ΘΟΔΩΡΗΣ ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ
Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ
Ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα που διάβασα για τον Εμφύλιο, είναι το βιβλίο του Θοδωρή Παπαθεοδώρου και ίσως ένα από τα καλύτερα που έχει γράψει ο συγγραφέας μέχρι σήμερα.
Μιλά για την ιστορία τριών γυναικών, που βρέθηκαν στη δίνη του αδελφοκτόνου πολέμου, τον καιρό που "όποιος έχει το όπλο έχει και το δίκιο". Της Αγγέλας, της Μέλπως και της Αριάδνης. Που και οι τρεις "χάνουν" τα παιδιά τους από τις αγκαλιές τους, αλλά αυτές κινούν γη και ουρανό για να τα ξαναβρούν. Που κάθε μια αντιπροσωπεύει τις χιλιάδες γυναίκες-θύματα του πολέμου. Τις χωρίζουν-θέλοντας και μη-οι αντιμαχόμενες παρατάξεις, αφού η καθεμιά τους, ανήκει σε διαφορετικό κοινωνικό στρώμα, πράγμα που τις στιγματίζει και τις χαρακτηρίζει στα μάτια των αντιπάλων, αλλά τις ενώνει το μητρικό φίλτρο.
Η Αγγέλα ζει στο χωριό Μυριόφυλλο στη Βόρεια Πίνδο. Τον Απρίλη του 1943, ένα απόσπασμα ανταρτών μπαίνει στο χωριό και "ανάβει φωτιές" στην οικογένειά της. Ο γιος της, ο 16χρονος Λιάκος, αρχικά και η 14χρονη κόρη της Γιάννα στη συνέχεια, προσκολλώνται στο απόσπασμα και φεύγουν με τους αντάρτες.
Το Σεπτέμβρη της ίδιας χρονιάς, η Μέλπω, γυναίκα στελέχους του ΚΚΕ, του Σπύρου "που τρέχει μέρα-νύχτα να ξεφύγει από την Ασφάλεια του Μεταξά πρώτα, τους Γκεσταπίτες τώρα. Ο Σπύρος που δύσκολα κοιμόταν δεύτερο βράδυ στο ίδιο κρεβάτι, που δύσκολα έμενε τρεις συνεχόμενες μέρες στο ίδιο σπίτι, που έτρωγε πάντα στο πόδι, αν είχε βέβαια να φάει", χάνει την κόρη της τη Φανούλα, όταν μετά από προδοσία, συλλαμβάνεται από ταγματασφαλίτες.
Η Αριάδνη Κωνσταντάκη, γυναίκα αξιωματικού του στρατού που θεωρείται αγνοούμενος, χάνει την κόρη της Κατερίνα, το Δεκέμβρη.
Μπλέκονται και οι τρεις σ' έναν αγώνα που δεν διάλεξαν. Αγώνας που κατέληξε σε κείνο τον μαύρο Δεκέμβρη. "Το τίμημα για την ένοπλη σύρραξη των ημερών εκείνων που έμειναν στην ιστορία σαν Δεκεμβριανά, ήταν δεκάδες χιλιάδες νεκροί και τραυματίες, καθώς και η καταστροφή τόσο από δυναμιτιστές του ΕΛΑΣ που γκρέμιζαν αδιάκριτα τα σπίτια για να στήσουν οδοφράγματα, όσο κι από το πυροβολικό των Άγγλων που βομβάρδιζε επίσης αδιάκριτα όπου υποπτευόταν την ύπαρξη ελεύθερων σκοπευτών. Από τις κυβερνητικές δυνάμεις 3.500 στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους και περίπου 3.000 μαχητές του ΕΛΑΣ. Οι νεκροί ανάμεσα στους αμάχους είναι αδύνατο να υπολογιστούν. Περίπου 50.000 άνθρωποι όμως, στην πλειοψηφία τους γέροι και γυναικόπαιδα, σύρθηκαν από τον ΕΛΑΣ στην ομηρία υπό δύσκολες συνθήκες. Πολλοί από αυτούς δε γύρισαν ποτέ πίσω. Από την άλλη μεριά οι εκτελέσεις έγιναν σύνηθες φαινόμενο και πρακτική των κυβερνητικών δυνάμεων. Εκείνες τις 33 μέρες, η πατρίδα λαβώθηκε απ' όλους και θρήνησε για όλους. Κι όλα αυτά, δυστυχώς, ήταν μόνο προάγγελος όσων θα συνέβαιναν τα επόμενα πέντε χρόνια". Οι γυναίκες πέρασαν "δια πυρός και σιδήρου" ψάχνοντας να βρουν η κάθε μια το παιδί της. Κάποιες θα τα καταφέρουν, κάποιες όχι.
