ΝΙΚΗΤΕΣ ΚΑΙ ΝΙΚΗΜΕΝΟΙ

ΛΑΚΗΣ ΔΟΛΓΕΡΑΣ

Εκδόσεις ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ

Σελ. 294, Δεκέμβριος 2013

     Το τρίτο μέρος μιας τριλογίας είναι το «Νικητές Και Νικημένοι», αλλά διαβάζεται και αυτοτελώς χωρίς κανένα πρόβλημα. Κινείται μεταξύ των τελευταίων ημερών του εμφυλίου πολέμου, το 1949 και του Δεκεμβρίου του 2010, όταν η Αθήνα φλέγεται από τις ταραχές για τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου.

     Η ιστορία όμως ξεκινά το Σεπτέμβριο του 1974, όταν μια παρέα εκπαιδευτικών, απολαμβάνοντας τις πρώτες μέρες ελευθερίας μετά τη μεταπολίτευση, κάνει μια εκδρομή στην περιοχή της Δράμας. Στη διάρκεια ενός περίπατου στο δάσος, τους πιάνει μια καλοκαιρινή μπόρα. Το σκυλί που τους συνοδεύει τρομάζει και μπαίνει σε μια μικρή τρύπα. Στην προσπάθειά τους να το βγάλουν, καταλαβαίνουν ότι η τρύπα στην οποία χώθηκε το σκυλί, είναι μια σπηλιά. Λίγο η περιέργεια, λίγο οι διηγήσεις που ακούγονταν σε όλα τα βουνά της  Μακεδονίας ότι υπήρχαν κρυμμένες λίρες από την εποχή της κατοχής και του εμφυλίου, τους έκαναν να θελήσουν να εξερευνήσουν τη σπηλιά. Γι’ αυτό αποφάσισαν να πάνε την επόμενη μέρα οργανωμένοι με φακούς, φτυάρια, σχοινιά κλπ. Καθάρισαν την είσοδο και μπήκαν «…βρήκαν τους σκελετούς δύο ανθρώπων. Είχαν πυροβοληθεί στο κεφάλι. Όπλο δεν βρέθηκε. Η αυτοκτονία αποκλείστηκε. Η έρευνα στο χώρο αποκάλυψε δύο τενεκεδένια κουτιά. Μέσα είχαν έγγραφα της εποχής του εμφυλίου πολέμου. Οι νεκροί ήταν άνδρες του Δημοκρατικού Στρατού. Τα χαρτιά ήταν ραδιοτηλεγραφήματα της εποχής εκείνης, επιστολές, εκθέσεις, αλλά, το σημαντικότερο, δύο τετράδια με ημερολογιακές σημειώσεις του ενός». Κλήθηκε η αστυνομία κι άλλες αρχές και μετά από έρευνα, έγινε γνωστή η ταυτότητα και των δύο. «Αλέξης Σιδηροκαστρίτης, με το ψευδώνυμο «Περιστέρης». Ασυρματιστής ο ένας, σ’ αυτόν ανήκαν τα έγγραφα. Αντώνης Κοντογιαννίδης ο άλλος, μεσαίο στέλεχος του ΕΑΜ Δράμας και κρυπτογράφος του Δημοκρατικού Στρατού. Το ’49 είχε γίνει φασαρία γι’ αυτούς τους δύο. Εξαφανίστηκαν λίγο μετά που ο σταθμός του ΚΚΕ τους κατήγγειλε ως χαφιέδες».

     Τα έγγραφα παραδίδονται στη νόμιμη κληρονόμο του Σιδηροκαστρίτη, η οποία τα φύλαξε κι όταν βρέθηκε σε οικονομική δυσκολία, θέλησε να δει αν έχουν κάποια αξία ώστε να ωφεληθεί και γι’ αυτό τα δίνει για καθαρισμό και συντήρηση. Ο γιος της όμως που σπουδάζει Νοσηλευτική και κινείται στον αντιεξουσιαστικό χώρο, έχει αντιρρήσεις, γιατί θεωρεί ότι οι ημερολογιακές εγγραφές, μπορεί να βλάψουν την Αριστερά.

