30 Ιουν 2016

ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΝΑΜΕΣΑ

ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΡΑΚΗΣ
Εκδόσεις ΤΟΠΟΣ
Σελ. 317, Απρίλιος 2016

     Το ιστορικό μυθιστόρημα του Β. Τσιράκη «Τα Χρόνια Ανάμεσα», είναι μια «άτυπη» συνέχεια του προηγούμενου βιβλίου του, με τίτλο «Σελανίκ» που αναφερόταν στην πολυφυλετική Θεσσαλονίκη της εποχής της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και των πρώτων χρόνων μετά την απελευθέρωση. Και λέω «άτυπη», γιατί η συνέχεια υπάρχει μόνο στον τόπο και το χρόνο (από το 1922 ως το 1943). Οι πρωταγωνιστές είναι διαφορετικοί. Δεν έχουν καμία σχέση με τους χαρακτήρες του «Σελανίκ», ούτε οι ιστορίες τους συνδέονται με κάποιο τρόπο.
     Το βιβλίο ξεκινά με την άφιξη των προσφύγων το 1922 και τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν όταν βρέθηκαν σε ένα τόπο που δεν ήταν προετοιμασμένος να τους δεχτεί και οι κάτοικοί του δεν ήθελαν να τους δεχτούν. Αλλά και οι ίδιοι, αδυνατούσαν να αποδεχτούν αυτό που συνέβαινε. Πίστευαν ότι ήταν μια προσωρινή αναταραχή και σύντομα θα επέστρεφαν στα σπίτια τους. Όμως οι άνθρωποι αυτοί, παρά τις αρχικές δυσκολίες, όταν αποδέχτηκαν αυτό που τους επεφύλασσε το «γύρισμα» της Ιστορίας, έστησαν τη ζωή τους από την αρχή και αποτέλεσαν στη συνέχεια το πιο δυναμικό κομμάτι της ανθρωπογεωγραφίας της πόλης.
     Ο συγγραφέας «χρησιμοποιώντας» σαν ορόσημα τα μεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα της εποχής, δημιουργεί την τοιχογραφία μιας αρκετά μεγάλης χρονικής περιόδου που εκτείνεται σε ένα εύρος είκοσι ετών, αφού φτάνει μέχρι τις μέρες της αναχώρησης των πρώτων τρένων που μετέφερε το σύνολο της ακμάζουσας εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης στο Άουσβιτς, απ’ όπου-όπως είναι γνωστό- ελάχιστοι επέστρεψαν.
     Η Δάφνη, η Σμαρώ, ο Στέφανος, ο Ελιάν, θα ζήσουν την ανταλλαγή των πληθυσμών, την παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 που ταρακούνησε την οικονομία (αλλά που για κάποιους αποτέλεσε ευκαιρία πλουτισμού),τον εμπρησμό του Κάμπελ, το ξεσήκωμα των εργατών τον Μάη του 1936, ενώ κάποιοι από αυτούς θα ταξιδέψουν στο Βερολίνο, τη Μόσχα και τη Βαρκελώνη. Άλλοι για να βοηθήσουν τους φασίστες του Φράνκο και άλλοι για να ενταχθούν στις δυνάμεις που τον αντιμάχονταν.
     Στο πολύ ενδιαφέρον αυτό βιβλίο, με αφορμή τις διαδρομές των ηρώων του, ο συγγραφέας καταφέρνει δύο πράγματα. Αφ’ ενός να μας διηγηθεί την ιστορία, τους κοινωνικούς αγώνες αλλά και την οικονομική ζωή της Θεσσαλονίκης στο χρονικό διάστημα 1923-1943. Αφ’ ετέρου να μας περιγράψει εξαντλητικά την μεταμόρφωση της πόλης, μέσα από τις αναφορές του στα ιδιωτικά (οικίες, καταστήματα, κινηματογράφους, ξενοδοχεία, εστιατόρια κλπ), όσο και δημόσια κτίρια (κέντρα διοίκησης, σχολεία, πανεπιστήμια, πάρκα, πλατείες κλπ).

     Σε συζήτηση που είχα πρόσφατα με τον Β. Τσιράκη, μου είπε ότι σκέφτεται να γράψει ένα ακόμη τρίτο βιβλίο πάλι με θέμα τη Θεσσαλονίκη. Θα το περιμένω με ενδιαφέρον.  

