29 Δεκ 2011

ΖΟΗ ΜΕ ΟΜΙΚΡΟΝ

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΧΡΥΣΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ
Εκδόσεις ΠΑΠΥΡΟΣ
Σελ. 222, Ιούνιος 2011


     Το μυθιστόρημα που παρουσιάζω σήμερα, είναι το πρώτο της συγγραφέως, που μέχρι τώρα είχε ασχοληθεί μόνο με τη μικρή φόρμα, το διήγημα. Ένα μυθιστόρημα που το θέμα του δεν είναι από τα συνηθισμένα, αφού αναφέρεται στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ελληνικής καταγωγής μετανάστες, από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
     Ο Γιούρι, είναι ένας νέος ποντιακής καταγωγής, που γεννήθηκε στην Αμπχαζία, όπου ζει με τη χήρα μητέρα του και άλλους συγγενείς. Όταν ένας θείος, μετά την έναρξη του πολέμου με τη Γεωργία, αποφάσισε να έρθει στην Ελλάδα με την οικογένειά του, ο Γιούρι τον ακολούθησε μόνος. Η μητέρα του, έμεινε πίσω στην προγονική γη. «Δεν αφήνω τα καντήλια των πεθαμένων μου στα χέρια τους», έλεγε κάθε φορά που προέκυπτε θέμα μετανάστευσής της. Η Ελλάδα ήταν γι’ αυτούς η «γη της επαγγελίας» και ο τόπος των ονείρων τους. Η μέρα της άφιξής τους στη Θεσσαλονίκη, ήταν η καλύτερη της ζωής τους. «Δε θυμάμαι να σου πω τι ακριβώς άκουγα, μόνο που ένιωθα σα να το ‘χα μέσα μου το μπουζούκι, σαν κάποιος να ‘παιζε, από μέσα τις χορδές. Πάλι με πιάσανε τα κλάματα, αλλά ήταν άλλα κλάματα αυτά. Ελλάδα είναι εκεί που ακούγονται τα ελληνικά. Όλα καλά θα πάνε, είπα».
     Όταν ο Γιούρι αυτονομήθηκε από την οικογένεια του θείου του, στην αρχή δυσκολεύτηκε αρκετά. Όμως τα ελληνικά που μιλούσε τον βοήθησαν. «η Αθηνά, η καλομάνα του, η γιαγιά του δηλαδή, δικαιώθηκε για την επιμονή της να του διαβάζει Καζαντζάκη και Λουντέμη, να του ζητά να γράψει και να μιλήσει τα ελληνικά και να παρακολουθεί τα παρακάθια, τα νυχτέρια με τις ιστορίες που λέγανε οι γριές στους συγγενείς και γείτονες…».
     Μετά την περιπλάνησή του σε διάφορες δουλειές και τη «θητεία» στην μικρο-παραβατικότητα, αποφάσισε να αλλάξει. Έπιασε δουλειά σε ένα συνεργείο αυτοκινήτων, όπου χάρη στην ευστροφία του ξεχώρισε. Νοίκιασε κι ένα μικρό διαμέρισμα και είδε λίγο-λίγο τη ζωή του να αλλάζει. Βέβαια στην πολυκατοικία αντιμετώπισε τις ίδιες αντιδράσεις που αντιμετώπισε και στην υπόλοιπη κοινωνία. Αποδοχή από τους λίγους. Μίσος, φόβο, μισαλλοδοξία, και ρατσισμό από τους πολλούς. Αν και ποτέ δεν έδωσε κανένα δικαίωμα. «Δεν έκανε φασαρία, είπαν κάποιοι, δικαίωμα στην πολυκατοικία μας δεν έδωσε ποτέ. Αυτό του ‘λειπε! Γυναίκα δεν είχε εμφανίσει. Πείτε μου εσείς. Είναι φυσιολογικό αυτό; Τα κοινόχρηστα και το ενοίκιο τα ‘δινε μόλις πατούσε ο μήνας. Που τη βρήκε τη συνέπεια αυτός που δεν είχε στον ήλιο μοίρα; Και κείνη η ευγένεια, οι καλοσύνες τάχα, τα χαμόγελα, ποια πονηριά ήθελαν να καλύψουν; Δεν είμαι κορόιδο εγώ, τα ξέρω αυτά τα κόλπα. Μόλις έκλεινε η πόρτα πίσω του, μας έφτυνε χολή. Δεν φτάνουν τα προβλήματα που έχει ο τόπος, αυτοί μας λείπανε».
     Όλα αυτά τα αντιμετώπιζε στωικά και χωρίς να δίνει πολύ σημασία. Μέχρι που ήρθε η ζωή και σ’ ένα γύρισμά της, έφερε τα πάνω κάτω. Ο Γιούρι κλονίστηκε. Λίγο έλειψε να λυγίσει. Όμως αναμετρήθηκε με τον χειρότερο εχθρό του: τον κακό του εαυτό. Και νίκησε!
     Καλογραμμένο μυθιστόρημα, με κινηματογραφικό ρυθμό, σωστά δομημένους χαρακτήρες και μ’ ένα θέμα ρεαλιστικό, σημερινό και θέλω να ελπίζω όχι διαχρονικό. Το βιβλίο, περιλαμβάνει ένα ολιγοσέλιδο, αλλά περιεκτικό σχόλιο, για τους Έλληνες της πρώην ΕΣΣΔ, που υπογράφει ο ιστορικός Βασίλειος Τσενκελίδης.
     Η Χριστίνα Χρυσανθοπούλου, γεννήθηκε το 1974. Σπούδασε Παιδαγωγικά και Δημοσιογραφία στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στην Αθήνα και το Λονδίνο με αντικείμενο τη Συγκριτική Εκπαίδευση και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Έχει συνεργαστεί με τα μεγαλύτερα έντυπα της χώρας ως αρθρογράφος, ενώ την τελευταία διετία, εργάζεται στον ηλεκτρονικό τύπο. Διηγήματά της έχουν βραβευτεί σε λογοτεχνικό διαγωνισμό κι έχουν δημοσιευτεί στο περιοδικό (δε)κατα.

21 Δεκ 2011

ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΤΗΣ ΒΡΟΧΗΣ

ΤΕΣΥ ΜΠΑΙΛΑ
Εκδόσεις ΔΟΚΙΜΑΚΗΣ
Σελ. 414, Νοέμβριος 2011


     Το νέο μυθιστόρημα της Τ. Μπάιλα, κυκλοφόρησε πριν από λίγες μέρες. Είναι εντελώς διαφορετικό θεματικά από το προηγούμενο και υπήρξε τραγικά προφητικό. Επειδή δεν μου αρέσει να χαλάω την απόλαυση του αναγνώστη ν’ ανακαλύπτει λίγο-λίγο το βιβλίο, δεν θέλω να γράψω περισσότερα για το συγκεκριμένο ζήτημα. Όταν διαβάσετε το βιβλίο, θα καταλάβετε τι εννοώ.
     Με το μυθιστόρημα αυτό, η συγγραφέας, μέσω της ηρωίδας της, της Χριστίνας, μας ταξιδεύει στην Ιαπωνία και μας κάνει κοινωνούς της αγάπης της, για τη χώρα του «ανατέλλοντος ηλίου» και του πολιτισμού της, που μας είναι μάλλον άγνωστος. Όσα γνωρίζουμε οι περισσότεροι, τα γνωρίζουμε από ταινίες ή βιβλία, που αφορούν την περίοδο του Β! Παγκοσμίου πολέμου, τα οποία υπερβάλλουν στην προβολή της φιλοπόλεμης πτυχής του ιαπωνικού πολιτισμού που πηγάζει από τον πατριωτισμό, την αίσθηση του καθήκοντος και την τυφλή υπακοή στον αυτοκράτορα και αποσιωπούν τις υπόλοιπες.
     Η Χριστίνα, πιεζόμενη από τους εφιάλτες της και έχοντας βιώσει την τραγική απώλεια ενός αγέννητου παιδιού, αποφασίζει ξαφνικά να παρατήσει δουλειά, γονείς και σύζυγο και να καταφύγει στην μακρινή Ιαπωνία, χωρίς να ενημερώσει οποιονδήποτε Εκεί ζητά τη φιλοξενία του Τοσίο, τον οποίο είχε γνωρίσει σε ένα επαγγελματικό ταξίδι πριν από ορισμένα χρόνια κι από τότε διατηρούσαν τακτική επαφή. Ο Τοσίο τη δέχτηκε χωρίς να κάνει καμιά ερώτηση για τους λόγους που την οδήγησαν στη χώρα του. Με τον τρόπο του, χωρίς ποτέ να δείξει ότι τη διδάσκει, την εισήγαγε σε έναν άλλο τρόπο ζωής, όπου ο χρόνος κυλά με ρυθμούς διαφορετικούς και κυριαρχούν, η αρμονία, η τάξη αλλά και η ιεραρχία. Όπου οι άνθρωποι ανακαλύπτουν την ομορφιά στα άνθη μιας κερασιάς, στα νερά μιας λίμνης ή σε ένα κόκκινο γεφυράκι που αχνοφαίνεται μέσα στη βλάστηση που το περιβάλλει. Όπου το να πιεις ένα φλιτζάνι τσάι είναι ολόκληρη ιεροτελεστία Ένα τρόπο ζωής που θα τη βοηθήσει να ξεπεράσει τα προβλήματά της.
     Ακόμη, μέσω της ιστορίας της Χιρόκο, μιας νεαρής ανιψιάς του Τοσίο, που εξασκεί την τέχνη της γκέισα, μας δείχνει μια διαφορετική νοοτροπία και αντίληψη από αυτή του δυτικού ανθρώπου, σε ότι αφορά τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Και πόσο μάλλον των συγκεκριμένων που στη Δύση θα χαρακτηρίζονταν ως «ελευθερίων ηθών».
     Θέλω να επαναλάβω αυτό που γράφω στον πρόλογο αυτής της παρουσίασης. Οι ιστορίες που αναπτύσσονται στο βιβλίο είναι τόσο συναρπαστικές, που δεν θέλω αποκαλύπτοντας κάποιο «μυστικό» να στερήσω την αναγνωστική απόλαυση, γι’ αυτό διστάζω να γράψω περισσότερα.
Οι χαρακτήρες είναι καλοδουλεμένοι, αν και η φυγή της Χριστίνας, χωρίς να αφήσει πίσω της κανένα ίχνος, φαντάζει στα μάτια μου υπερβολική. Αλλά αυτό συμβαίνει λόγω ιδιοσυγκρασίας και λόγω του ότι είμαι…άντρας και δεν μπορώ να μπω στους λαβύρινθους του γυναικείου μυαλού. Αυτή την εξήγηση μου έδωσαν κάποιες φίλες και εγώ εκών - άκων την ασπάζομαι.
     Αλλά όπως και στο προηγούμενο μυθιστόρημα το ατού είναι η γραφή. Τα όσα έγραψα το Σεπτέμβριο για το «Πορτρέτο Της Σιωπής» εξακολουθούν να ισχύουν γι’ αυτό ας μην τα επαναλάβω και γίνω κουραστικός. Για του λόγου το αληθές, σας παραθέτω ένα μικρό απόσπασμα που επέλεξα τυχαία ανάμεσα σε πολλά αντίστοιχης ομορφιάς: «Ήταν σούρουπο και ο ήλιος είχε βάψει βιολετί τον σκούρο γαλάζιο ουρανό, μετατρέποντας το τοπίο σε μια μυσταγωγική πανδαισία χρωμάτων. Σαν ένα υπερμέγεθες χρυσάνθεμο να είχε ανοίξει τα πέταλά του στον ουρανό, κάνοντάς τον να φαίνεται ακόμη πιο όμορφος. Κατά μήκος του δρόμου, μια σειρά από ροζ χάρτινα φαναράκια είχαν ήδη ανάψει και χόρευαν ρυθμικά στους ρυθμούς που ενορχήστρωνε τρυφερά ο αέρας».
Έχω πει στο παρελθόν, ότι ο οποιοσδήποτε μπορεί να γράψει ΕΝΑ καλό βιβλίο. Ο αληθινά ταλαντούχος συγγραφέας όμως, φαίνεται στην πορεία του χρόνου. Και όπως φαίνεται, η Τέσυ Μπάιλα, το στοίχημα με τη «λυδία λίθο» του χρόνου το έχει κερδίσει.

15 Δεκ 2011

Ο ΧΙΤΛΕΡ, ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΚΑΙ Η "ΤΕΛΙΚΗ ΛΥΣΗ"


IAN KERSHAW
Μετάφραση: ΟΥΡΑΝΙΑ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ
Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗΣ
Σελ. 500, Σεπτέμβριος 2011


