ΤΟ ΝΗΜΑ

VICTORIA HISLOP
Μετάφραση ΦΩΤΕΙΝΗ ΠΙΠΗ
Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ
Σελ. 490, Μάιος 2022

      Δέκα χρόνια μετά την πρώτη του κυκλοφορία, επανεκδίδεται το μυθιστόρημα της Β. Χίσλοπ, «Το Νήμα», που αναφέρεται στη νεότερη ιστορία της Θεσσαλονίκης, μέσα από την αφήγηση της πορείας της οικογένειας των υφασματέμπορων Κομνηνού.

     Ένα πρωινό του Μαΐου του 2007, οι ηλικιωμένοι Δημήτρης και η σύζυγός του Κατερίνα Κομνηνού, βγήκαν για την καθιερωμένη βόλτα τους και τον καφέ στο Άσσος στη Λεωφόρο Νίκης της συμπρωτεύουσας. «Το ηλικιωμένο ζευγάρι δε χρειαζόταν να παραγγείλει. Η παραγγελία τους ήταν πάντα η ίδια και σε λίγο ρουφούσαν κιόλας τον πηχτό γλυκό ελληνικό καφέ τους και μοιραζόταν μεταξύ τους ένα σιροπιαστό κανταΐφι». Την ίδια στιγμή έτυχε να περνά έξω από το καφέ, ο εγγονός τους Δημήτρης τον οποίο αποκαλούσαν Μήτσο). «Ο νεαρός Δημήτρης παρακολουθούσε ήδη ένα χρόνο μαθήματα στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο των μεταπτυχιακών του σπουδών, όμως οι καθηγητές του απεργούσαν και αυτοί εκείνη την ημέρα […] κι έτσι οι φοιτητές απολάμβαναν μια απρόσμενη αργία. Ο Μήτσος μόλις τώρα γυρνούσε στο σπίτι του, μετά από μακρόσυρτο ξενύχτι στα μπαράκια της Προξένου Κορομηλά. Είχε μεγαλώσει στο Λονδίνο, αλλά κάθε καλοκαίρι επισκεπτόταν τους γονείς του πατέρα του στην Ελλάδα». Παράλληλα επέλεξε να κάνει το μεταπτυχιακό του στην Θεσσαλονίκη και οι παππούδες του τον καλούσαν συχνά για φαγητό στο σπίτι τους. «…εκείνοι τον πλημμύριζαν με στοργή και αφοσίωση-όπως εξάλλου είθισται να κάνουν όλοι οι Έλληνες παππούδες με τα εγγόνια τους». Έτσι κι αυτή τη μέρα τον κάλεσαν για φαγητό: τα αγαπημένα του γεμιστά!

     Αυτό το γεύμα όμως υπήρξε μια αποκάλυψη για τον νεαρό Μήτσο. Οι δύο ενενηντάχρονοι πια, του διηγήθηκαν την οικογενειακή ιστορία. Κι αυτός κατάλαβε γιατί παρά το γεγονός ότι ήταν αρκετά ανοιχτόμυαλοι για να στείλουν τα δύο παιδιά τους για σπουδές στο εξωτερικό, οι ίδιοι δεν δέχτηκαν ποτέ να εγκαταλείψουν την πόλη, παρά το γεγονός ότι τους δυσκόλευε στην καθημερινότητά τους. « “Ακόμη κι αν μας έδιναν τόσα διαμάντια όσες σταγόνες έχει αυτή η θάλασσα, δεν θα φεύγαμε με τίποτε από δω!” είπε η γιαγιά του, γέρνοντας προς τον εγγονό της και πιάνοντας το χέρι του. “ Θα μείνουμε στη Θεσσαλονίκη ώσπου να πεθάνουμε”».

     Η Β. Χίσλοπ, στο μυθιστόρημά της, αφηγείται με εξαιρετικό τρόπο δύο παράλληλες ιστορίες. Την ιστορία της οικογένειας Κομνηνού και την ιστορία της πόλης της Θεσσαλονίκης. Η οποία επηρεάζει και καθορίζει τη ζωή και την πορεία των Κομνηνών. Ξεκινά από τον Αύγουστο του 1917, όταν μια τρομακτικής έντασης πυρκαγιά κατέστρεψε μεγάλο μέρος της πόλης και τελειώνει με τον καταστροφικό σεισμό της 20^ης Ιουνίου του 1978, που κόστισε 49 ζωές και προκάλεσε καταστροφές οι οποίες αποτιμώνται στα 1,2 δις (με σημερινές τιμές). Ανάμεσα στα δύο αυτά τραγικά συμβάντα, περιγράφονται γεγονότα που στιγμάτισαν και «πόνεσαν» την πόλη. Όπως η μετακίνηση των μουσουλμάνων κατοίκων και η έλευση των προσφύγων της Μ. Ασίας και του Πόντου, όταν σημειώθηκε η πρώτη μεγάλη μεταβολή της πολυεθνικής μέχρι τότε σύνθεσης του πληθυσμού. Ή σχεδόν είκοσι χρόνια αργότερα, το 1943, ο εκτοπισμός και η μεταφορά των Ελλήνων εβραίων στην Πολωνία και η εξόντωση τους στο Άουσβιτς, οπότε σημειώθηκε η δεύτερη, βίαιη μεταβολή της πληθυσμιακής σύνθεσης.

     Στα θετικά του μυθιστορήματος, η αποστασιοποιημένη οπτική της συγγραφέως, η οποία επειδή-λόγω καταγωγής- δεν ενεπλάκη στις διαμάχες και αντιπαραθέσεις σχετικά με «τα πως και τα γιατί» του ελληνικού εμφυλίου, μπορεί να είναι πιο αντικειμενική στις κρίσεις της, σχετικά με όσα διαπράχθηκαν ένθεν κι ένθεν στον αδελφοκτόνο πόλεμο.

      Το μυθιστόρημα της Β. Χίσλοπ, που θα μπορούσε κάλλιστα να χαρακτηριστεί και ιστορικό, αποτελεί μια πολύ καλή αναγνωστική επιλογή. Ειδικά για τους Θεσσαλονικείς, είναι διδακτικό και διαφωτιστικό, για πλευρές της Ιστορίας της πόλης, που δεν έχουν εξεταστεί και αναλυθεί πλήρως μέχρι σήμερα!