     Με αφορμή την ιστορία αυτή, ο συγγραφέας θίγει πολλά θέματα που αφορούν το χώρο των αντιεξουσιαστών, τις ομάδες που δημιουργούνται και δραστηριοποιούνται, τις ενέργειές τους κλπ, αλλά και θέματα που αφορούν τον εμφύλιο (στον οποίο όπως λέει δεν μπορεί να υπάρξουν νικητές ή νικημένοι), την εποχή που ήδη διαφαινόταν η ήττα του Δημοκρατικού στρατού, και η ηγεσία του ΚΚΕ, είχε επιδοθεί σε ένα «κυνήγι μαγισσών» καλώντας σε επαγρύπνηση. Πολλοί άξιοι αγωνιστές καταγγέλθηκαν άδικα –ακούσια και εκούσια- ως πράκτορες του εχθρού. Σπιλώθηκαν υπολήψεις, καταστράφηκαν ζωές, αλλά-και αυτό είναι το χειρότερο- υπήρξαν βασανισμοί και εκτελέσεις. Αξιόλογο από πολλές απόψεις βιβλίο. 

ΤΟ ΚΡΑΣΙ ΤΟΥ ΤΑΥΡΟΜΑΧΟΥ

ΤΟ ΚΡΑΣΙ ΤΟΥ ΤΑΥΡΟΜΑΧΟΥ

ΠΑΟΥΛ ΓΚΡΟΤΕ

Μετάφραση ΓΙΩΤΑ ΛΑΓΟΥΔΑΚΟΥ

Εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

Σελ. 371, Ιούνιος 2015

     Ο Π. Γκρότε, για πολλά χρόνια ασχολήθηκε ως δημοσιογράφος με το κρασί και θεωρείται ειδήμονας του χώρου. Από το 2003, εγκατέλειψε τη δημοσιογραφία για να αφοσιωθεί στη συγγραφή. Η αγάπη του, οι γνώσεις του και η ιδιαίτερη σχέση που έχει με το κρασί, πέρασαν στα μυθιστορήματά του. Έχει γράψει μια σειρά έξη αστυνομικών μυθιστορημάτων με κεντρικό θέμα το κρασί. Το βιβλίο που παρουσιάζω σήμερα είναι ένα από αυτά και το δεύτερο που κυκλοφορεί στα ελληνικά (το πρώτο με τίτλο «Το Κρασί Της KGB», κυκλοφόρησε το Νοέμβριο του 2012).

     Ο γερμανός Χένρι Μεγιενμπέκερ, με μακρινή καταγωγή από την Ισπανία, είναι από τους πιο αξιόλογους συντάκτες στο γερμανικό οινοφιλικό περιοδικό «Οίνος Και Τερουάρ». Σύμφωνα μάλιστα με τις φήμες που κυκλοφορούν, προαλείφεται για τη θέση του αρχισυντάκτη, κάτι που ο ίδιος δεν θέλει. Θεωρεί ότι η θέση αυτή θα τον αναγκάσει να κάνει συμβιβασμούς και θα λειτουργήσει σε βάρος της ελευθερίας του ως δημοσιογράφου. Όταν έρχεται σε επαφή με τον Χάιμε Τολέδο, οινολόγο και εμπνευστή του νεοσύστατου οινοποιητικού συνεταιρισμού LAGAR στην κυριότερη οινοπαραγωγική περιοχή της Ισπανίας τη Ριόχα, αποφασίζει να δεχτεί την πρόσκλησή του και να επισκεφτεί την περιοχή. Αυτά που του είπε ο Τολέδο, ότι δηλ. ο συνεταιρισμός δέχεται κάποιο είδος επίθεσης, του κίνησαν το ενδιαφέρον και θέλει να γράψει σχετικά. Προτού καλά-καλά προφτάσει να πατήσει το πόδι στη Ριόχα, ο οινολόγος σκοτώνεται σ’ ένα τραγικό αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Οι συνεταιριστές μένουν ξεκρέμαστοι. Το χτύπημα είναι μεγάλο. «…ο οινολόγος τους ήταν νεκρός, ο υπεύθυνος του έργου, η «μητέρα» τους, ο διευθυντής τους, το αλεξικέραυνο και ο διαιτητής τους. Ήταν η κινητήριος δύναμη, ο συνδετικός ιστός που συγκρατούσε αν όχι τα πάντα, πάντως πολλά…».

