31 Δεκ 2019

ΤΟ ΦΩΣ ΟΤΑΝ ΜΕΤΑΦΥΤΕΥΕΤΑΙ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΜΑΚΡΟΓΙΩΡΓΟΥ
Εκδόσεις ΒΑΚΧΙΚΟΝ
Σελ. 69, Οκτώβριος 2019

     Κλείνουμε τις παρουσιάσεις βιβλίων του 2019, με την παρουσίαση του δεύτερου βιβλίου της συγγραφέως, ποιήτριας, αλλά και φωτογράφου Γ. Μακρογιώργου. Είναι μια ποιητική-φωτογραφική συλλογή, που κυκλοφόρησε πριν από δύο περίπου μήνες.
     Η συλλογή της πολυτάλαντης Γεωργίας, περιλαμβάνει τριάντα τέσσερα εξαιρετικής ευαισθησίας και ρυθμού ποιήματα, τα οποία δεν εξαντλούν τη δυναμική τους στην πρώτη ανάγνωση. «Απαιτούν» από τον αναγνώστη, αλλά και τον «υποχρεώνουν», να επιστρέφει ξανά και ξανά, να τα διαβάζει και να ανακαλύπτει κάθε φορά και κάτι διαφορετικό. Το λέω εκ προσωπικής πείρας, αφού στο λίγο χρόνο που έχω το βιβλίο στα χέρια μου, το έχω στο γραφείο μου και το φυλλομετρώ συχνά, κάνοντας στάσεις περισσότερες σε κάποια ποιήματα και λιγότερες σε κάποια άλλα.
     Τη συλλογή συμπληρώνουν είκοσι τέσσερις (+1 στο εξώφυλλο) φωτογραφίες, που απεικονίζουν κάποια αστικά τοπία, αλλά κυρίως τη φύση και τη θάλασσα που απ’ ότι φαίνεται αγαπάει πολύ η ποιήτρια, αλλά και που αποτελεί πηγή έμπνευσης γι’ αυτήν.
     Σας παραθέτω δύο από τα ποιήματα της συλλογής που μου άρεσαν περισσότερο.

ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟ ΣΗΜΑΔΙ

Αυτή κι αυτός
με τριαντάφυλλο σημάδι
στο μπράτσο
κλεμμένο από τον ίδιο κήπο
πριν τη γέννα
τυχαία καθισμένοι
δίπλα σε συναυλία
με τα μπράτσα γυμνά
ν’ αγγίζονται
και τις φωνές να σμίγουν
για μια στιγμή
τα μπουμπούκια τους
άνοιξαν ευωδιαστά
κοιτάχτηκαν
όμως τυχαία πάλι

δεν ξανασυναντήθηκαν

ΚΑΜΗΛΑ

Ανεβαίνω το βουνό
ιδρώνοντας.
Ανοίγω τον σάκο τον βαρύ,
στρώνω
καρό τραπεζομάντηλο.
Καταβροχθίζω «στιγμές μαζί».
Καμήλα αν ήμουν
θ’ αποθήκευα στη ράχη
αποθέματα.


ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ

26 Δεκ 2019

Ο ΧΑΡΤΙΝΟΣ ΚΥΚΝΟΣ

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΧΛΩΡΟΚΩΣΤΑ
Εκδόσεις ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ
Σελ. 205, Μάρτιος 2018

     Το εξαιρετικό βιβλίο που θα μας απασχολήσει σήμερα, δεν είναι καινούριο. Κυκλοφόρησε πριν από περίπου δύο χρόνια και είναι γραμμένο από την Κ. Χλωροκώστα, η οποία έκανε σπουδές Κοινωνικών και Συμπεριφορικών Επιστημών με εξειδίκευση στην Ψυχολογία. Εργάστηκε-με διάφορες ιδιότητες-σε οίκους ευγηρίας και ψυχιατρικές κλινικές στην Ελλάδα και το εξωτερικό και για δεκαέξι χρόνια στο ΚΕΘΕΑ. Τις εμπειρίες της από αυτή τη σταδιοδρομία και κυρίως από τους ανθρώπους τους οποίους συνάντησε, περιγράφει στα διηγήματα του βιβλίου της. «Άνθρωποι ιδιαίτεροι, όπως όλοι μας. Άνθρωποι που οι δρόμοι μας διασταυρώθηκαν τόσο λίγο, σε οίκους ευγηρίας, σε ψυχιατρικές πτέρυγες, σε νοσοκομεία και κέντρα ημέρας, σε κέντρα θεραπείας ή κέντρα αποκατάστασης. Με μάτια γεμάτα ελπίδα να παλεύουν με τη λήθη και την πραγματικότητά τους. Συνδεδεμένοι σε έναν παράδεισο και μια κόλαση μαζί. Όλοι είχαν ένα κοινό. Ζούσαν για πολύ καιρό απομονωμένοι από την πραγματικότητα της ζωής […] Άνθρωποι σπασμένοι. Ραγισμένοι. Μόνοι. Γενναίοι και πολεμιστές μέχρι τέλους, καθώς ένιωθα ως τα κατάβαθα της ψυχής μου την αντίσταση και τη δίψα τους. Τη δίψα τους για ζωή!».
     Μας μιλάει για την λαλίστατη κατά τα  λοιπά Άλις, τρόφιμο οίκου ευγηρίας, που χρειάστηκε μέρες σιωπής και περίσκεψης, για να απαντήσει στην ερώτηση, αν αγάπησε τον άντρα της.
     Για τον Αντώνη, που λίγο καιρό μετά την προσπάθεια που έκανε σε θεραπευτική κοινότητα, «τον βρήκαν σε ένα υγρό σοκάκι ένα χειμωνιάτικο βράδυ, πεταμένο σαν σκουπίδι. Ένα μεγάλο, δυνατό σώμα, που έλιωσε από την πρέζα και μαζί έσβησε το λαμπρό μυαλό κι εκείνο το παιχνιδιάρικο βλέμμα του».
     Για τη Σάρα, μια κοπέλα που αφού της «έψησε το ψάρι στα χείλη», στη συνέχεια της χάρισε την άδολη αγνή αγάπη της.
     Για τον Μπέρναρντ, τον ήρωα της απόβασης στη Νορμανδία, που έχοντας χάσει μετά από εγκεφαλικό την ικανότητα του βαδίσματος και της ομιλίας, είχε γίνει εξαιρετικά δύστροπος και ζούσε σε οίκο ευγηρίας. Δίδαξε όμως στη συγγραφέα κάτι σημαντικό. «Να σταματώ το χρόνο που τρέχει και να στέκομαι για να ακούσω κάποιον, να τον κοιτάξω βαθιά, γιατί η ιστορία από την οποία έχει βγει θα κουβαλά μέσα της κάτι το συγκλονιστικό. Γιατί η ιστορία κάθε ανθρώπου είναι συγκλονιστική, όπως και ο ίδιος άλλωστε».
     Για την 32χρονη πανέμορφη Λιν, που όμως είχε συναισθηματική αντίληψη νηπίου και την υπέροχη σχέση που είχε με την κυρία Έμα, τη μητέρα της.
     Για τον Κώστα στο κέντρο απεξάρτησης, που τα φώτα της πόλης του έκαναν κακό, όπως έλεγε ο ίδιος. «Τα φώτα της πόλης που τον πλάνεψαν και τον έκαναν να γυρίσει πίσω στο ψεύτικο φως τους. Στις πλάνες υποσχέσεις τους». Όμως ο Κώστας έκανε την επιλογή του. Διάλεξε ν’ ανήκει στους ζωντανούς.
     Για την Ινδή Ραμί, υπεύθυνη βάρδιας σε ψυχιατρική πτέρυγα, που μια νύχτα, της άνοιξε την καρδιά της, της δίδαξε με τον τρόπο της πολλά και της χάρισε ένα δώρο, που έκανε με τα ίδια της τα χέρια. «Ήταν ένας τέλειος μικρός κύκνος. Φτιαγμένος από χαρτί και υπέροχα απλός».
     Τον Στίβεν, που η χρόνια κατάχρηση ψυχοφαρμάκων, τον οδηγεί σε περιστατικά ψυχωτικών κρίσεων, που τον έκαναν να γίνεται βίαιος κι επικίνδυνος για τον εαυτό του και για τους άλλους.
     Για αυτούς και όλους τους άλλους που γνώρισε στη διάρκεια της πορείας της, μέσα σε ιδρύματα κάθε είδους, έγραψε με ευαισθησία αυτό το βιβλίο που ξεχειλίζει από τρυφερότητα και αγάπη για τους ανθρώπους «που γεννήθηκαν ιδιαίτεροι» κι έχουν να παλέψουν με τα φαντάσματα του μυαλού τους.

