχνολογίας, θα προκαλέσουν ανατριχίλα!

     Το βιβλίο κοσμούν σχέδια του ζωγράφου Βασίλη Παφίλη.

6ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

 

     Το 6^ο Φεστιβάλ Αστυνομικής Λογοτεχνίας θα διεξαχθεί από 7 μέχρι 30 Μαΐου 2025, αλλά έχουν ήδη αρχίσει οι προφεστιβαλικές εκδηλώσεις. Προηγήθηκε στις 12 Μαρτίου η παρουσίαση του βιβλίου "Βινουσκα" του Βαγγέλη Γιαννίση, ενώ ακολουθεί μια ακόμη παρουσίαση. Πρόκειται για το βιβλίο «Σ’ Αγαπώ Μέχρι Θανάτου» της Κλαίρης Θεοδώρου. Η παρουσίαση θα γίνει στην Αθήνα, στο café-bar Omikron2 (Βουτάδων 2-Γκάζι) την Πέμπτη 20 Μαρτίου, στις 19.00. Για το βιβλίο θα μιλήσουν ο Σπύρος Σουρβίνος (σκηνοθέτης, ηθοποιός) και η Τέση Παπαθανασίου (συγγραφέας).

ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ ΜΟΥ ΑΔΕΛΦΗ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΜΤΣΙΟΣ/ ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΣΑΠΙΔΗΣ
Εκδόσεις BOOKSTAGRAM
Σελ. 157, Μάρτιος 2025

      

     Κυκλοφόρησε χθες, 14 Μαρτίου 2025, η πολύ ενδιαφέρουσα νουβέλα «Αγαπημένη Μου Αδελφή». Είναι το αποτέλεσμα της συνεργασίας δύο από τους καλύτερους συγγραφείς που έχουμε στη Νάουσα, του Γ. Δάμτσιου και Γ. Κασαπίδη.

     Βρισκόμαστε στο 1985. Η Αλεξία στα 38 της χρόνια και η Αντωνία στα 40, είναι δύο αδελφές που δεν έχουν επικοινωνήσει εδώ και είκοσι χρόνια! Το γιατί συμβαίνει αυτό δεν πρέπει να το αποκαλύψω, αφού αποτελεί δομικό στοιχείο της πλοκής. Τις πρώτες μέρες του Ιανουαρίου, η Αντωνία λαμβάνει ένα γράμμα, σύμφωνα με το οποίο η Αλεξία, το βράδυ των Χριστουγέννων του 1984 την είδε στο ύπνο της. Στο όνειρό της, η Αντωνία της ζητά να επικοινωνήσουν και πάλι. «Ανήμερα των Χριστουγέννων σε είδα πεντακάθαρα στον ύπνο μου να μου μιλάς. Θα σου φανεί αλλόκοτο, είμαι βέβαιη (κι εμένα μου φαίνεται τώρα που το γράφω), αλλά εσύ μου ζήτησες να επικοινωνήσουμε. Ήμασταν πάλι κοριτσάκια. Βρισκόμασταν στο πατρικό μας και ήρθες και με βρήκες κάτω στο υπόγειο την ώρα που γύρευα τη βελέντζα των γονιών μας στο αμπάρι. Και τότε μου είπες: Αλεξία θα μου γράψεις επιτέλους; Ως πότε θα περιμένω;».