     Αυτός ο τόσο «βολικός» για τους εχθρούς του συνεταιρισμού θάνατος, χτυπά συναγερμό στο δημοσιογραφικό ένστικτο του Χένρι, που κατά κάποιο τρόπο, είχε περιπέσει σε κατάσταση ύπνωσης λόγω της εργασίας του στο περιοδικό κι όχι στην πρώτη γραμμή της ενημέρωσης. Αποφασίζει να παρατείνει την παραμονή του στην περιοχή και δημιουργώντας προσεκτικά συμμαχίες εντός κι εκτός του συνεταιρισμού, αρχίζει τι έρευνες. Θα ανακαλύψει ότι όλοι όσοι εμπλέκονται, έχουν κάποια μικρά ή μεγάλα μυστικά. Κάποια από αυτά, φτάνουν μέχρι το φρανκικό παρελθόν της χώρας. Στη διάρκεια του οποίου κάποιοι καταστράφηκαν οικονομικά, βασανίστηκαν, φυλακίστηκαν, εξαφανίστηκαν ή θανατώθηκαν, ενώ κάποιοι άλλοι με την προστασία του καθεστώτος, έχτισαν περιουσίες. Μπλέκεται σε έναν κυκεώνα αλληλοσυγκρουόμενων πληροφοριών, που όσοι του τις παρέχουν, εκούσια ή ακούσια θα τον μπερδέψουν. Όμως αυτός είναι πεισματάρης. «…δεν ήθελε να τα παρατήσει, δεν ήθελε να συμβιβαστεί με την ιδέα ότι κυβερνούσε μονάχα το χρήμα, η εξουσία και το μίσος...». Αποφασίζει να συνεχίσει τις έρευνες παρά τις απειλές και τις επιθέσεις που δέχεται και καταφέρνει να φέρει στο φως κρυμμένα μυστικά που έχουν υψηλό κόστος για ορισμένους αλλά και αυτόν που ευθύνεται για το θάνατο του Τολέδο.

     Ένα μυθιστόρημα, που εκτός από την αστυνομική ιστορία, δίνει πολλές πληροφορίες για την παραγωγή των κρασιών της Ισπανίας, αλλά και ενδιαφέροντα ιστορικά στοιχεία για το πρόσφατο παρελθόν αυτής της χώρας.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ

Ο Δημήτρης Στεφανάκης γεννήθηκε στην Κέα το 1961. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Έχει μεγάλο μεταφραστικό έργο συγγραφέων όπως οι Μπέλοου, Φόστερ, Μπρόντσκι, Μεριμέ, Μπαλζάκ, Τζέημς κ. ά. Έχει τιμηθεί με το Prix Mediterranee Etranger, το Διεθνές Βραβείο Καβάφη, καθώς και με τα διάσημα του Ιππότη Γραμμάτων και Τεχνών του Γαλλικού κράτους. Ήταν υποψήφιος για το Prix du Livre Europeen. Τα έργα του είναι: «Φρούτα Εποχής» (2000), «Λέγε Με Καϊρα» (2002), «Το Μάτι Της Επανάστασης Έχει Αχρωματοψία» (2004), «Μέρες Αλεξάνδρειας» (2007), «Συλλαβίζοντας Το Καλοκαίρι» (2009), «Θα Πολεμάς Με Τους Θεούς» (2010), «Φιλμ Νουάρ» (2012), «Άρια: Ο Κόσμος Από Την Αρχή» (2013), «Ο Χορός Των Ψευδαισθήσεων» (2015) και «Πως Η Λογοτεχνία Σου Αλλάζει Τη Ζωή» (2016).   

Το τελευταίο σας βιβλίο, είναι τελείως διαφορετικό από τα προηγούμενα. Ποιο ήταν το έναυσμα που σας οδήγησε στο να γράψετε αυτό το βιβλίο;

     Πρωτίστως η ανάγκη μου να μιλήσω ως αναγνώστης και ως δημιουργός για τη σχέση μου με τη λογοτεχνία και να μοιραστώ τις σκέψεις μου με όσους αγαπούν τα βιβλία.

Θέλετε να μεταφέρετε κάποιο μήνυμα με αυτό και ποιο είναι αυτό;

     Αν υπάρχει ένα μήνυμα αυτό δεν είναι άλλο από το ότι η λογοτεχνία δεν μεταφέρει κανενός είδους μήνυμα.