     Ο Ian Kershaw, καθηγητής της Σύγχρονης Ιστορίας, σε όλη τη διάρκεια της ακαδημαϊκής του καριέρας, ασχολείται ιδιαίτερα με το φαινόμενο του Ναζισμού και όλα τα έργα του που έχουν εκδοθεί μέχρι σήμερα, αναφέρονται σε αυτό το θέμα.
     Στην εξαιρετική και διορατική μελέτη που σας παρουσιάζουμε σήμερα, αναφέρεται στη στάση που τήρησε ο γερμανικός λαός κατά τη διάρκεια της κατάληψης της εξουσίας από το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα του Χίτλερ. Αυτό που κυρίως εξετάζει είναι οι αντιδράσεις των «απλών» ανθρώπων. Εστιάζει μάλιστα τη μελέτη του, στη στάση των Γερμανών, απέναντι στις πολιτικές που εφαρμόστηκαν και οι οποίες είχαν σαν κατάληξη την εξόντωση εκατομμυρίων Εβραίων.
     Οι διώξεις ξεκίνησαν το 1933. «Κρίσιμο σε αυτή την «πορεία προς τη βαρβαρότητα» στάθηκε το γεγονός ότι το 1933 τα προσκόμματα στα εγκεκριμένα από το κράτος μέτρα κατάφωρης σκληρότητας άρθηκαν σχεδόν εν μία νυκτί. Ότι μέχρι πρότινος θεωρούνταν αδιανόητο, ξαφνικά κατέστη εφικτό». Στην αρχή τα μέτρα ήταν κυρίως νομοθετήματα, που είχαν σα σκοπό να θέσουν τους Εβραίους στο περιθώριο της κοινωνίας και εκτός οικονομικής δραστηριότητας. Στη φάση αυτή, σύμφωνα με το συγγραφέα, η πλειονότητα του γερμανικού λαού, δεν έτρεφε έντονα αντιεβραικά αισθήματα. Μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις στις οποίες έγινε χρήση βίας από μέλη του Ναζιστικού κόμματος, αρκετοί Γερμανοί, είτε βοήθησαν, είτε διαμαρτυρήθηκαν.
     Τα πράγματα άλλαξαν όταν ξέσπασε ο πόλεμος. Ο γερμανικός λαός, έχοντας να αντιμετωπίσει τα δικά του προβλήματα, αδιαφόρησε! «Ο δρόμος για το Άουσβιτς μπορεί να φτιάχτηκε από μίσος, αλλά στρώθηκε με αδιαφορία». Ακόμα και όταν έγιναν γνωστές οι πρώτες μαζικές εκτελέσεις-κυρίως στην Πολωνία και τις χώρες της Βαλτικής, όπου είχαν αρχικά μεταφερθεί οι Εβραίοι της Γερμανίας με σκοπό μετά τη νίκη των Γερμανών επί της Σοβιετικής Ένωσης να μεταφερθούν στις εσχατιές της χώρας όπως ήταν το αρχικό «σχέδιο»-οι αντιδράσεις ήταν ανύπαρκτες. Αν και ο Kershaw έχει πολλές αμφιβολίες για το τι γινόταν πραγματικά γνωστό σε ένα καθεστώς που έλεγχε πλήρως εφημερίδες και ραδιόφωνο. «Κανένα τεκμηριωμένο στοιχείο δεν μπορεί να δώσει ικανοποιητική απάντηση στο ερώτημα «τι ακριβώς γνώριζαν οι Γερμανοί»; και δεδομένης της γενικά επικρατούσας σιωπής και των δυσκολιών σε επίπεδο ερμηνείας, μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε».
     Τα κεφάλαια του εξαιρετικού αυτού βιβλίου που προσφέρει μια σφαιρική εικόνα της στάσης και συμπεριφοράς των απλών Γερμανών ενόσω ο διωγμός των Εβραίων κλιμακωνόταν, χωρίζονται σε τρεις ενότητες: «Ο Χίτλερ και η Τελική Λύση», «Η λαϊκή γνώμη και οι Εβραίοι στη ναζιστική Γερμανία» και «Η Τελική Λύση στην ιστοριογραφία», ενώ υπάρχει και μια εισαγωγή κι ένα πολύ ενδιαφέρον επίμετρο σχετικά με τη «Μοναδικότητα του Ναζισμού».
     Κλείνοντας θα θέλαμε να επισημάνουμε την εξαιρετική εργασία που έγινε στην ελληνική έκδοση, όσο αφορά τις παραπομπές που κάνει ο συγγραφέας σε άλλα βιβλία, αφού για όσα έχουν εκδοθεί στα ελληνικά, υπάρχουν πλήρη στοιχεία, ώστε όποιος ενδιαφέρεται να μπορεί εύκολα να τα βρει.
     Ο Ian Kershsaw (γεν. Απρίλιος 1943), είναι καθηγητής της Σύγχρονης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ. Για την προσφορά του στην ιστοριογραφία του έχουν απονεμηθεί ο γερμανικός Ομοσπονδιακός Σταυρός Αξίας, ο τίτλος του Ιππότη και το μετάλλιο Norton Madlicott της Historical Association. Μερικά από τα κυριότερα έργα του είναι: «Χίτλερ, 1889-1936: Ύβρις» (εκδ. Scripta), «Χίτλερ, 1936-1945: Νέμεσις» (εκδ. Scripta), που τιμήθηκε με τα βραβεία Wolfson Literary Award For History και Bruno Kriesky, «Making Friends With Hitler: Lord Londonderry And The British Road To War» που απέσπασε το Elizabeth Longford Prize For Historical Biography, «Μοιραίες Επιλογές: Δέκα Αποφάσεις Που Άλλαξαν Τον Κόσμο 1940-1941» (εκδ. Πατάκης) και το πιο πρόσφατο «The End: Hitler’s Germany».

8 Δεκ 2011

ΑΘΩΟΣ

SCOTT TUROW
Μετάφραση ΚΛΑΙΡΗ ΛΑΪΝΑ
Εκδόσεις BELL
Σελ. 456, Ιούνιος 2011

     Ο Σκοτ Τάροου, έγινε γνωστός κυριολεκτικά μέσα σε μια νύχτα, όταν δημοσιεύτηκε το πρώτο του μυθιστόρημα, «Αθώος Μέχρι Αποδείξεως Του Εναντίου». Τώρα 25 χρόνια κι εφτά βιβλία μετά, μας παρουσιάζει τη «συνέχειά» του.
     Πριν ξεκινήσει τη συγγραφή, το σκέφτηκε αρκετά γιατί όπως λέει: «Ανέκαθεν θεωρούσα πως το να προσπαθεί ένας συγγραφέας να μιμηθεί τον εαυτό του, είναι κάτι που εγγενώς τον περιορίζει και φοβόμουν να προσπαθήσω να ανταγωνιστώ ένα βιβλίο του οποίου η επιτυχία εκείνη την εποχή βασίστηκε εν μέρει στο γεγονός ότι άνοιγε καινούργιους δρόμους».
     Όμως ξεπέρασε τους αρχικούς δισταγμούς και αποφάσισε να γράψει όχι ακριβώς μια συνέχεια, αλλά ένα μυθιστόρημα που έχει τους ίδιους πρωταγωνιστές με το πρώτο. «Πλησίαζα κι εγώ τα εξήντα και αναλογιζόμουν το παρελθόν και το μέλλον για διάφορους προσωπικούς λόγους. Τώρα αντιλαμβάνομαι κάτι που δεν είχα δει τότε: ότι ήθελα να επιστρέψω στην αρχή και να ξεκινήσω πάλι από το μηδέν. Και σ’ εκείνη τη φάση, δεν ανησυχούσα μήπως αυτοπεριοριζόμουν».
     Για να παρακολουθήσει ο αναγνώστης την υπόθεση αυτού του βιβλίου, δεν είναι απαραίτητο να έχει διαβάσει το πρώτο. Οι αναφορές σ’ εκείνο είναι ελάχιστες. Στην ουσία στα χέρια μας έχουμε ένα καινούριο μυθιστόρημα, με μια καινούρια υπόθεση να μας απασχολεί. Ακόμα και οι ήρωες μπορούμε να θεωρήσουμε ότι είναι «καινούριοι», αφού από πάνω τους έχουν περάσει σχεδόν 20 χρόνια και είναι φορτωμένοι με τις εμπειρίες που τους άφησε μια αντιπαράθεση που τους σημάδεψε, τους άλλαξε και εν πολλοίς καθόρισε τις ζωές τους. Αν και ο συγγραφέας πιστεύει ότι: «Μια από τις βαθύτερες αλήθειες στη ζωή είναι ότι πολλές φορές οι άνθρωποι, για λόγους τους οποίους δεν καταλαβαίνουν, επαναλαμβάνουν παρορμητικά τα ίδια λάθη».
     Πριν από είκοσι χρόνια, ο Ράστι Σάμπιτς και ο Τόμι Μόλτο, διασταυρώθηκαν σε μια μονομαχία, στην πολύκροτη δίκη του πρώτου, ο οποίος κατηγορήθηκε ότι δολοφόνησε την ερωμένη του. Μια παλιά ιστορία, που όμως κάποιοι μέσα κι έξω από το δικαστικό μέγαρο του Κιντλ δεν την έχουν ξεχάσει. «Νικητής» τότε αναδείχτηκε ο Σάμπιτς, αφού αθωώθηκε. Τώρα, στα εξήντα του, είναι Πρόεδρος του Εφετείου της Τρίτης Εφετειακής Περιφέρειας και υποψήφιος για το Ανώτατο Δικαστήριο της Πολιτείας. Ως την ημέρα που η γυναίκα του βρίσκεται νεκρή στο κρεβάτι, κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες. Ένα θάνατο για τον οποίο ο Σάμπιτς θα ενημερώσει την αστυνομία και τις υπόλοιπες αρχές, αφού περάσουν 24 ώρες από το στιγμή που θα επέλθει! Όλοι υποψιάζονται εγκληματική ενέργεια και Νο 1 ύποπτος είναι ο Σάμπιτς που βρίσκεται πάλι στο εδώλιο του κατηγορουμένου.
     Απέναντί του, στο έδρανο του Δημόσιου Κατήγορου, βρίσκεται ο Τομαζίνο (Τόμι) Μόλτο, ο 3ος προσωρινός Δημόσιος Κατήγορος της κομητείας του Κιντλ.
     Όλοι πιστεύουν ότι τώρα οι δύο άντρες θα παίξουν τη ρεβάνς. Καριέρες, υπολήψεις και μυστικά καλά φυλαγμένα μια ολόκληρη ζωή, όλα θα διακυβευτούν στη δικαστική αίθουσα, από την οποία ένας θα βγει νικητής. Ή μήπως όχι;
     Το βιβλίο δεν είναι απλά ένα δικαστικό θρίλερ, αλλά και ένα ψυχογράφημα των χαρακτήρων που αναγκάζονται να περάσουν για δεύτερη φορά μια παρόμοια περιπέτεια. Επίσης μας δείχνει, πως ένα δικαστικό σύστημα μπορεί να λειτουργεί γρήγορα και δε διστάζει να στέλνει στο εδώλιο ακόμα και «υψηλά ιστάμενους» τιμώντας με αυτό τον τρόπο την αποστολή του και γεμίζοντάς μας θλίψη, για τον τρόπο που λειτουργεί στην Ελλάδα, όπου η καθυστέρηση απονομής δικαιοσύνης με διάφορα νομικίστικα τερτίπια, αγγίζει τα όρια της αρνησιδικίας, με ότι αυτό συνεπάγεται.

29 Νοε 2011

ΑΓΙΟΣ ΗΡΑΚΛΗΣ

ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΑΛΛΙΦΑΤΙΔΗΣ
Εκδόσεις ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ
Σελ. 235, Ιούνιος 2011

     Με τη «βιογραφία» του Ηρακλή, του «απόλυτου» Έλληνα ήρωα, ασχολείται στο καινούριο του βιβλίο ο Θ. Καλλιφατίδης. Μια «βιογραφία» που δεν αρκείται στην απλή παράθεση των γεγονότων, αλλά ψάχνει και το γιατί που κρύβεται πίσω κυρίως από τις πράξεις του ήρωα.
      Ξεκινά με τα της σύλληψης και της γέννησης του Ηρακλή. Ο Δίας (ο οποίος ήταν γνωστός μπερμπάντης) ερωτεύτηκε την Αλκμήνη, γυναίκα του Αμφιτρύωνα, και για να μπορέσει να την αποπλανήσει, παίρνει τη μορφή του άντρα της, που εκείνο τον καιρό έλειπε στον πόλεμο. Μάλιστα «διέταξε τον ήλιο να μη βγει για τρία μερόνυχτα κι έτσι έγινε η πιο μεγάλη νύχτα στην ιστορία του έρωτα…». Ο Αμφιτρύωνας, όταν κατάλαβε τι έγινε θύμωσε, αλλά ο μάντης Τειρεσίας στον οποίο κατέφυγε για συμβουλές του είπε «Έχεις μια ευλογημένη γυναίκα…πρέπει να μεγαλώσεις το παιδί που περιμένει σα να ήταν δικό σου».
     Λίγο μετά τη γέννησή του, ο Ηρακλής, έπνιξε στην κούνια του, δύο φίδια που έστειλε η Ήρα, η οποία ζήλευε το Δία για τις διαρκείς απιστίες του με θεές και θνητές κι όχι μόνο. Σαν παιδί, εκτός από τον πατέρα του, είχε και άλλους καλούς δασκάλους: τον Κάστορα στη χρήση των όπλων, τον Αίλυκο στην πάλη, τον Εύρυτο στο τόξο, τον κένταυρο Χείρωνα στις επιστήμες και τον Λίνο στη μουσική, τον οποίο ο Ηρακλής επειδή δεν μπορούσε να ελέγξει τον οξύθυμο και παρορμητικό χαρακτήρα του, σκότωσε γι ασήμαντη αφορμή. Όταν έφτασε σε εφηβική ηλικία, προκάλεσε πόλεμο μεταξύ της γενέτειράς του Θήβας και του Ορχομενού. Ως ανταμοιβή για τη νίκη την οποία σχεδόν μόνος κατήγαγε, ο βασιλιάς Κρέοντας, του έδωσε για γυναίκα την κόρη του Μεγάρα. Μαζί απέκτησε τρία παιδιά. Τα οποία όμως ένα βράδυ μεθυσμένος και κυριευμένος από μένος, τα σκότωσε. Αμέσως έγινε στα μάτια όλων ένας παρίας. Όταν συνειδητοποίησε το μέγεθος του εγκλήματος που έκανε, πήγε στο μαντείο των Δελφών, για να λάβει χρησμό. Η Πυθία, του είπε ότι για να εξιλεωθεί, θα έπρεπε να τεθεί για δώδεκα χρόνια, στην υπηρεσία του βασιλιά της Τίρυνθας, Ευρυσθέα. «Εφταμηνίτης άνθρωπος, μισοέτοιμος, κακός και φιλόδοξος».
     Ο Ηρακλής έφερε σε πέρας όποια δοκιμασία του έβαλε ο Ευρυσθέας και ακόμη περισσότερες Έτσι απέκτησε πάλι τη παλιά του αίγλη. Αυτά, είναι λίγο-πολύ γνωστά από τη μυθολογία. Ο συγγραφέας όμως, δεν επιχειρεί να ξαναγράψει μια ακόμη μυθολογία. Αντίθετα, πραγματοποιεί μια καταβύθιση στον ψυχισμό του Ηρακλή. Μας δείχνει έναν άνθρωπο παντοδύναμο μεν, αλλά κουρασμένο και μάλλον παραιτημένο. Που δέχεται αδιαμαρτύρητα τον ορισμό που του δίνει ο Προμηθέας για το τι είναι ήρωας («Ξέρεις τι είναι ένας ήρωας; Εκείνος που κάνει τα αναγκαία εγκλήματα») και που στο τέλος της ζωής του, μένει να αναρωτιέται αν αυτό που έζησε άξιζε ή αν σπατάλησε άδικα το δώρο της ύπαρξης. «Τι νόημα έχει η ζωή, αφού τελικά όλα γίνονται σκιές; Τι σημασία έχουν όλες οι νίκες που κερδίζεις, όλες οι γυναίκες που μπήκαν στο κρεβάτι σου, όλοι οι εχθροί που σκότωσες, αφού το τέλος είναι αυτό που είναι; Η ζωή είναι μια πλάνη».
     Πρόκειται για ένα εξαιρετικό βιβλίο που διαβάζεται απνευστί και το οποίο συνιστώ ανεπιφύλακτα Μάλιστα αν δεν υπήρχε και η δικτατορία του ενός και μοναδικού βιβλίου για τη διδασκαλία στα σχολεία, θα μπορούσε κάλλιστα να είναι και εγχειρίδιο, που με τον ζωντανό και μοναδικό τρόπο που είναι γραμμένο, θα μπορούσε να εμπνεύσει τους μαθητές να σκύψουν με περισσότερο ενδιαφέρον πάνω από την ελληνική μυθολογία.
     Ο Θοδωρής Καλλιφατίδης αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση, αφού πρώτα έγινε γνωστός στο εξωτερικό και αργότερα στην Ελλάδα. Γεννήθηκε στη Λακωνία το 1938. Γιος δασκάλου από τον Πόντο, μετακόμισε στην Αθήνα το 1946. Το 1964, εγκαταστάθηκε στη Σουηδία, όπου σπούδασε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης. Αργότερα δίδαξε φιλοσοφία στο ίδιο πανεπιστήμιο Άρχισε να γράφει στα σουηδικά το 1969 και από το 1976, ζει αποκλειστικά από το γράψιμο. Από το 1994, γράφει τα βιβλία του και στα ελληνικά. Έχει εκδώσει μυθιστορήματα, ποιητικές συλλογές, ταξιδιωτικά δοκίμια, θεατρικά έργα. Έχει γράψει κινηματογραφικά σενάρια, ενώ έχει σκηνοθετήσει και μία ταινία. Έχει τιμηθεί με σημαντικά διεθνή λογοτεχνικά βραβεία και τα βιβλία του κυκλοφορούν σε είκοσι γλώσσες.