     Η Αντωνία απαντά και δειλά-δειλά, οι δύο γυναίκες αναζητούν το νήμα που θα τις ενώσει ξανά. Επειδή όμως η Αλεξία ζει στη γενέτειρά τους, τη Νάουσα και η Αντωνία στο Άουγκσμπουργκ της Δυτικής-τότε- Γερμανίας, η επικοινωνία γίνεται με επιστολές. Μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε στο 1985, τότε που internet, facebook, e-mail, messenger, viber κλπ, ήταν άγνωστα και ανύπαρκτα. Η λαχτάρα για επανασύνδεση είναι τόσο έντονη, που η ανταλλαγή των επιστολών γίνεται με κάθε πρόσφορο μέσο. Δηλαδή εκτός από το κλασικό ταχυδρομείο που κάποιες φορές καθυστερεί, χρησιμοποιούνται ως γραμματοκομιστές ακόμη και γνωστοί τους οδηγοί φορτηγών, που μεταφέρουν εμπορεύματα από και προς τη Γερμανία! Τα πράγματα δείχνουν να παίρνουν το δρόμο τους και οι δύο αδελφές «ξαναβρίσκουν» η μία την άλλη. Μια πιο προσεκτική όμως ανάγνωση των επιστολών, δείχνει ότι πίσω από τις γραμμές και τα χαρούμενα, νοσταλγικά λόγια, κρύβεται κάτι ακόμη. Κάτι που θέλει να βγει στην επιφάνεια, κάτι που πρέπει να ειπωθεί, αλλά δεν λέγεται. «Η αλήθεια είναι ότι και πάλι δεν σου είπα τα πιο ουσιώδη. Αλλά δεν μου βγήκε να το κάνω. Νομίζω όμως ότι σύντομα θα βρω τον τρόπο… Θέλω λίγο τον χρόνο μου, να προσαρμοστώ στο γεγονός πως επικοινωνώ ξανά με την αγαπημένη μου αδελφή […] Την άλλη φορά καλύτερα, εντάξει;». Υπάρχει ένα σαράκι, ένα μυστικό από το παρελθόν, ένα τραύμα που πόνεσε κι εξακολουθεί να προκαλεί πόνο. Κάτι που απειλεί να υποσκάψει, να καταστρέψει την  «ειδυλλιακή» εικόνα και ν’ ανατρέψει την ευαίσθητη ισορροπία. Μέχρι που τα ανείπωτα, τα μυστικά αναδύονται από τα σκοτάδια της λήθης, η κατάσταση ξεφεύγει και γίνεται ανεξέλεγκτη.

     Οι δύο συγγραφείς κατάφεραν να συνεργαστούν με τον καλύτερο τρόπο παίρνοντας ο καθένας τον «ρόλο» της μιας αδερφής και να μας δώσουν μια ιστορία στην οποία πολλά δεν είναι όπως φαίνονται. Να δώσουν εξαιρετικά τις δύο διαφορετικές προσωπικότητες των αδελφών. Υπάρχουν στις επιστολές λεπτές αποχρώσεις που κρύβονται πίσω από τις γραμμές και καλείται ο αναγνώστης να ερμηνεύσει και να κατανοήσει. Φράσεις και λόγια που φαίνονται αθώα, αλλά δεν είναι. Αρχικά φαίνεται ότι πρόκειται για μια ιστορία επανασύνδεσης δύο αδελφών, που ενδοοικογενειακές διαφορές τις είχαν ψυχράνει και απομακρύνει. Λίγο-λίγο όμως, κρυμμένες προθέσεις αποκαλύπτονται και το σασπένς κλιμακώνεται. Μέχρι που έρχεται μια τελευταία επιστολή να ανατρέψει όσα μέχρι τότε θεωρούσαμε ως αναγνώστες δεδομένα και πολλά που χρειάζεται να ξαναδούμε υπό νέο πρίσμα και να οδηγηθούμε σε νέα ολότελα διαφορετικά συμπεράσματα.

     Η πρώτη παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει σήμερα, Σάββατο 15 Μαρτίου 2025, στη Νάουσα, στον Πολυχώρο Πολιτισμού Χ. Λαναράς, στην αίθουσα Βέτλανς, στις 6 το απόγευμα.       

Η ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ

FRANCESCA GIANNONE
Μετάφραση ΔΗΜΗΤΡΑ ΔΟΤΣΗ
Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ
Σελ. 523, Νοέμβριος 2024

      Με ένα μυθιστόρημα που κέρδισε επάξια κι αμέσως μόλις κυκλοφόρησε την προσοχή και την αποδοχή του αναγνωστικού κοινού, έκανε το συγγραφικό της ντεμπούτο η ιταλίδα F. Giannone. Το βιβλίο της «Η Ταχυδρομος», μεταφράζεται σε 35 χώρες και ήταν το πιο επιτυχημένο μυθιστόρημα στη χώρα της για το 2023. Τιμήθηκε με τα βραβεία Bancarella και Amo Questo Libro.