Στο βιβλίο συχνά αναφέρεστε σε 4-5 μεγάλους κλασικούς συγγραφείς. Είναι αυτοί που σας επηρέασαν; Ποιοι άλλοι συγγραφείς νομίζετε ότι καθόρισαν τη συγγραφική σας πορεία;

     Τους μνημονεύω κυρίως, γιατί αποτελούν κοινό σημείο αναφοράς. Οι επιρροές μου είναι πολύ περισσότερες, όπως πρέπει να είναι για τον καθένα μας. Για παράδειγμα, δεν αναφέρομαι στον Ροΐδη ή στον Καραγάτση που υπεραγαπώ  ή σε σύγχρονους όπως ο Μαρίας, ο Μπάνβιλ που θεωρώ κορυφαίους.

Η σχέση σας με τη λογοτεχνία πότε ξεκίνησε; Διαβάζατε από μικρός;

     Από τα τρυφερά χρόνια της αθωότητας, που θα έλεγε και ο Φιτζέραλντ. Ήταν σχεδόν σαν να γεννήθηκα με τη λογοτεχνία.

Ποια ήταν τα συναισθήματα που νοιώσατε, όταν πήρατε τυπωμένο το πρώτο σας έργο;

     Όπως ακριβώς όταν πήρα στα χέρια μου το πρώτο μου παιδί.

Τι συμβαίνει στους ήρωες των βιβλίων σας, όταν τελειώνει η συγγραφή;

     Παραμένουν αναντικατάστατοι φίλοι, πρόσωπα στα οποία επανέρχομαι από καιρού εις καιρόν.

Ποιος είναι ο πρώτος αναγνώστης των κειμένων σας;

     Επιτρέψτε μου να το κρατήσω αυτό ως ένα από τα λιγοστά μυστικά που δεν μοιράζομαι με τους αναγνώστες μου.

Γράφοντας, έχετε ανακαλύψει πράγματα για τον εαυτό σας;

     Φυσικά! Η συγγραφή συνεπιφέρει ένα βαθμό αυτογνωσίας. Όπως ακριβώς και η ανάγνωση.

Υπήρξε κάτι στη διάρκεια της συγγραφής που σας ανέτρεψε κάποια πεποίθηση;

     Τις περισσότερες φορές όλα ανατρέπονται και κυρίως η πεποίθηση ότι ένα βιβλίο θα έχει τη διαδρομή που θέτεις αρχικά στον εαυτό σου.

Σας αρέσει να συνομιλείτε με τους αναγνώστες σας;

     Ναι, όχι όμως για τα βιβλία μου. Προτιμώ να συνομιλώ για τη λογοτεχνία γενικότερα. Εξ ου και το καινούργιο μου βιβλίο.

Σε συζητήσεις με αναγνώστες, έτυχε να σας «υποδείξουν» πτυχές του έργου σας, που εσείς δεν είχατε φανταστεί ότι υπάρχουν;

     Ασφαλώς! Ο συγγραφέας συλλαμβάνει ένα μέρος μόνο του έργου του. Για το υπόλοιπο αναλαμβάνουν οι αναγνώστες.

Έχετε τιμηθεί με σημαντικά βραβεία. Τι σημαίνει αυτό για σας;

     Την υποχρέωση να είμαι περισσότερο γενναιόδωρος από ό,τι παλιότερα.

Είναι εύκολη ή δύσκολη διαδικασία η συγγραφή και τι είναι το γράψιμο για σας;

     Δεν υπάρχει τίποτα εύκολο στη λογοτεχνία ή, αν θέλετε, κάθε ευκολία στη γραφή πρέπει να μας βάζει σε υποψίες. Το γράψιμο είναι για μένα τρόπος για να αναβαπτίζομαι συνεχώς.

Το βιβλίο σας ακολουθεί την πορεία του. Ποια είναι τα μελλοντικά συγγραφικά σχέδιά σας;

     Η επιστροφή μου στο μυθιστόρημα με την ανάγκη μου πάντα να διαφοροποιηθώ από τα προηγούμενα.

Ο ΔΕΡΒΙΣΗΣ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ

MESA SELIMOVIC

Μετάφραση ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΧΑΤΖΗΠΡΟΔΡΟΜΙΔΗΣ

Εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ

Σελ. 471, Νοέμβριος 2015

     Τριάντα χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση στα ελληνικά (εκδ. Γνώση, 1986), κυκλοφορεί πάλι το σπουδαίο αυτό έργο του Μ. Σελίμοβιτς, από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