Δεν θα διστάσω να πω ότι το βιβλίο, μου στέρησε...ώρες ύπνου! Μου χάρισε όμως ώρες αναγνωστικής απόλαυσης. Ο μύθος του είναι τόσο "δυνατός" που με δυσκολία το άφηνα από τα χέρια μου. Περιλαμβάνει επίσης πολλά στοιχεία Ιστορίας, κάποια από τα οποία υπήρξαν για μένα ιδιαίτερα διαφωτιστικά και με βοήθησαν να ξεκαθαρίσω κάποια "σκοτεινά" σημεία, επειδή το βιβλίο ξεπερνά τη μονομέρεια, το φανατισμό και τη μισαλλοδοξία που διακρίνουν πολλά απ' όσα αναφέρονται στη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο. Για να αντληθούν τα στοιχεία αυτά, ο συγγραφέας-όπως μου είπε σε συζήτηση που είχαμε πρόσφατα-έκανε κοπιώδη έρευνα και συνομίλησε με ανθρώπους που έζησαν τα γεγονότα. Κι όπως μου εκμυστηρεύτηκε αυτό που τον εντυπωσίασε είναι το γεγονός πως οι "θύτες", δηλ. τα στελέχη και των δύο αντιμαχόμενων παρατάξεων δε δίστασαν να μιλήσουν και να υπερασπιστούν τις τότε επιλογές τους, ενώ αντίθετα τα "θύματα", δηλ. οι άμαχοι που βρέθηκαν σε λάθος τόπο τη λάθος στιγμή, δε θέλησαν να μιλήσουν.
Το βιβλίο κρατάει τις ισορροπίες που οφείλει να κρατήσει και δε χαρίζεται σε κανένα. Αποδίδει στον καθένα ότι του αναλογεί και δε διστάζει να πει κάποια πράγματα με τ' όνομά τους, όσο κι αν δυσαρεστούν. Ένα βιβλίο που αξίζει την προσοχή μας και πρέπει να διαβαστεί απ' όλους.
Μιλά για την ιστορία τριών γυναικών, που βρέθηκαν στη δίνη του αδελφοκτόνου πολέμου, τον καιρό που "όποιος έχει το όπλο έχει και το δίκιο". Της Αγγέλας, της Μέλπως και της Αριάδνης. Που και οι τρεις "χάνουν" τα παιδιά τους από τις αγκαλιές τους, αλλά αυτές κινούν γη και ουρανό για να τα ξαναβρούν. Που κάθε μια αντιπροσωπεύει τις χιλιάδες γυναίκες-θύματα του πολέμου. Τις χωρίζουν-θέλοντας και μη-οι αντιμαχόμενες παρατάξεις, αφού η καθεμιά τους, ανήκει σε διαφορετικό κοινωνικό στρώμα, πράγμα που τις στιγματίζει και τις χαρακτηρίζει στα μάτια των αντιπάλων, αλλά τις ενώνει το μητρικό φίλτρο.
Η Αγγέλα ζει στο χωριό Μυριόφυλλο στη Βόρεια Πίνδο. Τον Απρίλη του 1943, ένα απόσπασμα ανταρτών μπαίνει στο χωριό και "ανάβει φωτιές" στην οικογένειά της. Ο γιος της, ο 16χρονος Λιάκος, αρχικά και η 14χρονη κόρη της Γιάννα στη συνέχεια, προσκολλώνται στο απόσπασμα και φεύγουν με τους αντάρτες.
Το Σεπτέμβρη της ίδιας χρονιάς, η Μέλπω, γυναίκα στελέχους του ΚΚΕ, του Σπύρου "που τρέχει μέρα-νύχτα να ξεφύγει από την Ασφάλεια του Μεταξά πρώτα, τους Γκεσταπίτες τώρα. Ο Σπύρος που δύσκολα κοιμόταν δεύτερο βράδυ στο ίδιο κρεβάτι, που δύσκολα έμενε τρεις συνεχόμενες μέρες στο ίδιο σπίτι, που έτρωγε πάντα στο πόδι, αν είχε βέβαια να φάει", χάνει την κόρη της τη Φανούλα, όταν μετά από προδοσία, συλλαμβάνεται από ταγματασφαλίτες.
Η Αριάδνη Κωνσταντάκη, γυναίκα αξιωματικού του στρατού που θεωρείται αγνοούμενος, χάνει την κόρη της Κατερίνα, το Δεκέμβρη.
