ΦΙΛΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ

CHRISTOFER WOODHOUSE
Μετάφραση ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΙΑΚΟΣ
Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ
Σελ. 209, Σεπτέμβριος 2020 

     Το βιβλίο- ιστορική μελέτη του C. Woodhouse για τους αλλοδαπούς που αγωνίστηκαν στο πλευρό των Ελλήνων στην επανάσταση του 1821, κυκλοφόρησε στα αγγλικά το 1969, αλλά απ’ όσο γνωρίζω είναι η πρώτη φορά που μεταφράζεται στην ελληνική γλώσσα. Ο τίτλος θα μπορούσε να θεωρηθεί κάπως… παραπλανητικός, αφού η μελέτη εστιάζει στους βρετανούς φιλέλληνες, κάτι που παραδέχεται και ο ίδιος ο συγγραφέας. «Το γεγονός ότι το παρόν έργο περιορίζεται στους Βρετανούς, οφείλεται σε δύο καλούς λόγους. Ο ένας είναι ότι υπάρχει ένα ιδιαίτερο και ασυνήθιστο ενδιαφέρον στη σχέση των Βρετανών φιλελλήνων με την κοινωνική και πολιτική ιστορία της εποχής τους, το οποίο δεν έχει ερευνηθεί στο παρελθόν. Ο άλλος […] είναι η υπεροχή, τόσο σε αριθμούς όσο και σε αποφασιστική επίδραση των Βρετανών».

     Ο Γούντχαουζ, εξετάζει αρχικά το πώς είχε διαμορφωθεί η κατάσταση τα χρόνια πριν την επανάσταση όταν οι ξένοι επισκέπτες έφταναν κυρίως στην Αθήνα που «ήταν ήδη διάσημη για την ιστορία και τα αρχαία μνημεία της». Η κήρυξη της επανάστασης και η ενεργός εμπλοκή του λόρδου Byron το 1823, που ήρθε πρώτα στην Κεφαλονιά και στη συνέχεια στο Μεσολόγγι, διαμόρφωσε ένα εντελώς διαφορετικό κλίμα. «Μόνο ένας άνθρωπος υπήρξε η γέφυρα ανάμεσα στους δύο κόσμους, του Λονδίνου και της Ελλάδας: ο λόρδος Byron. Για τους Ουίγους και τους ριζοσπάστες στο Λονδίνο ήταν σημαντικός επειδή ήταν λόρδος. Για τους φιλέλληνες εν δράσει ήταν μια έμπρακτη έμπνευση. Για τους Έλληνες ήταν ένας ποιητής, ένας ήρωας και ένας θεός. Η συμβολή του στην απελευθέρωση της Ελλάδας είναι κυριολεκτικά ασύγκριτη…».

     Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η κοινωνική διαστρωμάτωση των ανθρώπων που έφτασαν στην Ελλάδα για να βρεθούν στα πεδία των μαχών, τους οποίους ο συγγραφέας αποκαλεί «φιλέλληνες εν δράσει», καθώς και τα κίνητρά τους. Κάποια από τα οποία είναι η κλασική παιδεία, η (αυτό που αποκαλείται) Μεγάλη Περιήγηση, που υποδαυλίστηκε και από την έκδοση πληθώρας ταξιδιωτικών βιβλίων στα οποία οι περιηγητές περιέγραφαν τις εμπειρίες τους, η αρχαία κληρονομιά, αλλά και το στρατηγικό ενδιαφέρον για την ανατολική Μεσόγειο. «Ως προς την ιδιοσυγκρασία και την ιδεολογία οι φιλέλληνες ήταν προβλέψιμοι: ριζοσπάστες, ρομαντικοί, λάτρεις της περιπέτειας, εριστικοί, γαλαντόμοι και κατά κανόνα ειλικρινείς […] Η καταγωγή τους αντανακλούσε τις κοινωνικές διαιρέσεις της εποχής. Υπήρχαν άνθρωποι από τις καλύτερες οικογένειες, τα καλύτερα συντάγματα, τα καλύτερα πανεπιστήμια (ιδίως το Κέμπριτζ). Στο άλλο άκρο ήταν οι ναυτικοί και οι τεχνίτες και ενδιάμεσα οι επαγγελματίες της μεσαίας τάξης».

     Ιδιαίτερη μνεία γίνεται σε όσους παρέμειναν ή ήρθαν στην Ελλάδα μετά το θάνατο του λόρδου Byron τον Απρίλιο του 1824 (από ασθένεια). Πολλοί από αυτούς ήταν αξιωματικοί και παρά τις αντιξοότητες που αντιμετώπισαν, η συμβολή τους υπήρξε υπερπολύτιμη. Πρόσφεραν πολλά και κάποιοι από αυτούς την ίδια τους τη ζωή.

     Τέλος ο συγγραφέας, μας υπενθυμίζει τα πρόσωπα που μπορεί να μην ήταν «φιλέλληνες εν δράσει», αλλά με την πολιτική τους και την επιρροή που μπορούσαν να ασκήσουν, βοήθησαν πολύ την ελληνική υπόθεση, ιδιαίτερα στα δύσκολα χρόνια κατά τα οποία ο Ιμπραήμ, σχεδόν κατάφερε να καταπνίξει την επανάσταση!

     Το βιβλίο περιλαμβάνει βιβλιογραφία και δύο παραρτήματα. Στο πρώτο περιλαμβάνονται οι «Βρετανοί εθελοντές που έδρασαν στην Ελλάδα στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας (1821-29)» και στο δεύτερο τα «Μέλη του Φιλελληνικού Κομιτάτου του Λονδίνου».

     Το «Φιλέλληνες» είναι μια αξιόλογη μελέτη, που μας θυμίζει αυτούς οι οποίοι εγκατέλειψαν οικογένειες και καριέρες και θυσίασαν το μέλλον, τη σωματική τους ακεραιότητα και την ίδια τη ζωή τους, για να πολεμήσουν στο πλευρό των Ελλήνων σε έναν αγώνα που θεωρούσαν δίκαιο.