     Τον Ιούνιο του 1934, το λεωφορείο της γραμμής, φτάνει ασθμαίνοντας στο Λιτσανέλο, ένα μικρό χωριό της Νότιας Ιταλίας, στη χερσόνησο του Σαλέντο (το «τακούνι» της ιταλικής «μπότας»). Αποβιβάζονται τρεις επιβάτες. Ο Κάρλο Γκρέκο (το Σαλέντο, είναι μια από τις περιοχές που βρίσκονται τα ελληνόφωνα χωριά, και ίσως εξ’ ου και το όνομα), η σύζυγός του Άννα και ο ενός έτους γιός τους, Ρομπέρτο.

     Ο Κάρλο γεννήθηκε και μεγάλωσε στην περιοχή. Όμως μετά την αποφοίτηση από το Λύκειο, πήγε στον Βορρά (Πιεμόντε και Λιγουρία), για να συνεχίσει τις σπουδές του και να εργαστεί. Εκεί γνώρισε, διεκδίκησε και παντρεύτηκε την Άννα. Η επιστροφή στην πατρώα γη, είναι κάτι που περίμενε κι ευχόταν ολόψυχα. «Τον τελευταίο καιρό, η νοσταλγία που πάντα ένιωθε, είχε γίνει συνεχής, επώδυνη, σαν ένα βαρίδι στο στέρνο του». Την αφορμή για την επιστροφή, την έδωσε η κληρονομιά μιας διόλου ευκαταφρόνητης περιουσίας, που άφησε στο Κάρλο και τον μεγάλο του αδερφό Αντόνιο «…ο Λουίτζι, ο θείος τους, από το σόι της μητέρας τους, γνωστός ως ο αφέντης, επειδή είχε πολλά στρέμματα γης. Είχε κάνει περιουσία, αλλά δεν είχε παιδιά, κι έτσι είχε αφήσει τα πάντα στον Αντόνιο και τον Κάρλο: κτήματα, σπίτια, κι ένα γερό κομπόδεμα…».

     Αντίθετα, η όμορφη σαν αρχαιοελληνικό άγαλμα Άννα, ήταν ανήσυχη από αυτή την τρομακτική αλλαγή στη ζωή της. Για να ακολουθήσει την οικογένειά της, αναγκάστηκε να αφήσει τον τόπο της και τη δουλειά της στο σχολείο. Βρέθηκε ξαφνικά σε μια terra incognita. Σε μια συντηρητική κοινωνία, με άλλα ήθη, άλλες συνήθειες, ακόμη και διαφορετική κουζίνα, η οποία ποτέ δεν αποδέχτηκε πραγματικά. Ήταν πάντα «η ξένη». «Σαν ψάρι έξω από το νερό. Έτσι νιώθω. Παλιά ήξερα ακριβώς ποια είμαι. Είχα τη δουλειά μου, τους μαθητές μου, τα μέρη μου. Τη ζωή μου, τέλος πάντων… τώρα πια… Δεν καταλαβαίνω ούτε καν τι λέει ο κόσμος».

     Παρά τις δυσκολίες, η Άννα δεν πτοείται. Ο ανεξάρτητος χαρακτήρας της, δεν το επιτρέπει. Δεν υιοθετεί τον τρόπο ζωής των γυναικών του χωριού. Αντίθετα, διεκδικεί και παίρνει μια θέση στο ταχυδρομείο (γίνεται προς κατάπληξη όλων η πρώτη γυναίκα ταχυδρομική διανομέας), δεν πηγαίνει στην εκκλησία, φορά παντελόνια, διαβάζει βιβλία και δεν έχει σαν μοναδική απασχόληση το κουτσομπολιό. Η δουλειά της, λόγω του υψηλού αναλφαβητισμού των γυναικών της περιοχής, της επιτρέπει να μπει σε πολλά σπίτια και να εντοπίσει τα προβλήματα που υπάρχουν: καταπίεση, ενδοοικογενειακή βία, bullying κλπ. Κάνει ότι μπορεί για να βοηθήσει τις γυναίκες να διεκδικήσουν μια καλύτερη ζωή. Καλύτερες συνθήκες. Να απεμπλακούν από τα «πρέπει» μιας κοινωνίας που τις κρατά δέσμιες και δεν τις επιτρέπει να ακολουθήσουν τα όνειρά τους. Πράγμα που δεν είναι πάντα εύκολο και αποδεκτό…

     Κλείνοντας, δεν θέλω να πω πολλά. Μόνο ότι το «Η Ταχυδρόμος» είναι ένα εξαιρετικό, απολαυστικό μυθιστόρημα και σας συνιστώ να το διαβάσετε οπωσδήποτε!!      