21 Δεκ 2019

ΠΙΚΡΟ ΓΑΛΑ

ΜΕΝΙΟΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ
Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ
Σελ. 479, Οκτώβριος 2019

     Μια αληθινή ιστορία αφηγείται στο δέκατο έκτο βιβλίο του με τίτλο «Πικρό Γάλα», ο γνωστός δημοσιογράφος, αθλητικογράφος και συγγραφέας Μένιος Σακελλαρόπουλος.
     Είναι η ιστορία του Φώτη Ραπακούση, του ιδρυτή του Μουσείου Αλή Πασά και Επαναστατικής Περιόδου, που βρίσκεται στο Νησί της λίμνης Παμβώτιδας στα Ιωάννινα. «Εκείνος-ο Φώτης Ραπακούσης-το έστησε από το μηδέν, ξόδεψε την περιουσία του για να αγοράσει σε δημοπρασίες τα πολύτιμα αντικείμενα εκείνης της περιόδου, εκείνος οραματίστηκε αυτό το μουσείο για τους Γιαννιώτες, τους υπόλοιπους Ηπειρώτες και όλους τους Έλληνες, εκείνος πληρώνει ενοίκιο στη μητρόπολη και στον δήμο, εκείνος ανέλαβε να φωτίσει την Ιστορία. Τα κειμήλια δε μιλάνε απλώς, ουρλιάζουν…».
     Ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου και ο Ραπακούσης γνωρίστηκαν όταν ο δεύτερος του τηλεφώνησε για να τον ευχαριστήσει για ένα επαινετικό (διθυραμβικό είναι η πιο σωστή λέξη) κείμενο που έγραψε για το Μουσείο που επισκέφτηκε όταν βρέθηκε στα Γιάννινα.  Έκτοτε διατήρησαν επαφή. «Ξεκίνησε να μου στέλνει στο facebook διάφορα νέα αποκτήματα του μουσείου του, μέχρι που ένα μεσημέρι έστειλε ένα κείμενο που με συγκλόνισε και με έκανε να παρατήσω τη δουλειά μου στη μέση». Το κείμενο αυτό, ήταν μια «περίληψη» της δύσκολης πορείας του στη ζωή. Ο Μ. Σακελλαρόπουλος, με το οξυμένο συγγραφικό και δημοσιογραφικό ένστικτο που διαθέτει, αντιλήφθηκε ότι είχε μπροστά του μια ιστορία με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και αποφάσισε να την καταγράψει. Για το λόγο αυτό ταξίδεψε στα Γιάννινα για μια ακόμη φορά. «Μιλούσαμε κάπου οκτώ ώρες (!) στη λίμνη, αυτή που σημάδεψε τη ζωή του. Εκεί είχε κερδίσει το πρώτο του δίφραγκο. Κι αργά το βράδυ, κοφτός, δίχως να σηκώνει αντίρρηση, μου ανακοίνωσε. «Κοιμήσου καλά κι αύριο πρωί-πρωί φεύγουμε για το Αηδονοχώρι. Εκεί θα μάθεις τα υπόλοιπα…». Ο νέος μαραθώνιος κράτησε… τρείς μέρες. Τόσες χρειάστηκαν για να φτάσω στα τρίσβαθα της πονεμένης ψυχής του. Μιλούσε και σκούπιζε τα δάκρυά του, θύμωνε, οργιζόταν, έπιανε από νευρικότητα το κεφάλι του. Κι όταν «μπούκωνε» κατέβαζε ένα τσιπουράκι για να ξεφρακάρει το στόμα, να γλιστρήσουν οι λέξεις».
     Ο Φώτης Ραπακούσης, γεννήθηκε στο Αηδονοχώρι της Ηπείρου. Έχασε τον πατέρα του από έκρηξη νάρκης όταν ήταν πολύ μικρός, λίγο μετά τη λήξη του εμφυλίου. Η χήρα μητέρα του, μη έχοντας κανέναν πόρο, δεν μπορούσε να αναθρέψει τα δύο παιδιά της. «Η χήρα έψαχνε λύσεις στο μυαλό της, σκέφτηκε να πουλήσει και το σπίτι αλλά δεν το έπαιρνε κανένας […] “Κανένας δεν με καταλαβαίνει πάτερ. Όταν ψάχνω για να τα ταΐσω και έχω ελάχιστα πράγματα να τους δώσω, μπορεί και τίποτα, δε με καταλαβαίνει κανείς, συγχώρα με. Κι έχω κάτι στο μυαλό, για να σωθούν τα παιδιά”». Αυτό που είχε στο μυαλό, ήταν να τα στείλει στις παιδουπόλεις που είχε ιδρύσει η Φρειδερίκη. Ο μεγάλος αδελφός, ο Σπύρος στους Φιλιάτες. Ο μικρός, ο Φώτης στο Ζηρό Φιλιππιάδας. Ο Σπύρος, πιο ευπροσάρμοστος, μπήκε στο «κλίμα» του ιδρύματος αμέσως. Ο Φώτης όμως, μετατράπηκε σε αγρίμι. Η σκληρή πειθαρχία, οι τιμωρίες, η αυθαιρεσία του προσωπικού, τον έκαναν να εμφανίσει τον πιο ατίθασο εαυτό του. Η διοίκηση, μετά από μια άγρια συμπλοκή στην οποία ήταν πρωταγωνιστής, αποφάσισε να τον στείλει σε ανάλογο ίδρυμα στο Ληξούρι Κεφαλονιάς, όπου θα διδάσκονταν και μια τέχνη. «Τον πήγαν συνοδεία ως την έξοδο και δεν γύρισε να κοιτάξει πίσω ούτε μια φορά, με το βλέμμα καρφωμένο στο χώμα. «Φεύγω για πάντα… Πόσα πέρασα εδώ μέσα…» σκέφτηκε και στον νου του ήρθαν η Προκοπία, η Αυγουστία, ο Μπαγάσας-Μουστάκιας, το δέντρο με τις φτυσιές, οι ατέλειωτες αγγαρείες, το κρύο στο θάλαμο, οι προσευχές, το στρώσιμο του κρεβατιού και οι επιθεωρήσεις, τα τραγούδια για τη μητέρα-βασίλισσα…».
     Όμως, ούτε κι εκεί άντεξε για πολύ. Δεν μπορούσε να ανεχτεί την αδικία και την κακή συμπεριφορά. Κι όταν την αντίκρισε, αντέδρασε βίαια. Ακολούθησε νέα μεταφορά. Αυτή τη φορά στα Γιάννενα, για να είναι πιο κοντά στο χωριό του. Όπου με τη βοήθεια κάποιων ανθρώπων που του φέρθηκαν σαν τον πατέρα που ποτέ δεν γνώρισε και με σκληρό αγώνα, μπόρεσε να βάλει μια τάξη στη ζωή του και να φτάσει στις μέρες μας, να είναι ισότιμος συνομιλητής Προέδρων της Δημοκρατίας.
     Η ιδιαίτερη ζωή του Φώτη Ραπακούση, σε συνδυασμό με τον εξαιρετικό τρόπο γραφής του Μένιου Σακελλαρόπουλου που αποδίδει με ακρίβεια τις ψυχικές διακυμάνσεις του Φώτη από τότε που μικρό παιδί «ρίχνονταν» στο αφιλόξενο περιβάλλον του ιδρύματος μέχρι που ενήλικας πια, πήρε τη ζωή του στα χέρια του, αλλά και το αναπάντεχο φινάλε, κάνουν το βιβλίο μοναδικό. Θα συγκινήσει και θα συγκλονίσει και τον πιο απαιτητικό αναγνώστη.