19 Νοε 2011

ΜΑΡΑΘΩΝΑΣ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ


ΝΙΚΟΣ Κ. ΚΥΡΙΑΖΗΣ
Εκδόσεις ΙΩΛΚΟΣ
Σελ. 333, Ιανουάριος 2౦11


     Θέλω να ξεκινήσω την παρουσίαση αυτού του ιστορικού μυθιστορήματος, κάπως παράξενα. Δηλ. σχολιάζοντας τον τίτλο. Ο οποίος θεωρώ ότι "ξεγελά" τον αναγνώστη αλλά και αδικεί το βιβλίο. Κι αυτό γιατί το μυθιστόρημα δεν αναφέρεται μόνο στη μάχη του Μαραθώνα, αλλά κυρίως στο μέσω ποιών διεργασιών έφτασαν οι Αθηναίοι να υπερασπιστούν σύσσωμοι την πόλη τους και πως το δημοκρατικό πολίτευμα, "δημιούργησε" αυτούς τους μαχητές. Όπως λέει και ο κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου: "Πως θα μπορούσα να φανταστώ πως τούτη η μικρή άσημη, άγνωστη ακόμα και στους περισσότερους Αθηναίους πεδιάδα θα γινόταν σύμβολο προσπάθειας, ανοχής, μάχης και νίκης που θα αντιλαλούσε στις μνήμες των ελεύθερων ανθρώπων, θα γινόταν συνώνυμη με την ελευθερία; Σύμβολο πως ελεύθεροι άνθρωποι δεν λυγίζουν, δεν υποτάσσονται όποιοι και αν είναι οι όροι της αναμέτρησης, δε μετρούν το πλήθος των εχθρών αλλά το ανάστημα της ψυχής τους. Τολμούν, πολεμούν και θριαμβεύουν, γράφοντας τούτη τη λέξη "Μαραθώνας" στην ιστορία και το μύθο, παράδειγμα και οδηγό για τις μελλοντικές γενιές".
     Για να πετύχει το σκοπό του, ο συγγραφέας επαναφέρει στο προσκήνιο ένα χαρακτήρα για τον οποίο πρωτοέγραψε το 1996, το Νικομήδη τον Αθηναίο, ποιητή και Ολυμπιονίκη. Μέσα από τη "βιογραφία" του, παρακολουθούμε όλα τα γεγονότα και τις εξελίξεις της εποχής του. Ο Νικομήδης, αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο τις περιπέτειες του. Ξεκινά με τη συμμετοχή του στην 65η Ολυμπιάδα του 520 π.Χ. Στη συνέχεια περιγράφει πως έφτασε στη Σάμο, αιχμάλωτος αρχικά και στη συνέχεια φιλοξενούμενος, χάρη στον ομότεχνό του Ανακρέοντα. Εκεί πάλεψε και νίκησε για χάρη μιας γυναίκας, που έγινε στη συνέχεια η σύζυγός του, της Χρυσόθεμης. Όταν ξέφυγαν από τη Σάμο, μετά την κατάληψη του νησιού από τους Πέρσες, γνωρίστηκε με την οικογένεια της γυναίκας του, τους Αλκμαιωνίδες. Μια αθηναϊκή δημοκρατική οικογένεια που ζούσε εξόριστη στην Κόρινθο εξ αιτίας της τυραννίας του Ιππία. Θείος της Χρυσόθεμης, ήταν ο Κλεισθένης. ο οποίος λίγα χρόνια αργότερα, όχι μόνο επέστρεψε στην Αθήνα, αλλά και την κυβέρνησε κάνοντας μεταρρυθμίσεις που "έδωσαν στην αθηναϊκή δημοκρατία τη μορφή που είχε τους επόμενους δύο αιώνες και έτσι έγιναν προϋπόθεση για την ακμή της". Ο Νικομήδης υπήρξε μέλος του επιτελείου του Κλεισθένη και ενεργώντας πάντα -από επολογή του-στις παρυφές της εξουσίας, συνέβαλε αποφασιστικά στην ακμή της πόλης του.
     Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση, βοηθά τον αναγνώστη να μπει στο πνεύμα του Νικομήδη και κατ' επέκταση στον τρόπο σκέψης της πλειονότητας των Αθηναίων Ο αναγνώστης έχει την αίσθηση-λόγω των "ολοζώντανων" διαλόγων-ότι παρακολουθεί ως αυτήκοος μάρτυρας, τις συζητήσεις των μεγάλων ηγετικών μορφών της Αθήνας: του Κλεισθένη, του Μιλτιάδη, του Θεμιστοκλή, του Αριστείδη. Ότι παρευρίσκεται στις θυελλώδεις αγορεύσεις τους στην εκκλησία του δήμου, ότι πολεμά με την οπλιτική φάλαγγα τους Πέρσες στο Μαραθώνα, αισθάνεται και μοιράζεται τις χαρές, τις λύπες, τους έρωτες και την αγάπη του πρωταγωνιστή, η ιστορία του οποίου δεν είναι μόνο προσωπική, αλλά γίνεται η ιστορία της Αθήνας και της Ελλάδας, που αντιστέκονται στην Περσική βαρβαρότητα. Εκτός όμως από συναρπαστικό μυθιστόρημα, το βιβλίο, βασισμένο σε πολυετή έρευνα, ρίχνει μια διεισδυτική ματιά στα ήθη και τα πιστεύω και φωτίζει τις αξίες μιας εποχής, που μπορούν και σήμερα, στη δύσκολη αυτή συγκυρία, να εμπνεύσουν και να καθοδηγήσουν. Ο Νίκος Κ. Κυριαζής, είναι καθηγητής στο Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας και συγγραφέας πολλών μυθιστορημάτων, βιβλίων ποίησης, στρατηγικής και οικονομίας και εκατοντάδων άρθρων σε διεθνή και ελληνικά ΜΜΕ.

7 Νοε 2011

SΦΑΓΕΙΟ SΑΛΟΝΙΚΗΣ


ΘΑΝΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ
Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ
Σελ. 366, Φεβρουάριος 2011


      "Κλείνουμε" τον κύκλο των παρουσιάσεων βιβλίων που αφορούν τη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα, με την παρουσίαση αυτού του μυθιστορήματος Η "αστυνομική" λογοτεχνία, μου αρέσει. Ιδιαίτερα αν υπερβαίνει το "αστυνομική" και γίνεται κάτι περισσότερο, μια τάση που εκπροσωπούν ιδιαίτερα οι Σκανδιναβοί συγγραφείς του είδους. Κάτι που συμβαίνει και με το βιβλίο που παρουσιάζω σήμερα. Γράφω τα αρχικά S των δύο λέξεων του τίτλου με λατινικούς χαρακτήρες, προσπαθώντας να αποδώσω κατά το δυνατό τον τίτλο, όπως είναι γραμμένος στο εξώφυλλο. Όπου είναι γραμμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε να παραπέμπουν ευθέως στο σύμβολο των ταγμάτων εφόδου των Ναζί, τε περίφημα SS. Μια προσεκτική ματιά στο εξώφυλλο θα σας δώσει να καταλάβετε τι εννοώ.
     Βρισκόμαστε στη Θεσσαλονίκη, στην αρχή της άνοιξης του 1943, μεσούσης της γερμανικής κατοχής. "Τους τελευταίους μήνες, ιδιαίτερα μετά το Γενάρη και την παράδοση της Έκτης Στρατιάς στο Στάλινγκραντ, όσο οι ήττες των Γερμανών διαδέχονταν η μία την άλλη και η αποχώρησή τους φαινόταν πλέον πιθανή, οι κάθε λογής πολιτικές ομάδες που ζούσαν στη σκιά της πόλης και θρέφονταν από την ανωμαλία, αλληλοσκοτώνονταν με ρυθμούς στρατοπέδου εξόντωσης. Οι κομμουνιστές και οι ταγματασφαλίτες σφάζονταν πια ανοιχτά στους δρόμους. Βόμβες στα σπίτια και στα μαγαζιά έσκαγαν κάθε ώρα της μέρας και της νύχτας, άνθρωποι σέρνονταν στα πεζοδρόμια κι εκτελούνταν για παραδειγματισμό ή έμεναν για πάντα ξαπλωμένοι στο κρεβάτι τους με μια σφαίρα στον κρόταφο".
     Μέσα σ' αυτό το κλίμα, άλλος ένας φόνος έστω και με δύο θύματα που βρέθηκαν σε περίεργη στάση, δεν θα ήταν εξαιρετική είδηση. Εκτός κι αν κινούσε το ενδιαφέρον του Φρανς Μάισνερ, του ιδιαίτερου γραμματέα του Μαξ Μέρτεν, ο οποίος "κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, ήταν αναπληρωτής διοικητής της Στρατιωτικής Διοίκησης Θεσσαλονίκης και Αιγαίου, καθώς επίσης και αντιπρόσωπος του Ναζιστικού Κόμματος". Επίσης είχε προσωπική διαταγή από τον Χίτλερ, να "τακτοποιήσει" το θέμα των Εβραίων της Ελλάδας.
     Την υπόθεση αναλαμβάνει ο ανθυπαστυνόμος Στέφανος Ασλάνογλου της Γενικής Ασφάλειας. Όταν φτάνει στον τόπο του εγκλήματος, βρίσκει τον υποδιοικητή της Γκεστάπο, υπολοχαγό Σούμπερτ. (Στη δράση του Φρανς Σούμπερτ -που δεν ήταν υπολοχαγός αλλά κατώτερος αξιωματικός- αναφέρεται το βιβλίο "Ναζιστική Τρομοκρατία Στην Ελλάδα", που παρουσίασα πριν από λίγες ημέρες). Ο Σούμπερτ, ούτε λίγο, ούτε πολύ, του ζητάει να κλείσει την υπόθεση με την εξήγηση ότι πρόκειται για ερωτικό έγκλημα μεταξύ ομοφυλόφιλων (όπως προκύπτει από την εμφάνιση των θυμάτων) και να τη βάλει στο αρχείο. Ο Ασλάνογλου δε φέρνει σοβαρές αντιρρήσεις-ποιός θα μπορούσε εξάλλου να αντιτεθεί στη θέληση της Γκεστάπο-και συνυπογράφει την αναφορά που συνέταξε ο Σούμπερτ, ικανοποιημένος που δεν θα χρειαστεί να ασχοληθεί με δύο ακόμα φόνους.
     Με την επιστροφή του στο κτίριο της υπηρεσίας του, συντάσσει μια ολιγόλογη αναφορά και φεύγει να ξεκουραστεί, αφού εκτός από ανθυπαστυνόμος, ήταν και ιδιοκτήτης ενός μαγαζιού (με συνέταιρο τον Αποστόλη κι ένα γερμανό στρατιωτικό και φυσικά κρυφά από της υπηρεσία) που πρόσφερε ποτά και γυναίκες σε όσους εκείνη την εποχή μπορούσαν να πληρώσουν: τους Γερμανούς, τους ταγματασφαλίτες και τους μαυραγορίτες.
     Την επόμενη όμως τον περιμένει μια δυσάρεστη έκπληξη. Ο διοικητής του, έξαλλος από την προχειρότητα με την οποία χειρίστηκε την υπόθεση και πιεζόμενος από υψηλά κλιμάκια της γερμανικής διοίκησης -όπου υπήρχαν συγκρουόμενα συμφέροντα όσο αφορά το χειρισμό της υπόθεσης-τον βάζει να ξαναπιάσει το νήμα της από της αρχή. Όμως εκτός από τα πτώματα που έχουν εξαφανιστεί μυστηριωδώς, το ίδιο μυστηριωδώς έχει εξαφανιστεί από τα εργαστήρια της Ασφάλειας, το φιλμ με τις πρόχειρες φωτογραφίες που έβγαλε ο βοηθός του, στον τόπο του εγκλήματος! Ο διοικητής του, του αφαιρεί την υπόθεση και τον θέτει σε αργία, όχι μόνο γιατί είναι θυμωμένος, αλλά και για να τον προστατέψει από την οργή των Γερμανών. Ο Ασλάνογλου το δέχεται με ανακούφιση. Δεν θέλει να τραβήξει την προσοχή των Γερμανών. Όχι μόνο λόγω του "μαγαζιού" που έχει, αλλά και για ένα πιο σοβαρό λόγο. Ένα μυστικό που αν αποκαλυφθεί θα του στοιχίσει τη ζωή: στο σπίτι του κρύβει μια νεαρή Εβραία με την οποία είναι ερωτευμένος. Και μάλιστα σε μια εποχή που οι Ναζί έχουν βάλει στο μάτι τα μέλη της πολυπληθούς εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης 46091 άνθρωποι στάλθηκαν στο Άουσβιτς. Επέστρεψαν 1950. Κάτι που έδωσε την "ευκαιρία" σε κάποιους Θεσσαλονικείς ανώνυμους και επώνυμους, να βάλουν στο μάτι την ακίνητη περιουσία τους. Δύο χιλ. καταστήματα και δώδεκα χιλ. διαμερίσματα
     Τη συνέχεια για ευνόητους λόγους δεν την αποκαλύπτω. Όπως γράφω και στην αρχή, το μυθιστόρημα μπορεί να φέρει τον προσδιορισμό "αστυνομικό", αλλά είναι κάτι περισσότερο και έχει πολλά επίπεδα ανάγνωσης. Είναι συναρπαστικό καλογραμμένο, με γρήγορο κινηματογραφικό ρυθμό, περιγράφει εξαιρετικά το ζοφερό κλίμα της εποχής και είναι εξόχως διδακτικό,όσο αφορά πτυχές της σύγχρονης ιστορίας της Θεσσαλονίκης, που παραμένουν στο ημίφως, γιατί αν αποκαλυφθούν μπορεί να εξηγήσουν πολλά, αλλά θα ενοχλήσουν και πολλούς.
     Ο Θάνος Δραγούμης, γεννήθηκε το 1965. Έχει γράψει εννέα μυθιστορήματα ενηλίκων και τρία παιδικά. Ασχολείται επίσης με τη συγγραφή σεναρίων και θεατρικών έργων. Ζει κι εργάζεται στην Αθήνα.

27 Οκτ 2011

Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΤΟΛΗ ΣΤΗ ΝΑΦΘΑΛΙΝΗ


ΕΠΙΒΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΟΣΙΛΟΓΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
ΣΤΡΑΤΟΣ ΔΟΡΔΑΝΑΣ
Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ
Σελ. 526, Μάιος 2011

     Όπως είχα προαναγγείλει, σας παρουσιάζω μια ακόμη ιστορική μελέτη, που αφορά την περίοδο της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα.
     Τον Οκτώβριο του 1940, ο ελληνικός λαός, παραμερίζοντας τις όποιες διαφορές υπήρχαν, με μοναδική αυταπάρνηση και γενναιότητα, αντιστάθηκε με μεγάλη επιτυχία στην ιταλική επίθεση. Μερικούς μήνες αργότερα, ο καταταλαιπωρημένος από τον πολύμηνο πόλεμο ελληνικός στρατός, δεν άντεξε στην επίθεση της τρομακτικής πολεμικής μηχανής του Χίτλερ και αυτό που δεν μπόρεσε να πετύχει η Ιταλία, το κατόρθωσε η Γερμανία. Σε ελάχιστο χρόνο, ολόκληρη η ελληνική επικράτεια βρέθηκε υπό γερμανική (και σε ορισμένες περιπτώσεις ιταλική και βουλγαρική) κατοχή.
      Εκτός από την αντίσταση όμως, που μετά το αρχικό μούδιασμα ξεκίνησε αμέσως, στην Ελλάδα όπως και "Σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη η συνεργασία με τον κατακτητή άγγιξε τελικά κάθε έκφανση της δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας: επιχειρήσεις και οικονομικοί παράγοντες σύναψαν συμβόλαια και ανέλαβαν εργολαβίες, υποβοηθώντας την πολεμική προσπάθεια του εχθρού. Κρατικοί λειτουργοί μετατράπηκαν σε πειθήνια όργανα των γερμανικών και ιταλικών στρατιωτικών αρχών, στην καλύτερη περίπτωση επειδή ευελπιστούσαν ότι θα μετρίαζαν τα δεινά της Κατοχής. Χιλιάδες ιδιώτες υπηρέτησαν τη νέα κατάσταση σε βάρος των συμπατριωτών τους ως διερμηνείς, πράκτορες, καταδότες, μαυραγορίτες, μεσεγγυούχοι εβραϊκών επιχειρήσεων, στοχεύοντας πρωτίστως στο προσωπικό κέρδος. Δημοσιογράφοι και λογοτέχνες χρησιμοποίησαν την πένα τους για να υποστηρίξουν τον πόλεμο εναντίον των εχθρών του Γ! Ράιχ. Κοντά σ' αυτούς χιλιάδες άλλοι δέχτηκαν να ντυθούν με γερμανική στολή στον αγώνα που διεξήγαγε ο "ευρωπαϊκός πολιτισμός" εναντίον της "ασιατικής βαρβαρότητας", σε μια σύγκρουση του φασισμού με τον κομμουνισμό".
     Τι συνέβη όμως σε όλους αυτούς μετά τη λήξη της Κατοχής; "Ποια στάση έλαβε η ελεύθερη πλέον πολιτεία ενώπιον του μείζονος δοσιλογικού φαινομένου, σε μια προσπάθεια όχι μόνο να αποκαταστήσει το κράτος δικαίου, κολάζοντας τις πράξεις που θα αποδεικνύονταν εθνικά ανακόλουθες, αλλά ταυτόχρονα μέσω ακριβώς της "τυφλής" δικαιοσύνης να αποδοκιμάσει μια δια παντός τέτοιου είδους συμπεριφορές και να τις τοποθετήσει οριστικά στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας;" Σε αυτό το ερώτημα και άλλα παρεμφερή που αναφύονται στην πορεία, προσπαθεί να απαντήσει με την ιστορική αυτή μελέτη ο Σ. Δορδανάς. Μέσω της έρευνας που έκανε, η απάντησή του είναι ότι οι δοσίλογοι δεν τιμωρήθηκαν όσο απαιτούσε όχι μόνο το κοινό περί δικαίου αίσθημα, αλλά και οι Συντακτικές Πράξεις, που προέβλεπαν τη μεταχείρισή τους. Σ' αυτή τη μάλλον μοναδική στην Ευρώπη ατιμωρησία, οδήγησε το ξέσπασμα του Εμφυλίου και ο "κομουνιστικός κίνδυνος". Οι δοσίλογοι αίφνης, αυτοχαρακτηρίστηκαν "εθνικόφρονες" και "κομμουνιστοφάγοι", έθεσαν εαυτόν στην "υπηρεσία της πατρίδας", κατατάχθηκαν στις τάξεις του εθνικού στρατού και σε συνδυασμό με νομικά τερτίπια και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής, κατάφεραν να γλιτώσουν την καταδίκη σε θάνατο και σε πολυετή φυλάκιση, όπως ο νόμος προέβλεπε και το αίμα των θυμάτων τους απαιτούσε. "Οι περισσότεροι είχαν καταφέρει να βγουν στις αρχές της δεκαετίας του '50".
     Η μελέτη, προϊόν εξαντλητικής έρευνας (σε αρχεία εφημερίδων, του ΓΕΣ, υπηρεσιών, δικαστηρίων, ιδρυμάτων, ιδιωτών-ενίοτε υπό αντίξοες συνθήκες και σε "εχθρικό κλίμα"), προσωπικών συνεντεύξεων και εκτενούς βιβλιογραφίας, "φέρνει στην επιφάνεια μια, στην κυριολεξία, σκοτεινή πλευρά της μεταπολεμικής ιστορίας της Ελλάδας". Κι επειδή οι εξελίξεις του τότε, αντανακλούν στο σήμερα, η μελέτη πρέπει να τύχει της προσοχής κάθε σκεπτόμενου πολίτη, αφού εκτός του ότι θα λύσει απορίες, θα προσφέρει "τροφή" για σκέψη και περαιτέρω προβληματισμό στα της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας (ή μήπως τραγωδίας;).
     Ο Στράτος Δορδανάς είναι Λέκτορα Ιστορίας στο Τμήμα Βαλκανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα, εστιάζονται στη μελέτη των σχέσεων της Γερμανίας με τις βαλκανικές χώρες. Ειδικεύεται στην πολιτική-διπλωματική και κοινωνική ιστορία, στη μελέτη των πολεμικών συρράξεων και των εμφύλιων συγκρούσεων, με σημεία αναφοράς τους δύο παγκόσμιους πολέμους.

20 Οκτ 2011

ΤΟ ΔΙΚΙΟ


ΝΙΚΟΣ ΑΡΑΠΑΚΗΣ
Εκδόσεις Ε.Ο.ΛΙΒΑΝΗΣ
Σελ. 540, 2010.

     Τον τελευταίο καιρό, τελείως συμπτωματικά, διάβασα σχεδόν το ένα πίσω από το άλλο, τέσσερα βιβλία (δύο ιστορικές μελέτες και δύο μυθιστορήματα) σχετικά με τη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα. Και τα τέσσερα είναι πολύ καλά και τα απόλαυσα. Θέλω λοιπόν, παρουσιάζοντάς τα, να σας παρακινήσω να τα διαβάσετε κι εσείς. Για τη μια ιστορική μελέτη που έχει τίτλο "Η Ναζιστική Τρομοκρατία Στην Ελλάδα" έχω ήδη γράψει μια παρουσίαση. Στο ένα μυθιστόρημα αναφέρομαι σήμερα. Σε λίγες (ελπίζω) μέρες, θα μπορέσω να αναφερθώ και στα δύο άλλα βιβλία. Στο "Δίκιο" πρωταγωνιστής είναι ο Μηνάς. Ένας νέος άντρας που ζει στην Καλαμάτα και του οποίου ο ένας αδελφός, ο Κοσμάς, σκοτώθηκε πολεμώντας τους Ιταλούς στα βουνά της Αλβανίας και ο δεύτερος, ο Δαμιανός, δολοφονήθηκε στη διάρκεια των πρώτων μηνών της Κατοχής, από κάποιον Δρογκάκο, δοσίλογο, συνεργάτη των Γερμανών. Αυτή η δολοφονία επέδρασε καταλυτικά στο Μηνά. Αποφάσισε να εκδικηθεί. Μη υπολογίζοντας τις συνέπειες, αποφάσισε να εκτελέσει τον φονιά του αδελφού του και στη συνέχεια να φύγει στο βουνό και να καταταγεί στον ΕΛΑΣ, αφήνοντας πίσω την οικογένειά του, τη δουλειά του στο καφενείο του Στέλιου και την αγαπημένη του, την Κρινιώ.
     Με ένα παράτολμο τρόπο, θα καταφέρει όχι μόνο να εξασφαλίσει τα μέσα για να εκτελέσει το Δρογκάκο, αλλά και να πραγματοποιήσει την απειλή του. Αμέσως μετά, έφυγε για τα βουνά της Πελοποννήσου, όπου τον περίμεναν και τον οδήγησαν στο αντάρτικο λημέρι. Στη διάρκεια των μαχών που έδιναν οι αντάρτες, διακρίθηκε για τον ηρωισμό του, αλλά και την...ξεροκεφαλιά του, αφού υποστήριζε σθεναρά την άποψή του και δεν υποχωρούσε εύκολα. 'Όταν η δράση του έγινε γνωστή, ο πιο σκληρός διώκτης του, έγινε ο Διονύσης, ο αδελφός της Κρινιώς (ο οποίος φυσικά δε γνώριζε τίποτα για τη μεταξύ τους σχέση), ένα άτομο ψυχικά διαταραγμένο από τη χρόνια μάχη του με την ασθένειά του (έπασχε από φυματίωση, ασθένεια μη ιάσιμη εκείνη την εποχή), που είχε ενστερνιστεί πλήρως την κοσμοθεωρία του εθνικοσοσιαλισμού και -έχοντας και τη γνώση της γερμανικής γλώσσας- συνεργαζόταν πολύ στενά με τους Ναζί.
     Όταν ο πόλεμος τελείωσε και οι Γερμανοί υποχώρησαν, ο Μηνάς πίστεψε (όπως και πολλοί άλλοι) ότι τα βάσανα τελείωσαν και θα μπορούσε να συνεχίσει τη ζωή του. Όμως πλανήθηκε. Σύντομα άρχισαν οι διώξεις που τον ανάγκασαν να ξαναβγεί στο βουνό, αυτή τη φορά όχι για να παλέψει για την πατρίδα, αλλά για την ίδια του τη ζωή.
     Φυσικά το βιβλίο δεν τελειώνει εδώ. Οι περιπέτειες του Μηνά, της οικογένειάς του και των φίλων του, θα συνεχιστούν για καιρό ακόμη. Μέχρι να δοθεί μια λύση, να επέλθει μια μορφή κάθαρσης.
     Το μυθιστόρημα "Το Δίκιο", είναι καλογραμμένο κι ευκολοδιάβαστο. Αναφέρεται σε μια εποχή όπου τα πάθη ήταν οξυμένα, τα λάθη διαδέχονταν το ένα το άλλο και παρά το γεγονός ότι είναι εύκολο να διολισθήσει δίνοντας Δίκιο προς τη μια ή την άλλη πλευρά, κρατάει αξιοσημείωτη ισορροπία, όχι ωραιοποιώντας καταστάσεις και γεγονότα, αλλά λέγοντας "τα σύκα, σύκα και τη σκάφη, σκάφη". "Αντί να ζητάμε χέρια να πιαστούμε, ζητάμε χέρια να κόψουμε. Κόψαμ' εμείς, κόψαν οι άλλοι, ξανακόψαμ' εμείς, ξανακόψαν οι άλλοι, φτάσαμε να είμαστε όλοι ανάπηροι. Γιατί να ξέρεις, δεν κόβαμε χέρια και κεφάλια, τις ψυχές μας κόβαμε, τις κάναμε κολοβές κι ανάπηρες". Ο συγγραφέας, σαν σκηνοθέτης, χειρίζεται τους πολλούς χαρακτήρες του βιβλίου του (είτε πρωταγωνιστές, είτε δευτερεύοντες) και την πλοκή με εξαιρετική μαεστρία. Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που συναρπάζει τον αναγνώστη από την πρώτη σελίδα και κρατάει το ενδιαφέρον αμείωτο μέχρι την τελευταία.

9 Οκτ 2011

Η ΝΑΖΙΣΤΙΚΗ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ


ΘΑΝΑΣΗΣ ΦΩΤΙΟΥ
Εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ
Σελ. 515, Σεπτέμβριος 2011

     Πολλές φορές, διαβάζοντας για πτυχές της ελληνικής ιστορίας, μένω έκπληκτος για το μέγεθος της άγνοιας που το "εκπαιδευτικό" σύστημα μας επιβάλλει. Λίγο-πολύ, η ελληνική ιστορία που διδάσκεται στα σχολεία, φτάνει στα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια και από κει και πέρα...τίποτα. Σαν να λύθηκαν με την επανάσταση όλα τα προβλήματα και από τότε το κράτος λειτουργεί ρολόι. Οι εμφύλιοι, οι ελληνο-τουρκικοί πόλεμοι, οι βαλκανικοί, ο πρώτος παγκόσμιος, για τη μικρασιατική εκστρατεία ακούμε κάτι...ψιλά, τα κινήματα, ο διχασμός, η δικτατορία της 4ης Αυγούστου, για τον πόλεμο με τους Ιταλούς κάτι ακούμε κάθε Οκτώβριο, ο Εμφύλιος και όσα επακολούθησαν, διδάσκονται εντελώς επιδερμικά, όταν λόγω αργιών, καταλήψεων και διακοπών, δεν απουσιάζουν από τη διδαχθείσα ύλη. Μπορώ να πω ότι τα όσα ελάχιστα έμαθα για την ελληνική ιστορία, τα έμαθα διαβάζοντας από μόνος μου, κάτι που ενέχει τον "κίνδυνο" της λάθος επιλογής.
     Την εισαγωγή την έκανα, για να σας αποκαλύψω, ότι το κεντρικό πρόσωπο της μελέτης που σας παρουσιάζω σήμερα, τον Φρειδερίκο Σούμπερτ, δεν τον ήξερα μέχρι πριν από μερικές μέρες, παρά το γεγονός ότι αυτός και η ομάδα του, (ένας εσμός ΕΛΛΗΝΩΝ καθαρμάτων), κατηγορήθηκαν ότι ευθύνονται για τη δολοφονία 3.000 Ελλήνων, κυρίως αμάχων, ανδρών, γυναικών και παιδιών, στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, στην Κρήτη και τη Μακεδονία.
     Το έναυσμα για να διερευνήσει τη ζωή και τη δράση του Σούμπερτ, το έλαβε το συγγραφέας το 1979, όταν θέλησε να μάθει ποιος διέταξε την πυρπόληση του χωριού Μαραθούσα (βρίσκεται στο όρος Χολομώντας της Χαλκιδικής), το καλοκαίρι του 1944, το οποίο είναι η ιδιαίτερη πατρίδα των γονιών του. Τότε πρωτάκουσε το όνομα του Γερμανού υπαξιωματικού σφαγέα. Όταν έψαξε το θέμα πιο επισταμένα, ανακάλυψε ότι αφ' ενός πολλά από αυτά που ο κόσμος πίστευε σχετικά με τον Σούμπερτ δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα (όπως π.χ. ότι ήταν γεννημένος στη Σμύρνη από Έλληνα πατέρα, ο οποίος κακοποιούσε μπροστά του την τουρκάλα μητέρα του, γι' αυτό και μισούσε κάθε τι ελληνικό) και αφ' ετέρου ότι τα εγκλήματα που διέπραξε με την ομάδα του (η οποία-επαναλαμβάνω-αποτελούνταν αποκλειστικά από Έλληνες Κρήτες και Μακεδόνες), ήταν πολλά και φρικιαστικά. Γι' αυτό αποφάσισε να ασχοληθεί με τη συγκεκριμένη μελέτη, ώστε να θέσει κάποια πράγματα στην πραγματική τους βάση και να τους δώσει τις σωστές διαστάσεις: "Η παρούσα μελέτη πραγματεύεται το βίο και την πολιτεία του Επιλοχία Φρειδερίκου/Φριτς Χέρμαν Σούμπερτ, ενός ιδιότυπου χαρακτήρα και σκληρού τρομοκράτη και εγκληματία πολέμου, ο οποίος έδρασε ως διερμηνέας, κατάσκοπος και διοικητής του διαβόητου "Σώματος Κυνηγών", με το οποίο διέπραξε πολλούς φόνους, βασανιστήρια, λεηλασίες, καταστροφές και απαγωγές αθώων στην Κρήτη και στη Μακεδονία κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Επιπλέον, η μελέτη ασχολείται διεξοδικά με τη μεταπολεμική περιπέτεια, αποκάλυψη, σύλληψη και δίκη του Σούμπερτ από το Ειδικό Στρατοδικείο Εγκληματιών Πολέμου στην Αθήνα και την εκτέλεσή του στη Θεσσαλονίκη. Σημαντικό επίσης μέρος της εργασίας αναφέρεται στους Σουμπερίτες, τους γερμανόφιλους και εθνικιστές Έλληνες που συνέπραξαν με το Σούμπερτ σε βιαιότητες εναντίον συμπατριωτών τους".
      Ο Θ. Φωτίου, για να φωτίσει τη δράση του διαβόητου ναζί, έκανε πολυετή έρευνα, που πέραν των δυσκολιών που έχει κάθε έρευνα, ενείχε και δύο πρόσθετες δυσκολίες. Η πρώτη ήταν η έλλειψη αρχειακού υλικού. Το γιατί ο Σούμπερτ δεν αναφέρεται ούτε στα Ημερολόγια των Γερμανικών μονάδων, εξηγείται επαρκώς στο βιβλίο. Η δεύτερη ήταν η...απόσταση. Ο Θ. Φωτίου, ζει εδώ και πολλά χρόνια στον Καναδά, όπου διδάσκει σε πανεπιστήμια, ελληνική φιλολογία και ιστορία. Παρά τις δυσκολίες όμως, τα κατάφερε με τον ΄καλύτερο δυνατό τρόπο, αφού η μελέτη του "έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό ιστοριογραφικό κενό..." όπως γράφει ο Σ. Δορδανάς, ο οποίος προλογίζει το βιβλίο. Η πληρέστατη μελέτη, καταφέρνει να ξεχωρίσει το μύθο που περιβάλλει το Σούμπερτ και την ομάδα του, από την Ιστορία και να μας παρουσιάσει όχι μόνο τη ζωή του, αλλά και την αποτρόπαια δράση του, την προσπάθεια φυγής του, τη σύλληψη, την καταδίκη του 27 φορές σε θάνατο, και την εκτέλεσή του.

20 Σεπ 2011

ΑΓΙΟΙ ΚΑΙ ΔΑΙΜΟΝΕΣ


ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΠΟΥΖΟΣ
Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
Σελ. 748, Μάιος 2011


     Με ένα ογκώδες μυθιστόρημα, επιστρέφει στις προθήκες, μετά από τριετή "σιωπή", ο βραβευμένος με το Βραβείο Αναγνωστών του ΕΚΕΒΙ, συγγραφέας Γιάννης Καλπούζος.
     Πρέπει να ομολογήσω, πως όταν έπιασα στα χέρια μου και ξεφύλλισα το βιβλίο...τρόμαξα. Πρόκειται για 748 πυκνογραμμένες σελίδες, με πολύ μικρή γραμματοσειρά Όμως πρέπει επίσης να ομολογήσω, πως όταν προχώρησα στην ανάγνωση, θεώρησα πως οι σελίδες είναι λίγες κι ευχόμουν να βρεθεί ένας τρόπος μαγικός, να μην τελειώσει το βιβλίο.
     Ο συγγραφέας επιλέγει να αφηγηθεί την ιστορία των Ρωμιών της Πόλης, την ταραγμένη περίοδο (με τις συνεχείς εξεγέρσεις των γενιτσάρων, την εξάπλωση της Φιλικής Εταιρείας και το ξέσπασμα της επανάστασης του 1821), από το 1808 έως το 1831-αν και τώρα που το σκέφτομαι, δεν πρέπει να υπήρξε περίοδος που να μην ήταν ταραγμένη για τους Έλληνες της Πόλης. Και το κάνει, μέσα από τα απομνημονεύματα που "έγραψε" ο Τζανής Κομνάς, που ανδρώθηκε τη συγκεκριμένη περίοδο και τα έφερε έτσι η Τύχη και τα γυρίσματα των καιρών, ώστε να ζήσει μια ζωή σαν μυθιστόρημα. "Έπιασα να γράψω τούτο το στόρημα, ως ιστορητής και ιστορούμενος. Να περπατήσουν πάνω στο χαρτί όσα μοναχός αξιώθηκα να ζήσω και όσα οι μαρτυρίες άλλων ακούμπησαν στην πένα μου. Γιατί πολλών εζήτησα τη βοήθεια και μ' απολογήθηκαν με το στόμα ή μου τα έδωκαν γραμμένα. Κι είναι και λόγια άλλων, όπως τα εκράτησα στο νου μου, γιατί σαν με συνεπήρε αυτός ο πυρετός εκείνοι ήταν αφανισμένοι απ' τη ζωή". Γιατί όμως ο Τζανής, ένας "ανώνυμος" αρωματοποιός επιλέγει να μιλήσει για τη ζωή του; "Μα τούτα των βασιλέων και των δεσποτών δεν έχουν τελειωμό κι εγώ θέλω να ιστορήσω τα των απλών ανθρώπων, που ποτίζουν με το αίμα, τις συνήθειες και τις ψυχές τους, όλες τις κατοπινές γενιές. Γιατί, κατά πως στοχάζομαι, το μπόλι που βάνει στο νου του γιου ή της κόρης ο γονιός έχει πλιότερη αξία".
     Γύρω από τον Τζανή, κινείται ένας ολόκληρος κόσμος. Έλληνες, Τούρκοι, Εβραίοι, Αρμένιοι, Φράγκοι και όλο το υπόλοιπο μωσαϊκό των φυλών που συγχρωτίζονταν στην Πόλη. Το οποίο ο συγγραφέας περιγράφει με εξαντλητικές, αλλά όχι κουραστικές λεπτομέρειες για τα...πάντα! Δεν υπάρχει πτυχή της δημόσιας, κοινωνικής ή ιδιωτικής ζωής των κατοίκων της Πόλης, για την οποία ο συγγραφέας να μην έχει να παραθέσει άπειρες λεπτομέρειες, δημιουργώντας έτσι ένα λεπτοδουλεμένο "εργόχειρο". Λεπτομέρειες οι οποίες παίζουν καθοριστικό ρόλο στο χτίσιμο και τη διαμόρφωση μιας νοοτροπίας, που είχαν όλοι οι Πολίτες και ιδιαίτερα οι Έλληνες. Για την καθημερινή ζωή, τους διαφυλετικους έρωτες και τους κινδύνους που έκρυβαν, τη ζωή των πλουσίων, των φτωχών, για τους οραματιστές, τις συμμορίες των δρόμων που τις απάρτιζαν είτε κάποιοι φτωχοδιάβολοι, είτε αυτοί που ήταν επιφορτισμένοι με την τήρηση της τάξης, οι οποίοι με το πρόσχημα της εκτέλεσης των καθηκόντων τους, "άρμεγαν" κανονικά όποιον άτυχο έπεφτε στα χέρια τους, τους χασικλήδες, που αποτελούσαν υπολογίσιμη αριθμητικά ομάδα, τους δερβίσηδες, τους κρυπτοχριστιανούς (που εκτός από το Χριστό, δεν παρέλειπαν να κάνουν τελετές στις θεότητες του παγανιστικού παρελθόντος), τη διαφθορά του κλήρου, τις ερωμένες των Πατριαρχών, οι οποίες κατοικούσαν σε σπίτια απέναντι από το Πατριαρχείο.
     Μαθαίνουμε ακόμα για τις δύο από τις μεγάλες "πληγές" της Πόλης: τις πυρκαγιές, που λόγω της ξυλοκατασκευής των σπιτιών, όταν ξεσπούσαν αφάνιζαν συνοικίες ολόκληρες και την πανούκλα, η οποία εξαπλώνονταν ραγδαία, λόγω της έλλειψης έστω και στοιχειωδών κανόνων υγιεινής -η περιγραφή κάποιων τμημάτων της Πόλης είναι αποκαλυπτική, αφανίζοντας εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους.
     Αλλά μαθαίνουμε και για τις καλές στιγμές: τα γλέντια, τα τραγούδια, τις βεγγέρες, τους αρραβώνες, τους γάμους...Κι όλα αυτά, ενταγμένα αριστοτεχνικά στη δομή του μύθου, χωρίς ίχνος διδακτισμού.
     Κλείνοντας, θέλω να πω, ότι άξιζε και με το παραπάνω η τριετής αναμονή. Ο Γιάννης Καλπούζος, για μια ακόμη φορά, μας εκπλήσσει ευχάριστα και μας προσφέρει ένα "μεγάλο" , καλογραμμένο μυθιστόρημα, με πλήθος χαρακτήρων τους οποίους σκιαγραφεί και "σκηνοθετεί" με μαεστρία, που πρέπει να διαβάσει κάθε αναγνώστης που ενδιαφέρεται για την καλή λογοτεχνία, για την ιστορία κάθε γωνιάς του ελληνισμού και που είναι απόκτημα για κάθε βιβλιοθήκη. Πέρα από τον μύθο, τη γραφή, την εξαιρετική απόδοση της περιρρέουσας ατμόσφαιρας, θαυμασμό προκαλεί η συγκέντρωση ενός τεράστιου όγκου πραγματολογικών στοιχείων, αλλά και ο χειρισμός του, που έγινε με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην κουράζει και να μην αποπροσανατολίζει τον αναγνώστη.

13 Σεπ 2011

ΤΟ ΠΙΚΡΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ


ANDREA LEVY
Μετάφραση ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗ
Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ
Σελ. 437, Απρίλιος 2011

     Όπως έγραφα σε προηγούμενη παρουσίαση (για το βιβλίο "Το Πορτρέτο Της Σιωπής"), ένα ακόμη καλό βιβλίο που διάβασα τον τελευταίο καιρό, είναι αυτό που παρουσιάζω σήμερα Πρόκειται για την "αυτοβιογραφία" μιας τζαμαϊκανής σκλάβας, της Τζουλάι, έχει τίτλο "Το Πικρό Τραγούδι" και είναι γραμμένο από την Αντρέα Λίβυ, της οποίας το βιβλίο "Το Μικρό Νησί" (κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μίνωας το 2005), έχει κερδίσει πολλά σημαντικά λογοτεχνικά βραβεία και έχει διασκευαστεί σε δραματική σειρά από το BBC.
     Βάζω πιο πάνω τη λέξη αυτοβιογραφία σε εισαγωγικά, ακριβώς επειδή το βιβλίο δεν είναι αυτοβιογραφικό, αλλά μυθοπλασία γραμμένη με τη μορφή αυτοβιογραφίας: "Το βιβλίο που κρατάτε αυτή τη στιγμή στα χέρια σας, γεννήθηκε από μια λαχτάρα. Η μαμά μου είχε μια ιστορία, που την ένιωθε να της βαραίνει τόσο το στήθος, ώστε αισθάνθηκε μια δύναμη, ισχυρότερη από την ίδια της τη βούληση, να την πιέζει να εμπιστευτεί αυτήν την ιστορία σ' εμένα το γιο της. Σκοπός της ήταν, αφού μάθαινα την ιστορία της, κάποια άλλη στιγμή να τη διηγούμουν με τη σειρά μου στις κόρες μου. Κι έτσι να πήγαινε παρακάτω." Επειδή όμως το Τόμας Κίνσμαν, γιος της Τζουλάι, τυπογράφος στο επάγγελμα, ήταν σε περίοδο που δεν μπορούσε λόγω φόρτου εργασίας να αφιερώσει την απαιτούμενη προσοχή στη μητέρα του, την προσπάθησε να την πείσει να γράψει την ιστορία της και να αναλάβει ο ίδιος την εκτύπωσή της σε βιβλίο. Η Τζουλάι είχε τις αντιρρήσεις της: "Το εγχείρημά της αυτό, να φυλακίσει την ιστορία της σε λέξεις που ίσως διαβαζόταν και να αποκτούσαν έντυπη μορφή, ήταν στην αρχή σωστό μαρτύριο για την καημένη της την ψυχή." Τελικά όμως τα επιχειρήματα του Τόμας υπερίσχυσαν των αντιρρήσεων της μητέρας του κι έτσι έφτασε αυτό το βιβλίο στα χέρια μας, στο οποίο μια πρώην σκλάβα, μιλά για τη ζωή της.
Μια ζωή που ξεκίνησε μετά έναν "συνήθη" βιασμό της μητέρας της, από τον λευκό επιστάτη της φυτείας, της οποίας ήταν ιδιοκτησία. Στον τόπο εκείνο και τα χρόνια εκείνα, ο βιασμός των σκλάβων από τους λευκούς αφέντες ήταν διαδεδομένη πρακτική, όπως διαδεδομένη ήταν και η αντίληψη πως οι σκλάβοι αποτελούν ιδιοκτησία και πωλούνται και αγοράζονται όπως κάθε άλλο προιόν της φυτείας. Από μικρή ηλικία αποκόπηκε από τη μητέρα της και έζησε στο σπίτι της φυτείας, σαν προσωπική υπηρέτρια της Μάργκαρετ, αδελφής του ιδιοκτήτη. Αυτό σήμαινε πιο ελαφρές δουλειές-οι σκλάβοι που εργάζονταν στα χωράφια ήταν αναγκασμένοι να κόβουν ζαχαροκάλαμα για πολλές ώρες την ημέρα κάτω από τον καυτό ήλιο-αλλά και εξαιτίας ενός καπρίτσιου της Μάργκαρετ, ότι της δόθηκε η δυνατότητα να μάθει γραφή και ανάγνωση.
     Μέσα στη φυτεία έζησε μεγάλο μέρος της ζωής της και αποκόμισε εμπειρίες μοναδικές. Έζησε τις εξεγέρσεις των νέγρων και την κατάπνιξη τους στο αίμα από τα αφεντικά. Είδε να απαγχονίζεται η μητέρα της για ασήμαντη αφορμή. Και τελικά έζησε την απόδοση με βασιλικό διάταγμα σε όλους τους σκλάβους της ελευθερίας τους, την οποία σε πολλές περιπτώσεις δεν ήξεραν να διαχειριστούν! Έχοντας ζήσει μια ολόκληρη ζωή έγκλειστοι, υπό συνθήκες άθλιες και υπό καθεστώς τρόμου, τους ήταν δύσκολο να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.
     Είναι ένα βιβλίο καλογραμμένο, "δυνατό", συγκινητικό σε κάποιες περιπτώσεις, αστείο σε κάποιες άλλες, το οποίο μας αποκαλύπτει έναν κόσμο ζοφερό, που μας είναι λίγο-πολύ άγνωστος: τον κόσμο των σκλάβων της Τζαμάικα, που πάνω στις πλάτες τους και χάρη στη σκληρή δουλειά των οποίων, χτίστηκαν ολόκληρες περιουσίες. Και προβάλει καταστάσεις και συμπεριφορές, τις οποίες αν αναγάγουμε στο σήμερα, θα πρέπει να μας βάλουν σε σκέψεις.
     Η Αντρέα Λίβυ, γεννήθηκε στην Αγγλία από Τζαμαϊκανούς γονείς. Ζει όλη τη ζωή της στο Λονδίνο.

1 Σεπ 2011

ΤΟ ΠΟΡΤΡΕΤΟ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ


ΤΕΣΥ ΜΠΑΪΛΑ ΒΕΝΕΤΟΥΛΗ
Εκδόσεις ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ
Σελ. 400, Μάρτιος 2010.

     Τις τελευταίες εβδομάδες, ανάμεσα στα άλλα, διάβασα και τρία πολύ καλά βιβλία. Δύο γραμμένα από έλληνες και ένα από ξένο συγγραφέα. Είναι τα : "Το Πορτρέτο Της Σιώπής", στο οποίο θα αναφερθώ στη συνέχεια, "'Αγιοι Και Δαίμονες" και "Το Πικρό Τραγούδι". Θα προσπαθήσω να παρουσιάσω και τα άλλα δύο, αλλά θα πάρει κάποιο χρόνο. Γιατί, τις περισσότερες φορές, το να παρουσιάσω ένα βιβλίο, είναι πολύ πιο δύσκολο από το να το διαβάσω. Μερικές φορές μάλιστα, νοιώθω να στερεύουν οι λέξεις και τότε αισθάνομαι πραγματικά αδύναμος, αφού δεν μπορώ να δώσω-σε όσους μου κάνουν την τιμή να διαβάζουν τις παρουσιάσεις μου-όσα ένιωσα εγώ διαβάζοντας το βιβλίο. Και για το συγκεκριμένο βιβλίο, ισχύουν τα πιο πάνω.
     Την παρουσίαση του σημερινού βιβλίου, θα την ξεκινήσω με έναν αδόκιμο τρόπο, λέγοντας ευθύς εξ αρχής ότι μου άρεσε. Και λέω αδόκιμο τρόπο, γιατί στις παρουσιάσεις που γράφω, πρώτα περιγράφω στοιχεία του βιβλίου και στη συνέχεια λέω τη γνώμη μου. Στο μύθο του βιβλίου, δε θέλω να αναφερθώ ιδιαίτερα. Όχι γιατί δεν το αξίζει. Το αντίθετο. Αλλά όταν θα ολοκληρώσετε την ανάγνωση της παρουσίασης θα καταλάβετε γιατί. Απλά να πω ότι είναι πολύ καλά χτισμένος, με περίτεχνα στημένες ανατροπές, όπου θεωρεί απαραίτητο η συγγραφέας για να κλιμακώνεται το σασπένς. Οι χαρακτήρες είναι ορθά δομημένοι, αν και η απόφαση του Γιάννη να γίνει μοναχός, εγκαταλείποντας την οικογένεια και την αγαπημένη του (κυρίως αυτή), πέφτει "ως κεραυνός εν αιθρία", αφού τίποτα μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν θα είχε προϊδεάσει για τις μεταφυσικές του ανησυχίες. Στη συνέχεια βέβαια, οι "εξομολογήσεις" του, στο ημερολόγιό του, μας διαφωτίζουν για τις διεργασίες μέσα από τις οποίες έφτασε να πάρει αυτή την απόφαση. Προσεγμένοι επίσης είναι και οι δευτερεύοντες χαρακτήρες, οι οποίοι εκτός του ότι καταφέρνουν να γίνουν αμέσως συμπαθείς, μου φάνηκαν (και πιστεύω σε όλους τους αναγνώστες του βιβλίου) ανεξήγητα οικείοι.
     Όμως, όπως γράφω και πιο πάνω, σε όλα αυτά δεν θέλω να αναφερθώ εκτενώς. Θ' αφήσω τον αναγνώστη να τα ανακαλύψει μόνος του. Γιατί το μεγάλο ατού του βιβλίου, είναι η γραφή. Η δημιουργία των εικόνων, η περιγραφή της φύσης, των ανθρώπων και των συναισθημάτων τους, είναι συναρπαστική. Η επιλογή των λέξεων προσεκτική και μοναδική. Και τέλος ο λυρισμός που διατρέχει το βιβλίο από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα, δίνοντας έτσι μια έντονη ποιητικότητα σε ένα πεζογράφημα. Σας παραθέτω ένα μικρό δείγμα: "Ένας ολόλαμπρος ήλιος ήρθε το επόμενο πρωινό να ζεστάνει γλυκά το νησί. Αναζήτησε με τις πρώτες αχτίδες του την πέτρινη γη να σμίξει μαζί της, έλουσε τα μαλλιά του στο γαλάζιο νερό και πλημμύρισε τον αιθέρα νιάτα και ομορφιά. Όρμησε μέσα από το μισάνοιχτο παράθυρο του δωματίου, τελάλης της καινούργιας μέρας". Και τέτοια μικρά διαμάντια γραφής θα βρείτε πολλά σε όλες σχεδόν τις σελίδες του βιβλίου.
     Κλείνοντας την παρουσίαση , θα ήθελα να συμπληρώσω, ότι πρόκειται για ένα βιβλίο που αξίζει την προσοχή μας καθώς και κάθε λεπτό που θα του αφιερώσουμε. Και μια συμβουλή. Φροντίστε να ξεκινήσετε την ανάγνωση έχοντας χρόνο μπροστά σας. Το βιβλίο θα σας συναρπάσει τόσο, που δεν θα θέλετε να το αφήσετε από τα χέρια σας.

27 Ιουλ 2011

ΠΩΣ ΝΑ ΚΡΥΦΤΕΙΣ

ΑΜΑΝΤΑ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ
Εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ
Σελ. 369, Νοέμβριος 2010

     Το πιο ώριμο μέχρι τώρα μυθιστόρημα της Αμάντας Μιχαλοπούλου είναι το "Πως Να Κρυφτείς" που παρουσιάζουμε σήμερα.
     Το καλοκαίρι του 1974, ο Στέφανος Υψηλάντης, γιος επιφανή αρχιτέκτονα, σε ηλικία τεσσάρων ετών κι ενώ περνά τις διακοπές του με την οικογένειά του σε κάποιο θέρετρο του Κορινθιακού, πέφτει θύμα απαγωγής. "Κι έτσι εγώ που γεννήθηκα μετά την απαγωγή, ήξερα μόνο τα βασικά. Ότι οι Γερμανοί νοίκιαζαν το σπίτι με τις καλαμιές εκείνο το καλοκαίρι. Ότι ο Στέφανος έμοιαζε τρομερά με το γιο τους που είχε πεθάνει. Ότι τον βούτηξαν το βράδυ που έκλεινε τα τέσσερα πάνω στον πανικό του πάρτι. Ότι κανείς δεν υποψιάστηκε τους Γερμανούς, επειδή ο άντρας ήταν έτσι κι αλλιώς άφαντος κι η γυναίκα έμεινε πίσω- την έβλεπαν πότε πότε να ποτίζει με λάστιχο. Ο άντρας έβαλε τον Στέφανο στο αυτοκίνητο και ταξίδεψαν μέσω πρώην Γιουγκοσλαβίας. Είχαν δώσει ραντεβού με τη γυναίκα του στο Δυτικό Βερολίνο, όπου άγνωστοι μεταξύ αγνώστων, θα άρχιζαν τη νέα τους ζωή."
     Οι γονείς του βέβαια δεν έπαψαν ποτέ να τον ψάχνουν. Κολλούσαν τη φωτογραφία του σε κάθε χώρο που προσφέρονταν γι' αυτό: λιμάνια, αεροδρόμια, πύλες εξόδου από τη χώρα. Και πάντα είχαν ελπίδες ότι θα βρεθεί. Μέχρι που εφτά ολόκληρα χρόνια αργότερα, μια πολύ παρατηρητική ελληνίδα φοιτήτρια, όταν τον είδε στο Βερολίνο, τον αναγνώρισε από τις φωτογραφίες αυτές, ειδοποίησε την αστυνομία και ο Στέφανος επέστρεψε στην οικογένειά του, η οποία όμως του ήταν παντελώς άγνωστη.
     Τώρα, στα 35 χρόνια του, ο Στέφανος επιστρέφει στο Βερολίνο ως δάσκαλος σε ελληνικό σχολείο και παράλληλα ψάχνει τους Σουλτς, το ζευγάρι των απαγωγέων του. Μια έρευνα δύσκολη, αφού το Σουλτς, είναι κοινό επίθετο στη Γερμανία, που του γίνεται έμμονη ιδέα και του "τρώει" χρόνο και ενέργεια. Η περιπέτεια που πέρασε, η διπλή ολοκληρωτική αλλαγή περιβάλλοντος και οικογένειας, έχει επηρεάσει το χαρακτήρα του και τον έχει κάνει εσωστρεφή και λιγομίλητο. Αυτό σε συνδυασμό με την εμμονή στην αναζήτηση των Σουλτς, επηρεάζει άμεσα -αρνητικά φυσικά- τις προσωπικές του σχέσεις, φιλικές και ερωτικές.
     Και ακριβώς λόγω αυτής του της ιδιαιτερότητας, ότι δηλ. μιλάει λίγο και σε λίγους, την ιστορία του αναλαμβάνουν να αφηγηθούν άλλοι (εύρημα που πιστώνεται στα θετικά του βιβλίου και δίνει επιπλέον ενδιαφέρον, αφού ο κάθε αφηγητής, προσλαμβάνει διαφορετικά τη συμπεριφορά και τις ενέργειες του Στέφανου): η Φοίβη, μια έφηβη φίλη του ανιψιού του, η μικρή του αδελφή η Έλλη που ήταν αγέννητη όταν έγινε η απαγωγή. Η Σεσίλια, μια γυναίκα μεγαλύτερή του, με την οποία έχει ερωτική σχέση και η οποία έχει τα δικά της προβλήματα και ανοιχτούς λογαριασμούς με το παρόν και κυρίως με το παρελθόν. "Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα κορίτσι που το έλεγαν Σεσίλια. Όποτε έβλεπε συμμαθήτριές της με τους πατεράδες τους ένιωθε ένα σφίξιμο στην καρδιά. Όποτε άκουγε τη φράση "ο μπαμπάς μου είπε, ο μπαμπάς μου ξέρει, ο μπαμπάς μου έχει", ήθελε να την καταπιεί η γη. Ήλπιζε ολόψυχα ότι μια μέρα θα εμφανιζόταν ξαφνικά στη γωνιά του δρόμου ο δικός της πατέρας και θα τη φώναζε με τ' όνομά της, θα ήξερε τα πάντα για κείνην. Θα ήταν όμορφο και λογικός, θα είχε μια πειστική ιστορία που θα την έκανε ν' αναφωνήσει "Έτσι εξηγούνται όλα". Και για να της αποδείξει πόσο καλός πατέρας υπήρξε, θ' άρχιζε να απαριθμεί σκηνές από το παρελθόν, σκηνές που θυμόταν η Σεσίλια και στις οποίες συμμετείχε κι εκείνος εν αγνοία της, κρυμμένος πίσω από κάποιο θάμνο ή τοίχο". Ο -πεθαμένος πια- πατέρας του μέσω ενός "θησαυρού" σημειωμάτων, φωτογραφιών και δημοσιευμάτων που κληροδότησε στο Στέφανο και τέλος ο Βίκτορ Σουλτς, ο άνδρας που τον απήγαγε.
     Αυτά είναι τα "εξωτερικά" γνωρίσματα του μυθιστορήματος Ο μύθος γύρω από τον οποίο η συγγραφέας με μαεστρία πλέκει ένα κουβάρι σχέσεων, αντιθέσεων, συμπεριφορών και ερωτημάτων, που καλείται ο κάθε αναγνώστης να αποκωδικοποιήσει και να ερμηνεύσει, σύμφωνα με τη δική του οπτική.

3 Ιουλ 2011

ΣΚΕΨΟΥ ΕΝΑΝ ΑΡΙΘΜΟ

JOHN VERDON
Μετάφραση ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΑΡΟΥΞΗΣ
Εκδόσεις ΔΙΟΠΤΡΑ
Σελ. 558, Μάιος 2010

     Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον θρίλερ, είναι το βιβλίο "Σκέψου 'Εναν Αριθμό", γραμμένο από έναν πρωτοεμφανιζόμενο αμερικανό συγγραφέα.
Ο Ντέηβιντ Γκάρνει, μετά τη συνταξιοδότησή του, ύστερα από υπηρεσία 25 χρόνων στην αστυνομία της Ν. Υόρκης και την επίλυση -χάρη στην ευφυΐα και τη μεθοδικότητά του- πολλών παράξενων και δύσκολων υποθέσεων, ζει με τη γυναίκα του Μάντλιν, "σε μια καλοφτιαγμένη αγροικία του δέκατου ένατου αιώνα, φωλιασμένη στη γωνιά ενός απομονωμένου λιβαδιού στο τέλος ενός αδιέξοδου στους λόφους της κομητείας Ντέλαγουέαρ, οχτώ χιλιόμετρα έξω από το χωριό Γουόλνατ Κρόσινγκ".
     Για να έχει κάτι να ασχοληθεί, παρακολουθεί μαθήματα Τέχνης και ανακαλύπτει ότι έχει ταλέντο "να ενισχύει, να διευκρινίσει, να εντείνει, φωτογραφίες εγκληματιών, ιδιαίτερα δολοφόνων, με τρόπους που θα αποτύπωναν και θα εξέφραζαν τη φύση αυτών των κτηνών που μελετούσε, καταδίωκε και συλλάμβανε σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του".
     Κι ενώ αφοσιώνεται στο νέο του χόμπι, ένας συμφοιτητής του από το κολέγιο, ο Μάρκ Μέλερι, έρχεται σε επαφή μαζί του. Με το συγκεκριμένο άνθρωπο, ο Ντέηβιντ δεν είχε ποτέ στενή σχέση. Απλώς τον θυμόταν σαν συμφοιτητή του, γι' αυτό και η επίσκεψή του, του φάνηκε παράξενη και σίγουρα αναπάντεχη. Γρήγορα το "μυστήριο" λύθηκε...Ο Μέλερι είχε λάβει κάποια απειλητικά μηνύματα. Ήθελε τη βοήθεια του Ντέηβιντ, λόγω της καλής φήμης που είχε στην εξιχνίαση δύσκολων υποθέσεων κι επειδή δεν ήθελε την ανάμιξη της αστυνομίας. Ο Μέλερι διατηρούσε στην περιοχή ένα "Ινστιτούτο Πνευματικής Ανανέωσης" όπως το αποκαλούσε, το οποίο είχε αποκτήσει καλή φήμη και γι' αυτό κατά καιρούς φιλοξενούσε πολύ γνωστά πρόσωπα, τα οποία σε καμιά περίπτωση δεν ήθελαν την παρουσία των αστυνομικών στο χώρο στον οποίο αποσύρονταν για να ανακτήσουν τις πνευματικές τους δυνάμεις και την ψυχική τους γαλήνη και ηρεμία.
     Ο Ντέηβιντ, παρά τους αρχικούς του δισταγμούς δέχεται να βοηθήσει. Τα πράγματα όμως, θα πάνε τελείως στραβά. Ο Μέλεριν θα βρεθεί "τελετουργικά" δολοφονημένος και σύντομα θα προστεθούν άλλες δύο δολοφονίες που έγιναν με τον ίδιο "τελετουργικό" τρόπο στη λίστα.
Ο Ντέηβιντ, καλείται από τον φιλόδοξο τοπικό εισαγγελέα να βοηθήσει την αστυνομία ν' ανακαλύψει το δολοφόνο, αλλά η υπόθεση θ' αποδειχθεί πολύ πιο δύσκολη απ' όσο φανταζόταν, αφού ψάχνει να βρει ένα εξαιρετικά ευφυές άτομο, που βάζει σε σκληρή δοκιμασία τις πνευματικές του ικανότητες.
Πρόκειται για ένα έξυπνο, καλογραμμένο θρίλερ, που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα, που ανέδειξε τον Verdon σε έναν από τους πιο ελπιδοφόρους πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς, μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και κέρδισε την προτίμηση του αναγνωστικού κοινού.
     Ο John Verdon, έχει εργαστεί ως στέλεχος σε πολλές διαφημιστικές εταιρείες του Μανχάταν, αλλά όπως και ο πρωταγωνιστής του, εγκαταστάθηκε στις αγροτικές περιοχές στα βόρεια της πολιτείας της Νέας Υόρκης. Το "Σκέψου Έναν Αριθμό" είναι το πρώτο του μυθιστόρημα, ενω αναμένεται μέσα στο καλοκαίρι η κυκλοφορία στις ΗΠΑ του δεύτερου βιβλίου του με πρωταγωνιστή πάλι τον Ντέηβιντ Γκάρνει με τίτλο "Shut Your Eyes Tight".

1 Ιουλ 2011

ΖΩΗ ΧΑΡΙΣΑΜΕΝΗ


ΣΠΥΡΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ
Εκδόσεις ΠΟΛΙΣ
Σελ. 158, Φεβρουάριος 2011


     Οι έλληνες διηγηματογράφοι, είναι πολλοί και καλοί. Ενδεικτικά αναφέρω τους: Ηλία Παπαδημητρακόπουλο, Γιάννη Καισαρίδη, Σωτήρη Δημητρίου, Τάσο Καλούτσα, Ηλία Παπαμόσχο, κ.α. Προς επίρρωση αυτών που γράφω, ήρθε και η συλλογή διηγημάτων που θα μας απασχολήσει σήμερα.
     Πρόκειται για έξη εξαιρετικά διηγήματα, με ήρωες ανθρώπους της διπλανής πόρτας, που όμως σχεδόν όλοι φτάνουν στο "μη περαιτέρω".
Στο "Το Τεφτέρι Και Το Μαχαίρι", ένας "καρδιοκατακτητής" μπλόγκερ, παραθέτει στην ιστοσελίδα του, φωτογραφίες γυναικών που επαίρεται ότι έχει κατακτήσει. Εκεί βλέπει και τη φωτογραφία της γυναίκας του, ο έτερος πρωταγωνιστής της ιστορίας. Αφού πρώτα φαντασιώνεται ότι υποβάλει τον επίδοξο Καζανόβα στα πιο σκληρά βασανιστήρια, προσπαθεί να ανταποδώσει στη γυναίκα του την απιστία με τραγικά (ή γελοία;) αποτελέσματα
Στο ομότιτλο του βιβλίου διήγημα, ο κόσμος ενός παπά ανατρέπεται εκ βάθρων, όταν διαπιστώνει ότι όλα τα εικονίσματα της εκκλησίας στην οποία λειτουργεί, έχουν ...το πρόσωπό του!
Στο τρίτο (και μεγαλύτερο από πλευράς μεγέθους), το "Βίος Και Πολιτεία Του Ανδρέα Τιτθόν", ο πολλαπλά καταπιεσμένος πρωταγωνιστής, φτάνει στο σημείο χωρίς επιστροφή και με ένα "κουμπούρι" στο χέρι, βγαίνει στο δρόμο για να ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς του με την κοινωνία, αλλά και τον εαυτό του. Μόνο που η μοίρα δεν έχει πει ακόμα την τελευταία της λέξη και μια αναπάντεχη συνάντηση, θα τα ανατρέψει όλα.
     Ο "Δημητράκης" που ακολουθεί, θυμίζει κάτι από την ιστορία του Μπέντζαμιν Μπάτον. Μόνο που ο ήρωας του Γιανναρά, δε γεννιέται γέρος, αλλά...κανονικό μωρό. Μεγαλώνει υπό το άγρυπνο βλέμμα και τις γνωστές υπερβολές της ελληνίδας μάνας, γίνεται διάσημος γιατρός (εκπληρώνοντας φυσικά το όνειρο της μάνας!) και ξαφνικά, αρχίζει να...μικραίνει. Ώσπου στο τέλος η μάνα του βρίσκει στο κρεβατάκι του "μια χεσμένη μεταξωτή πάνα σ΄ένα άδειο μωρουδιακό φορμάκι".
Στο "Άνθρωποι Και Κτήνη", ένας απηυδισμένος από την ταλαιπωρία σε δημόσιες υπηρεσίες πολίτης, ανακαλύπτει με χαρά στην αρχή, αλλά με τρόμο στη συνέχεια, ότι μπορεί να μεταμορφώσει με τη δύναμη του μυαλού του και μόνο, τους ανθρώπους σε ζώα.
     Τέλος, στο "Γύρω Από Το Τραπέζι", ένας άντρας μόνος, αναπολεί καλές και κακές στιγμές που έζησε, από παιδί ακόμη, γύρω από το τραπέζι που αποτελούσε το κέντρο της οικογενειακής ζωής και πως η έλευση της τηλεόρασης, διάβρωσε λίγο-λίγο, την αίσθηση συνοχής που αυτό πρόσφερε στην οικογένεια.
     Πρόκειται για ένα εξαιρετικό βιβλίο, ο συγγραφέας του οποίου, εκτός από το ταλέντο που αναμφισβήτητα διαθέτει, είναι άριστος γνώστης κι εξαιρετικός χειριστής της γλώσσας. Επίσης διαθέτει οξυμένη αίσθηση του χιούμορ, που σε συνδυασμό με μια λεπτή ειρωνεία που περνάει υποδόρια ανάμεσα στις γραμμές των διηγημάτων, κάνουν το αποτέλεσμα ακόμη πιο αξιόλογο.
Ο Σπύρος Γιανναράς γεννήθηκε το 1972 στην Αθήνα. Σπούδασε γαλλική φιλολογία στο Παρίσι. Εργάζεται στο πολιτιστικό τμήμα της εφημερίδας Καθημερινή. Αυτό είναι το δεύτερο βιβλίο του. Το πρώτο με τίτλο "Λοξίας" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίνδικτος.

19 Μαΐ 2011

ΓΟΥΛΦ ΧΟΛ

HILARY MANTEL
Μετάφραση ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΖΑΒΑΛΟΣ
Εκδόσεις ΠΑΠΥΡΟΣ
σελ. Τομ Α! 363/Τομ Β! 482
Οκτώβριος 2010

     Η Αγγλία των Τιδόρ, οι οποίοι "Λένε ότι κατάγονται από τον Βρούτο, μέσω της γενιάς του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, γιου της αγίας Ελένης, ο οποίος ήταν Βρετόνος", τη δεκαετία του 1520, βρίσκεται στα πρόθυρα του χάους. Ο βασιλιάς Ερρίκος ο Η!, θέλει πάση θυσία ν' αποκτήσει γιο, ώστε να διασφαλιστεί ομαλή διαδοχή στο θρόνο και ν' αποφευχθεί η πιθανότητα ενός εμφύλιου πολέμου. Η Αικατερίνη της Αραγωνίας, σύζυγός του επί δύο δεκαετίες, δεν του γέννησε διάδοχο, παρά το γεγονός ότι έφερε στον κόσμο πολλά παιδιά, αγόρια και κορίτσια. Από αυτά επέζησε μόνο μία κόρη, η Μαρία. Θέλει να ακυρώσει το γάμο του, για να παντρευτεί την ερωμένη του, Άννα Μπολέιν. Με τον τρόπο αυτό, εκτός από την αύξηση των πιθανοτήτων για την απόκτηση του πολυπόθητου διαδόχου, "Θα επαναπροσδιορίσει την ισορροπία στην Ευρώπη, συμμαχώντας με τη Γαλλία και συγκροτώντας, ένα ισχυρό στρατόπεδο, ικανό να αντιταχτεί στο νεαρό αυτοκράτορα Κάρολο...".
     Οι επιθυμίες του προσκρούουν στην αρνητική στάση του Πάπα, στάση της οποίας το τίμημα θα πληρώσει ο Λόρδος Καγκελάριος (τίτλος που έφερε ο επικεφαλής της εκκλησίας της Αγγλίας), ο περίφημος αρχιεπίσκοπος Γούλσι. Τον γόρδιο δεσμό, καλείται να λύσει ο Τόμας Κρόμγουελ, άνθρωπος "ταπεινής" καταγωγής, που πέρασε άθλια παιδικά χρόνια (ο πατέρας του τον ξυλοφόρτωνε άγρια και συστηματικά), ο οποίος ήταν αυτός που αναλάμβανε όλες τις δύσκολες υποθέσεις και τις έφερνε σε επωφελές τέλος για το αφεντικό του, μετερχόμενος κάθε μέσον. Νόμιμο και μη.
     Μετά την πτώση του προστάτη του, θα κατορθώσει με τη σιδερένια του θέληση και χάρη στον πραγματισμό του, όχι μόνο να επιβιώσει στη λυκοφωλιά της Αυλής, όπου ο ένας υπέβλεπε και διέβαλε τον άλλο, αλλά και να γίνει ο άνθρωπος-κλειδί της διακυβέρνησης του Ερρίκου.
     Το ιστορικό αυτό μυθιστόρημα λοιπόν, αφηγείται κυρίως την ιστορία της ανόδου του Κρόμγουελ. Γιος ενός σιδερά, θα δραπετεύσει 15χρονος από τη συστηματική κακοποίηση και τη σκοτεινή ζωή της αγγλικής επαρχίας, θα πολεμήσει ως μισθοφόρος στη Γαλλία, θα ταξιδέψει στην Ιταλία, θα μάθει γλώσσες, θα διαπρέψει στο εμπόριο και θα επιστρέψει στο Λονδίνο με την ιδιότητα του νομικού και τη φήμη του ανθρώπου που κανείς δεν τον ήθελε εχθρό του. Με όπλο τη θέληση και την ευφυΐα του, κατορθώνει να σπάσει τα τεχνητά δεσμά τα οποία ορθώνει η καταγωγή του και γίνεται ο ιθύνων νους της πολιτικής του βασιλιά του. Όντας ανοιχτό μυαλό και άνθρωπος που βλέπει στο μέλλον, δε διστάζει να συγκρουστεί με τους εκπροσώπους του σκοταδισμού και της μισαλλοδοξίας, πρωταγωνιστεί στη ρήξη της Αγγλίας με το Βατικανό και στην εισαγωγή της Μεταρρύθμισης. Τέλος, θέτει τις θεσμικές βάσεις για να μετεξελιχθεί η Αγγλία σε ένα σύγχρονο κράτος, που θα ορίζει το ίδιο τη μοίρα του.
      Το Γουλφ Χολ, είναι ένα εξαιρετικό ιστορικό μυθιστόρημα, που δεν απευθύνεται μόνο στους θιασώτες του είδους, αλλά στον κάθε αναγνώστη. Η ευλαβική προσήλωση στην ιστορική ακρίβεια, η γλαφυρή αναπαράσταση μιας πολυτάραχης εποχής, η ψυχολογική εμβάθυνση στους χαρακτήρες και οι ολοζώντανοι διάλογοι το καθιστούν ένα έργο σταθμό στην εξέλιξη του είδους. Αυτές είναι κάποιες από τις αρετές του βιβλίου, με τις οποίες κέρδισε σημαντικά βραβεία.
      Η Χίλαρι Μάντελ, γεννήθηκε το 1952 στην Αγγλία. Σπούδασε νομικά και εργάστηκε ως κοινωνική λειτουργός. Έζησε για ένα διάστημα στη Μποτσουάνα και τη Σαουδική Αραβία. Επέστρεψε στην Αγγλία τα μέσα της δεκαετίας του 80. Έχει γράψει έξι μυθιστορήματα, που της εξασφάλισαν την ευρεία αποδοχή κοινού και κριτικής. Στα ελληνικά κυκλοφορεί επίσης και το μυθιστόρημα της "Πέρα Από Το Μαύρο".