ΜΕΘΥΣΤΗΣ

ΣΤΑ ΧΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΠΟΥΖΟΣ
Εκδόσεις ΧΑΡΤΙΝΗ ΠΟΛΗ
Σελ. 605, Μάρτιος 2025

      Στην Κρήτη, τα χρόνια μεταξύ 1937-1944, εκτυλίσσεται το νέο μυθιστόρημα του Γ. Καλπούζου, το οποίο πρόκειται να κυκλοφορήσει μεθαύριο Παρασκευή 7 Μαρτίου.

     Στις 3 Νοεμβρίου, στην Κρήτη εορτάζεται η ανακομιδή των λειψάνων του αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου. Επειδή η γιορτή συμπίπτει με το άνοιγμα των βαρελιών που περιέχουν το καινούριο κρασί της χρονιάς, η λαϊκή παράδοση, έδωσε στον Άγιο το προσωνύμιο «Μεθυστής».     Ο «Μεθυστής» του τίτλου, είναι ένας νέος άντρας, ο Νέστορας, που είναι και ο κεντρικός χαρακτήρας. «Το παρατσούκλι «Μεθυστής» το ‘χε βγάλει ο πάππος του, ο Μιχαλαριάς, που ζούσε στον Κρουσώνα. Άνοιγαν στη γειτονιά τα βαρέλια του κρασιού τον Νοέμβριο του 1918,όταν είδαν τον Νέστορα να σκοτώνει ένα φίδι. Επτά χρονών τότε, το κάρφωνε στο κεφάλι με σουβλερό και μακρύ ξύλο. «Ίδιος ο Αϊ-Γιώργης ο Μεθυστής! Μόνο τ’ άλογο σου λείπει» έκραξε ο πάππος του κι έκτοτε τον αποκαλούσαν «Μεθυστή». Του ταίριαζε κι ως χαρακτήρας, αφού ρούφαγε δίχως βαρυγκώμιες κάθε σταλαματιά της ζήσης».

     Μέσα από την αφήγηση της ζωής αυτού του νέου άντρα, αλλά και όσων κινούνται στο περίγυρο, περνά λογοτεχνικά μεταπλασμένη όλη η Ιστορία της Κρήτης, το κρίσιμο αυτό διάστημα: η δικτατορία του Μεταξά. Το έπος του πολέμου 1940-41, στη διάρκεια του οποίου ο Νέστορας τραυματίστηκε. Η προσπάθεια επιστροφής στην Κρήτη μετά τη συνθηκολόγηση, όταν χιλιάδες στρατιώτες που κατάγονταν από νησιά κυριολεκτικά «εγκαταλείφθηκαν» χωρίς να ληφθεί καμία πρόνοια για την ασφαλή επιστροφή στις πατρίδες τους. Η μεγαλειώδης μάχη της Κρήτης. Η κατοχή του νησιού στη διάρκεια της οποίας οι κατακτητές φέρθηκαν με ξεχωριστή αγριότητα κατά του άμαχου πληθυσμού, άφησαν να δράσουν και να πλουτίσουν οι μαυραγορίτες («Το φαινόμενο να εξελίσσονται αρκετοί αιφνιδίως σε νεόπλουτους, ενώ πολύ περισσότεροι να καταντούν νεόπτωχοι ήταν η πικρή αλήθεια των καιρών»), όπως επίσης έδρασαν οι κάθε λογής σπιούνοι και δοσίλογοι («Γιατί ο ένας τραβούσε κατά την αντίσταση κι ο άλλος συνταυτιζόταν με τους Γερμανούς; Τι έσπρωχνε στις ελεεινές πράξεις τους μαυραγορίτες και τους δοσίλογους; Ποιός σκώληκας λογισμός καθοδηγούσε τις αποφάσεις του και με τι κριτήρια;»). Παράλληλα οι κατακτητές επέτρεψαν τη δημιουργία του εγκληματικού Σώματος των Κυνηγών του Φρίτς Σούμπερτ το οποίο αποτελούνταν από ντόπιους και «Στελεχώθηκε κυρίως από εγκληματίες, δοσίλογους και άτομα προερχόμενα από την κατώτερη κοινωνική και οικονομική βαθμίδα, αλλά και άτομα χαμηλού νοητικού επιπέδου». Οι διαβόητοι «σουμπερίτες» μετά τη δράση τους στην Κρήτη που περιελάμβανε δολοφονίες, ανελέητους βασανισμούς, πυρπολήσεις ολόκληρων χωριών, λεηλασίες κλπ, επέκτειναν τη δράση τους και στη Μακεδονία. Για να ακολουθήσει η σύσταση των πρώτων αντιστασιακών ομάδων και λίγο καιρό αργότερα η απελευθέρωση.

