ΤΟ 1821 ΚΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΚΑΡΙΜΠΑΣ
Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ
Σελ. 757, 1995

 

     Το εμβληματικό κι «αιρετικό» τρίτομο έργο (για τη σημερινή παρουσίαση χρησιμοποίησα την επανεκτύπωση της επίτομης έκδοσης του 1995) του Γ. Σκαρίμπα, «Το 1821 Και Η Αλήθεια», προκάλεσε συζητήσεις και ξεσήκωσε αντιδράσεις από την πρώτη στιγμή της κυκλοφορίας του, πριν από σχεδόν πενήντα χρόνια.

     Η βασική ένσταση του Σκαρίμπα, είναι ότι η επίσημη ιστοριογραφία, δεν συνέλαβε την πλήρη έννοια της Επανάστασης του 1821. «Η δική μας, η «σιδερωμένη» Ιστορία δε μας έλεγε την αλήθεια ή τουλάχιστον δε μας την έλεγε ολόκληρη. Οπότε ένα απ’ τα δύο: Ή δεν την ξέρει και-ώστε-είναι αδιάβαστη, ή την ξέρει και τα «μασάει», οπότε πάλι δεν μας είναι αξιόπιστη».

     Ο συγγραφέας, που δεν είναι ιστορικός αλλά γράφει «Έχω δική μου ευθύνη και οντότητα, κρίση ιστορική και παρρησία», υποστηρίζει ότι η επανάσταση υπήρξε πρωτίστως κοινωνική και δευτερευόντως εθνικοαπελευθερωτική. Ακόμη διακηρύσσει σε όλους τους τόνους, ότι οι περισσότεροι από τους Έλληνες του εξωτερικού, αυτοί που θα ονομάζαμε σήμερα επώνυμους και κυρίως οι Φαναριώτες, δεν στήριξαν την επανάσταση στο βαθμό που επίσημη ιστοριογραφία υποστηρίζει. «Τι ήταν το Ιερατείο, οι Φαναριώτες και οι λόγιοι γύρω και πριν απ’ το 21; Ήσαν ή όχι Τουρκογλείφτες κι ενάντιοι σε κάθε ιδέα εθνεγερσίας; Μην και τραγούδαγαν τα κλέφτικα; Ή μη σπάσανε κι αυτοί στην Αλαμάνα τα σπαθιά τους; Οι οσποδάροι; Οι δραγουμάνοι; Οι νοτιώτερα, κοτζαμπάσηδες και οι «γερόντοι»; Ίσον όλη η πανούκλικη κατάρα του καιρού; Μα, ούτε για την κοινωνιολογία της επανάστασης δεν λέτε. Ή δεν την ξέρετε ή μας την κρύβετε την αλήθεια. Δεν λέτε λόγου χάρη ότι η επανάσταση δεν έγινε μόνο για τους Τούρκους (Δεν ήταν οι χειρότεροι…). Έγινε ενάντια και στο γδάρσιμο και τον κατατρεγμό απ’ τους προκρίτους-δηλαδή σύξυλου του «Τριαδικού» Τουρκοπαπαδοκοτζαμπασέικου καθεστώτος». Για να στηρίξει τους ισχυρισμούς του, εξετάζει πλήθος πηγών και παραθέτει αποσπάσματα από πολλά έργα.

     Για όσους θεωρούν υπερβολές τα όσα υποστηρίζει ο Γ. Σκαρίμπας, παραθέτω ένα απόσπασμα από μια οθωμανική έκθεση που συντάχτηκε λίγα χρόνια πριν την επανάσταση από τον Σουλεϊμάν Πενάχ Εφέντη, αξιωματούχο της Υψηλής Πύλης, που μετέβη στην Πελοπόνησσο, ειδικά για να διερευνήσει τους λόγους των διάφορων εξεγέρσεων που γίνονταν στην περιοχή. Δεν βρίσκεται στο βιβλίο που παρουσιάζω, αλλά στο «Προεπαναστατική Ελλάδα και οσμανικό κράτος» του Ν. Σαρρή και είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικό: «…οι κοτζαμπάσηδες είναι εκείνοι που έχουν συμμαχήσει με τους βαλήδες (διοικητές εγιαλετίων) και τους δικαστές και τους αστυνομικούς και τους αγιάνηδες (προκρίτους) και γίνονται αιτία να τυραγνιέται ο ρεαγιάς περισσότερο απ’ όσο του είναι υποφερτό […] Και με το να εισπράττουν (άσπρα) από κατάστιχα που διανέμουν καθημερινά στους φτωχούς ρεαγιάδες τους κατάντησαν ερείπια […] (θα πρέπει) να μη γίνονται κοτζαμπάσηδες περισσότερο από ένα χρόνο […] γιατί, όταν είναι συνεχώς οι ίδιοι, δεν μένει απάτη που να μην κάνουν και καταπιέζουν σε αφάνταστο βαθμό του ρεαγιάδες». Ακόμη δεν μπορώ να αντισταθώ στον πειρασμό να παραθέσω ένα απόσπασμα από το βιβλίο «Η Ελληνική Επανάσταση Μέσα Από Τα Μάτια Των Οθωμανών» του Λ. Μοίρα (διαβάστε την παρουσίαση που αναρτήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα εδώ: https://bibliodiktis.blogspot.com/2021/03/blog-post.html) που δείχνει ανάγλυφα τις διαχρονικές  σχέσεις των Φαναριωτών με τους σουλτάνους. «Ο Μαχμούτ Β! το 1819 εξέδωσε έναν κανουνναμέ-καταστατικό οργανισμό-που περιόριζε σε τέσσερις φαναριώτικες οικογένειες το προνόμιο του διορισμού στα παραπάνω αξιώματα. Με αυτόν τον κανουνναμέ η Πύλη επιθυμούσε να ρυθμίσει το ζήτημα της επιλογής έμπιστων προσώπων σε ζωτικής σημασίας θέσεις, περιορίζοντας τον ενδοκοινοτικό ανταγωνισμό μεταξύ των Φαναριωτών…» (η υπογράμμιση δική μου).

     Όπως γίνεται εμφανές από τα πιο πάνω αποσπάσματα, αλλά και όσα παρατίθενται στο βιβλίο, ο συγγραφέας του δεν είχε και τόσο πολύ άδικο.

     Το βιβλίο «Το 1821 Και Η Αλήθεια», προτείνει μια διαφορετική από την κρατούσα οπτική και μια άλλη προσέγγιση στα αίτια που οδήγησαν στον ξεσηκωμό του 1821 και πρέπει να διαβαστεί από τον κάθε αναγνώστη που θέλει να εντρυφήσει στο κορυφαίο γεγονός της ελληνικής Ιστορίας, που οδήγησε στη δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους.