ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΟΛΙΣ

JAMES SHIPMAN

Μετάφραση: ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΛΟΚΥΡΗΣ

Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗΣ      

Σελ. 454, Οκτώβριος 2018

     Είναι γενικά παραδεκτό, ότι η άλωση της Κωνσταντινούπολης, αποτέλεσε κομβικό σημείο στην ευρωπαϊκή Ιστορία. «Για τους χριστιανούς, η πτώση της πόλης κατέστησε σαφή την απειλή της οθωμανικής κυριαρχίας στην Ευρώπη. Για τον ισλαμικό κόσμο, ένα από τα όνειρα του ίδιου του Προφήτη, γινόταν επιτέλους πραγματικότητα. Τόσο σε ατομικό όσο και σε εθνικό επίπεδο, ο κόσμος δε θα ήταν ποτέ ξανά ίδιος». Στις ημέρες που προηγήθηκαν της άλωσης, αλλά και στις επιδιώξεις και τις αγωνίες των δύο «πρωταγωνιστών», του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου και του σουλτάνου Μωάμεθ, αναφέρεται το ιστορικό μυθιστόρημα του Τ. Σίπμαν, με τίτλο «Κωνσταντίνου Πόλις».

     Ο Κωνσταντίνος ΙΑ! Παλαιολόγος, κλήθηκε να αναλάβει το θρόνο μιας αυτοκρατορίας που ουσιαστικά δεν υφίστατο! Η πάλαι ποτέ «ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία» (ο όρος «βυζαντινός» είναι εφεύρημα καθολικών μοναχών του 19ου αιώνα), έπνεε τα λοίσθια. Την «αυτοκρατορία» αποτελούσε πια μόνο η Κωνσταντινούπολη, που ήταν ένα φάντασμα του παλιού της εαυτού, αφού εντός των τειχών κατοικούσαν μόλις 50 χιλ. άνθρωποι (από τους 500 χιλ. που είχε κάποτε). Η οθωμανική δύναμη που είχε ξεχυθεί από τις ασιατικές στέπες, στο πέρασμα των αιώνων, σάρωσε και καθυπόταξε τα πάντα στο πέρασμα της δημιουργώντας νέα δεδομένα και μια νέα αυτοκρατορία. (η οποία, κάπου στα μέσα του 17ου αιώνα, «υπακούοντας» στην αδήριτη ιστορική αναγκαιότητα όλων των αυτοκρατοριών, άρχισε να καταρρέει). Ο Κωνσταντίνος ήξερε την απελπιστική κατάσταση, αλλά πίστευε ότι οι χριστιανοί της Δύσης, θα τον ενίσχυαν και σταδιακά, θα μπορούσε να απωθήσει τους Οθωμανούς από την Ευρώπη, ώστε στη συνέχεια να μπορέσει να αποκαταστήσει την αυτοκρατορία του ή έστω ένα μεγάλο μέρος της.

     Από την άλλη, ο 20χρονος Μωάμεθ Β!, είχε πάλι αναρρηθεί στο θρόνο μετά την πρώτη του αποτυχημένη «θητεία». Βρισκόταν υπό διαρκή αμφισβήτηση τόσο από τα μέλη του συμβουλίου, όπου κυριαρχούσε ο Μέγας Βεζίρης Χαλίλ, όσο και από την πλειονότητα του λαού. Χρειαζόταν επειγόντως μια εντυπωσιακή νίκη για να ισχυροποιήσει τη θέση του. «Ο Μωάμεθ σκόπευε να προτείνει κάτι ακόμη πιο τολμηρό: την κατάκτηση του μοναδικού μέρους που οι πρόγονοί του είχαν αποτύχει να αλώσουν. Σε περίπτωση επιτυχίας θα κέρδισε τη λατρεία του λαού του και θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τον Χαλίλ και όποιον άλλον ίσως του εναντιωνόταν». Η Πόλη, αποτελούσε πάντα το «αντικείμενο του πόθου» του Ισλάμ. Αυτός που θα την κατακτούσε να δοξαζόταν αιώνια! «Η Κωνσταντινούπολη αποτελεί κατάρα για το Ισλάμ. Δεν έχει πέσει οκτακόσια χρόνια τώρα, παρά τις τόσες προσπάθειές μας. Ο πατέρας σου και ο δικός του πατέρας δοκίμασαν επανειλημμένα […] Η πόλη αποτελεί αγκάθι στα πλευρά μας. Βρίσκεται στο κέντρο της αυτοκρατορίας μας […] Δεν θα καταστούμε ποτέ πραγματική αυτοκρατορία όσο η Κωνσταντινούπολη παραμένει στον έλεγχο των Ελλήνων. Πρέπει να την πάρουμε! Γεννήθηκα για να την πάρω! Είναι το θέλημα του Αλλάχ. Άραγε ο ευλογημένος Προφήτης, καλή του ώρα, δεν προέβλεψε την πτώση της και ότι εκείνοι που θα την κατακτήσουν θα είναι ευλογημένοι;». Έτσι παρά τις έντονες επιφυλάξεις του Χαλίλ και των άλλων συμβούλων της παλιάς γενιάς ξεκινά τον Απρίλιο του 1453 την πολιορκία. Παίζει τα πάντα σε μια… «ζαριά»! Αν πετύχει θα εδραιωθεί στο θρόνο και στη συνείδηση του λαού του. Αν αποτύχει θα χάσει όχι μόνο το θρόνο αλλά πιθανόν και την ίδια του τη ζωή.

     Ο συγγραφέας, εκτός από την επική ιστορία, περιγράφει με εξαιρετική δεινότητα, με ολοζώντανο κινηματογραφικό τρόπο, την προετοιμασία της πολιορκίας, τις σκηνές των ηρωικών μαχών, την απόγνωση των κατοίκων όταν ακούστηκε το «εάλω η Πόλις», αλλά κυρίως την σύγκρουση δύο εκ διαμέτρου αντίθετων χαρακτήρων και προσωπικοτήτων: του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου και του Μωάμεθ. Ο ένας είχε την ελπίδα ότι θα καταφέρει να σώσει το λαό και την Πόλη και το προσπαθούσε απεγνωσμένα, ενώ ο άλλος ήθελε να καταφέρει το ακατόρθωτο και να κερδίσει την αιώνια δόξα. Οι δύο άντρες δεν συναντήθηκαν ποτέ, είτε σε καιρό εκεχειρίας, όταν αντιπροσωπείες επισκέπτονταν την Κωνσταντινούπολη και την Αδριανούπολη αντίστοιχα, είτε ακόμα σε καιρούς πολέμου. Έτρεφαν όμως ο ένας για τον άλλο σεβασμό και ιδιαίτερα ο νεαρός και άπειρος Μωάμεθ, για τον Κωνσταντίνο που με ελάχιστους πόρους αντιστάθηκε σθεναρά. Τέλος, περιγράφει τη σύγκρουση δύο πολιτισμών. Μια σύγκρουση που σφράγισε την ευρωπαϊκή Ιστορία, άλλαξε σχεδιασμούς και προκάλεσε εξελίξεις τόσο σε πολιτικό επίπεδο όσο και στον τομέα των γραμμάτων και των επιστημών. Αξίζει να σημειωθεί ότι όλοι οι κύριοι χαρακτήρες –πλην ενός- είναι πραγματικά ιστορικά πρόσωπα που έδρασαν εκείνους τους καιρούς.