     Τον 18^ο αιώνα, ο σεΐχης (αρχηγός ή πρεσβύτερος δερβίσης), Αχμέτ Νουρουντίν, που σημαίνει «φως της πίστης», άνθρωπος ευσεβής και του καθήκοντος, ζει σε μια κωμόπολη (το σημερινό Σεράγεβο) της Βοσνίας. «Είμαι Σεΐχης του Τεκέ του Τάγματος των Μεβλεβήδων, του πολυαριθμότερου και καθαρότερου και ο Τεκές όπου ζω βρίσκεται στην έξοδο της κωμόπολης… Σαράντα χρονώ είμαι, θλιβερή ηλικία. Ο άνθρωπος είναι ακόμα νέος ώστε να έχει επιθυμίες, αλλά ηλικιωμένος πια για να τις πραγματοποιήσει». Μια μέρα έκπληκτος μαθαίνει ότι ο αδελφός του έχει συλληφθεί και αντιμετωπίζει αυστηρή ποινή. Και είναι έκπληκτος, γιατί ξέρει ότι ο αδελφός του είναι άνθρωπος ήρεμος, πράος και ανίκανος να διαπράξει οποιοδήποτε έγκλημα. Πόσο μάλλον κάποιο που θα τον έστελνε στα μπουντρούμια. Προσπαθεί να μάθει τι συνέβη και τελικά ανακαλύπτει ότι η σύλληψη έγινε, γιατί ο αδελφός του «κάτι είπε» που ενόχλησε την οθωμανική διοίκηση της περιοχής.

     Ο σεΐχης, επειδή το επιθυμεί ο ίδιος αλλά  κι επειδή  πιέζεται  από τον πατέρα του, προσπαθεί να προσεγγίσει τους ανθρώπους της εξουσίας, για να παρακαλέσει να απελευθερωθεί ο αδελφός του. Όμως αποτυγχάνει. Οι αξιωματούχοι της περιοχής, δεν δέχονται ούτε να τον ακούσουν. Όχι μόνο δεν καταφέρνει οτιδήποτε, αλλά μαθαίνει λίγο αργότερα ότι ο αδελφός του εκτελέστηκε. Ερχόμενος σε πλήρη σύγκρουση με την ιδεολογία του αλλά και τη θεώρησή του για το βίο και την ύπαρξη, θα προσπαθήσει να εκδικηθεί το θάνατο του αδελφού του. Κάτι που θα έχει δραματικές επιπτώσεις, πρωτίστως στον ίδιο.

     Ο Σελίμοβιτς έχει πει: «για να ασχοληθείς με τη συγγραφή, πρέπει να έχεις φιλοδοξία, που εγώ δεν έχω ή να έχεις να εκφράσεις κάποιο τραυματικό γεγονός που σημαδεύει τη ζωή σου». Το τραυματικό γεγονός στο οποίο αναφέρεται συνέβη το 1944. «Στα τέλη του 1944, εκτελέστηκε στην Τούζλα ο μεγαλύτερος αδερφός μου, ο Σέφκια, παρτιζάνος, αξιωματικός της διοίκησης της στρατιωτικής περιοχής της Τούζλα, με απόφαση του στρατοδικείου του Γ! σώματος. Στις αφίσες, που κόλλησαν στην πόλη, έγραφε ότι ο Σέφκια Σελίμοβις καταδικάστηκε σε θάνατο, με εκτέλεση, επειδή απ’ την αποθήκη της Κεντρικής Διοίκησης Λαϊκών Αγαθών, πήρε ένα κρεβάτι, κομοδίνο, καρέκλα κλπ. και η τόσο αυστηρή καταδίκη πάρθηκε επειδή ο κατηγορούμενος είναι από γνωστή οικογένεια παρτιζάνων. Αυτός ο ένοχος, ο αδερφός, απ’ τον οποίο οι Ουστάσι είχαν πάρει όλα τα πράγματα απ’ το σπίτι του, περίμενε τη γυναίκα του, που τυχαία επέζησε απ’ το στρατόπεδο συγκέντρωσης και επέστρεφε στην Τούζλα. Όταν άκουσα ότι ο Σέφκια εκτελέστηκε, βίωσα το σοκ».

     Αυτή την τραυματική εμπειρία, μετέφερε ο Σελίμοβιτς σε μια άλλη εποχή, ως αλληγορία, προσπαθώντας να ξορκίσει τα φαντάσματα που τον στοίχειωναν. Αποτέλεσμα: ένα κείμενο σαν λεπτοδουλεμένο εργόχειρο, που θεωρείται από τα καλύτερα ιστορικά μυθιστορήματα παγκοσμίως.  

ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΜΤΣΙΟΣ

Ο Γιώργος Δάμτσιος γεννήθηκε το 1978 στη Νάουσα και εργάζεται στο Ελληνικό Δημόσιο από το 2000. Εκτός από τη συγγραφή, του αρέσει να διαβάζει μανιωδώς ενώ είναι λάτρης της heavy metal, του gaming και του αθλητισμού. Εξακολουθεί να μένει στη Νάουσα, μαζί με τη σύζυγό του Αναστασία και την κόρη τους. Το μυθιστόρημα «Μέχρι Την Τελευταία Του Ανάσα» είναι το πρώτο που εκδίδεται.

Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης για το βιβλίο σας;

     Το συγκεκριμένο βιβλίο το εμπνεύστηκα όταν είδα σε ένα ντοκιμαντέρ το απίστευτο δίλλημα που έβαλε η φύση σε μια μητέρα δύο παιδιών. Η άτυχη γυναίκα βρέθηκε καταμεσής ενός παλιρροιακού κύματος με τα παιδιά της αγκαλιά. Για να κρατηθεί από κάπου έπρεπε να αφήσει το ένα να φύγει έτσι ώστε να μπορεί να σώσει έστω το άλλο. Η επιλογή μού φάνηκε πραγματικά αδύνατη. Επηρεάστηκα τόσο πολύ από το γεγονός που αμέσως σκέφτηκα να δημιουργήσω μια ιστορία κατά την οποία ο πρωταγωνιστής της θα μπλέξει σε διλήμματα παρόμοιας δυσκολίας.

Θέλετε να μεταφέρετε κάποιο μήνυμα με αυτό και ποιο είναι αυτό;

     Θεωρώ ότι το εν λόγω βιβλίο δε μεταφέρει κάποιο συγκεκριμένο μήνυμα. Στη μεγαλύτερη διάρκειά του ωστόσο, δίνει επανειλημμένως τη δυνατότητα στον αναγνώστη να μπει στο δίλλημα του πρωταγωνιστή της ιστορίας και να αναρωτηθεί τι θα έκανε ο ίδιος στη θέση του. Το ευχάριστο είναι ότι μέχρι τώρα έχω ακούσει αρκετές εναλλακτικές από φίλους αναγνώστες που το έπραξαν!

Ποια ήταν τα συναισθήματα που νοιώσατε, όταν πήρατε τυπωμένο το πρώτο σας έργο;

     Το σημαντικότερο νομίζω ότι ήταν η χαρά. Ένιωσα ότι η συνολική μου προσπάθεια δικαιώθηκε, ενώ φυσικά το να βλέπει κανείς τις σκέψεις του πλέον σε χαρτί, είναι ό,τι ομορφότερο. Είναι σαν να βλέπει τη γέννηση ενός “πνευματικού παιδιού” του.

Τι συμβαίνει στους ήρωες των βιβλίων σας, όταν τελειώνει η συγγραφή;

     Τα τελευταία χρόνια γράφω ανελλιπώς. Συνήθως δηλαδή, η καινούργια ιστορία ξεκινά αμέσως μόλις ολοκληρωθεί η παλιά. Μοιραία, αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να ξεχαστούν σύντομα οι ήρωες που μόλις είπαν την ιστορία τους. Δε σας κρύβω ωστόσο ότι μερικές φορές την κάνουν την απρόοπτη επανεμφάνισή τους, αφού τους θυμάμαι σε πραγματικά ανύποπτο χρόνο.

Ποιος είναι ο πρώτος αναγνώστης των κειμένων σας;

     Η σύζυγός μου. Και είναι πολύ σημαντικό που τη βρίσκω πάντοτε πρόθυμη, γιατί οι ειλικρινείς γνώμες είναι δυσεύρετες. Νιώθω λοιπόν πολύ τυχερός που έχω άμεσα μια πρώτη ωφέλιμη κριτική.

Γράφοντας, έχετε ανακαλύψει πράγματα για τον εαυτό σας;

     Αν ανακάλυψα κάτι από το σύνολο των γραπτών μου, είναι ότι ενδιαφέρομαι να αναφερθώ στα κάθε είδους ανθρώπινα προβλήματα πολύ περισσότερο από αυτό που πίστευα. Στις περισσότερες ιστορίες μου γίνονται αναπόσπαστο κομμάτι τους, ενώ ενδιαφέρομαι πάρα πολύ να δω και πώς θα τα αντιμετωπίσουν οι ήρωές μου στο τέλος. 

Υπήρξε κάτι στη διάρκεια της συγγραφής που σας ανέτρεψε κάποια πεποίθηση;

     Μέχρι στιγμής δε συνέβη κάτι το άξιον αναφοράς.

Σας αρέσει να συνομιλείτε με τους αναγνώστες σας;

     Ναι, είναι κάτι που μου αρέσει. Το θεωρώ μάλιστα και εποικοδομητικό. Ο κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται διαφορετικά αυτό που διαβάζει, και όλες οι γνώμες είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες.

Σε συζητήσεις με αναγνώστες, έτυχε να σας «υποδείξουν» πτυχές του έργου σας, που εσείς δεν είχατε φανταστεί ότι υπάρχουν;

     Έχει συμβεί και μου έκανε και τρομερή εντύπωση γιατί δεν είχα πουθενά να διαφωνήσω. Και έμεινα πραγματικά ενεός από αυτό. Εξυπακούεται ωστόσο πως ο εντυπωσιασμός ήταν μόνο ευχάριστος.

Υπάρχει κάποιος συγγραφέας που θεωρείτε ότι σας επηρέασε;

     Διαβάζω από μικρό παιδάκι οπότε θα έλεγα ότι οι συγγραφείς που με επηρέασαν είναι πάρα πολλοί. Είναι επίσης και τελείως διαφορετικοί αναμεταξύ τους, αφού διαβάζω και πολλά και διαφορετικά είδη λογοτεχνίας. Ενδεικτικά θα αναφέρω από Έλληνες τους Λουντέμη, Καζαντζάκη, Δέλτα και Ελύτη, ενώ από τους ξένους θα αναφέρω τον Κάφκα, τον Βερν, τον Κινγκ και τον Τόλκιεν.

Είναι εύκολη ή δύσκολη διαδικασία η συγγραφή και τι είναι το γράψιμο για σας;

     Η συγγραφή μού βγαίνει εύκολα, σχεδόν αβίαστα, ακριβώς επειδή είναι και ιδιαίτερα σημαντική για μένα: Είναι η διέξοδός μου από τη δύσκολη και απαιτητική καθημερινότητα, μια ευχάριστη μορφή ψυχοθεραπείας και ένας τρόπος πνευματικής βελτίωσης.

Σας ευχαριστώ!

ΣΜΥΡΝΗ 1922. Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΜΙΑΣ ΠΟΛΗΣ

MARJORIE HOUSEPIAN DOBKIN

Μετάφραση: Θ. ΚΑΡΖΗΣ

Εκδόσεις ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

Σελ. 350, Σεπτέμβριος 2014

     Μια από τις τραγικότερες στιγμές της μικρασιατικής εκστρατείας, περιγράφει στο βιβλίο της η αρμενικής καταγωγής συγγραφέας, Μ. Η. Dobkin (1922-2013). Την καταστροφή της Σμύρνης. Οι περιγραφές της επικεντρώνονται κυρίως στην καταστροφή της αρμενικής συνοικίας και τα όσα υπέστησαν οι συμπατριώτες της. Ανάμεσα στους οποίους ήταν και η οικογένειά της, που διασώθηκε και κατέφυγε στις ΗΠΑ. Εκεί γεννήθηκε η συγγραφέας, δύο μήνες μετά.

     Πηγές της δεν είναι μόνο τα επίσημα αρχεία φορέων και οργανισμών (όπως π.χ. τα Εθνικά αρχεία των ΗΠΑ), αλλά και προσωπικά αρχεία ανθρώπων που κατείχαν δημόσιες θέσεις και αξιώματα κατά το επίμαχο χρονικό διάστημα, δημοσιεύματα εφημερίδων, προσωπικά ημερολόγια, επιστολές και συγγράμματα. Η συγγραφέας κατόρθωσε ακόμα, να συγκεντρώσει αφηγήσεις και μαρτυρίες διασωθέντων και επιζώντων (κυρίως αρμενικής καταγωγής).