17 Δεκ 2019

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ

ΠΑΝΤΕΛΗΣ Φ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ
Εκδόσεις Ι. ΣΙΔΕΡΗ
Σελ. 406, Μάιος 2019

     Σε έναν τρομακτικό κίνδυνο που απειλεί τη Γη και την ανθρώπινη φυλή και του οποίου το μέγεθος ο μέσος άνθρωπος αδυνατεί να αντιληφθεί στην ολότητά του, αναφέρεται το βιβλίο του διδάκτορα της πυρηνικής φυσικής του πανεπιστημίου της Βιέννης Π. Οικονόμου που έχει τίτλο «Παγκόσμια Πυρηνική Απειλή».
     Ο συγγραφέας υπήρξε για πολλά χρόνια ανώτερο στέλεχος του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας. Ανήκε στο σώμα των επιθεωρητών μη διασποράς πυρηνικών όπλων και είναι εμπειρογνώμονας αντιμετώπισης της πυρηνικής τρομοκρατίας. Στα πλαίσια των καθηκόντων του, επισκέφθηκε πενήντα χώρες, εγκαταστάσεις πυρηνικών αντιδραστήρων και χώρους φύλαξης πυρηνικών όπλων και μπορούμε να πούμε χωρίς αμφιβολία, ότι έχει εξαιρετική και σε βάθος γνώση του θέματος «κίνδυνοι από τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας». «Στο παρόν μου πόνημα καταθέτω κάποιες γνώσεις και εμπειρίες που απέκτησα, αλλά και απόψεις που διαμόρφωσα στο μεγάλο ανά την υφήλιο επαγγελματικό μου περιδιάβασμα. Ελπίζω να είναι ενδιαφέρουσες για τον αναγνώστη και χρήσιμες για τη χώρα. Στόχος μου, η ενημέρωση των πολλών και η εγρήγορση όσων γνωρίζουν. Είναι πεποίθησή μου ότι το θέμα αφορά στη μέγιστη απειλή για την ανθρωπότητα».
     Η χρήση πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς, που «αναγνωρίζεται διεθνώς ως μια αποκλειστικά εθνική επιλογή», ενέχει μεγάλους κινδύνους. Ένα ατύχημα σε μια εγκατάσταση αντιδραστήρων, μπορεί να προκαλέσει άμεσα θανάτους, από εκρήξεις, πυρκαγιά, έκκληση μεγάλης ποσότητας ραδιενέργειας. Δεν μπορούν όμως να υπολογιστούν, οι επιπτώσεις που θα υπάρξουν μακροπρόθεσμα στο περιβάλλον και στον άνθρωπο. Κι επειδή η ραδιενέργεια έχει την … κακή τάση να μην υπολογίζει σύνορα και να κινείται ελεύθερα στην ατμόσφαιρα, μπορεί να μολυνθούν περιοχές και ολόκληρες χώρες, μακριά από την περιοχή του συμβάντος. Το ατύχημα του Τσερνομπίλ τον Απρίλιο του 1986, αποτελεί κορυφαίο παράδειγμα, αφού η μόλυνση επεκτάθηκε σε όλη σχεδόν την Ευρώπη και σε περιοχές της Ασίας. Όσο η επιστημονική γνώση και έρευνα προχωρά, η χρήση για ειρηνικούς σκοπούς μπορεί να γίνει ασφαλέστερη. Με αυστηρούς ελέγχους, μπορεί τα ατυχήματα να αποφευχθούν, χωρίς όμως να αποκλειστούν, αφού οι αστάθμητοι παράγοντες πάντα υπάρχουν, για να μας θυμίζουν την ύπαρξη του «τέρατος».  
     Εκεί όμως που η κατάσταση μπορεί να γίνει ανεξέλεγκτη είναι στον τομέα των πυρηνικών όπλων. «Το κορυφαίο ανθρώπινο φονικό δημιούργημα, τα πυρηνικά όπλα, αποτελούν τη μέγιστη ανθρώπινη απειλή κατά της ανθρωπότητας». Σήμερα, με βάση συμφωνίες και διεθνείς συνθήκες, πέντε χώρες (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Μεγ. Βρετανία, Γαλλία) κατέχουν «νόμιμα» πυρηνικά όπλα. Υπάρχουν και τρεις χώρες (Ινδία, Πακιστάν, Βορ. Κορέα), που κατέχουν αντίστοιχα όπλα «παράνομα», ενώ το Ισραήλ, δεν επιβεβαιώνει αλλά ούτε και διαψεύδει δημοσιεύματα που το φέρουν να έχει ατομικές βόμβες. «Στα πυρηνικά οπλοστάσια των εννέα χωρών που αναφέρθηκαν υπάρχουν σήμερα περίπου 15.000 πυρηνικές βόμβες, αρκετές για να ερημώσουν πολλαπλές φορές τον πλανήτη μας, εξαφανίζοντας κάθε ίχνος ζωής...». Όπως καταλαβαίνει κανείς, αρκεί ένας «ασταθής» ηγέτης, μια λανθασμένη εκτίμηση μιας κατάστασης (αν μια χώρα θεωρήσει ότι απειλείται από πυρηνική επίθεση, ο χρόνος απάντησης είναι λίγα λεπτά, οπότε δεν υπάρχει χρόνος για οποιαδήποτε διαπραγμάτευση ή διευκρίνιση), ή ένα ανθρώπινο λάθος (που θα είναι το τελευταίο λάθος που θα κάνει άνθρωπος επί της Γης), για να ξεσπάσει ο όλεθρος. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο, θα εξαφανιστεί κάθε ίχνος ζωής και η Γη θα καταλήξει ένας έρημος κι «εχθρικός» πλανήτης. Χαρακτηριστικό του πόσο εύκολο να γίνει το λάθος από έναν «ασταθή» ηγέτη, είναι το πιο κάτω περιστατικό του Απριλίου του 1969. «…όταν η Βόρεια Κορέα κατέρριψε ένα αμερικανικό κατασκοπευτικό αεροπλάνο πάνω από τη θάλασσα της Ιαπωνίας, ο νεοεκλεγείς τότε Πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον, έδωσε έξω φρενών, τη διαταγή να τεθεί σε ετοιμότητα αμερικανικό πολεμικό αεροπλάνο για να βομβαρδίσει αεροδρόμιο της Βόρειας Κορέας με πυρηνική βόμβα 330 κιλοτόνων. Τότε, ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ, πήρε τηλέφωνο κι έπεισε τον αρμόδιο στρατιωτικό διοικητή, να μην εκτελέσει τη διαταγή του Προέδρου μέχρι το επόμενο πρωί, όταν πλέον ο Πρόεδρος Νίξον θα ξυπνούσε ξεμέθυστος»!!!
     Όλα τα παραπάνω, μας τα αναλύει ενδελεχώς ο Δρ. Π. Οικονόμου στα δέκα κεφάλαια του βιβλίου. Εξηγεί ποιες είναι οι Διεθνείς Συμβάσεις και θεσμοί που μπορούν με τους ελέγχους που κάνουν, να παρέχουν κάποια προστασία. Γράφει για τις μεγάλες πυρηνικές κρίσεις που έγιναν μέχρι σήμερα και τα αποτελέσματα που παρήχθησαν. Αφιερώνει ειδικό κεφάλαιο στις χώρες που προτίθενται να αποκτήσουν πυρηνική ενέργεια (όπως η γειτονική Τουρκία). Ένα άλλο στα πυρηνικά ατυχήματα, καθώς και κεφάλαια στα οποία εξετάζονται αναλυτικά οι πέντε (+ 4) χώρες που έχουν πυρηνικά όπλα. Ένα ολόκληρο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στην Ελλάδα, η οποία δεν έχει πυρηνικά, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν κινδυνεύει από ατυχήματα σε γειτονικές χώρες, κι επισημαίνει κάτι πολύ σημαντικό: «Η Ελλάδα δεν διαθέτει, ούτε δυστυχώς ποτέ διέθετε, έναν ενιαίο στρατηγικό σχεδιασμό αντιμετώπισης εθνικών απειλών. Θα το ονόμαζα Ολιστικό Σχεδιασμό Εθνικής Ασφάλειας. Δηλαδή ένα συνεκτικό εθνικό σχέδιο για την ενίσχυση και υπεράσπιση της εθνικής της ασφάλειας έναντι όλων των μεγάλων απειλών σε βάθος χρόνου […] Ένα σχέδιο που θα ήταν σωτήριο σημείο αναφοράς της ηγεσίας της, σε στιγμές κρίσιμων εθνικών αποφάσεων». Τέλος, στο δέκατο κεφάλαιο συνοψίζει τις διαπιστώσεις και τα συμπεράσματά του, ενώ κάνει έκκληση στον απανταχού της Γης επιστημονικό κόσμο, να αναλάβει πρωτοβουλίες που θα οδηγήσουν προς την κατεύθυνση του πυρηνικού αφοπλισμού. «Μια παρόμοια στάση του επιστημονικού κόσμου θα είναι όχι μόνο η μεγαλύτερη ανθρωπιστική συνεισφορά, αλλά η σοφότερη πρωτοβουλία στην ιστορία του ανθρώπου. Θα διορθώσει ένα από τα μεγαλύτερα λάθη. Το λάθος που έχει προέλευση την ανθρώπινη ευφυΐα, φορέα τον παραλογισμό και κατάληξη τη μεγαλύτερη παγκόσμια απειλή[…] Οφείλουν να επανορθώσουν ένα ιστορικό λάθος που βαραίνει τον χώρο τους. Οφείλουν να τοποθετηθούν στις κοινωνίες τους με θάρρος και ειλικρίνεια υπέρ του «γενικού και πλήρους» πυρηνικού αφοπλισμού. Υπέρ της εξάλειψης της πλέον απάνθρωπης απειλής. Έχουν ιστορική υποχρέωση να το κάνουν. Ο πυρηνικός αφοπλισμός δεν είναι μια εύκολη διαδικασία. Ούτε γρήγορη, αθόρυβη και φθηνή. Πρέπει όμως να γίνει πριν…».
     Το βιβλίο, που είναι γραμμένο με απλό και κατανοητό για όλους τρόπο, περιλαμβάνει πρόλογο του καθηγητή, τ. ευρωβουλευτή Γιώργου Γραμματικάκη και επιμύθιο του πρέσβεως επί τιμή Αλέξανδρου Π. Μαλλιά.     

