ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ

ΕΛΕΝΗ ΛΕΤΩΝΗ
Εκδόσεις ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Σελ. 200, Μάιος 2025

      Το ζήτημα Ιστορία και εκπαιδευτικό σύστημα, με έχει απασχολήσει και με έχει προβληματίσει πολύ. Το συμπέρασμα στο οποίο έχω καταλήξει είναι ότι διαχρονικά τα βιβλία και ο τρόπος διδασκαλίας είναι τοποθετημένα σε τόσο λάθος βάσεις. Όποιος δεν ασχολήθηκε αργότερα μόνος του να διαβάσει Ιστορία (αναφέρομαι σε βιβλία εκλαϊκευμένα κι όχι επιστημονικά συγγράμματα) έχει μια εικόνα των ιστορικών γεγονότων αποσπασματική που έχει ελάχιστη σχέση με την πραγματικότητα. Το ίδιο πιστεύει και η συγγραφέας του βιβλίου που παρουσιάζω σήμερα, αν κι όπως διευκρινίζει η ίδια υπήρξε τυχερή, αφού στο δρόμο της βρέθηκαν καλοί κι εμπνευσμένοι δάσκαλοι. «Οι περισσότεροι με τους οποίους έχω συζητήσει μου έχουν πει ότι το βασικό πρόβλημα ήταν ότι παίρναμε πολλές και φαινομενικά ασύνδετες μεταξύ τους πληροφορίες, με τρόπο «στεγνό» και «αδιάφορο». Ο καθηγητής και οι δάσκαλοί μας δεν είχαν τη δυνατότητα, λόγω περιορισμένου χρόνου και προκαθορισμένης ύλης που έπρεπε να ολοκληρώσουν μέσα στο σχολικό έτος, να μας τα εξηγήσουν με απλά λόγια, μπας και ξεδιαλυνόταν ποτέ στο μυαλό μας. Αντ’ αυτού, μέναμε τις περισσότερες φορές με μια γενική και θολή εικόνα για το τι συνέβη στην εκάστοτε ιστορική συγκυρία, καθώς και με ένα κάρο ονόματα και ημερομηνίες που προσπαθούσαμε να αποστηθίσουμε. Και όλα αυτά τα ξεχνούσαμε με εντυπωσιακή ταχύτητα».

      Για να αποδείξει λοιπόν, ότι η Ιστορία μπορεί να είναι συναρπαστική και φυσικά διδακτική ώστε να μας βοηθήσει σαν λαός να μην επαναλάβουμε τα ίδια λάθη-κάτι που δυστυχώς δεν βλέπω να συμβαίνει-έγραψε αυτό το σημαντικό και περιεκτικό βιβλίο. Αναφέρεται μάλιστα σε μια εποχή την οποία ουδέποτε διδάχτηκα, αφού ποτέ δεν προλαβαίναμε να καλύψουμε την ύλη και να φτάσουμε σε μια πολύ σημαντική καμπή της ελληνικής Ιστορίας: την δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Το βιβλίο εστιάζει στη γέννηση του κράτους μετά την υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Πετρούπολης και της Συνθήκης του Λονδίνου από τις Προστάτιδες Δυνάμεις, στους λόγους της επιλογής του 17χρονου Βαυαρού πρίγκιπα ως βασιλιά, την κακή αρχή που έγινε από τους Βαυαρούς αντιβασιλείς που κυβέρνησαν μέχρι να γίνει ο Όθωνας 20 ετών, την αναβλητικότητα, την αναποφασιστικότητα και την απειρία του νεαρού βασιλιά και φτάνει μέχρι το 1862, όταν στασίασαν στρατιωτικές μονάδες και τον κήρυξαν έκπτωτο!

     Πολύ ενδιαφέρον πόνημα, που με τρόπο απλό, κατανοητό και συναρπαστικό, αναφέρεται σε μια πολύ σημαντική περίοδο της Ιστορίας της Ελλάδας.   