     Η αφήγησή της, ξεκινά αρκετά πριν τη μέρα εισόδου του στρατού του Κεμάλ στην πόλη. Πριν από την περιγραφή αυτής της ημέρας αλλά και των επόμενων που ήταν πολύ πιο άγριες και βίαιες, κάνει μια ιστορική αναδρομή. Αφ’ ενός για να καταδείξει τα λάθη της ελληνικής πλευράς που οδήγησαν στην ήττα, την άτακτη υποχώρηση και την συνεπακόλουθη καταστροφή. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του στρατηγού Χατζηανέστη που ανέλαβε αρχηγός του επιτελείου, μετά την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές: «έναν ψηλό άνθρωπο με όψη πατρικίου και φήμη ανισόρροπου: έλεγαν ότι ημέρες ολόκληρες δεν περπατούσε, με την παραίσθηση ότι τα πόδια του ήταν γυάλινα»!!! Αφ’ ετέρου, για να στιγματίσει την πολιτική των λεγόμενων Μεγάλων Δυνάμεων, που αφού ενέπλεξαν την Ελλάδα σε έναν αδιέξοδο πόλεμο, στη συνέχεια δεν τήρησαν τις συμφωνίες τους και την εγκατέλειψαν. Κι ακόμη, όταν χρειάστηκε να επιδείξουν έναν στοιχειώδη ανθρωπισμό, σώζοντας τους διωκόμενους, δεν επέτρεψαν στα πλοία τους που ναυλοχούσαν στο λιμάνι της Σμύρνης (21 βρετανικά, γαλλικά, ιταλικά και αμερικανικά πολεμικά) να επέμβουν. Ο λόγος; Είχαν πολύ μεγάλα οικονομικά συμφέροντα στην Οθωμανική αυτοκρατορία και ήλπιζαν ότι αν τηρούσαν «ουδέτερη» στάση, θα είχαν προνομιακή μεταχείριση και με το νέο καθεστώς!

     Η είσοδος του τουρκικού ιππικού στην πόλη (στις 11 το πρωί της 9^ης Σεπτεμβρίου) έγινε με υποδειγματική τάξη. «Ήταν εντυπωσιακοί, ψηλά στα άλογά τους, με τα κυρτά αστραφτερά σπαθιά τους γυμνά, κρατημένα στο δεξί τους χέρι. Προχωρούσαν με ήσυχο βήμα και καθώς οι πανικόβλητοι πρόσφυγες σκορπίζονταν στριγγλίζοντας στον δρόμο τους, φώναζαν «Κορκμά! Κορκμά!»- Μη φοβάστε! Μη φοβάστε». Δυστυχώς αυτή η συμπεριφορά δεν κράτησε για πολύ. Τις επόμενες μέρες οι τούρκοι στρατιωτικοί αλλά και πολίτες, προχώρησαν με προσεκτικά σχεδιασμένα βήματα σ’ ένα όργιο λεηλασίας, βιασμών και σφαγής, που κορυφώθηκε με το κάψιμο της πόλης. «Η καταστροφή της Σμύρνης υπήρξε μια σκόπιμη πράξη των κεμαλιστών για να επιτύχουν την πλήρη εκδίωξη των ελληνικών και αρμενικών πληθυσμών από τη Μικρά Ασία. Μόνο που στο έγκλημα συνέργησαν τόσο οι μοναρχικοί κυβερνήτες των Αθηνών, όσο και οι Μεγάλες Δυνάμεις, οι οποίες επέτρεψαν την ολοκλήρωση της γενοκτονίας των χριστιανικών πληθυσμών στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία αποχωρούσε από το ιστορικό προσκήνιο. Κάποιες από τις Μεγάλες Δυνάμεις της Δύσης, δεν ανέχτηκαν απλώς, αλλά ευνόησαν και συνεργάστηκαν με τον τουρκικό εθνικισμό». (από τον πρόλογο του βιβλίου που έγραψε ο ιστορικός κ. Βλάσης Αγτζίδης)

     Για πολλά χρόνια, τα όσα συνέβησαν εκείνο το Σεπτέμβρη, δεν έβρισκαν εύκολα θέση στο δημόσιο λόγο. Μόνο σε κάποιες περιπτώσεις, φωτισμένοι διανοούμενοι, κυρίως Έλληνες και Αρμένιοι, με τα έργα τους, επανέφεραν το θέμα στην επιφάνεια και δεν το άφησαν να περάσει στη λήθη. Μια από αυτές τις περιπτώσεις είναι και το αξιόλογο αυτό βιβλίο, της Μ. Housepian Dobkin, που παρά το γεγονός ότι περιλαμβάνει πολλά ιστορικά στοιχεία, διαβάζεται σαν μυθιστόρημα και θεωρείται βιβλίο αναφοράς στην παγκόσμια βιβλιογραφία.