16 Μαΐ 2011

ΟΛΑ ΛΑΘΟΣ


ΜΑΡΙΑ ΠΕΤΡΙΤΣΗ
Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ
Σελ. 410, Νοέμβριος 2010

     Όλοι όσοι ασχολούνται έστω και ελάχιστα με το χώρο του βιβλίου, γνωρίζαν-εμπειρικά-ότι ο καλύτερος τρόπος διαφήμισης ενός βιβλίου, είναι αυτό που λέμε "από στόμα σε στόμα". Πρόσφατα, αυτή έπαψε να είναι εμπειρική γνώση και απέκτησε μια πιο ας πούμε επιστημονική υπόσταση, αφού σύμφωνα με έρευνα του ΕΚΕΒΙ, αυτός είναι ο τρόπος ενημέρωσης που θεωρούν πιο αξιόπιστο οι περισσότεροι βιβλιόφιλοι. Αυτή η πολύ σημαντική έρευνα, έχει καταδείξει και άλλα πολλά κι ενδιαφέροντα, που ανατρέπουν κατεστημένους "μύθους" που δημιουργήθηκαν και υφίστανται σχετικά με το βιβλίο, τον αριθμό των ανθρώπων που διαβάζουν κλπ. Όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να τη βρει στην ιστοσελίδα του ΕΚΕΒΙ. Με τον τρόπο αυτό, έμαθα κι εγώ για το βιβλίο "Όλα Λάθος". Μια καλή φίλη, μου το πρότεινε κι εγώ φρόντισα να το διαβάσω. Και σίγουρα δεν έχασα, αφού είναι απολαυστικό.
     Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε τέσσερα άνισα μέρη (όσο αφορά την έκταση που έχει το καθένα). Στο πρώτο μέρος, κάνουμε μια γνωριμία με τους χαρακτήρες του έργου. Είναι άντρες και γυναίκες όλων των ηλικιών. Ο Χρήστος, η Τούλα, η Αλεξάνδρα, ο Φώτης, η Λουκία, ο Νύσης. Ο καθένας με τα όνειρά του, όπως η Αλεξάνδρα που γράφει "Περιμένω πως και πως να περάσει άλλος ένας χρόνος και να φύγω από δω μέσα. Να πάω να ζήσω ελεύθερη στην Αθήνα. Με αυτό το όνειρο ζω. Αυτό με κρατάει όρθια σ' ετούτη τη λασπωμένη γούβα που μας καταπίνει ζωντανούς" και τα προβλήματά τους, όπως αυτό που έχει η Τούλα με το φαγητό "Με το φαγητό ξεγελώ τις πίκρες μου, κι ας μην πεινάω. Νομίζω πως κάτι κάνω, ανακουφίζομαι".
     Ο μύθος του βιβλίου, εξελίσσεται στα μέσα της δεκαετίας του '80, στο Πέρα Γυναικόκαστρο, ένα μικρό -μη υπαρκτό, αφού από όσο ξέρω υπάρχουν μόνο το Παλιό και Νέο Γυναικόκαστρο-χωριό του νομού Κιλκίς. "Το Πέρα Γυναικόκαστρο, χτισμένο βόρεια του Κιλκίς, ήταν η εξέλιξη του αρχαίου Γυναικόκαστρου, ενός μικρού χωριού, κλεισμένου σε βυζαντινό κάστρο...Αν και δεν ξεπερνούσαν πλέον τους τριακόσιους, αυτοί οι τελευταίοι κάτοικοι του Πέρα Γυναικόκαστρου παρέμεναν στον τόπο τους, φροντίζοντας τα σπαρτά και τα ζωντανά τους, όπως θα έκαναν και σε οποιοδήποτε άλλο μέρος της Ελλάδας"
     Οι "ήρωες" του βιβλίου όμως, δε θέλουν να μείνουν φύλακες ενός τρόπου ζωής και μιας παράδοσης που τους εγκλωβίζει. Προσπαθούν να αποκοπούν από το παρελθόν, από τον μικρόκοσμο της επαρχίας. ("Αν αφήσεις το χωριό να σου κάνει κουμάντο, ξεχνάς την ίδια ώρα πως είσαι άνθρωπος με δική σου ζωή. Διαγράφεσαι. Γίνεσαι παιχνιδάκι στα χέρια των άλλων...) και ν' ανοίξουν νέους ορίζοντες για ένα καλύτερο μέλλον. Άνθρωποι που αντιστέκονται στις προκαταλήψεις, προσπαθώντας από όλα λάθος να τα κάνουν όλα σωστά. Αυτές οι προσπάθειες εξιστορούνται στο δεύτερο και τρίτο μέρος. Άλλοι τα καταφέρνουν και άλλοι όχι. Έτσι τα πρόσωπα που γνωρίσαμε στο πρώτο μέρος και τις "περιπέτειες" των οποίων παρακολουθήσαμε στη συνέχεια, στο τέταρτο και τελευταίο μέρος κάνουν τον απολογισμό. Απ' όπου δε λείπουν οι ανατροπές και οι εκπλήξεις.
     Το βιβλίο είναι καλογραμμένο με στέρεα δομημένους και λεπτομερώς ψυχογραφημένους χαρακτήρες. Κάθε πράξη τους, ανταποκρίνεται στο χαρακτήρα τους. Ακόμα κι αν μια αντίδραση ξαφνιάζει σε πρώτη ανάγνωση, με μια πιο προσεκτική ματιά ή με μια δεύτερη σκέψη, φαίνεται σωστή. Πρόκειται για ένα αξιόλογο μυθιστόρημα, το οποίο θα σας χαρίσει ώρες αναγνωστικής απόλαυσης.
Η Μαρία Πετρίτη, γεννήθηκε στην Αθήνα. Ζει και εργάζεται στις Βρυξέλλες, ως υπεύθυνη ειδικών εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εκτός από το "Όλα Λάθος", έχει γράψει και μια συλλογή διηγημάτων.

12 Απρ 2011

Η ΕΒΔΟΜΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

ΤΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ
Εκδόσεις ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗ
Σελ. 411, Δεκέμβριος 2007

     Το μυθιστόρημα που παρουσιάζουμε, δεν είναι πολύ καινούριο, αλλά είναι επίκαιρο, αφού πραγματεύεται εκτός των άλλων, το περίφημο αναγκαστικό δάνειο που παραχώρησε η Ελλάδα στη Γερμανία στη διάρκεια της κατοχής, για το οποίο πολύς λόγος γίνεται τελευταία. Βέβαια, δεν είναι αυτός ο λόγος που το παρουσιάζουμε και συστήνουμε να το διαβάσετε.
     Βρισκόμαστε στη Θεσσαλονίκη, λίγο μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου. Η ξεκληρισμένη Εβραϊκή Κοινότητα της πόλης, προσπαθεί να στήσει ξανά τη ζωή της, παραμερίζοντας τον πόνο της απώλειας συγγενών και φίλων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι επιζήσαντες βλέπουν με οδύνη, ότι πρέπει να αντιμετωπίσουν τους καταπατητές των περιουσιών τους και προσπαθούν να πάρουν πίσω όσα περισσότερα μπορούν, από αυτά που τους ανήκουν και βρίσκονται σε άλλα χέρια. Ο νομικός σύμβουλος της Κοινότητας, ο ελληνικής καταγωγής αμερικανός εβραίος Πωλ Λεόν, βασιζόμενος στους νόμους του ελληνικού κράτους, προσπαθεί να πείσει τα μέλη της Κοινότητας, να κινηθεί ο καθένας χωριστά για να διεκδικήσει την περιουσία του, υπό της καθοδήγηση φυσικά της Κοινότητας. "Πρώτιστο λοιπόν, καθήκον όλων μας, να βρεθούν, όπου γης, όσοι περισσότεροι ιδιοκτήτες ή συγγενείς μέχρι τέταρτου βαθμού και να τους πείσουμε ή και να τους πιέσουμε ακόμα, να έρθουν να διεκδικήσουν τις περιουσίες τους ή τις περιουσίες των συγγενών τους".
     Ένας από αυτούς είναι και η Αλεξάνδρα, κόρη του Ηλία ΕυίδηΙλάι Γιαμπές, όπως είναι το εβραϊκό του όνομα), ευκατάστατου εμπόρου από τη Θεσσαλονίκη, του οποίου τα ίχνη αγνοούνται από τη μέρα που μια πυρκαγιά κατέστρεψε την αποθήκη και το σπίτι του. Ο Ευίδης, χάρη στον πεθερό του, είχε αργεντίνικη υπηκοότητα και οι Γερμανοί για δικούς τους λόγους, δεν πείραζαν τους αργεντινούς πολίτες, ανεξαρτήτως θρησκεύματος
     Η Αλεξάνδρα, επιτυχημένη δημοσιογράφος και μοναδική κληρονόμος της πολύ αξιόλογης περιουσίας του παππού της, μετά το θάνατο της μητέρας της σε κάποιο βομβαρδισμό της Θεσσαλονίκης, στάλθηκε από τον πατέρα της για ασφάλεια στην Αργεντινή, για να ζήσει με τον παππού της. Όταν παίρνει στα χέρια της την έκκληση της Κοινότητας να έρθει στην Ελλάδα για να διεκδικήσει την περιουσία του πατέρα της, αποφασίζει να ανταποκριθεί Όχι τόσο για την αξία της περιουσίας, την οποία ούτως ή άλλως λόγω της πολύ καλής οικονομικής της κατάστασης θέλει να δωρίσει στην Κοινότητα, όσο και για να ανακαλύψει την ιστορία του πατέρα, που ουσιαστικά δε γνώρισε ποτέ.
     Φθάνει στη Θεσσαλονίκη, συνοδευόμενη από έναν Έλληνα συνάδελφό της, τον Άρη Θαλασσινό, που γνώρισε λίγο πριν ταξιδέψει για την Ελλάδα. Με την άφιξή της, χωρίς να το ξέρει, βρίσκεται στο μέσον μιας συνωμοσίας Ελλήνων και Γερμανών, που μοναδικός τους στόχος, είναι να συγκαλύψουν τις θηριωδίες που έκαναν σε βάρος των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, αλλά και να σιγουρευτούν ότι θα μείνει κρυφό το σκοτεινό μυστικό που αφορά την αμύθητης αξίας κινητή τους περιουσία, που εξαφανίστηκε με "μυστηριώδη" τρόπο.
     Με τη βοήθεια της Κοινότητας, η Αλεξάνδρα, ξεκινά την έρευνά της και σιγά-σιγά, ο μίτος της ζωής του πατέρα της, αρχίζει να ξετυλίγεται, με την ανακάλυψη κάποιων φωτογραφιών που τον αφορούν. Μέχρι που φτάνει στην έβδομη φωτογραφία και τότε την περιμένει μια δυσάρεστη έκπληξη.
     Το μυθιστόρημα είναι συναρπαστικό, ευκολοδιάβαστο, με πολύ καλή γλώσσα και σωστά δομημένο μύθο. Επίσης παραθέτει στοιχεία που αφορούν τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης, τα οποία εν πολλοίς αγνοούμε, αλλά που θα ήταν καλό και χρήσιμο μα γνωρίζουμε. Το συνιστούμε ανεπιφύλακτα
     Ο Τάκης Εμμανουήλ, γεννήθηκε στο Μεσολόγγι Φοίτησε στη δραματική σχολή του Ωδείου Αθηνών, κοντά στο Δημήτρη Ροντήρη. Σπούδασε σενάριο και παραγωγή στο κολέγιο Σέργουντ Όουκς και παρακολούθησε σεμινάρια για κινηματογραφικό σενάριο στο Λος Άντζελες. Έπαιξε στο θέατρο και κυρίως στον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Αυτό είναι το μοναδικό βιβλίο που έχει γράψει μέχρι σήμερα.