ΑΡΣΗ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΗΤΣΑΤΣΟΣ
Εκδόσεις ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Σελ. 371, Απρίλιος 2025

    Την προσωπική του ιστορία αποφάσισε να αφηγηθεί ο Αρχιπλοίαρχος του Πολεμικού Ναυτικού (αντιστοιχεί στον βαθμό του Ταξίαρχου του Στρατού Ξηράς) Δ. Μητσάτσος, μετά από προτροπή γνωστών και φίλων. «Από καιρό, αρκετοί φίλοι με προέτρεπαν να γράψω για τις εμπειρίες και τις έντονες, και μάλλον ασυνήθιστες στιγμές που έζησα μέχρι σήμερα […] Θα αφηγηθώ λοιπόν περιστατικά που έμειναν ανεξίτηλα στη μνήμη μου, σκέψεις ειλικρινείς, κρίσεις και συναισθήματα, που ίσως να έχουν αξία και για τρίτους. Σαν να γράφω ημερολόγιο».

     Ο Δ. Μητσάτσος γεννήθηκε το 1937. Σε ηλικία 15 ετών εισήχθη στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Αποφοίτησε το 1956 με το βαθμό του σημαιοφόρου. Έκτοτε υπηρέτησε σε διάφορα σκάφη και υπηρεσίες του Πολεμικού Ναυτικού.

     Το 1964 (με ευθύνη της ΕΟΚΑ), ξέσπασαν ταραχές ανάμεσα στις δύο κοινότητες στην Κύπρο. Οι Τουρκοκύπριοι άρχισαν να εξοπλίζονται κρυφά από την Τουρκία. Τα πιο οχυρωμένα σημεία ήταν τα χωριά Μασούρα και Κόκκινα. «Ο μόνος τρόπος να αντιμετωπιστούν αυτά τα οχυρά και να σταματήσει ο ανεφοδιασμός ήταν να βρεθούν και να σταλούν εκεί πολεμικά πλοία». Η Κύπρος δεν είχε ναυτικό και δεν ήταν δυνατό να σταλούν ελληνικά πλοία. Τότε μπήκε σε εφαρμογή το σχέδιο Παναθήναια. «Ήταν ένα σχέδιο αποστολής δύο πλοίων στην Κύπρο. Ένας πλούσιος Κύπριος πρόσφερε χρήματα και αγοράστηκαν δύο μικρά, παλιά γερμανικά πολεμικά […] Ήταν μικρά ξύλινα περιπολικά, που είχαν κατασκευάσει οι Γερμανοί το 1935». Στην ουσία επρόκειτο για δύο σαπιοκάραβα που το Ελληνικό Ναυτικό ανέλαβε να επισκευάσει αλλά και να επανδρώσει! Ονομάστηκαν Φαέθων και Αρίων. Κυβερνήτης του Φαέθωνα ανέλαβε ο Δ. Μητσάτσος. Τα πληρώματα αποτελούσαν Έλληνες αξιωματικοί και ναύτες που είχαν «ψεύτικα ονόματα και θα παρίσταναν τους Κύπριους εθελοντές ναυτικούς». 

    Στις 8 Αυγούστου τα δύο σκάφη ήταν ελλιμενισμένα στον όρμο Ξηρού στα βόρεια του νησιού. Η εξ αρχής προβληματική δεξιά μηχανή του Φαέθωνα παρουσίασε και πάλι πρόβλημα κι έπρεπε να γίνει άλλη μία επισκευή. Τότε δέχτηκαν την επίθεση των τουρκικών F-100. Το Αρίων πρόλαβε και απομακρύνθηκε, κάτι που για το Φαέθων ήταν αδύνατο με τη μία μόνο μηχανή σε λειτουργία. Τα αποτελέσματα ήταν καταστροφικά. Τα περισσότερα μέλη του πληρώματος σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν. Ελάχιστοι βγήκαν αλώβητοι, όταν το σκάφος προσάραξε. Όμως-παρά τις προβλέψεις της Συνθήκης της Γενεύης-τα τουρκικά αεροπλάνα συνέχισαν να πυροβολούν τους ναυαγούς με αποτέλεσμα ακόμα μεγαλύτερες απώλειες. Ο Δ. Μητσάτσος, εκτός από τα άλλα τραύματα που έφερε,  τραυματίστηκε τόσο σοβαρά στο δεξί χέρι, που χρειάστηκε να το ακρωτηριάσουν! Οι τραυματίες μεταφέρθηκαν με μυστικότητα στην Ελλάδα για νοσηλεία.

      Όταν ο Δ. Μητσάτσος βγήκε από το νοσοκομείο, αντιμετώπισε μια «παράξενη» συμπεριφορά από την ηγεσία. Ήταν σαν το Ναυτικό, να μην ήθελε καμία σχέση μαζί του. Γι’ αυτό και πήρε εύκολα την άδεια να αρχίσει σπουδές στο Πολυτεχνείο, στο τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών. «Σε όλη τη διάρκεια των σπουδών μου είχα ξεχαστεί εντελώς από τους συναδέλφους μου […] Έτσι ήμουν ένας αξιωματικός του τίποτα και συγχρόνως σπουδαστής σε προχωρημένη ηλικία». Τελείωσε το 1970. Στη συνέχεια εργάστηκε με επιτυχία στον ιδιωτικό και ευρύτερο δημόσιο τομέα. «Μέσα μου, παραμένω πάντα αξιωματικός του Ναυτικού. Ωστόσο, αφοσιώθηκα σε κάθε δουλειά που ανέλαβα ως πολίτης, αντιμετωπίζοντάς τη σαν αποστολή. Έδωσα σε όλες τον καλύτερό μου εαυτό και τις απόλαυσα».

      Σε όλο το βιβλίο, είναι διάχυτη η πικρία του Δ. Μητσάτσου, για το γεγονός ότι η θυσία των αξιωματικών και ναυτών του «Φαέθων», δεν βρήκε ποτέ την αναγνώριση που της άξιζε από την πολιτική και φυσική ηγεσία του Ναυτικού. «…όντας «εν ενεργεία αξιωματικός» εργάστηκα ως πολίτης, ζώντας πενήντα δύο ατελείωτα χρόνια στη σιωπή, για χάρη της «ασφάλειας» της χώρας. Είχα την εντολή να ξεχάσω…». Μέχρι και σήμερα, οι συμμετέχοντες σε εκείνη την εξ αρχής καταδικασμένη σε αποτυχία επιχείρηση -λόγω ανεπαρκούς προετοιμασίας και παρωχημένης υλικοτεχνικής υποδομής- δεν έλαβαν καμία ηθική ανταμοιβή. Κάποιοι έστειλαν αξιωματικούς και ναύτες στο στόμα του λύκου και στη συνέχεια τους ξέχασαν…

     Πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, που εκτός από την προσωπική ιστορία του Δ. Μητσάτσου, ο οποίος κατάφερε να ξεπεράσει τις δυσκολίες που προκάλεσε η απώλεια του δεξιού χεριού, αναφέρεται και σε μια λιγότερο γνωστή σελίδα της ελληνικής ιστορίας, που έμενε κρυφή και απόρρητη μέχρι το 2016.

     Το βιβλίο συμπληρώνουν αρκετές φωτογραφίες. Κάποιες από αυτές απεικονίζουν την απελπισμένη και άνιση μάχη του Φαέθων με τα τουρκικά αεροπλάνα, τις οποίες τράβηξε βρετανός φωτορεπόρτερ που «εντελώς τυχαία»(;; ) βρέθηκε στην περιοχή.