     Ο «Μεθυστής» είναι ένα ακόμη σπουδαίο μυθιστόρημα του Γ. Καλπούζου. Εκτός από την συναρπαστική αλλά και γοητευτική αφήγηση της ζωής των χαρακτήρων του, εντυπωσιακή είναι η χρήση της γλώσσας και απολαυστικός ο τρόπος γραφής. Όπως και στα προηγούμενα έργα του, υπάρχει άψογα ενταγμένο μέσα στην αφήγηση πλήθος πληροφοριών που αφορούν τις συνήθειες και τις συνθήκες της εποχής και του τόπου: δρόμοι, καταστήματα, επαγγέλματα κλπ., ενώ αξιοπρόσεκτη είναι η ακρίβεια στα ιστορικά δεδομένα. Τέλος χρησιμοποιούνται λέξεις και φράσεις της κρητικής ντοπιολαλιάς. Αρκετές ώστε να δίνουν την αίσθηση του τρόπου που μιλούν στην περιοχή, αλλά όχι τόσο πολλές ώστε να κουράζουν και να διακόπτεται η ροή της ανάγνωσης. Οι περισσότερες είναι κατανοητές ή η ερμηνεία τους προκύπτει από τα συμφραζόμενα, ώστε να μην είναι απαραίτητο να ανατρέχει ο αναγνώστης στο γλωσσάρι. Το εξαιρετικό αυτό λογοτέχνημα είναι τόσο καλογραμμένο, που δύσκολα το αφήνει ο αναγνώστης από τα χέρια του πριν φτάσει στην τελευταία σελίδα. Το βιβλίο συμπληρώνεται με χάρτες της εποχής, γλωσσάρι, εκτενή βιβλιογραφία και παραπομπή σε πηγές του διαδικτύου.         

ΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙό ΤΟΥ ΑΧΕΡΟΝΤΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΜΕΤΑΞΑ
Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ
Σελ. 556, Οκτώβριος 2024

      Μια ακόμη υπόθεση την οποία αναλαμβάνουν να εξιχνιάσουν ο συνταξιούχος πλέον αστυνόμος Μάνος Βαρσάμης και η συνεργάτιδά του ψυχολόγος Έλσα Γληνού, περιλαμβάνει το βιβλίο με τίτλο «Το Στοιχειό Του Αχέροντα».

     Οι δυο τους βρέθηκαν στην Παραμυθιά της Πρέβεζας για ολιγοήμερες διακοπές. «Το γραφείο ιδιωτικών ερευνών που είχαν ανοίξει μαζί βρισκόταν σε διαρκή ανοδική πορεία, οι δουλειές διαδέχονταν η μία την άλλη, το ίδιο και οι επιτυχίες. Και, παρότι όλες οι υποθέσεις δεν σχετίζονταν με σκοτεινά εγκλήματα, σίγουρα όμως ανέβαζαν την αδρεναλίνη τους-κάποιες φορές μάλιστα στα ύψη-κάνοντας τα ονόματά τους περισσότερο γνωστά στο χώρο της δικαιοσύνης. Όμως επειδή όπως λέει και ο σοφός λαός «η πολλή δουλειά τρώει τον αφέντη», η Έλσα πρότεινε στον Μάνο να ξεκλέψουν λίγο χρόνο και να πραγματοποιήσουν μια εκδρομή στην Πρέβεζα για να ξεκουραστούν».