13 Δεκ 2019

1177 π. Χ. ΟΤΑΝ ΚΑΤΕΡΡΕΥΣΕ Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ERIC H. CLINE
Μετάφραση ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΜΑΓΟΥΛΑΣ
Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ
Σελ. 302, Ιούνιος 2019

     Έχω γράψει σε προηγούμενη παρουσίαση ότι όταν τα βιβλία Ιστορίας γράφονται από τα κατάλληλα πρόσωπα, μπορούν να γίνουν συναρπαστικά αναγνώσματα. Αυτό συμβαίνει και στο βιβλίο «1177 π. Χ. Όταν Κατέρρευσε Ο Πολιτισμός», στο οποίο ο καθηγητής Κλασικών Σπουδών και Ανθρωπολογίας Δρ E. H. Cline, αφηγείται με τον μοναδικό του τρόπο, τα όσα συνέβησαν σε μια μακρινή εποχή-που όμως ο αναγνώστης με έκπληξη θα ανακαλύψει ότι έχει μεγάλες ομοιότητες με τη σημερινή-και οδήγησαν σε αυτό, που ο καθηγητής, αποκαλεί «κατάρρευση του πολιτισμού».
     Η εποχή μεταξύ του 1600-1100 π. Χ., ονομάζεται Εποχή του Χαλκού και χωρίζεται στην Πρώιμη, Μέση και Ύστερη. Την εποχή αυτή, άκμασαν στην ανατολική Μεσόγειο και την Εγγύς Ανατολή, μεγάλοι πολιτισμοί. «Τώρα έχουμε την πλήρη εικόνα των πρωταγωνιστών: Χετταίοι, Αιγύπτιοι, Μιτάννι, Κασσίτες, Βαβυλώνιοι, Ασσύριοι, Κύπριοι, Χαναναίοι, Μινωίτες, Μυκηναίοι, άπαντες παρόντες και γνωστοί. Αλληλεπίδρασαν όλοι μεταξύ τους και θετικά και αρνητικά, κατά τους επόμενους αιώνες…».
     Οι σχέσεις που είχαν αυτοί οι λαοί μεταξύ τους, ήταν πάντα πολύ στενές, όπως αποδεικνύεται από τα «αρχεία» που βρέθηκαν είτε ως επιγραφές σε αιγυπτιακά-φαραωνικά ταφικά μνημεία, είτε σε εκατοντάδες πήλινες πλάκες που βρέθηκαν σε ανασκαφές σε διάφορες περιοχές της Εγγύς Ανατολής. Οι σχέσεις αυτές ποικίλουν. Κάποιες είναι υποτέλειας. Κάποιες είναι συμμαχικές, που επιτυγχάνονται με συνθήκες ειρήνης, κάποιες συγγενικές, που επιτυγχάνονται με βασιλικούς γάμους, αλλά κυρίως είναι εμπορικές. Εκπληκτικά μεγάλος-για τις συνθήκες της εποχής-όγκος αγαθών, μεταφέρεται διά ξηράς και διά θαλάσσης, από τη μια αυτοκρατορία στην άλλη. Το εμπόριο έχουν στα χέρια τους οι βασιλικοί οίκοι αν και κάποιοι όπως οι Αιγύπτιοι, δεν το παραδέχονται ανοικτά. Οι «ιδιώτες» που δραστηριοποιούνται στον εμπορικό τομέα, είναι λίγοι και δρουν πάντα μετά από βασιλική άδεια.
     Ξαφνικά όλα άλλαξαν! «Όλες οι χώρες και δυνάμεις της 2ης χιλιετίας π. Χ. στο Αιγαίο και την Εγγύς Ανατολή-αυτές που βρίσκονταν στο προσκήνιο κατά τη χρυσή περίοδο που ονομάζουμε σήμερα Ύστερη Εποχή του Χαλκού-παρήκμασαν και εξαφανίστηκαν είτε αμέσως ή σε λιγότερο από έναν αιώνα. Στο τέλος, ήταν σαν ο ίδιος ο πολιτισμός να σβήστηκε από το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής αυτής. Πολλά, αν όχι όλα, τα επιτεύγματα των προηγούμενων αιώνων εξαφανίστηκαν σε τεράστιες εκτάσεις, από την Ελλάδα μέχρι τη Μεσοποταμία. Μια νέα μεταβατική εποχή ξεκίνησε […] Αναμφίβολα κυριάρχησε ο τρόμος σε ολόκληρη την επικράτεια κατά τις τελευταίες μέρες αυτών των βασιλείων». Πολλά κραταιά βασίλεια κατέρρευσαν. Παλάτια και πόλεις ολόκληρες καταστράφηκαν κι ερημώθηκαν. Για να ξαναχτιστούν κάποιες από αυτές χρειάστηκε να περάσουν αιώνες, αλλά πολλές εγκαταλείφτηκαν οριστικά. Τι είχε συμβεί; Για πολλά χρόνια οι ειδικοί που ασχολήθηκαν με το θέμα, βρήκαν τον ιδανικό «αποδιοπομπαίο τράγο»: τους «Λαούς της Θάλασσας». Οι οποίοι, υποτίθεται ότι επιτέθηκαν και κατέστρεψαν όσες πόλεις βρέθηκαν στο διάβα τους. «Έφτασαν οι «Λαοί της Θάλασσας» στην Εγγύς Ανατολή ως ένας σχετικά οργανωμένος στρατός, όπως αυτός της πιο πειθαρχημένης Σταυροφορίας, που ήταν αφοσιωμένος στην κατάκτηση των Αγίων Τόπων κατά τον Μεσαίωνα; Ήταν μια ομάδα λαφυραγωγών με χαλαρή ή κακή οργάνωση όπως οι Βίκινγκς μιας κατοπινής εποχής; Ή μήπως ήταν πρόσφυγες που έφυγαν για να γλιτώσουν από μια καταστροφή ψάχνοντας νέα εδάφη; Διότι από όλα αυτά που ξέρουμε, η αλήθεια θα μπορούσε να είναι ένας συνδυασμός όλων αυτών ή και τίποτε από τα παραπάνω». Νεώτερα ευρήματα δείχνουν ότι «μάλλον τους προσδίδουμε μεγαλύτερη αναγνώριση απ’ ότι αξίζουν».
     Ο Δρ Cline, έχει τη δική του θεωρία για να εξηγήσει τις καταστροφές. Πριν φτάσει όμως στην παρουσίαση της θεωρίας του, μας κάνει μια εκπληκτική «ξενάγηση» στο χώρο και το χρόνο. Μας συστήνει τους πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στην ανατολική Μεσόγειο και την Εγγύς Ανατολή και αναδεικνύει τις ομοιότητες εκείνης της εποχής με τη σημερινή. Με την τεράστια ευρυμάθειά του, αλλά και τον εκπληκτικό τρόπο γραφής, καταφέρνει να μετατρέψει ένα έργο που θα μπορούσε να είναι μια βαρετή παράθεση ονομάτων και ημερομηνιών σε συναρπαστικό ανάγνωσμα, αλλά και δίνει ένα έργο, που μπορεί να είναι απόλυτα κατανοητό, ακόμη και από τον πλέον αδαή, χωρίς να χάνει την επιστημονική του αξία.
     Το βιβλίο, που δεν πρέπει να λείπει από καμία βιβλιοθήκη που θέλει να διεκδικεί τον τίτλο της σοβαρής κι ενημερωμένης, είναι γραμμένο σαν… θεατρικό έργο. «…προβάλλω εδώ την ιστορία (ή μάλλον τις ιστορίες) της Ύστερης Εποχής του Χαλκού σαν ένα θεατρικό σε τέσσερις πράξεις, με κατάλληλη αφήγηση και αναδρομές, ώστε να σκιαγραφήσω τα αναγκαία συμφραζόμενα για την παρουσίαση των πιο σημαντικών παικτών, όπως εμφανίστηκαν στο παγκόσμιο προσκήνιο και κατόπιν αποχώρησαν».
     Το βιβλίο συμπληρώνεται από κατάλογο με «τα πρόσωπα του δράματος», εκτενέστατη βιβλιογραφία και ευρετήριο ονομάτων.  

