Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ

ΧΡΙΣΤΟΣ ΖΑΦΕΙΡΗΣ

Εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ

Σελ. 204, Απρίλιος 2019

     Ένας κατατοπιστικότατος και πλήρης «Ιστορικός και περιηγητικός οδηγός», του γνωστού δημοσιογράφου και συγγραφέα βιβλίων ιστορικής έρευνας (κυρίως) για τη Θεσσαλονίκη, Χ. Ζαφείρη, είναι το βιβλίο «Η Θεσσαλονίκη Των Οθωμανών».

     Μέχρι τώρα, η παρουσίαση των αρχιτεκτονικών ιχνών που άφησαν οι Οθωμανοί στη Θεσσαλονίκη στα πεντακόσια χρόνια της παρουσίας τους, ήταν τελείως αποσπασματική. Ακόμη «Η εθνοκεντρική και ειδικά η ελληνοκεντρική τακτική που ακολούθησε τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα η ελληνική Διοίκηση, δίνοντας προτεραιότητα στη διάσωση και προβολή των ελληνορθόδοξων ιστορικών και αρχιτεκτονικών καταλοίπων στη Θεσσαλονίκη, οδήγησε στην περιθωριοποίηση και την εξαφάνιση πολλών μνημείων που ανήκουν στα σύνοικα εθνοτικοθρησκευτικά στοιχεία της πόλης […] Το ιστορικό χάσμα που χώριζε επί αιώνες τους ελληνορθόδοξους και τους Οθωμανούς μουσουλμάνους κατοίκους της Θεσσαλονίκης έφτασε στο έσχατο όριό του το 1925,με την κατεδάφιση 26 μιναρέδων σε χριστιανικούς ναούς και τζαμιά της Θεσσαλονίκης. Ωστόσο, διατηρήθηκαν πολλά μουσουλμανικά μνημεία, τζαμιά, σπίτια, κρήνες, που έχοντας άλλες χρήσεις σήμερα τονίζουν τη μουσουλμανική κληρονομιά…».

     Σ’ αυτά τα εναπομείναντα μνημεία «μεταξύ των οποίων και το σήμα κατατεθέν της Θεσσαλονίκης, ο Λευκός Πύργος», αναφέρεται αναλυτικά και με πολλές χρήσιμες λεπτομέρειες-προϊόν έρευνας σε αρχεία και συλλογές-ο συγγραφέας του οδηγού. Όμως ο οδηγός αυτός, είναι κάτι περισσότερο από μια σειρά κειμένων που περιγράφουν τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και τη σημερινή τους χρήση. Ο συγγραφέας, ξεκινά με μια αναφορά στις «τρεις εθνοτικοθρησκευτικές κοινότητες (που) έζησαν κατά κάποιον με πειθαναγκαστική αρμονία στο πλαίσιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας», δηλ. τους Έλληνες, τους Εβραίους και τους Τούρκους. Ακολουθεί ένα χρονολόγιο από το 1430 μέχρι το 1912 και μια αναφορά στους ιστορικούς σταθμούς της Οθωμανικής Θεσσαλονίκης, από την κατάληψη της πόλης  μέχρι το τέλος της μουσουλμανικής παρουσίας. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι θεσμοί και η λειτουργία της πόλης υπό Οθωμανική διοίκηση, ενώ υπάρχουν ξεχωριστά κεφάλαια για τους ντονμέδες, όπως αποκαλούνταν οι εξισλαμισμένοι εβραίοι, για το μουσείο Ατατούρκ και για τα οθωμανικά κατάλοιπα στα κοντινά στη Θεσσαλονίκη Γιαννιτσά, που υπήρξε ιερή πόλη των μουσουλμάνων. Ο λόγος είναι ότι εκεί βρίσκεται «το μαυσωλείο του Γαζή Εβρενός, ενός από τους θρησκευτικούς και στρατιωτικούς ηγέτες του Ισλάμ στα πρώτα χρόνια της εξάπλωσής του στα Βαλκάνια».

     Ο εξαιρετικός, ξεχωριστός και ιδιαίτερα κατατοπιστικός αυτός οδηγός, συμπληρώνεται από γλωσσάρι, επιλεγμένη βιβλιογραφία, ευρετήριο, χάρτες και πολλές-πολλές φωτογραφίες, οι περισσότερες από τις οποίες δημιουργήθηκαν ειδικά για την παρούσα έκδοση.