24 Ιουν 2016

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΠΑΛΤΟ

KATE HAMER
Μετάφραση ΒΑΣΙΑ ΤΖΑΝΑΚΑΡΗ
Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
Σελ. 421, Μάρτιος 2016

     Ένα συναρπαστικό, ατμοσφαιρικό θρίλερ, είναι το βιβλίο της βρετανίδας K. Hammer.
     Η Μπεθ, μια νεαρή γυναίκα που χώρισε πρόσφατα, ζει με την 8χρονη κόρη της Κάρμελ, κάπου στην Αγγλία. Η Κάρμελ είναι ξεχωριστό κορίτσι. «…πιστεύουν ότι είναι πολύ ιδιαίτερη… Το λεξιλόγιό της Κάρμελ είναι τρομερά προχωρημένο. Η φαντασία της είναι εκπληκτική, δεν νομίζω ότι βλέπει τον κόσμο ακριβώς όπως οι υπόλοιποι». Η ίδια έχει αίσθηση της ιδιομορφίας της, χωρίς όμως λόγω ηλικίας, να καταλαβαίνει τι ακριβώς συμβαίνει. Απλώς έχει αποδεχτεί το γεγονός ότι είναι διαφορετική από τα υπόλοιπα κορίτσια και προσπαθεί να βοηθήσει τη μητέρα της, που αγωνίζεται να στήσει ξανά τη ζωή τους, χωρίς καθόλου βοήθεια από τον πρώην άντρα της, με τον οποίο οι σχέσεις της είναι πολεμικές.
     Μια μέρα μητέρα και κόρη επισκέπτονται έναν υπαίθριο χώρο, όπου μέσα σε τέντες γίνονται αναγνώσεις παραμυθιών και πωλούνται βιβλία. «Είχε τρέλα με διάφορα πράγματα τότε, όπως όλα τα παιδιά. Πάθη που φούντωναν και μετά έσβηναν και ξεχνιούνταν τόσο γρήγορα όσο την είχαν συνεπάρει, αλλά η αγάπη της για το κόκκινο χρώμα φαινόταν να κρατάει. Της είχα αγοράσει ένα κόκκινο μοντγκόμερι κι αυτό φορούσε εκείνη τη μέρα». Όλα πηγαίνουν μια χαρά, μέχρι τη στιγμή που αρχίζει να βρέχει. Τότε ο περισσότερος κόσμος συνωστίζεται στην κεντρική και μεγαλύτερη τέντα. Και συμβαίνει αυτό που η Μπεθ φοβόταν όσο τίποτε άλλο στη ζωή της: η Κάρμελ εξαφανίζεται. Οι διοργανωτές της εκδήλωσης κινητοποιούνται αμέσως μόλις γίνεται γνωστή η εξαφάνιση. Ανακοινώνουν το συμβάν από τα μεγάφωνα ζητώντας τη βοήθεια των παριστάμενων και καλούν την αστυνομία. Χωρίς όμως αποτέλεσμα. Το κορίτσι εξακολουθεί να παραμένει άφαντο. Είχε απαχθεί από έναν θρησκόληπτο ηλικιωμένο, ο οποίος βλέπει σ’ αυτήν και την ιδιαιτερότητά της, θεϊκά σημάδια. Για να τον ακολουθήσει, θα την πείσει ότι είναι ο παππούς της (τον οποίο δεν είχε γνωρίσει ποτέ) και ότι η μητέρα της είναι βαριά τραυματισμένη σε νοσοκομείο. Μετά από λίγες μέρες, θα καταφέρει να τη μεταφέρει στην Αμερική και ζουν μαζί με τη γυναίκα του και τα δίδυμα κορίτσια της, που είναι περίπου στην ίδια ηλικία με την Κάρμελ, σαν νομάδες.
     Μια απλή ιστορία απαγωγής; Όχι ακριβώς. Αυτό που είναι εντυπωσιακό στο βιβλίο, είναι η οξυδερκής περιγραφή της ψυχολογικής πορείας της Μπεθ και της Κάρμελ στο χρόνο. Η πρώτη δεν πιστεύει ότι η κόρη της απλά εξαφανίστηκε κι ότι δεν πρόκειται να την ξαναδεί. Μετά από μήνες απόγνωσης και λανθασμένων κινήσεων, αναδιαμορφώνει τη ζωή της, βάζει στόχους αλλά πάντα έχει σαν βασικό μέλημα την αναζήτηση της Κάρμελ. Στην προσπάθειά της αυτή μάλιστα, αποκτά κάποιους απρόσμενους συμμάχους. Τους ανθρώπους του ειδικού κλάδου της αστυνομίας, τον πρώην άντρα της με τον οποίο οι σχέσεις της εξομαλύνθηκαν και την… νέα του σύζυγο. Η Κάρμελ, από την άλλη, έχοντας αντιληφθεί ότι πολλά από τα όσα της είπε ο δήθεν παππούς της και απαγωγέας δεν ανταποκρίνονται στην αλήθεια, προσπαθεί να μην ξεχάσει ποιά είναι, τα όσα τη συνδέουν με την προηγούμενη ζωή της και πιστεύει ότι μια μέρα θα γυρίσει στην οικογένειά της.
     Ένα συναρπαστικό και καλογραμμένο ψυχολογικό θρίλερ που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.


16 Ιουν 2016

Η ΠΑΛΛΑΚΙΔΑ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΙΝΑ

Η ΠΑΛΛΑΚΙΔΑ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΙΝΑ
ΓΙΟΥΝΓΚ ΤΣΑΝΓΚ
Μετάφραση ΠΕΤΡΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗΣ
Σελ. 559, Νοέμβριος 2015

     Η κινέζα συγγραφέας (ζει στο Λονδίνο) Γιουνγκ Τσανγκ, έγινε παγκοσμίως γνωστή με το βιβλίο της «Άγριοι Κύκνοι».
     Αυτή τη φορά επανέρχεται με τη βιογραφία της Τσισί, της Κληρονόμου Αυτοκράτειρας (όπως ήταν ο επίσημος τίτλος της), η οποία εξουσίασε την Κίνα είτε από το προσκήνιο, είτε από το παρασκήνιο για περισσότερα από σαράντα χρόνια.
     Η Τσισί, γεννήθηκε το 1835 και ήταν κόρη υπαλλήλου του κράτους. Η μόρφωση που έλαβε ήταν περιορισμένη, όπως όλων των κοριτσιών την εποχή εκείνη. Από μικρή όμως έδειξε την ευφυΐα της. Ήταν έντεκα ετών, όταν η οικογένειά της, κλήθηκε να πληρώσει ένα υπέρογκο πρόστιμο. Η Τσισί, ήταν η μεγαλύτερη από τα παιδιά της οικογένειάς και ο πατέρας της, συζήτησε μαζί της το γεγονός. Τότε αυτή του υπέδειξε μια σειρά από προσεκτικά σχεδιασμένες κινήσεις, που όταν έγιναν βοήθησαν την οικογένεια να συγκεντρώσει το ποσό που έπρεπε. Για να λάβει από τον πατέρα της το «υπέρτατο κομπλιμέντο»,  «Αυτή η κόρη μου είναι σωστός γιος!».
     Το 1850, ο αυτοκράτορας Νταογκουάνγκ, πέθανε και τον διαδέχτηκε ο γιος του Σιανφένγκ. Αμέσως ξεκίνησε η πανεθνική επιλογή των κοριτσιών που θα έμπαιναν στο χαρέμι του ως παλλακίδες. «Οι οικογένειές τους έπρεπε να ανήκουν σε ανώτερη κοινωνική βαθμίδα και είχαν την υποχρέωση να εγγράφουν τις κόρες τους στη διαδικασία επιλογής αμέσως μόλις έμπαιναν στην εφηβεία. Η Τσισί είχε συμπεριληφθεί στον κατάλογο και τώρα, όπως άλλα κορίτσια από κάθε γωνιά της Κίνας, ταξίδεψε στο Πεκίνο». Αν και δεν ήταν ιδιαίτερα όμορφη και το ύψος της ήταν μόλις 1,50, επελέγη ως παλλακίδα κατώτερης βαθμίδας γιατί «Πέρα από το οικογενειακό όνομα, βασικό κριτήριο ήταν ο “χαρακτήρας”». Γρήγορα όμως έπεσε σε ένα είδος δυσμένειας, όταν στη διάρκεια μιας συνεύρεσής της με τον αυτοκράτορα, «τόλμησε» να τον συμβουλέψει για κάποιο ζήτημα. Και θα αποβαλλόταν από το χαρέμι, αν δεν επενέβαινε η αυτοκράτειρα Τζεν, για να ηρεμήσει τον αυτοκράτορα. Κάτι που η Τσισί δεν ξέχασε ποτέ.
     Η θέση της βελτιώθηκε όταν το 1856, γέννησε ένα γιο, τον Γκουάνγκσου, που ήταν ο πρώτος γιος του αυτοκράτορα και διάδοχος του θρόνου. Όταν έξι χρόνια αργότερα ο Σιανφένγκ πέθανε, η Τσισί σε συνεργασία με την αυτοκράτειρα Τζεν, προχώρησαν σε μια ενέργεια που άλλαξε την Κίνα. Ο αυτοκράτορας ήταν ανήλικος και την εξουσία θα έπαιρνε επιτροπή αντιβασιλείας. Όμως έκαναν ένα σχεδόν αναίμακτο πραξικόπημα. «Οι δύο γυναίκες δεν έλυσαν απλώς ένα μείζον πρόβλημα, αλλά προχώρησαν ακόμα πιο πέρα, σε μια πολιτική συμμαχία και έκαναν πραξικόπημα… Οι δύο γυναίκες γνώριζαν καλά το ρίσκο που έπαιρναν. Ένα πραξικόπημα αποτελούσε προδοσία και αν αποτύγχανε η τιμωρία θα ήταν η πλέον τρομερή, το λινγκ τσι, ο θάνατος με χίλια κοψίματα. Ήταν όμως διατεθειμένες να πάρουν το ρίσκο». Η ενέργειά τους πέτυχε και η Τσισί, έγινε κυρίαρχος της αχανούς χώρας μέχρι το θάνατό της το 1908 και κατάφερε να μετατρέψει μια ράθυμη μεσαιωνική αυτοκρατορία σε ένα σύγχρονο κράτος, κάνοντας αναρίθμητες ρηξικέλευθες μεταρρυθμίσεις που προκάλεσαν αντιδράσεις από το κατεστημένο και πυροδότησαν συγκρούσεις, από τις οποίες βγήκε νικήτρια χάρη στην υψηλή της οξύνοια. «Υπό τη ηγεσία της η χώρα άρχισε ουσιαστικά να αποκτά όλα τα χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου κράτους: σιδηρόδρομο, ηλεκτρισμό, τηλέγραφο, τηλέφωνο, δυτική ιατρική, σύγχρονες ένοπλες δυνάμεις και σύγχρονους τρόπους να διεξάγει το εξωτερικό εμπόριο και να ασκεί διπλωματία. Το περιοριστικό χιλιετές εκπαιδευτικό σύστημα απορρίφθηκε και αντικαταστάθηκε από δυτικού τύπου σχολεία και πανεπιστήμια. Ο Τύπος άνθησε, απολαμβάνοντας μια πρωτοφανή ελευθερία… δρομολόγησε την ευρεία πολιτική συμμετοχή: για πρώτη φορά στη μακραίωνη ιστορία της Κίνας οι υπήκοοι έγιναν «πολίτες». Επίσης προώθησε τη χειραφέτηση των γυναικών… Το γεγονός ότι το τελευταίο εγχείρημα της πριν τη βρει πρόωρα ο θάνατος, ήταν να εισαγάγει την ψήφο δείχνει το θάρρος και το όραμά της… Υπήρξε μια τεράστια φυσιογνωμία, αλλά όχι αγία. Δεδομένου ότι διέθετε απόλυτη εξουσία πάνω στο ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού και ότι αποτελούσε τέκνο της μεσαιωνικής Κίνας, υπήρξε τρομερά ανελέητη… διέπραξε σφάλματα αλλά δεν ήταν τύραννος».
     Το βιβλίο είναι εξαιρετικό. Ελάχιστες βιογραφίες είναι τόσο συναρπαστικές. Αυτό οφείλεται τόσο στην προσωπικότητα του βιογραφούμενου όσο και στην ικανότητα της συγγραφέως. Βασίζεται σε έρευνα σε αρχεία που μέχρι πρόσφατα ήταν απροσπέλαστα και δίνει μια διαφορετική οπτική σε μια κρίσιμη περίοδο της κινεζικής και κατ’ επέκταση της παγκόσμιας Ιστορίας.      


12 Ιουν 2016

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΠΟΥΖΟΣ

     Ο Γ. Καλπούζος γεννήθηκε στο χωριό Μελάτες της Άρτας το 1960. Έχει γράψει ποιητικές συλλογές, στίχους σε 70 γνωστά τραγούδια, διηγήματα και μυθιστορήματα. Έργα του:
«Το Νερό Των Ονείρων» (ποίηση, 2000, Ελληνικά Γράμματα), «Μεθυσμένος Δρόμος» (2000, Ελληνικά Γράμματα), «Μόνο Να Τους Άγγιζα» (2002, Κέδρος), «Παντομίμα Φαντασμάτων» (2005, Άγκυρα. Το 2015 κυκλοφόρησε σε αναθεωρημένη έκδοση από τις εκδόσεις Ψυχογιός με τίτλο «Σάος»), «Το Παραμιλητό Των Θεών» (ποίηση, 2007, Ίκαρος), «Έρωτας Νυν Και Αεί» (ποίηση, 2008, Ίκαρος. Στη βραχεία λίστα για το Κρατικό Βραβείο Ποίησης), «Ιμαρέτ» (2008, Μεταίχμιο-2015 Ψυχογιός. Βραβείο Αναγνωστών Εθνικού Κέντρου Βιβλίου). «Άγιοι Και Δαίμονες» (2011 Μεταίχμιο-2015 Ψυχογιός), «Ουρανόπετρα» (2013 Μεταίχμιο), «Ότι Αγαπώ Είναι Δικό Σου» (2014, Ψυχογιός), «Ιμαρέτ. Οι Δύο Φίλοι Και Ο Παππούς Ισμαήλ» (παιδικό, 2015, Ψυχογιός), «Ιμαρέτ. Φάρσες, Πόλεμος, Όνειρα» (2015, Ψυχογιός), «Σέρρα. Η Ψυχή Του Πόντου» (2016, Ψυχογιός)
                                                                    
Σε πολλά από μυθιστορήματά σας, ασχολείστε με τον εκτός Ελλάδας ελληνισμό. Γιατί σας ενδιαφέρει τόσο πολύ το θέμα;
     Εκεί βρίσκονται πολλές από τις ρίζες μας. Εκεί ανακαλύπτει κανείς παραδείγματα προς μίμηση και συγχρόνως παθογένειες που ταλανίζουν ακόμη τον τόπο μας και τον λαό μας. Μ' ενδιαφέρει και το ράμμα της φυλής μας μέσα από τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις νοοτροπίες και τις συμπεριφορές, αλλά και πώς επικοινωνούσαν μεταξύ τους τα διάφορα κομμάτια του ελληνισμού. Με γοητεύει και η περιπλάνηση στα απόμακρα σημεία του ελληνισμού, ο οποίος στη συνέχεια ενώθηκε σε ενιαίο χώρο, αν και έμειναν πολλοί πίσω. Πέραν αυτών, προσφέρονται οι εν λόγω ιστορικές περιπέτειες για να ξεδιπλώσω μυθιστορίες οι οποίες άπτονται πανανθρώπινων ζητημάτων και συνάμα πιο εδικών θεμάτων που αφορούν τους σημερινούς Έλληνες.

Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης για το βιβλίο σας;
     Όλα ξεκίνησαν όταν το 2012 άρχισα να καταγράφω μαρτυρίες από πρόσφυγες Ποντίους οι οποίοι κατέληξαν στο χωριό Βίγλα της Άρτας το 1959 ερχόμενοι από τη Σοβιετική Ένωση. Βούτηξα έτσι στη φωτιά και στην ιστορία του Πόντου και πυροδότησαν την έμπνευση. Με έλκυσε και η αγριότητα -είτε αφορούσε μεμονωμένα άτομα, είτε ομάδες, είτε την οργανωμένη βία του κράτους-, και το άδικο για τη μη αναγνώριση σε παγκόσμιο επίπεδο της γενοκτονίας των Ποντίων.

Το έργο σας περιλαμβάνει πολλά ιστορικά στοιχεία αλλά και λεπτομέρειες για την καθημερινή ζωή των κατοίκων του Πόντου. Απαιτήθηκε έρευνα και πόσο καιρό διήρκεσε;
     Ύστερα από τις σποραδικές μαρτυρίες που κατέγραψα στη Βίγλα, χρειάστηκα από το 2014 δύο χρόνια για την έρευνά μου και τη γραφή, με δέκα, δεκαπέντε, μέχρι και δεκαοχτώ ώρες δουλειάς την ημέρα. Πραγματοποίησα την αρχική μελέτη, όμως στη συνέχεια ανακάλυπτα ότι απαιτείται και επιπλέον εστιασμένη έρευνα για τα ζητήματα που προέκυπταν κατά την εξέλιξη της μυθοπλασίας.

Θα χαρακτηρίζατε το μυθιστόρημά σας, ιστορικό;
     Προτιμώ τον όρο κοινωνικό μυθιστόρημα με φόντο την Ιστορία. Όμως δεν έχουν και μεγάλη σημασία οι εν λόγω προσδιορισμοί. Σημασία έχει το περιεχόμενο ενός βιβλίου σε οποιαδήποτε εποχή και αν διαδραματίζεται.

Θέλετε να μεταφέρετε κάποιο μήνυμα και ποιο είναι αυτό;
     Πάμπολλα είναι τα θέματα που πραγματεύεται το "σέρρα" και τα μηνύματα τα οποία περιέχει. Κρατώ ως απόσταγμα τις διαδρομές που μπορούν να οδηγήσουν τον άνθρωπο στις καλύτερες και στις χειρότερες στιγμές του και το πώς μπορεί να τιθασεύσει κανείς το αγρίμι που σε όλους μας παραφυλά εντός μας και διψά για εξουσία, χρήμα και σάρκα. Κοντολογίς το μεγαλύτερο μήνυμα είναι ότι μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι μέσα από τον στοχασμό, την εσωτερική καλλιέργεια, την αυτογνωσία και τη γνώση του κόσμου. Σ' αυτό το κομμάτι χωρά μεταξύ άλλων και η ρήση από το βιβλίο: Κοιτάς μπροστά όταν δεν ξεχνάς από πού έρχεσαι.

Δεν είστε καινούριος συγγραφέας, αλλά θα ήθελα να μας πείτε ποια ήταν τα συναισθήματα που νοιώσατε, όταν πήρατε τυπωμένο το πρώτο σας έργο;
     Με διακατέχει πάντα η περίσκεψη και η έγνοια για το επόμενο βήμα, οπότε δεν αφήνομαι σε υπέρμετρα συναισθήματα. Το ένα βιβλίο λειτουργεί ως δημιουργική πρόκληση για το επόμενο. Έτσι ένιωθα και όταν τυπώθηκε από τον εκδοτικό οίκο Ελληνικά Γράμματα το 2000 το πρωτόλειο μυθιστόρημα "Μεθυσμένος δρόμος". Αισθανόμουν περισσότερο την ευθύνη για τη συνέχεια και λιγότερο χαρά για την έκδοση.

Τι συμβαίνει στους ήρωες των βιβλίων σας, όταν τελειώνει η συγγραφή;
     Ζουν μέσα μου και γύρω μου σαν πραγματικά πρόσωπα. Θαρρείς και υπήρξαν πράγματι σε αλλοτινές εποχές ή ζουν ακόμη σήμερα. Συχνά επιστρέφω με τη σκέψη στα βήματά τους, μηρυκάζω τα λόγια και τις πράξεις τους και πασχίζω να διδαχτώ από εκείνους. Να κατακτήσω κάτι από τη σοφία ορισμένων, όπως ο παππούς Ισμαήλ του Ιμαρέτ, ή να θέσω άλλους απέναντί μου όταν πρόκειται να λάβω σημαντικές αποφάσεις. Τους επαναφέρουν κάθε τόσο στην καθημερινότητά μου και οι αναγνώστες είτε σε κατ' ιδίαν συζητήσεις στις παρουσιάσεις είτε στέλνοντάς μου μηνύματα.

Ποιος είναι ο πρώτος αναγνώστης των κειμένων σας;
     Ο μεγάλος μου γιος, ο οποίος είναι φιλόλογος και προσφάτως διδάκτορας στη δημιουργική γραφή και ετοιμάζεται να εκδώσει με το ψευδώνυμο Δημήτρης Μελικέρτης, ο μικρός μου γιος, με μεταπτυχιακό στην ψυχολογία, και η σύζυγός μου. Ακούω και μετρώ τις παρατηρήσεις τους κι εφόσον πεισθώ ότι έχουν δίκιο επανεξετάζω ορισμένα σημεία. Λειτουργούν, μ' ένα τρόπο, ως editors/book editing associates· ειδικότητα η οποία δεν υπάρχει στην Ελλάδα σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στο εξωτερικό από την εποχή του Χέμινγουεϊ.

Γράφοντας, έχετε ανακαλύψει πράγματα για τον εαυτό σας;
     Πάρα πολλά. Η γραφή δεν παύει να λειτουργεί και σαν ενδοσκόπηση για τον συγγραφέα. Η ψυχογραφία των άλλων, η μελέτη των χαρακτήρων και η κρίση για τις πράξεις τους είναι μοιραίο να έχει άμεση απήχηση πρώτα από όλους σ' εμένα. Η σύγκριση έρχεται σε κάθε βήμα, πότε λυτρωτικά και πότε με οδυνηρό τρόπο. Έμαθα μέσα από τη γραφή να είμαι περισσότερο υπομονετικός, παρατηρητικός, να αποδέχομαι τα κουσούρια των άλλων και πολλά ακόμη. Πιστεύω κι ότι εξελίχθηκα γενικότερα σαν άνθρωπος, ενώ μου έδειξε τον δρόμο του στοχασμού, τον οποίο θεωρώ τη σημαντικότερη κατάκτηση για κάθε άνθρωπο. Το ζητούμενο είναι να μάθει ο άνθρωπος να στοχάζεται, όλα τα υπόλοιπα θα έρθουν μέσα από αυτόν.

Υπήρξε κάτι στη διάρκεια της συγγραφής που σας ανέτρεψε κάποια πεποίθηση;
     Δεν ήμουν ποτέ δογματικός, ωστόσο η συγγραφή μού εδραίωσε την πεποίθηση ότι κάθε τι που ορθώνεται σαν δόγμα είναι επικίνδυνο. Εξάλλου, όσο ήμουν νέος κατέκρινα με ευκολία πολλά και πολλούς. Η γραφή με όπλισε με στωικότητα και κατανόηση. Συγκεκριμένη πεποίθηση η οποία ανατράπηκε δεν μπορώ να εντοπίσω. Άλλωστε άρχισα να γράφω σε μεγάλη ηλικία, όταν πια είχα κατασταλάξει σε πολλά.

Πόσο παρών είστε στα βιβλία σας;
     Είμαι παρών με ό,τι συνθέτει τον ψυχισμό και τον λογισμό μου. Ζω εκεί, υποδύομαι όλους τους ρόλους, μεταπηδώ από τον ψυχισμό και τον χαρακτήρα του ενός ήρωα στον άλλο, κλαίω, γελώ, θυμώνω, ερωτεύομαι, πάσχω, χαίρομαι, αγωνιώ, στοχάζομαι, αγριεύω, με καταλαμβάνει όλος ο κύκλος των συναισθημάτων, περπατώ μαζί τους στους δρόμους, εργάζομαι δίπλα τους, συζητούμε στους καφενέδες, μοιράζομαι τις έγνοιες τους και τόσα άλλα. Όλη αυτή η κυκλοθυμική διαδικασία είναι εξαντλητική. Γι' αυτό κι όταν επανέρχομαι στον πραγματικό τρέχοντα χρόνο είμαι καταπονημένος και περισσότερο όταν τελειώνει ένα βιβλίο.

Σας αρέσει να συνομιλείτε με τους αναγνώστες σας; Έτυχε να σας «υποδείξουν» πτυχές του έργου σας, που εσείς δεν είχατε φανταστεί ότι υπάρχουν;
     Η συζήτηση με τους αναγνώστες είναι τις περισσότερες φορές δημιουργική και την επιδιώκω. Πέρα από τη συγκίνηση που μου προσφέρει, ανακαλύπτω τον τρόπο που προσλαμβάνουν κάθε βιβλίο. Βάζοντας ο αναγνώστης τη δική του σκέψη, φαντασία και συναισθηματικό κόσμο διαβάζει ένα διαφορετικό βιβλίο κι αυτή είναι μια από τις ομορφιές της λογοτεχνίας. Έτυχε και να εστιάσουν σε πτυχές που δεν είχα φανταστεί ή δεν αποτυπώθηκαν έντονα στη μνήμη μου. Με εντυπωσίασε και ο τρόπος που ορισμένοι αναγνώστες αξιοποίησαν τα βιβλία μου. Για παράδειγμα με αφορμή το μυθιστόρημα "Ουρανόπετρα" η φιλόλογος Μαρίτα Αμοιρίδου με άλλους εκπαιδευτικούς αναζήτησε τα κοινά στοιχεία της Κω με την Κύπρο και οργάνωσαν παράσταση με θέατρο, κινηματογράφο, χορό, μουσική και ανάγνωση αποσπασμάτων. Ένα άλλο εντυπωσιακό παράδειγμα ήταν η εργασία των μαθητριών του 3ου Γυμνασίου Ωραιοκάστρου Θεσσαλονίκης υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας Μέλπως Καλομοίρη. Ασχολήθηκαν μέσα από το "Άγιοι και δαίμονες" με την αρωματοποιία και τους μυρεψούς του 1800.

Υπάρχει κάποιος συγγραφέας που θεωρείτε ότι σας επηρέασε;
     Δεν θεωρώ ότι με επηρέασε κάποιος συγκεκριμένα, αν και αγαπώ τα έργα πολλών. Πάσχισα και πασχίζω να έχω το δικό μου ύφος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι αναγνώσεις μου δεν μπόλιασαν με κάποιο αδιόρατο τρόπο τη γραφή μου.

Είναι εύκολη ή δύσκολη διαδικασία η συγγραφή και τι είναι το γράψιμο για σας;
     Απαιτεί αφιέρωση και μόχθο. Όμως αν αυτό είναι το μεράκι σου όλα γίνονται πιο εύκολα ή τουλάχιστον οι συγκινήσεις που εισπράττεις κατά τη συγγραφή έρχονται να εξοβελίσουν την κόπωση. Πλέον για μένα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μου. Όμως δεν παύω να λέω ότι θα ήταν μεγάλη πρόκληση να σταματήσω να γράφω. Εννοώ ως δοκιμασία απεξάρτησης, αφού και η γραφή μπορεί να εξελιχθεί σε ιδιότυπο δόγμα.
Σας ευχαριστώ.