ΟΙ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΣΕΛΙΔΟΔΕΙΚΤΗ

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΦΡΑΓΚΕΣΚΑΚΗ
Εικόνες ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΧΑ
Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ
Σελ. 75, Φεβρουάριος 2025

     Ένα από τα πιο πολύτιμα και αγαπημένα «αξεσουάρ» όσων διαβάζουν βιβλία είναι οι σελιδοδείκτες. Οι πρώτοι σελιδοδείκτες εφευρέθηκαν πολύ πριν την τυπογραφία. Θεωρείται ότι χρησιμοποιήθηκαν στην αρχαία Αίγυπτο, για να διευκολύνουν τους γραφείς. Ο πιο γνωστός σωζόμενος, είναι αυτός του 6^ου μ.Χ. αιώνα. Είναι από διακοσμημένο δέρμα και βρέθηκε προσαρτημένος στο κάλυμμα ενός Κοπτικού Κώδικα. Ανακαλύφθηκε στα ερείπια ενός μοναστηριού στην Αίγυπτο. Άλλοι σελιδοδείκτες που έφτασαν στις μέρες μας, βρέθηκαν και αυτοί σε βιβλιοθήκες μοναστηριών. Φυλάσσονται στη Βρετανική Βιβλιοθήκη και είναι κατασκευασμένοι από περγαμηνή. Αρκετοί βιβλιόφιλοι, δημιουργούν συλλογές, οι οποίες αριθμούν χιλιάδες σελιδοδείκτες κάθε είδους, μεγέθους και υλικού κατασκευής (χαρτί, δέρμα, μέταλλο, ξύλο, ύφασμα κλπ).

     Ο σελιδοδείκτης του βιβλίου, που μας αφηγείται τη «ζωή» του, είναι ένας ταπεινός, απλός, χάρτινος εκπρόσωπος του είδους. Ξεκινά την πορεία του μέσα σε μια σκοτεινή και αραχνιασμένη αποθήκη, αλλά από τη στιγμή που θα βρεθεί στον πάγκο του βιβλιοπωλείου Επί Χάρτου, όλα αλλάζουν. Βγαίνει στο φως, έρχεται σε επαφή (μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά) με κόσμο, μαθαίνει για διάφορα πράγματα μέσω αυτών που ακούει από τους πελάτες και σύντομα θα αισθανθεί μια… ιδιαίτερη συμπάθεια για την Φιλομένα, την ιδιοκτήτρια του βιβλιοπωλείου. Η οποία με την σειρά της, φαίνεται ότι δεν θέλει να τον αποχωριστεί. «Θέλει να με κρατήσει κι άλλο. Ή ίσως θέλει να με δώσει, να με εμπιστευτεί σε κάποιον που θα με αγαπήσει».

     Πράγματι θα τον παραχωρήσει σε μια νεαρή βιβλιοφάγο, την Αφροδίτη, η οποία εκτός από βιβλία «…συλλέγει κυρίως σελιδοδείκτες. Κατά διαστήματα τους βγάζει από την κρυψώνα και τους μετράει. Θα ‘ναι καμιά χιλιάδα». Με αυτόν τον τρόπο θα μπει στο σπίτι της Αφροδίτης που ζει με τη μητέρα της και θα ξεκινήσει μια νέα πορεία.

     Στην Αφροδίτη αρέσει να χρησιμοποιεί για κάθε βιβλίο τον αντίστοιχο σελιδοδείκτη. «Έβλεπα την Αφροδίτη να έχει σύστημα. Κάθε βιβλίο και ο σελιδοδείκτης. Όχι άλλα αντ’ άλλων». Βέβαια είναι και κάποια βιβλία, για τα οποία είναι δύσκολο να βρεθεί ο κατάλληλος, γι’ αυτό και η Φιλομένα φύλαξε τον συγκεκριμένο για την Αφροδίτη, αφού «… όπως είμαι άγραφος, χωρίς λόγια, μπαίνω παντού. Σ’ όλα τα βιβλία και σ’ όλες τις σελίδες. Δεν διαφημίζει εμένα η πλάτη μου κανέναν. Είμαι μια θάλασσα γυαλί και μια ζωγραφιστή βαρκούλα».

     Όμως η μεγάλη περιπέτεια ξεκινά, όταν η Αφροδίτη με τον αγαπημένο της, θα κάνουν ένα ταξίδι στην Ιταλία και τη Γαλλία και θα επισκεφθούν τα μουσεία στα οποία φυλάσσεται και από μια… Αφροδίτη!

     Η Χριστίνα Φραγκεσκάκη, μας δίνει ένα μικρό αλλά μεστό νοημάτων, καλογραμμένο, τρυφερό βιβλίο, για την επαφή, την αφή, τις σχέσεις, τις θεραπευτικές ιδιότητες της ανάγνωσης και τα βιβλία! Εξαιρετική και η εικονογράφηση της Μαρίας Μπαχά, που συμπληρώνει ιδανικά το κείμενο!  

ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟ

MARTA HILLERS
Μετάφραση ΑΝΝΑ ΒΑΝΤΗ
Εκδόσεις ΠΗΓΗ
Σελ. 350, Απρίλιος 2025

      

        Ένα μοναδικής αξίας ντοκουμέντο για όσα συνέβησαν λίγο πριν και μετά την κατάληψη της πρωτεύουσας του υπό κατάρρευση Τρίτου Ράιχ, περιλαμβάνει το βιβλίο που σας παρουσιάζω σήμερα. Η συγγραφέας του, είδε και βίωσε από «πρώτο χέρι» τα όσα περιγράφονται.

    Την άνοιξη του 1945, η νικηφόρα προέλαση των στρατιωτικών δυνάμεων των Συμμάχων στα δυτικά και του Κόκκινου Στρατού στα ανατολικά, έφεραν τον πόλεμο στην «αυλή» της Γερμανίας.

     Τον Απρίλιο, στα δυτικά η προέλαση έχει σταματήσει στον ποταμό Έλβα, όπως είχε συμφωνηθεί. Απομένει να ολοκληρωθεί η κατάληψη του Βερολίνου, που ανήκει στην δικαιοδοσία του Κόκκινου Στρατού. Στις 16 Απριλίου, ξεκινά η μεγάλη επίθεση. Παρά τη λυσσαλέα αντίσταση, τέσσερις μέρες αργότερα, καταλαμβάνονται αρχικά τα νότια προάστια και τις επόμενες ημέρες, ολόκληρη η πόλη.

     Μια από τις κατοίκους του Βερολίνου, είναι η Μ. Χίλερς, μια δημοσιογράφος της οποίας ο σύντροφος είναι επιστρατευμένος στον γερμανικό στρατό. Αποφασίζει να τηρήσει ημερολόγιο και να καταγράψει τα όσα συμβαίνουν. Η πρώτη καταγραφή αφορά την Παρασκευή 20 Απριλίου 1945. «Είναι αλήθεια: ο πόλεμος οδεύει προς το Βερολίνο. Αυτό που χθες ήταν ένας μακρινός θόρυβος, έχει γίνει ένας συνεχής βρυχηθμός. Αναπνέουμε τον ορυμαγδό, τα αυτιά μας κουφαίνονται σε όλα εκτός από τα πιο βαριά όπλα. Έχουμε εγκαταλείψει προ πολλού την προσπάθεια να καταλάβουμε που βρίσκονται τοποθετημένοι. Είμαστε περικυκλωμένοι και ο κλοιός στενεύει ώρα με την ώρα».

     Η τελευταία καταγραφή αφορά τις ημέρες 16-22 Ιουνίου, όταν ο Γκερτ, ο σύντροφός της επέστρεψε στο Βερολίνο.

     Στο ημερολόγιο περιγράφει τα όσα βίωσε ο άμαχος πληθυσμός της πόλης, που ήταν στην πλειοψηφία του γυναίκες, (οι περισσότεροι άντρες ήταν επιστρατευμένοι) μετά την κατάληψη από τους Σοβιετικούς. Θάνατος, φόβος, πείνα, ξυλοδαρμοί, λεηλασίες (κυρίως σε κλινοσκεπάσματα και …ρολόγια χειρός) και βιασμοί. Πολλαπλοί, μαζικοί βιασμοί. Παρά το διάταγμα που είχε εκδώσει ο Στάλιν, για τη συμπεριφορά στον άμαχο πληθυσμό, οι στρατιώτες, παρακινημένοι από όσα άκουγαν για αυτά που είχαν υποστεί οι συμπατριώτες τους κατά την γερμανική εισβολή στη ΕΣΣΔ, αλλά και την κατανάλωση αλκοόλ, δημιούργησαν μια κόλαση. Καμιά γυναίκα-εκτός από τις πολύ ηλικιωμένες-δεν μπορούσε να θεωρεί τον εαυτό της ασφαλή. Η περιγραφή των όσων υφίστανται οι άμαχοι, δίνονται με ωμότητα και συγκλονιστικές, ανατριχιαστικές λεπτομέρειες. Όπως και οι τρόποι που επέλεξαν κάποιες γυναίκες του Βερολίνου, για να απαλλαγούν από το μαρτύριο και να καταφέρουν να επιβιώσουν.

     Εξ αιτίας αυτού, το βιβλίο όταν κυκλοφόρησε (χωρίς να αναφέρεται όνομα συγγραφέα), αρχικά το 1954 στις ΗΠΑ και πέντε χρόνια αργότερα στην Γερμανία, έγινε δεκτό με πολλά αρνητικά σχόλια, αφού θεωρήθηκε ότι προσβάλλει την τιμή των Γερμανίδων. Αργότερα όμως, η αξία του ως ενός μοναδικού ντοκουμέντου έγινε αντιληπτή και βρήκε τη θέση που του άξιζε. Το όνομα της συγγραφέως έγινε γνωστό μετά το 2001, όταν η Χίλερς πέθανε σε ηλικία 90 ετών. Το 2008, γυρίστηκε η ταινία «A Woman In Berlin» που βασίστηκε στο ημερολόγιο.   

ΔΕΝ ΕΙΔΕΣ ΤΙΠΟΤΑ

DAVID FENNELL
Μετάφραση ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΓΙΑΛΕΝΙΟΣ
Εκδόσεις BELL
Σελ. 342, Μάιος 2025

      Το «Δεν Είδες Τίποτα», είναι το δεύτερο αστυνομικό θρίλερ του βρετανού Ντ. Φενέλ, στο οποίο και πάλι «πρωταγωνιστεί» η ντετέκτιβ επιθεωρητής της αστυνομίας του Λονδίνου Γκρέις Άρτσερ και ο ντετέκτιβ αρχιφύλακας Χάρι Κουίν, όπως και στο μυθιστόρημα «Η Τέχνη Του Θανάτου» που κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2024.

     Η Άρτσερ, πέρα από την καθημερινή συνεχή επαφή με τον ζοφερό κόσμο του εγκλήματος, έχει να αντιμετωπίσει και πληγές του παρελθόντος. Του δικού της παρελθόντος. Πριν από δεκαοκτώ χρόνια, όταν ήταν δώδεκα ετών, βίωσε την δολοφονία του πατέρα της και στη συνέχεια την απαγωγή της από έναν σίριαλ κίλερ παιδιών, τον Μπέρναρντ Μορίς. «Ο πατέρας της ήταν ακόμα ζεστός στον τάφο του όταν ο Μορίς την  άρπαξε δίπλα απ’ το μνήμα και την κλείδωσε μέσα σ’ έναν βρωμερό λασπωμένο λάκκο […] Η Άρτσερ πίστευε ότι είχε μάθει να διαχειρίζεται αυτό το κομμάτι της ζωής της εδώ και πολύ καιρό, Ωστόσο, πριν από τρεις μήνες είχε έρθει αντιμέτωπη με έναν «καλλιτέχνη» σίριαλ κίλερ, τον @νώνυμο, ο οποίος παραλίγο να την σκοτώσει. Από τότε, ήταν λες και επέστρεψε στο σημείο μηδέν». Τότε, παρά την μικρή της ηλικία, κατάφερε να αιφνιδιάσει τον απαγωγέα, να ελευθερωθεί και να τον σκοτώσει πετώντας τον από μια σκάλα, αλλά αυτή η τραυματική εμπειρία την σημάδεψε ανεξίτηλα.

     Όταν εντάχθηκε στο αστυνομικό σώμα, αποδείχτηκε πολύ ικανή και είχε γρήγορη άνοδο «ήταν ντετέκτιβ επιθεωρήτρια στην NCA την Εθνική Υπηρεσία Δίωξης Εγκλήματος και είχε μπει στη Μητροπολιτική Αστυνομία πριν τρεις μήνες, αντικαθιστώντας τον Άντι Ρις, έναν ντετέκτιβ επιθεωρητή που με τη βοήθειά της είχε καταδικαστεί για διαφθορά. Ως αποτέλεσμα, ο διορισμός της ήταν ανεπιθύμητος και είχε απομονωθεί από πολλούς από τους συναδέλφους του Ρις». Όμως χάρη στην υποστήριξη της επικεφαλής της μονάδας της, της αρχιεπιθεωρήτριας Πίερς και την συνεργασία της με τον Χάρι Κουίν «έναν έξυπνο, ευσυνείδητο αστυνομικό από το Μπέλφαστ που δε σήκωνε μύγα στο σπαθί του», μπόρεσε να ξεδιπλώσει όλες της τις ικανότητες και να καταφέρει να είναι πολύ αποτελεσματική!  

     Όταν επέστρεψε στην υπηρεσία μετά από ολιγοήμερη άδεια, κλήθηκε να εξιχνιάσει μια ειδεχθή υπόθεση. Δύο άνδρες βρέθηκαν δολοφονημένοι στο Μπάτερσι Παρκ. Μάλιστα ο ένας από αυτούς, ήταν κυριολεκτικά κατακρεουργημένος! «Το δεύτερο θύμα είναι ξαπλωμένο ανάσκελα, με τα πόδια να ακουμπούν στον κορμό του δέντρου. Το ένα από τα πόδια του είναι γυμνό και τα χέρια του είναι τεντωμένα διάπλατα. Ο λαιμός του έχει μια τομή και τα μάτια του έχουν εξαχθεί απ’ τις κόγχες τους, αφήνοντας στη θέση τους δύο μαύρες τρύπες σε μέγεθος μπάλας του γκολφ. Ένας ανεστραμμένος σταυρός έχει χαραχθεί στη μέση του προσώπου του και κατά μήκος του στόματος και των μάγουλών του. Σε καθένα απ’ τα ανοιχτά του χέρια είναι ακουμπισμένος κι ένας βολβός απ’ τα μάτια του». Η τελετουργική τοποθέτηση του πτώματος προμηνύει πολλές δυσκολίες στην λύση της υπόθεσης, που εντείνονται όταν εντοπίζονται κι άλλα πτώματα σε παρόμοια κατάσταση. Παράλληλα, η επιθεωρήτρια Άρτσερ, έχει να αντιμετωπίσει και τον άνθρωπο που θεωρεί υπεύθυνο για τη δολοφονία του πατέρα της, ο οποίος χρησιμοποιεί κάθε τρόπο (ακόμα και διεφθαρμένους αστυνομικούς) για να την βλάψει.

     Το «Δεν Είδες Τίποτα» είναι ένα συναρπαστικό θρίλερ γεμάτο αγωνία και σασπένς. Αριστοτεχνική και σφιχτοδεμένη πλοκή, αναπάντεχη εξέλιξη που κρατά «δέσμιο» τον αναγνώστη, ανατροπές και ένα φινάλε το οποίο προοιωνίζει εξίσου ενδιαφέρουσα συνέχεια! Ήδη στο εξωτερικό έχουν κυκλοφορήσει άλλα δύο μυθιστορήματα της σειράς, τα οποία σύντομα θα μεταφραστούν στα ελληνικά. Μάλιστα το 4^ο της σειράς με τίτλο «A Violent Heart», κέρδισε το βραβείο κοινού στο γνωστό φεστιβάλ αστυνομικής λογοτεχνίας Capital Crime.