     Οι διακοπές τους, μοιάζουν να κυλούν ανέφελες, μέχρι την ημέρα που αποφάσισαν να συμμετάσχουν σε μια ομάδα που θα έκανε βαρκάδα στον φορτισμένο με μύθους και θρύλους ποταμό Αχέροντα, ο οποίος περιβάλλεται από ένα τοπίο ξεχωριστής ομορφιάς. Στη διάρκειά της, έγιναν μάρτυρες ενός παράξενου συμβάντος. «…ο βαρκάρης, έχοντας σμίξει τα φρύδια, είχε στυλώσει ανήσυχος το βλέμμα του κάπου στο βάθος. Έστρεψε το κεφάλι της προς το μέρος όπου κοιτούσε εκείνος, αλλά το μόνο που είδε ήταν μια βάρκα να έρχεται από την αντίθεη κατεύθυνση. Προς στιγμήν σάστισε. Ήταν απολύτως φυσιολογικό να πλέει μια άλλη βάρκα στο ποτάμι […] Γιατί λοιπόν ο δικός τους βαρκάρης έδειχνε τόσο ταραγμένος; Ωστόσο αμέσως συνειδητοποίησε τον λόγο της αναστάτωσης του άντρα. Το μικρό πλοιάριο φαινόταν άδειο! Γλιστρούσε ακυβέρνητο πάνω στο νερό κι ερχόταν ίσια καταπάνω τους». Όπως όμως αποδείχτηκε όταν πλησίασαν τη βάρκα, μέσα «…ξαπλωμένη και ακίνητη, κειτόταν μια νεαρή γυναίκα. Τα μάτια της ήταν κλειστά, τα χέρια της ακουμπούσαν στην κοιλιά της. Κανείς δεν μπορούσε να καταλάβει αν ήταν ζωντανή».

    Το περιστατικό έλαβε ακόμα πιο παράξενη τροπή, όταν μετέφεραν την κοπέλα, η οποία ανέπνεε, είχε σφυγμό κι έφερε κάποια επιπόλαια τραύματα, στην όχθη. Εκεί, ένας ηλικιωμένος άντρας, που βοηθούσε τον βαρκάρη, την κοιτούσε με απέραντο τρόμο. «Σήκωσε το τρεμάμενο χέρι του και με την ανάστροφη της παλάμης του σκούπισε τα λεπτά ρυάκια που κυλούσαν στα μάγουλά του. Η φωνή βγήκε βραχνή από τα στεγνά του χείλη. Μαζί ξέφυγε κι ένας λυγμός […] “Είναι… είναι… η Ευρυδίκη” ψέλλισε “η κόρη του Κωνσταντή Αγγελή του δάσκαλου”» η οποία «πνίγηκε στον Αχέροντα το 1943, στις 5 του Οκτώβρη».

     Αυτή η πέρα από κάθε λογική διαπίστωση, θα βάλει τέλος στις προσδοκίες του Βαρσάμη και της Γληνού για ήρεμες και ξένοιαστες διακοπές. Θα εμπλακούν στην υπόθεση του κοριτσιού που επιμένει ότι είναι η Ευρυδίκη, μια υπόθεση που θα περιπλακεί ακόμη περισσότερο, όταν στο χωριό θα διαπραχθεί μια δολοφονία, με όπλο μια ξιφολόγχη του Α! παγκοσμίου πολέμου!

     Το μυθιστόρημα «Το Στοιχειό Του Αχέροντα» είναι ένα ευφυές, καλογραμμένο θρίλερ, στο οποίο «αμαρτίες» του παρελθόντος στοιχειώνουν το παρόν και η επιθυμία για εκδίκηση που παραμένει άσβεστη για πολλές δεκαετίες, οδηγεί σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Η συγγραφέας καταφέρνει να «παίξει» με τον αναγνώστη, οδηγώντας τον κάθε φορά, με κάθε νέο στοιχείο που προκύπτει σε διαφορετικά συμπεράσματα. Αυτό σε συνδυασμό με τους καλοσχεδιασμένους χαρακτήρες, τη δράση, το σασπένς καθώς και τα ταξίδια στο παρελθόν, συνιστούν μια πολύ καλή αναγνωστική επιλογή.