7 Ιουν 2016

BLOCK 25

ΚΑΡΟΛΙΝΑ ΝΑΧΜΟΥΛΗ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗ
Εκδόσεις ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗ
Σελ. 159, Ιανουάριος 2016

     Την ιστορία της φρίκης που έζησε στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης περιγράφει στο βιβλίο αυτό η Κ. Ναχμούλη (1919-2008), σύζυγος του Γαβριήλ (Μπίλλη) Γαβριηλίδη (1917-2008). Μια ιστορία που «είναι πολύ μεγάλη, πάρα πολύ μεγάλη, δεν μπορείς  να την πεις με λόγια».
     Το 1994, το Ίδρυμα του Ολοκαυτώματος-Ινστιτούτο Οπτικής Ιστορίας, παίρνει την πρωτοβουλία να καταγράψει σε βίντεο τις μαρτυρίες των επιζησάντων του Ολοκαυτώματος, σε όσες χώρες του κόσμου κατοικούν αυτοί. Μέσα σε πέντε χρόνια (1994-1999), συγκεντρώθηκαν 52.000 συνεντεύξεις-μαρτυρίες των επιζώντων. Καθοριστικό ρόλο στην ολοκλήρωση αυτού του τεράστιου εγχειρήματος, έπαιξε ο πολύ γνωστός αμερικανο-εβραίος σκηνοθέτης Στήβεν Σπήλμπεργκ, ο οποίος είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένος στο θέμα, προσφέροντας τις γνώσεις, την πείρα και το επιτελείο του. Οι συνεντεύξεις έγιναν σε 61 χώρες και σε 39 γλώσσες. Θεωρείται ότι είναι το μεγαλύτερο αρχείο του είδους στον κόσμο. Το 2005, το υλικό παραδίδεται στο πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας «με την υποχρέωση να διατηρηθεί στο διηνεκές, να συντηρείται, να ψηφιοποιείται και να συνεχιστεί το έργο συλλογής και καταγραφής μαρτυριών που προέρχονται από εθνοτικές ομάδες ή μειονότητες σε ολόκληρο τον κόσμο, ανεξαρτήτως θρησκείας, φυλής ή χρώματος, θύματα από γενοκτονίες, αναξιοπαθούντες εν γένει που υφίστανται κάθε είδους μαρτύρια, διώξεις, κατατρεγμούς, αφόρητη καταπίεση, έως και τη φυσική τους εξόντωση είτε από το συνάνθρωπο τους είτε από οργανωμένες ομάδες ή από απολυταρχικούς μηχανισμούς εξουσίας».
     Στην Ελλάδα (που πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος και ιδιαίτερα η κοινότητα της Θεσσαλονίκης που κυριολεκτικά ξεκληρίστηκε), ανάμεσα στους άλλους επιζώντες που έδωσαν συνέντευξη ήταν και η ιδιαίτερα δυναμική Καρολίνα Ναχμούλη, κρατούμενη με αριθμό 40382, που φυλακίστηκε στο στρατόπεδο του Άουσβιτς και ο σύζυγός της Γαβριήλ Γαβριηλίδης, ο οποίος πέρασε άλλη περιπέτεια, όχι στα χέρια των Γερμανών, αφού είχε προλάβει να διαφύγει, αλλά στα χέρια των Άγγλων. Για τους οποίους δεν είχε και την καλύτερη άποψη. «Οι Εγγλέζοι δεν μας εξετίμησαν όπως πρέπει εμάς τους Έλληνες και μας κατακρεούργησαν, όλα ήταν έργα του Τσόρτσιλ, έσπειραν τη διχόνοια και είναι αυτοί που μας οδήγησαν στον εμφύλιο πόλεμο…». Το βιβλίο περιλαμβάνει την απομαγνητοφώνηση των δύο συνεντεύξεων, με μικρές παρεμβάσεις όπου ήταν απαραίτητο για την καλύτερη ροή του κειμένου.
     Εξαιρετικά σημαντική, είναι η συμβολή του Λευτέρη Ξανθόπουλου, ο οποίος με την έρευνα και τα εμπεριστατώμενα και διαφωτιστικά σχόλιά του, εμπλουτίζει το κείμενο.

     Σκόπιμα δεν έκανα αναφορά στην ουσία της αφήγησης, για να αφήσω τον αναγνώστη να «ανακαλύψει» μόνος του τη δύναμη και το ψυχικό σθένος που απαιτήθηκε από την Καρολίνα (και τον Γαβριήλ σε μικρότερο βαθμό), για να ανταπεξέλθουν στις κακουχίες αλλά και τις δυσκολίες μετά την απελευθέρωση για να «μπουν ξανά στη ζωή»