9 Δεκ 2019

Ο ΛΥΚΟΣ ΤΗΣ ΣΤΑΖΙ

DAVID YOUNG
Μετάφραση ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΧΡΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ
Σελ. 406, Ιούνιος 2019

     Μετά το μυθιστόρημα του, «Το Παιδί Της Στάζι» που σημείωσε αξιόλογη επιτυχία, ο D. Young επιστρέφει με ένα ακόμη ιστορικό-αστυνομικό μυθιστόρημα. Εκτυλίσσεται και πάλι στην Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας όπως ήταν το επίσημο όνομα, της ανατολικής Γερμανίας. Πρωταγωνιστεί και πάλι η υπαστυνόμος της αστυνομίας Κάριν Μίλερ, που «αν και ντετέκτιβ του τμήματος ανθρωποκτονιών, εργάζεται στο εγκληματολογικό».
     Η Χάλε Νόιστατ, είναι μια νεόδμητη πόλη, στα νότια της ανατολικής Γερμανίας, κοντά στη Λειψία. Αποτελείται από μεγάλες πολυκατοικίες, οι οποίες χτίστηκαν για να στεγάσουν τους εργαζόμενους στα κοντινά εργοστάσια χημικών.
     Σ’ αυτή την πόλη, που θεωρείται ότι είναι επίτευγμα, είναι το καμάρι του καθεστώτος και υποτίθεται ότι έχει μηδενική εγκληματικότητα, τον Ιούλιο του 1975, σημειώνεται μια απαγωγή! Δίδυμα βρέφη, που γεννήθηκαν πρόωρα και χρειάστηκε να παραμείνουν σε μονάδα νεογνών για παρακολούθηση, εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς, από τα κρεβάτια τους. Η υπαστυνόμος Μίλερ, καλείται από το Βερολίνο να συνδράμει τους αστυνομικούς της πόλης και να λύσει τη  υπόθεση. Είναι μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να αποκαταστήσει την φήμη της, που «τραυματίστηκε» σοβαρά σε προηγούμενη υπόθεση. «Θέλουν τη βοήθεια μιας γυναίκας αστυνομικού. Αναφέρθηκε το όνομά σου. Θα είναι μια ευκαιρία να επιστρέψεις στη δράση, Κάριν». Όταν φτάνει με τον βοηθό της στην πόλη, βρίσκεται μπροστά σε δυσάρεστες εκπλήξεις, αφού την ενημερώνουν ότι «Δεν πρόκειται για απλή υπόθεση εξαφάνισης. Ένα από τα μωρά έχει βρεθεί. Νεκρό. Και όχι από φυσικά αίτια. Είναι έρευνα για φόνο». Ακόμα, σύμφωνα με εντολές του τοπικού παραρτήματος της Στάζι, θα πρέπει η έρευνα να γίνει με τη μέγιστη μυστικότητα και διακριτικότητα, για να μην διαταραχτεί η ζωή στην πόλη και να μην προκληθεί πανικός. «Αυτό που θέλω να επισημάνω είναι ότι πρόκειται για μια ευαίσθητη έρευνα. Η Χάλε-Νόιστατ, είναι πολύ σημαντική για τη Δημοκρατία. Θέλουμε οι άνθρωποι να θέλουν να ζήσουν εδώ, να θέλουν να δουλέψουν εδώ. Συνεπώς παρότι θέλουμε να βρούμε το δολοφόνο ή τους δολοφόνους,όσο πιο γρήγορα γίνεται, πρέπει να το κάνουμε διακριτικά. Δεν θέλουμε να ανησυχήσουμε τον κόσμο».
     Τα στοιχεία είναι ελάχιστα και η Μίλερ με τη βοήθεια των ανδρών της τοπικής αστυνομικής δύναμης, ρίχνεται στην αναζήτηση τόσο του απαχθέντος βρέφους, όσο και του δολοφόνου. Ξέρει ότι ο χρόνος, όπως σε κάθε υπόθεση απαγωγής, κυλάει εναντίον της. Κάθε ώρα που περνά, την απομακρύνει από το στόχο της. Οι περιορισμοί που έχει θέσει η Στάζι και δυσκολεύουν την έρευνα, της είναι ακατανόητοι. «Σίγουρα υπήρχε κάτι άλλο πίσω από την πανταχού παρούσα ανάγκη για μυστικότητα, κάτι που ήταν αποφασισμένη να το ανακαλύψει». Μέχρι που έρχονται γεγονότα κι εξελίξεις που θα στρέψουν τις έρευνες σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση…
     Ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα, με έναν εξαιρετικά δομημένο χαρακτήρα και μοναδική απόδοση του κλειστοφοβικού κλίματος της χώρας, μέσα στο οποίο πρέπει να δράσει η Μίλερ, κάτω από άγρυπνο μάτι της τρομερής και φοβερής Στάζι.      

4 Δεκ 2019

ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΚΟΛΤΣΟΣ

     Γεννήθηκε το 1945 στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος της Νομικής Σχολής Αθηνών. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Διοίκηση Επιχειρήσεων. Εργάστηκε στον τραπεζικό τομέα στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
     Έργα του: «Η Αφιέρωση» (2016, Μεταίχμιο), «Οδηγός Φόνων» (2019, Μεταίχμιο). Συμμετοχές σε συλλογικά έργα: «Το Τελευταίο Ταξίδι» (2009, Μεταίχμιο), «Είσοδος Κινδύνου» (2011, Μεταίχμιο), «Η Επιστροφή Του Αστυνόμου Μπέκα» (2012, Καστανιώτης), «Σκοτεινές Υποθέσεις» (2018, Κύφαντα). 

Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης για το βιβλίο σας “Οδηγός Φόνων”;
   Θα έλεγα πως επρόκειτο για μία διπλή έμπνευση. Το σημείο εκκίνησης ήταν …μία φράση: «Εσύ και ο Καπαμπλάνκα», από την ακροτελεύτια πρόταση του Philip Marlowe, εμβληματικού ήρωα του Raymond Chandler, στο “Το ψηλό παράθυρο” (“The high window”). Θέλησα έναν μύθο που να κατέληγε σε αυτήν τη φράση. Ακούγεται εκκεντρικό, αλλά θα ήταν αναληθές αν “πρότεινα” ένα άλλο σημείο εκκίνησης. Και στις προθέσεις μου ήταν ο “διπλός μύθος”: Μία ιστορία μέσα στην ιστορία, όχι με την έννοια του παράλληλου μύθου, αλλά με αυτήν της συνάφειας δύο διαδρομών, όπου η μία να περιέχει την άλλη, η μία να υποδεικνύει την άλλη.
Θέλετε να μεταφέρετε κάποιο μήνυμα με αυτό το βιβλίο και ποιο είναι αυτό;
   Θα ήταν ανακριβές να αναφέρω πως ο “Οδηγός φόνων” γράφτηκε για να μεταφέρει κάποιο μήνυμα, ή ότι εκφράζει κάποια πρόθεση μηνύματος. Ήταν περισσότερο η επιθυμία να δείξω - μέσω της σκιαγραφίας των χαρακτήρων - τη συμπεριφορά των προσώπων, υπό συνθήκες πίεσης, φυσικής και ψυχολογικής. Επιθυμία μάλλον κοινότοπη, δεδομένου ότι το “αστυνομικό” αφήγημα - και αυτό ανεξαρτήτως Σχολής - εκκινεί και καταλήγει στην ανθρώπινη συμπεριφορά υπό καθεστώς πίεσης. Όμως, αν το ερέθισμα, η πίεση, αποτελεί κοινοτοπία, είναι η ποικιλία των αντιδράσεων των ατόμων, ποικιλία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, που ορίζεται από την ψυχοσύνθεση ή και την ψυχοπαθολογία, ενός εκάστου.   

Ο Αλκιβιάδης Πικρός, κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου σας, είναι μάλλον ιδιόρρυθμος (και αυτός είναι επιεικής χαρακτηρισμός). Βασίσατε αυτόν τον χαρακτήρα σε πραγματικό πρόσωπο; Σας μοιάζει κάποιος από τους ήρωες σας;
   Οι χαρακτήρες μιας μυθοπλασίας είναι σπάνια αυθεντικοί. Κατά κανόνα πρόκειται για προϊόντα σύνθεσης χαρακτήρων, γνωστών στον συγγραφέα ή και φανταστικών, ενώ δεν αποκλείεται (αντιθέτως, απαντάται συχνότατα) οι ήρωες να εκφράζουν κάποιες έδρες του πρίσματος που αντιπροσωπεύει ο ίδιος ο συγγραφέας. Μα άλλα λόγια, συχνά ο συγγραφέας, ηθελημένα ή αθέλητα, αυτοβιογραφείται, πίσω από το προσωπείο ενός ή περισσότερων χαρακτήρων του έργου του.   

Πως αποφασίσατε να ασχοληθείτε με ένα είδος που μόλις τα τελευταία χρόνια άρχισε να «απενοχοποιείται» στη συνείδηση του αναγνωστικού κοινού;
   Μου αρέσει ο όρος “απενοχοποίηση”, σε αντίστιξη με τον όρο “αστυνομική λογοτεχνία”! Η εκκίνηση της επαφής μου με την αστυνομική λογοτεχνία ήταν χρονικά ατυπική, αφού ξεκίνησα να γράφω μετά τα 60. Επαγγελματικές ενασχολήσεις, απαγορευτικές έναντι της όποιας άλλης, απέτρεψαν την επαφή μου με το αντικείμενο. Η πρόσθετη δυσκολία ήταν ότι, επί δεκαετίες, η σχέση μου με τον ελληνικό γραπτό λόγο, είχε διακοπεί, αφού η δουλειά μού επέβαλλε τη σύνταξη τεχνικών κειμένων, σε ξένη γλώσσα. Η απόφαση να ασχοληθώ με την αστυνομική λογοτεχνία ήταν περισσότερο αποτέλεσμα της έλξης που ασκούσε - και ασκεί - το αντικείμενο, έλξης ανεξάρτητης της εκτίμησης του είδους ως “παραλογοτεχνίας”, μίας σε αποδρομή στερεοτυπικής κατηγοριοποίησης, με την οποία ούτως ή άλλως διαφωνώ. 

Η αστυνομική λογοτεχνία, μπορεί να είναι μια κοινωνική πράξη;
   Η αστυνομική λογοτεχνία ή - κατ’ άλλους και ίσως πιο σωστά – η “λογοτεχνία της παραβατικότητας”, αποκλίνει σημαντικά, σήμερα, ως λογοτεχνικό είδος (genre) από τα πρότυπα, όπως αυτά είχαν “καθοριστεί” από την κλασική Σχολή των αρχών του 20ου αιώνα. To αυστηρά “αστυνομικό” προφίλ του μύθου έχει, πλέον, εμπλουτιστεί με διακριτές κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές, ή και νομικές παραμέτρους∙ σε περιπτώσεις, μάλιστα, που αυτές αποκλίνουν αισθητά από το “πολιτικά ορθό”, η αστυνομική λογοτεχνία χαρακτηρίζεται ως “λογοτεχνία της ρήξης” (βλ. Jean-Patrick Manchette). Είναι λογικό, έως αναμενόμενο, η πολιτικο-κοινωνική κοσμογονία του περασμένου αιώνα να προσφέρει άπειρες ευκαιρίες σύμπλευσης με την αστυνομική λογοτεχνία, αφού “κίνητρο”, “φόνος”, “δίωξη”, ακόμα και “δικαιοσύνη”, προσφέρονται, πλέον, σε ερμηνείες αλλά και εφαρμογές πρωτόγνωρες, για τα δεδομένα των πιονιέρων του είδους.

Πότε καταλάβατε ότι θέλετε να γίνετε συγγραφέας;
   Δεν μπορώ να το ορίσω, χρονικά. Υποθέτω πως ήταν μία έφεση, μία κλίση ή μία τάση στη συγγραφή, που παρέμενε καλά κρυμμένη, σε πολύχρονη νάρκη, αλλά όχι σε απόσβεση. Θυμάμαι τον πολύ νεαρό Αντώνη να φτιάχνει ιστορίες ή και να τις διηγείται, ίσως παραμυθάς από κούνια, που οι περιστάσεις τού επέβαλαν τη σιωπή εν αναμονή∙ τη σιωπή εν αναμονή, όμως όχι τη λήθη. Οπότε, στην πρώτη ευκαιρία… Που παρουσιάστηκε μισόν αιώνα μετά.  
 
Ποια ήταν τα συναισθήματα που νοιώσατε, όταν πήρατε τυπωμένο το πρώτο σας έργο;
   Ήταν ένας ενθουσιασμός, σε απόχρωση. Το λέω αυτό, γιατί το πρώτο μου έργο δημοσιεύτηκε μαζί με τα κείμενα άλλων δέκα συγγραφέων, σε μία συλλογή διηγημάτων (“Το τελευταίο ταξίδι - 11 νουάρ ιστορίες” / Μεταίχμιο, 2009). Θα έλεγα πως με ενθουσίασε περισσότερο το γεγονός ότι μου εμπιστεύτηκαν την Επιμέλεια του βιβλίου. 

Τι συμβαίνει στους ήρωες των βιβλίων σας, όταν τελειώνει η συγγραφή;
   Ορισμένοι των βασικών ηρώων του “Οδηγός φόνων” προϋπήρχαν  στο πρώτο μου μυθιστόρημα, “Η αφιέρωση” (Μεταίχμιο, 2016). Ηλικιακά, μεγαλώνουν, ακολουθώντας τη χρονολογική εξέλιξη των μύθων∙ χωρίς αυτό να σημαίνει ότι γίνονται, υποχρεωτικά, σοφότεροι... Και δεν με ενημερώνουν για το τι κάνουν, στα μεσοδιαστήματα της συγγραφικής απραξίας!  

Ποιος είναι ο πρώτος αναγνώστης των κειμένων σας;
   Διαθέτω μία μικρή Dream team αποτελούμενη από μία συγγραφέα, που, αν και όχι αυστηρά της αστυνομικής λογοτεχνίας, διακρίνεται από τη βαθιά γνώση στο αντικείμενο και μία σπάνια ευαισθησία απέναντι στο είδος και έναν συνομήλικο πολύ καλό φίλο, υπόδειγμα επιμελούς αναγνώστη και μέλος της Λέσχης Ανάγνωσης Αστυνομικής Λογοτεχνίας του Μεταίχμιο. Σε αυτούς θα πρέπει να προστεθεί ο κύριος Γιάννης Γαλανόπουλος, Φιλόλογος,  Επιμελητής τού “Η αφιέρωση” και του “Οδηγός φόνων”, στον οποίο είμαι ευγνώμων, όχι μόνο για το συστηματικά εύστοχο των παρατηρήσεών του, αλλά και για την ιώβειο υπομονή του, στη συνεργασία του με κάποιον που κάνει πρωταθλητισμό υποχονδρίας. 

Ποιος είναι ο ιδανικός αναγνώστης για σας;
   Αναμφίβολα, αυτός που διαβάζει το βιβλίο δύο φορές! Ακούγεται υπερβολικό, αλλά θα σας εξηγήσω. Συντονίζω τη Λέσχη Αστυνομικής Λογοτεχνίας του Μεταίχμιο, από τον Απρίλιο του 2007. Μία από τις ιδιαιτερότητες της Λέσχης είναι ότι ένα μέλος της αναλαμβάνει να γράψει κριτικές Σημειώσεις, για το βιβλίο που θα συζητηθεί. Σημειώσεις που, μετά μία στοιχειώδη, κατά κανόνα απλά στυλιστική, Επιμέλεια, διανέμω στα μέλη, μία ή δύο ημέρες πριν τη Συνάντηση. Προσωπικά, έχω γράψει κριτικές Σημειώσεις, για περίπου τα δύο τρίτα των 180 βιβλίων που έχουμε συζητήσει στη Λέσχη. Είναι αυτονόητο, έως απαραίτητο, της συγγραφής των Σημειώσεων να έχουν προηγηθεί δύο αναγνώσεις του βιβλίου. Είναι εντυπωσιακή, η “επιστροφή”, το κέρδος, ποσοτικό και ποιοτικό, που επιτρέπει στον αναγνώστη η δεύτερη ανάγνωση. Αλλά, πόσοι το κάνουν; Επιτυχής, λοιπόν, ο χαρακτηρισμός “ιδανικός αναγνώστης”. Αφού το “ιδανικό”, ακόμα και ετυμολογικά (“υπάρχον μόνον κατ’ ιδέαν”) δεν υφίσταται…     

Γράφοντας, έχετε ανακαλύψει πράγματα για τον εαυτό σας;
   Για κάποιον που δεν διάγει τη δεύτερη ή την τρίτη δεκαετία της ζωής του θα ήταν υπερβολή να ισχυρισθεί πως “ανακαλύπτει πράγματα για τον εαυτό του’’, έστω γράφοντας… Από την άλλη, χτίζοντας έναν πρωταγωνιστικό ή και δευτεραγωνιστικό χαρακτήρα στα κείμενά του, ο συγγραφέας εφευρίσκει ιδιότητες τις οποίες εκχωρεί στους χαρακτήρες του, ενώ δεν αποκλείεται και να τις εποφθαλμιά, σε όρους προσωπικού προφίλ. Και, όπως και να το κάνουμε, το φεγγάρι θα εξακολουθήσει να έχει τη σκοτεινή πλευρά του, ακόμα και για τους ικανότερους - ακριβέστερα, επιτήδειους - εξερευνητές. 

Υπήρξε κάτι στη διάρκεια της συγγραφής που σας ανέτρεψε κάποια πεποίθηση;
   Αν πίστευα σε κάτι, ξεκινώντας να γράφω, ήταν ότι θα είχα τον ή τους ήρωές μου, υπό απόλυτο έλεγχο. Ο Αλκιβιάδης Πικρός, κεντρικός ήρωας στην “Αφιέρωση” και τον “Οδηγό φόνων”, ο συστηματικά ενιστάμενος Πικρός, με έβαλε στη θέση μου. Σύμφωνοι, δεν μιλάμε για την απόλυτη αυτονόμηση, αλλά είμαστε μακριά από τον απόλυτο, ή, έστω, τον σχετικό έλεγχο. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον το πώς ο ήρωας εκμεταλλεύεται την έξοδο από την αδράνεια και επιταχύνει ή και αποκλίνει από το σενάριο που του “επιφυλάσσει” ο συγγραφέας του. Ενδεικτικός ο διάλογος Πικρού/Γκόλτσου, στις “Αιχμές” (πρόσφατο προωθητικό φυλλάδιο των εκδόσεων Μεταίχμιο). “ΑΠ: …όμως, εσείς οι συγγραφείς διατρέχετε και έναν κίνδυνο. / ΑΓ: Κίνδυνο; / ΑΠ: Να, σαν να λέμε, «Ο Πικρός του Γκόλτσου». Στον αναγνώστη είναι το δικό μου όνομα που έρχεται πρώτο. Στο τέλος, θα μείνει μόνο ο Πικρός. Είστε βέβαιος ότι θα είστε πάντα εσείς που θα πέφτετε πρώτος στο νήμα;”… 
            
Σας αρέσει να συνομιλείτε με τους αναγνώστες σας; Σε συζητήσεις με αναγνώστες, έτυχε να σας «υποδείξουν» πτυχές του έργου σας, που εσείς δεν είχατε φανταστεί ότι υπάρχουν;
   Στην ερώτηση αν μου αρέσει να συνομιλώ με τους αναγνώστες μου απαντώ, «Ναι, ναι και ναι!». Όταν συζητήσαμε την “Αφιέρωση” στη Λέσχη του Μεταίχμιο, ζήτησα από τα μέλη να περιοριστούν, κατά τη συζήτηση, αποκλειστικά στα σημεία για τα οποία είχαν μία ένσταση (κατέληξε σε μία συνάντηση με, ίσως, τη μεγαλύτερη διάρκεια στην Ιστορία της Λέσχης…). Αναφέρω το σημείο, για να δείξω το πόσο χρήσιμη θεωρώ τη συζήτηση με τους αναγνώστες, ως την απόλυτη μέθοδο της ανάδειξης των αδυναμιών του κειμένου, μάθημα και αποσκευή για το επόμενο πόνημα. Και, για να απαντήσω στη δεύτερη ερώτηση, ένα   σημείο που αναδεικνύεται επίσης, μέσω της συζήτησης με τους αναγνώστες, είναι οι εκδοχές ερμηνείας του κειμένου κατά αναγνώστη, αποδελτιώνοντας, και συχνά αποθησαυρίζοντας την προσωπική οπτική ενός εκάστου.     

Υπάρχει κάποιος συγγραφέας που θεωρείτε ότι σας επηρέασε;
   Έχω την αίσθηση ότι μας επηρεάζει αυτό που μας μοιάζει. Θα ήταν αυτοκτονικό, λέω τώρα, για τον Simenon, να υποχρεωθεί να γράφει Ιούλιο, στις Κυκλάδες… Γράφουμε μέσα σε ένα κλίμα, είτε αυτό το ορίζει η μετεωρολογία, είτε το συγγραφικό ύφος κάποιου που “μας πάει”. Κι αυτό γιατί είμαστε αυτό που είμαστε, τελικό προϊόν επεξεργασίας κάποιων δεκαετιών, που συμπίπτει με τον έναν και είναι αμοιβαία αποκλειόμενο με έναν άλλον, σε όρους συγγραφικού ύφους εννοώ. Με αυτήν τη λογική, θα έβλεπα δύσκολα ένα συγγραφέα να επηρεάζεται ισότιμα, από τον Georges Simenon και τον James Ellroy. Προσωπικά, κλίνω προς τη γραφή Simenon / Highsmith / Izzo. Για το μαγικό της ατμόσφαιρας του πρώτου, τις παράλληλες ιστορίες - τη μία που διαβάζεις και την άλλη ανάμεσα στις γραμμές - της δεύτερης, την ψυχογραφική αυθεντία και των δύο και την υπνωτιστική γλώσσα του τρίτου. Αν και οι τρεις τοποθετούνται στους αντίποδες των σύγχρονων Σκανδιναβών, θα υπάρχουν πάντα οι ενιστάμενοι…      

Είναι εύκολη ή δύσκολη διαδικασία η συγγραφή και τι είναι το γράψιμο για σας;
   Αν υπήρχε η αντίστοιχη κατηγορία, θα ανήκα στους συγγραφείς-γλύπτες. Όπως κατέγραφα με την ευκαιρία μιας προηγούμενης συνέντευξης, ορίζω τη διαδικασία ως Μαραθώνιο, όχι τόσο σε όρους συγγραφής, όσο σε όρους χρόνου αφιερωμένου στην Επιμέλεια, στις διορθώσεις και στο σκίσιμο σελίδων∙ οι οικολόγοι του χαρτιού θα πρέπει να με μισούν. Μιλώντας για Επιμέλεια και διορθώσεις, υπάρχει, εδώ, ένα πρόβλημα και οι διατεινόμενοι ότι η ανηλεής επέμβαση στο κείμενο “σκοτώνει” τον αυθορμητισμό και το άμεσο, μπορεί να έχουν δίκιο∙ μάλλον έχουν δίκιο. Επιχειρώ να σκηνοθετήσω τον αυθορμητισμό, αδυνατώ να πιστέψω πως με τη δεύτερη, ή την τρίτη, μπορώ να έχω το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ίσως να φταίει και η έλλειψη έφεσης στο ανεμπόδιστο και πηγαίο γράψιμο - είμαι ο έσχατος της αυτόματης γραφής - πιθανά να παίζουν και κάποια κατάλοιπα επαγγελματικής εμμονής, όταν έπρεπε να εστιάζω στην ακρίβεια της κάθε λέξης. Και ξεκίνησα να γράφω λογοτεχνία εξαιρετικά αργά, χάνοντας τη συγγραφική μου εφηβεία, αν όχι και ενηλικότητα.         

Αν και είναι πολύ νωρίς ακόμη, το βιβλίο κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες, ετοιμάζετε κάτι άλλο; Έχετε «υλικό» έτοιμο στο συρτάρι σας; Θα ξαναδιαβάσουμε για τον Αλκιβιάδη Πικρό;
   Για “υλικό έτοιμο στο συρτάρι” δεν μπορώ να μιλήσω, για “υλικό στο μυαλό” μπορώ να πω, αλλά συγχρόνως να υποδείξω το “(πολύ) π ί σ ω  μέρος του μυαλού”… Το μόνο σπόιλερ που μου επιτρέπω είναι ότι ο νέος Πικρός - με τον προσωρινό τίτλο, “Ο πέμπτος άνθρωπος” - θα αρχίζει με έναν διάλογο. Και μην το πάρετε τοις μετρητοίς. Στη συζήτηση για το “Οδηγός φόνων”, που έγινε πρόσφατα στη Λέσχη του Μεταίχμιο, ο “πολύ καλός φίλος της Dream team-υπόδειγμα επιμελούς αναγνώστη” αποκάλυψε (χτύπημα κάτω από τη μέση) ότι συζήτησα μαζί του 36 εκδοχές τίτλου, πριν καταλήξω στο “Οδηγός φόνων”. Συν τη χρονική απόσταση τριών ετών, μεταξύ του “Η αφιέρωση” και του “Οδηγός φόνων”. Μην πανικοβάλλεστε(!). Συνηθίζω να λέω πως, όπως το καλό κρασί, ο Αλκιβιάδης Πικρός είναι βραδείας ωρίμανσης.


30 Νοε 2019

Η ΙΣΠΑΝΙΔΑ ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΑ

PHILIPPA GREGORY
Μετάφραση ΒΟΥΛΑ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ
Εκδόσεις ΔΙΟΠΤΡΑ
Σελ. 654, Μάρτιος 2019

     Ένα λαμπρό παράδειγμα του πως η Ιστορία μπορεί να μετατραπεί σε συναρπαστικό ανάγνωσμα, είναι η μυθιστορηματική βιογραφία που έγραψε η βρετανίδα ιστορικός και συγγραφέας P. Gregory.
     Το βιβλίο περιλαμβάνει τη βιογραφία της Αικατερίνης της Αραγονίας, που υπήρξε σύζυγος του πρίγκιπα της Ουαλίας Αρθούρου και βασίλισσα της Αγγλίας, ως σύζυγος του βασιλιά Ερρίκου του Η!
     Η Αικατερίνη γεννήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 1485. Ήταν κόρη του Φερδινάνδου Β! της Αραγονίας και της Ισαβέλλας Α! της Καστίλλης. «Είμαι η Καταλίνα, πριγκίπισσα της Ισπανίας, κόρη των δύο σπουδαιότερων βασιλιάδων που γνώρισε ποτέ ο κόσμος: της Ισαβέλλας της Καστίλης και του Φερδινάνδου της Αραγονίας. Τα ονόματά τους γεννούν τον τρόμο […] στους Μαυριτανούς όλων των εθνών». Θεωρήθηκε λόγω καταγωγής, ότι αποτελεί την ιδανική σύζυγο για τον Αρθούρο, πρίγκιπα της Ουαλίας, μεγαλύτερου γιου του Ερρίκου Ζ! της Αγγλίας και διαδόχου του θρόνου. Έτσι η Αικατερίνη, από ηλικία τριών ετών «αρραβωνιάστηκε» τον Αρθούρο και ανατράφηκε με τέτοιο τρόπο ώστε όταν γίνει κάποια μέρα βασίλισσα να είναι έτοιμη ν’ ανταποκριθεί στα καθήκοντά της. «Όταν ήμουν μόλις τριών χρόνων, αρραβωνιάστηκα τον πρίγκιπα Αρθούρο, τον γιο του βασιλιά Ερρίκου της Αγγλίας και όταν γίνω δεκαπέντε, θα ταξιδέψω στη χώρα του με ένα όμορφο καράβι, που στο κατάρτι του θα έχει υψωμένο το λάβαρό μου, και θα γίνω σύζυγός του και ύστερα βασίλισσά του».
    Οι δύο νέοι αλληλογραφούσαν στα λατινικά για να γνωριστούν. Από κοντά είδαν ο ένας τον άλλο το Νοέμβριο του 1501, όταν έγινε ο γάμος τους. Λίγες εβδομάδες μετά, ο Αρθούρος με τη σύζυγό του, πήγαν στο κάστρο Λάντολοου στην Ουαλία, για να ασκήσει τα καθήκοντά του ως Πρίγκιπας της περιοχής. Εκεί οι σχέσεις του ζευγαριού ισχυροποιήθηκαν και εξομαλύνθηκαν, αφού μέχρι τότε τα λόγια που αντάλλαξαν μεταξύ τους, ήταν ελάχιστα. Όμως ο Αρθούρος προσβλήθηκε από ασθένεια και πέθανε στις 2 Απριλίου 1502, αφήνοντας την Αικατερίνη χήρα, σε ηλικία 16 ετών.
     Η Αικατερίνη κατάλαβε ότι αυτό για το οποίο προετοιμαζόταν από τότε που γεννήθηκε, δηλ. να γίνει βασίλισσα της Αγγλίας, δεν επρόκειτο να πραγματοποιηθεί. Όμως είναι πολύ φιλόδοξη για να εγκαταλείψει το όνειρό της και τον σκοπό της ζωής της. Τότε καταστρώνει ένα σχέδιο. Διακηρύσσει ότι ο γάμος της με τον Αρθούρο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Αυτό, σε συνδυασμό με την φιλαργυρία του πεθερού της, που θα έπρεπε να επιστρέψει την προίκα της στον πατέρα της και να παράσχει επίδομα στη νεαρή χήρα, δίνουν τη λύση: η Αικατερίνη θα μπορούσε να παντρευτεί τον νέο διάδοχο του θρόνου, τον δευτερότοκο Ερρίκο (τον Η!), που ήταν πέντε χρόνια μικρότερός της, δηλ. μόλις έντεκα ετών! Ο γάμος αναβαλλόταν συνεχώς μέχρι να φτάσει υποτίθεται ο Ερρίκος  σε κατάλληλη ηλικία. Ο πραγματικός λόγος όμως ήταν οι διευθετήσεις που έπρεπε να γίνουν σχετικά με την προίκα. Όλο αυτό το διάστημα, η Αικατερίνη, χωρίς κανένα εισόδημα, ζει σε συνθήκες ένδειας στον Οίκο Ντίρχαμ του Λονδίνου.
     Ο δεύτερος γάμος έγινε τελικά στις 11 Ιουνίου 1509 σε ιδιωτική τελετή στο Γκρίνουιτς. Η Αικατερίνη ήταν 23 ετών και ο Ερρίκος 18. Η τελετή της στέψης, έγινε στις 24 Ιουνίου. Η Αικατερίνη πιο ώριμη από τον ανέτοιμο να κυβερνήσει σύζυγό της, ανέλαβε τα ηνία. «Η Αικατερίνη χαμογελούσε σε όλους, δεν ξεκουραζόταν ποτέ, δεν έλεγε όχι σε καμιά πρόκληση ή πρόσκληση και φρόντιζε ο έφηβος σύζυγός της να διασκεδάζει όλη μέρα. Αργά αλλά σταθερά πήρε στα χέρια της τη διαχείριση των διασκεδάσεων, κατόπιν του οίκου, έπειτα των βασιλικών υποθέσεων και τέλος ολόκληρου του βασιλείου».
     Η Αικατερίνη έμεινε έγκυος έξι φορές, αλλά μόνο ένα από τα μωρά επέζησε. Ήταν το κορίτσι που γεννήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 1516, ή μετέπειτα βασίλισσα Μαρία. Τα υπόλοιπα παιδιά, είτε γεννήθηκαν νεκρά, είτε πέθαναν λίγο μετά τη γέννα. Αυτό δυσαρέστησε τον Ερρίκο, που άρχισε να πιστεύει ότι ο γάμος του με τη χήρα του αδελφού του, ήταν καταραμένος. Το ίδιο χρονικό διάστημα (1525), μια νεαρή και φιλόδοξη κυρία επί των τιμών, η Άννα Μπολέιν, κατάφερε να σαγηνεύσει τον Ερρίκο. Αυτός, επιθυμώντας να αποκτήσει νόμιμο διάδοχο, ζήτησε από το Βατικανό την ακύρωση του γάμου με την Αικατερίνη, για να παντρευτεί την Άννα. Ο Πάπας τον απαγόρευσε να ξαναπαντρευτεί, πριν αποφασίσει οριστικά. Όμως, μη θέλοντας να δυσαρεστήσει τον Ισπανό βασιλιά, αλλά και να διατηρήσει τις καλές σχέσεις με την Αγγλία, δίσταζε και δεν εξέδιδε απόφαση. Τότε ο Ερρίκος συγκάλεσε ειδικό δικαστήριο, που ακύρωσε το γάμο του με την Αικατερίνη και του επέτρεπε να παντρευτεί την Άννα. Η Αικατερίνη εκδιώχτηκε από το παλάτι και τα διαμερίσματά της δόθηκαν στη νέα σύζυγο του βασιλιά. Μέχρι το τέλος της ζωής της, θεωρούσε τον εαυτό της ως τη μοναδική νόμιμη σύζυγο του Ερρίκου και βασίλισσα της Αγγλίας.
     Πέθανε στις 7 Ιανουαρίου 1536, στο απομακρυσμένο κάστρο Κίμπολτον, όπου είχε μεταφερθεί το 1535, ενώ της είχε απαγορευτεί να βλέπει και την κόρη της. Διατηρούσαν όμως μυστική αλληλογραφία μέσω έμπιστων φίλων.
     Το βιβλίο «Η Ισπανίδα Πριγκίπισσα», είναι εξαιρετικό. Όπως γράφω και στην αρχή, είναι ιδανικό παράδειγμα της μετατροπής της Ιστορίας σε συναρπαστική λογοτεχνία. Για να γίνει αυτό, απαιτείται να τηρούνται κάποιες προϋποθέσεις: είναι απαραίτητο ο συγγραφέας να έχει την ανάλογη κατάρτιση, να έχει κάνει την αναγκαία έρευνα και να κατέχει την τέχνη της γραφής και του χειρισμού του λόγου. Η P. Gregory έχει όλες αυτές τις προϋποθέσεις. Έτσι μπορεί και μας χαρίζει ένα μοναδικό πορτραίτο μιας έξυπνης, φιλόδοξης και πεισματάρας γυναίκας, τις ίντριγκες και τις συνωμοσίες που γινόταν στην βασιλική αυλή, αλλά και την τοιχογραφία μιας εποχής, σημαντικής για την πορεία της Ευρώπης.