Μπλέκονται και οι τρεις σ' έναν αγώνα που δεν διάλεξαν. Αγώνας που κατέληξε σε κείνο τον μαύρο Δεκέμβρη. "Το τίμημα για την ένοπλη σύρραξη των ημερών εκείνων που έμειναν στην ιστορία σαν Δεκεμβριανά, ήταν δεκάδες χιλιάδες νεκροί και τραυματίες, καθώς και η καταστροφή τόσο από δυναμιτιστές του ΕΛΑΣ που γκρέμιζαν αδιάκριτα τα σπίτια για να στήσουν οδοφράγματα, όσο κι από το πυροβολικό των Άγγλων που βομβάρδιζε επίσης αδιάκριτα όπου υποπτευόταν την ύπαρξη ελεύθερων σκοπευτών. Από τις κυβερνητικές δυνάμεις 3.500 στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους και περίπου 3.000 μαχητές του ΕΛΑΣ. Οι νεκροί ανάμεσα στους αμάχους είναι αδύνατο να υπολογιστούν. Περίπου 50.000 άνθρωποι όμως, στην πλειοψηφία τους γέροι και γυναικόπαιδα, σύρθηκαν από τον ΕΛΑΣ στην ομηρία υπό δύσκολες συνθήκες. Πολλοί από αυτούς δε γύρισαν ποτέ πίσω. Από την άλλη μεριά οι εκτελέσεις έγιναν σύνηθες φαινόμενο και πρακτική των κυβερνητικών δυνάμεων. Εκείνες τις 33 μέρες, η πατρίδα λαβώθηκε απ' όλους και θρήνησε για όλους. Κι όλα αυτά, δυστυχώς, ήταν μόνο προάγγελος όσων θα συνέβαιναν τα επόμενα πέντε χρόνια". Οι γυναίκες πέρασαν "δια πυρός και σιδήρου" ψάχνοντας να βρουν η κάθε μια το παιδί της. Κάποιες θα τα καταφέρουν, κάποιες όχι.
Δεν θα διστάσω να πω ότι το βιβλίο, μου στέρησε...ώρες ύπνου! Μου χάρισε όμως ώρες αναγνωστικής απόλαυσης. Ο μύθος του είναι τόσο "δυνατός" που με δυσκολία το άφηνα από τα χέρια μου. Περιλαμβάνει επίσης πολλά στοιχεία Ιστορίας, κάποια από τα οποία υπήρξαν για μένα ιδιαίτερα διαφωτιστικά και με βοήθησαν να ξεκαθαρίσω κάποια "σκοτεινά" σημεία, επειδή το βιβλίο ξεπερνά τη μονομέρεια, το φανατισμό και τη μισαλλοδοξία που διακρίνουν πολλά απ' όσα αναφέρονται στη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο. Για να αντληθούν τα στοιχεία αυτά, ο συγγραφέας-όπως μου είπε σε συζήτηση που είχαμε πρόσφατα-έκανε κοπιώδη έρευνα και συνομίλησε με ανθρώπους που έζησαν τα γεγονότα. Κι όπως μου εκμυστηρεύτηκε αυτό που τον εντυπωσίασε είναι το γεγονός πως οι "θύτες", δηλ. τα στελέχη και των δύο αντιμαχόμενων παρατάξεων δε δίστασαν να μιλήσουν και να υπερασπιστούν τις τότε επιλογές τους, ενώ αντίθετα τα "θύματα", δηλ. οι άμαχοι που βρέθηκαν σε λάθος τόπο τη λάθος στιγμή, δε θέλησαν να μιλήσουν.
Το βιβλίο κρατάει τις ισορροπίες που οφείλει να κρατήσει και δε χαρίζεται σε κανένα. Αποδίδει στον καθένα ότι του αναλογεί και δε διστάζει να πει κάποια πράγματα με τ' όνομά τους, όσο κι αν δυσαρεστούν. Ένα βιβλίο που αξίζει την προσοχή μας και πρέπει να διαβαστεί απ' όλους.
Θα περιμένουμε με αγωνία το δεύτερο μέρος, το οποίο όμως μου αποκάλυψε ο συγγραφέας θα διαδραματίζεται κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα και το οποίο αναμένεται να κυκλοφορήσει τον Οκτώβριο.
Ο Θοδωρής Παπαθεοδώρου, γεννήθηκε στα Δίκαια του Έβρου και κατοικεί στην Αθήνα. Έχει δημοσιεύσει μέχρι σήμερα έξι μυθιστορήματα ενηλίκων, ένα νεανικό μυθιστόρημα και δύο βιβλία για παιδιά πρώτης σχολικής ηλικίας. Ασχολείται επίσης με τη συγγραφή σεναρίων και θεατρικών έργων. Κάποια από τα βιβλία του έχουν κερδίσει σημαντικά βραβεία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου