ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΙΜΟΣ

      Γεννήθηκε το 1987. Τα «Βατράχια», η πρώτη του συγγραφική δουλειά, έλαβαν την πρώτη θέση στον πανελλήνιο διαγωνισμό μυθιστορήματος Ασημένια Σελίδα, ενώ ήταν υποψήφιος για το βραβείο Νέου λογοτέχνη του περιοδικού Κλεψύδρα. Δραστηριοποιείται παράλληλα ως σεναριογράφος. Έργα του: «Τα Βατράχια» (2016, Όστρια/ 2018, Bell/ 2022 Μεταίχμιο), «Τυφλά Ψάρια» (2018, Bell/ 2022 Μεταίχμιο), «Τοξικά Μάτια» (2019, Bell/ 2025 Μεταίχμιο), «Σώσε Με» (2020,Μεταίχμιο), «Ο Θάνατος Του Οδυσσέα» (2021, Μεταίχμιο), «Πάρε Ανάσα» (2023, Μεταίχμιο). Συμμετοχή σε συλλογικά έργα «Αποκάλυψη» (2018, Παπαδόπουλος). 

      Το «Τοξικά μάτια» είναι ένα αστυνομικό μυθιστόρημα με έντονη οικολογική διάσταση. Ποια ήταν η αφετηρία;

     Η βασική έμπνευση προήλθε από ένα καλά θαμμένο -κυριολεκτικά και μεταφορικά- έγκλημα: τη διαχείριση των απορριμμάτων και το πώς αυτή συνδέεται με δίκτυα διαφθοράς, συμφέροντα και εγκληματικές οργανώσεις. Η «μαφία των σκουπιδιών» είναι ένας κόσμος υπαρκτός, αλλά σπάνια προσεγγίζεται λογοτεχνικά. Είδα σε αυτόν το ιδανικό φόντο για ένα οικολογικό νουάρ με κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις.

      Γιατί επιμένετε στο αστυνομικό; Δεν σας δελεάζει η ιδέα να πειραματιστείτε με άλλο είδος;

     Το αστυνομικό είναι για μένα ένα εργαλείο. Μέσα από αυτό μπορείς να μιλήσεις για όλα: για την κοινωνική ανισότητα, την οικολογική καταστροφή, τη θεσμική διαφθορά. Δεν είναι απλώς είδος, είναι θέση. Εφόσον οι ιστορίες μου μπορούν να υπηρετηθούν από αυτή τη φόρμα, παραμένω πιστός. Αν στο μέλλον αναδυθεί στην επιφάνεια μια ιστορία που απαιτεί άλλη μορφή, θα την ακολουθήσω.

      Υπάρχει κάποιο μήνυμα που θέλατε να περάσετε με τα «Τοξικά μάτια»;

     Το κεντρικό μήνυμα είναι πως το πραγματικό έγκλημα δεν βρίσκεται πάντα στο προσκήνιο. Βρίσκεται σε όσα προσπερνάμε καθημερινά. Σε τοξικά ρέματα, σε σκουπιδότοπους που «εξαφανίζονται» μαγικά, σε χωριά που πνίγονται σε απόβλητα. Το μυθιστόρημα θέλει να προβληματίσει, όχι να κατηγορήσει. Να μας κάνει να αναρωτηθούμε τι ανεχόμαστε και γιατί.

      Πιστεύετε ότι η λογοτεχνία μπορεί να λειτουργήσει κοινωνικά; Να προκαλέσει αλλαγές;

     Δεν αλλάζει η λογοτεχνία τον κόσμο άμεσα, αλλά φυτεύει σπόρους αμφισβήτησης. Ένα βιβλίο μπορεί να κάνει τον αναγνώστη να δει διαφορετικά τον τόπο του, τη γειτονιά του, τον εαυτό του. Κι αυτό είναι μια μορφή κοινωνικής πράξης - ίσως η πιο ανθεκτική στον χρόνο.

      Πότε συνειδητοποιήσατε ότι θέλετε να γίνετε συγγραφέας; Και πώς ήταν η στιγμή που είδατε τυπωμένο το πρώτο σας βιβλίο;

      Όταν η γραφή σταμάτησε να είναι χόμπι και έγινε ανάγκη. Η στιγμή που πήρα το πρώτο βιβλίο στα χέρια μου ήταν φορτισμένη. Χαρά, συγκίνηση, αλλά και ένα βάρος ευθύνης: τώρα πια ο κόσμος έχει πρόσβαση σε κάτι δικό μου, κάτι βαθιά προσωπικό.

      Τι συμβαίνει στους ήρωές σας όταν ολοκληρωθεί το βιβλίο; Σας εγκαταλείπουν ή συνεχίζουν να σας ακολουθούν;

     Συνεχίζουν. Κάποιοι πιο έντονα, άλλοι ως σκιές. Δεν γράφω ποτέ έναν χαρακτήρα και τον ξεχνώ. Ειδικά όταν έχει γεννηθεί από κοινωνικά βιώματα ή υπαρξιακές αναζητήσεις, όπως συμβαίνει συχνά στα βιβλία μου.

      Βιώνετε συναισθήματα παρόμοια με αυτά των ηρώων σας; Υπάρχει κάποιος που σας μοιάζει;

      Ναι, γιατί κάθε χαρακτήρας περιέχει ένα κομμάτι του συγγραφέα. Ο Καπετάνος, για παράδειγμα, κουβαλά ένα μείγμα μελαγχολίας, απογοήτευσης και αγωνιστικότητας που μου είναι πολύ οικείο. Δεν ταυτίζομαι, αλλά σίγουρα συντονίζομαι.

      Ποιος διαβάζει πρώτος τα κείμενά σας και ποιον θεωρείτε ιδανικό αναγνώστη;

     Πάντα ένας στενός κύκλος ανθρώπων που εκτιμώ για την ειλικρίνειά τους. Ο ιδανικός αναγνώστης είναι αυτός που ψάχνει το «κάτω από την επιφάνεια». Που δεν διαβάζει απλώς για να λύσει το μυστήριο, αλλά για να ανιχνεύσει την κοινωνική και ψυχολογική αλήθεια πίσω από αυτό.

      Η συγγραφή σάς έχει βοηθήσει να ανακαλύψετε πράγματα για τον εαυτό σας;

     Συνεχώς. Γράφοντας τα «Τοξικά μάτια», συνειδητοποίησα πόσο εύκολα συνηθίζουμε το τοξικό γύρω μας- στη φύση, στις σχέσεις, στην κοινωνία. Πόσο συχνά σιωπούμε μπροστά στο άδικο και το επικίνδυνο, γιατί απλώς δεν μας αγγίζει (ακόμη).

      Σας αρέσει να συνομιλείτε με αναγνώστες; Έχει συμβεί να σας δείξουν πτυχές των βιβλίων σας που δεν είχατε σκεφτεί;

     Αυτό είναι από τα πιο δυνατά σημεία της συγγραφής. Οι αναγνώστες έχουν το χάρισμα να ανακαλύπτουν πράγματα που εσύ, ως δημιουργός, δεν είχες εντοπίσει. Είναι σαν να ολοκληρώνεται η ιστορία μέσα από τη δική τους ματιά.

      Υπάρχει κάποιος συγγραφέας που σας έχει επηρεάσει ιδιαίτερα;

     Ο Χένινγκ Μάνκελ έχει παίξει καθοριστικό ρόλο. Ο τρόπος με τον οποίο ενέπλεκε την κοινωνική πραγματικότητα στο αστυνομικό με έχει επηρεάσει βαθιά. Και βέβαια, παρακολουθώ με σεβασμό πολλούς Έλληνες συγγραφείς που παλεύουν να φέρουν την κοινωνική λογοτεχνία στο προσκήνιο.

      Πώς βιώνετε τη διαδικασία της συγγραφής; Είναι εύκολη ή δύσκολη;

     Είναι δύσκολη, αλλά λυτρωτική. Υπάρχουν στιγμές απόλυτης μοναξιάς και αμφιβολίας, αλλά και στιγμές εκτόνωσης. Το γράψιμο είναι η γλώσσα που καταλαβαίνω καλύτερα για να εκφράσω όσα δεν χωρούν αλλού.

      Το πιο πρόσφατο βιβλίο σας, «Κανονικά παιδιά», κυκλοφορεί σύντομα. Ετοιμάζετε κάτι νέο; Υπάρχει υλικό «στο συρτάρι»;

     Υπάρχει πάντα κάτι δημιουργικά που με απασχολεί, άλλες φορές αποτυπώνεται στο χαρτί και άλλες όχι, τώρα είμαι στη διαδικασία που επεξεργάζομαι αν θα το γράψω ή όχι.

 Σας  ευχαριστώ πολύ!

ΤΟΞΙΚΑ ΜΑΤΙΑ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΙΜΟΣ
Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
Σελ. 373, Ιούνιος 2023

    Σε νέα έκδοση κυκλοφόρησε το τρίτο μυθιστόρημα του Δ. Σίμου που έχει τίτλο «Τοξικά Μάτια», της σειράς Σκοτεινά Νερά (ήδη επίκειται η έκδοση του πέμπτου).

     Μια μέρα του Ιουλίου του 2013, στο λόφο του Παλιού Γηροκομείου κοντά στη Χαλκίδα, οι οδοκαθαριστές του Δήμου εντοπίζουν το πτώμα ενός άντρα. Σε κοντινή απόσταση οι αστυνομικοί που έφτασαν βρίσκουν το αυτοκίνητο και το πορτοφόλι του, οπότε η ταυτοποίηση του έγινε αμέσως. «Νεοκλής Παρίσης. Ετών 46 […] Το θύμα έχει δεχτεί μία και μοναδική σφαίρα στο μέτωπο. Δεν υπάρχουν άλλα τραύματα εισόδου ούτε βρέθηκαν μώλωπες στο σώμα του. Με μία πρώτη ματιά η αιτία θανάτου οφείλεται σε εγκεφαλική βλάβη λόγω της διάτρησης του κρανίου».

     Από τους πρώτους που έφτασαν στο τόπο του συμβάντος, είναι και ο Διοικητής της Ασφάλειας, αστυνόμος Χρήστος Καπετάνος. Με έκπληξη όμως είδε ότι τον είχε προλάβει ο Διευθυντής του, που όλοι προσφωνούσαν –πίσω από την πλάτη του φυσικά- «Ατσαλάκωτο», λόγω του ιδιαίτερα προσεγμένου τρόπου με τον οποίο ντυνόταν, την απαρέγκλιτη τήρηση κανόνων και κανονισμών και επειδή δεν άφηνε ποτέ το γραφείο του, για να βρεθεί σε τόπους ακόμα και πολύ σοβαρών εγκλημάτων! Η παρουσία του εκεί σήμανε συναγερμό στο μυαλό του Καπετάνου, αλλά και δημιούργησε πολλές απορίες. Οι οποίες λύθηκαν όταν ο Διευθυντής, του είπε ότι ο δολοφονημένος ήταν πολύ φίλος του κι ότι θα έπρεπε να κάνει τα πάντα για να βρει ποιος τον σκότωσε. Από την πλευρά του, θα του παρείχε κάθε διαθέσιμο μέσο.

     Ο Καπετάνος, αμέσως συγκεντρώνει την ομάδα του, για να τους αναθέσει συγκεκριμένα καθήκοντα. «Κάθισα στην κεφαλή του τραπεζιού και περίμενα. Στην Τρίτη γουλιά καφέ, είδα την ανθυπαστυνόμο Μαρκένα με ον Ορέστη. Αξιωματικός εκείνη, στα είκοσι έξη, αυτός αρχιφύλακας μετά τα σαράντα, αταίριαστοι σε βαθμούς και παρουσία. Εκείνη σε μέγεθος μινιόν, με σκούρο μπλε τζιν και γκρι σακάκι με βάτες, εκείνος αγύμναστος, κορμί παρατημένο, με κοτλέ λινό κουστούμι και τραγιάσκα στο κεφάλι που τον έκανε να μοιάζει με ψαρά […] Δεν πρόλαβα να χαιρετίσω, όταν ο τέταρτος της ομάδας άνοιξε την πόρτα με φόρα. Υπαστυνόμος Βαμβακάς. Δύσκολο ν’ αφήσεις ασχολίαστα τα εφαρμοστά του φανελάκια και τα στενά του παντελόνια. Κοντά στα δύο μέτρα, ντόπιος, από χωριό της βόρειας Εύβοιας, μάγκας στα μπράτσα, νταής στα λόγια».

     Ενώ η ομάδα ξεκινά τις έρευνες στον περίγυρο του Παρίση προσπαθώντας να εντοπίσει ενδείξεις για το αίτιο του φόνου, η απόπειρα δολοφονίας εναντίον του Κοσμά Νόρα, δικηγόρου που σχετιζόταν με τον Παρίση, περιπλέκει ακόμη περισσότερο την κατάσταση…

     Μια ακόμη υπόθεση που καλείται να διαχειριστεί ο συμπαθής αστυνόμος Χρήστος Καπετάνος και η ομάδα του. Για να βρει τη λύση θα χρειαστεί να παραμερίσει εμφανείς ενδείξεις, να ανατρέψει βεβαιότητες, να έρθει σε σύγκρουση με ανωτέρους του, να παρακάμψει κανόνες, να αφουγκραστεί τα παράπονα και τις αιτιάσεις των «απλών» ανθρώπων που ζουν στην περιοχή που συνέβησαν τα γεγονότα και να σκαλίσει στο παρελθόν για να συνδέσει γεγονότα. Ένα πολύ καλογραμμένο αστυνομικό μυθιστόρημα, που όμως θίγει και ζητήματα που απασχολούν τις σύγχρονες κοινωνίες, όπως η μόλυνση του περιβάλλοντος, η αποκομιδή και η διαχείριση των αστικών και βιομηχανικών αποβλήτων, αλλά και η απληστία, η αδράνεια και η αμέλεια που τρέφουν και γιγαντώνουν τέτοια φαινόμενα.      

Η ΚΡΥΦΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ

ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ
ΣΕΛ. 355, Σεπτέμβριος 2024

      Μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη σχετική με την προσωπική ζωή μερικών από τους πιο σπουδαίους φιλοσόφους, περιλαμβάνει το βιβλίο της σημερινής παρουσίασης, το οποίο προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα, αν και κατά πόσο η ενασχόλησή τους με τα τετριμμένα της καθημερινότητας επηρέασε τη φιλοσοφική τους σκέψη και το έργο τους.

     Σε αντίθεση με άλλους μελετητές του φιλοσοφικού έργου, οι οποίοι στις μελέτες τους παραβλέπουν και σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις απαλείφουν την προσωπική ζωή των φιλοσόφων, ο  συγγραφέας αυτής της μελέτης στο πιο πάνω ερώτημα απαντά καταφατικά. «Το βιβλίο αυτό ξεκινά με αφετηρία μια ρητορική ερώτηση: Είχαν οι φιλόσοφοι προσωπική ζωή, ιδιαίτερα βιώματα, ψυχοπνευματικά χαρακτηριστικά, ανομολόγητα πάθη, ενδιαμέσους σταθμούς στην επίγεια διαδρομή τους; Η απάντηση δεν μπορεί παρά να είναι καταφατική. Ασφαλώς είχαν, γιατί κάποτε, σε μιαν άλλη εποχή, υπήρξαν όπως υπάρχουμε εμείς σήμερα (και όπως ακριβώς δεν θα υπάρχουμε εμείς στο μέλλον), προσδεδεμένοι στις ανάγκες τους, φέροντας τους χαρακτήρες τους, τα πρόσωπα και τα προσωπεία τους, την ιδιομορφία τους, κουβαλώντας τους ψυχαναγκασμούς τους, τις απολαύσεις και τις ασθένειές τους, τις γωνίες και τις φιλοδοξίες τους, τις κακίες, τις αντεγκλήσεις, τις αντιπαραθέσεις τους, τους φόβους μπροστά στο πεπερασμένο της ζωής και τις αόριστες επιθυμίες τους».

     Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε δώδεκα κεφάλαια, κάθε ένα από τα οποία είναι αφιερωμένο σε έναν φιλόσοφο. Τα κεφάλαια δεν αποτελούν ολοκληρωμένες βιογραφίες, αλλά περιλαμβάνουν ξεχωριστές και μάλλον άγνωστες πτυχές της ζωής τους «κι όταν αυτό προκύπτει αβίαστα η ανάγκη, αυτές οι πτυχές διασυνδέονται με κεντρικές ιδέες στη σκέψη του».

     Το κάθε κείμενο, τιτλοφορείται με το όνομα ενός φιλοσόφου κι έναν ευφάνταστο κι ευφυή τίτλο, που είναι συναφής με τη ζωή και την κοσμοθεωρία του:

Νικκολό Μακκιαβέλλι, 1469-1527, «Τα φτερά του έρωτα και η κωμωδία της ζωής»

Ρενέ Ντεκάρτ, 1596-1650, «Όνειρα στη θερμάστρα»

Μπλεζ Πασκάλ, 1623-1662, «Ο ίλιγγος του απείρου»

Ισαάκ Νεύτων, 1643-1727 «Ο μανιώδης αλχημιστής και η αβάσταχτη ελαφρότητα της βαρύτητας»

Φρανσουά-Μαρί Αρουέ, 1694-1778, γνωστός με το ψευδώνυμο Βολταίρος, «Ο πολυγραφότατος ερωτύλος και φυλετιστής»

Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, 1712-1778 «Ένας πλανόδιος φιλόσοφος κι ένας φωτισμένος μισάνθρωπος»

Ιμμάνουελ Καντ, 1724-1804, «Η ηδονή της μονοτονίας και η ασφάλεια του να κάνεις πάντα τα ίδια πράγματα»

Τζέρεμι Μπένθαμ, 1748-1832 «Η ευτυχία είναι το άθροισμα των ηδονών»

Αρτούρ Σόπενχάουερ, 1788-1860 «Ο κόσμος είναι ένας τόπος εξιλέωσης, ένα είδος αποικίας καταδικασμένων»

Τζον Στιούαρτ Μιλ, 1806-1873 «Ο καρπός ενός παιδαγωγικού πειράματος»

Σόρεν Κίρκεγκωρ, 1813-1855 «Καμία μέρα χωρίς Δάκρυα»

Φρήντριχ Νίτσε, 1844-1900 «Δεν θέλω να είμαι Άγιος, προτιμώ να είμαι γελωτοποιός»

Στο τέλος του κάθε κεφαλαίου παρατίθεται επιλεγμένη (κυρίως ξενόγλωσση) βιβλιογραφία.

     Η εξαιρετική αυτή και πολύ χρήσιμη μελέτη, περιλαμβάνει κείμενα που είναι γραμμένα με απλό, κατανοητό κι εύληπτο τρόπο και απευθύνεται σε ένα ευρύτερο αναγνωστικό κοινό κι όχι μόνο στους μελετητές της φιλοσοφίας. 

Η ΠΟΡΕΙΑ ΕΝΟΣ ΚΟΙΝΟΥ ΚΑΘΑΡΜΑΤΟΣ

DIDIER DAENINCKX
Μετάφραση ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΚΡΙΒΟΠΟΥΛΟΣ
Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ
Σελ. 367, Σεπτέμβριος 2024

      Στη σημερινή παρουσίαση, θα μας απασχολήσει ένα μυθιστόρημα του βραβευμένου Γάλλου συγγραφέα Ν. Ντενένξ.

      Ο Κλεμάν Ντιπρέ, αριστεύει στις σπουδές του στη Νομική σχολή στο Παρίσι κι εργάζεται σε μια υπηρεσία των γαλλικών σιδηροδρόμων. Λίγο πριν ξεσπάσει ο Β! Παγκόσμιος πόλεμος, θέλοντας να αλλάξει εργασιακό περιβάλλον και προοπτικές, δίνει εξετάσεις σε διαγωνισμό της αστυνομίας και πετυχαίνει την εισαγωγή του. «Ήταν Μάιος. Πριν από δεκαπέντε ημέρες είχε λάβει μέρος στον διαγωνισμό της Αστυνομίας για την πρόσληψη επιθεωρητών και συγκαταλεγόταν στους επιτυχόντες, ανάμεσα στους πρώτους μάλιστα. Οι σπουδές στη Νομική, τις οποίες είχε υποχρεωθεί να διακόψει, και οι άριστες επιδόσεις του, του είχαν επιτρέψει να επιλέξει τη θέση όπου θα τοποθετούνταν. Αρχικά είχε σκεφτεί να ανέβει την κλίμακα της ιεραρχίας ξεκινώντας από ένα συνοικιακό αστυνομικό τμήμα, όμως οι νέες αποστολές που ανατέθηκαν στην Υπηρεσία Πληροφοριών Εσωτερικού […] απαιτούσαν τη στελέχωσή της με δυναμικά και ικανά άτομα».

    Η μεγάλη και θεαματική αλλαγή στην καριέρα του, έρχεται το 1942, όταν μετά τη συνθηκολόγηση της Γαλλίας, θέτει τις υπηρεσίες του στη διάθεση του δοσιλογικού καθεστώτος του Βισί. Ο διοικητής του Τμήματος Κινδυνολογικών Φημών στο οποίο υπηρετεί, τον ενημερώνει ότι υπάρχει αίτημα του αντίστοιχου επικεφαλής του 1^ου Ειδικού Τμήματος με το οποίο ζητά να τον εντάξει στο δυναμικό του. «Αναζητά ικανά στελέχη για να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα της υπηρεσίας του. Από τη στιγμή της έναρξης των εχθροπραξιών στο Ανατολικό Μέτωπο, η δραστηριότητα των ενόπλων κομμουνιστικών ομάδων δεν σταματά να εντείνεται, παρά τα σκληρά χτυπήματα που τους έχουμε καταφέρει. Δεν πρέπει να χαλαρώσουμε τις προσπάθειές μας σε αυτό το μέτωπο που έχει απόλυτη προτεραιότητα. Συμφώνησα με το αίτημά του, όταν εξέφρασε την επιθυμία να σε εντάξει στην ομάδα του».

     Μετά την απελευθέρωση, χάρη σε κάποιες «ακροβατικής» ακρίβειας κινήσεις που έκανε στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, θα απαλλαγεί από τις κατηγορίες για δοσιλογισμό, που κόστισαν ακόμη και τη ζωή στενών συνεργατών του και θα αποκτήσει ρόλο και μάλιστα σημαντικό στις αστυνομικές αρχές του νέου καθεστώτος. Κάτι που θα συνεχιστεί για πολλά χρόνια ακόμη…

     Μέσα από την ιστορία του Κλεμάν Ντιπρέ, ενός ανθρώπου με προσόντα, ευφυούς, με παρατηρητικότητα, που μπορεί να αναλύει και να συνθέτει-ακόμα και φαινομενικά άσχετα μεταξύ τους- δεδομένα και να εξάγει χρήσιμα και ορθά συμπεράσματα, αλλά κυρίως με ισχυρό ένστικτο επιβίωσης σε κάθε λογής αντίξοες από πολιτική άποψη συνθήκες, ζωντανεύει η ιστορία της Γαλλίας, από τις αρχές της δεκαετίας του ’40, μέχρι τις προεδρικές εκλογές του 1981. Ξεκινά με τις μαζικές συλλήψεις των Εβραίων της Γαλλίας και την παράδοσή τους στους Γερμανούς το 1941, την κατοχή, την αντίσταση, την απελευθέρωση, το τέλος της αποικιοκρατίας, τα φοιτητικά κινήματα με αποκορύφωμα τον Μάη του ’68, τα πολιτικά σκάνδαλα που ταλάνισαν την Γαλλία, τις εργατικές απεργίες και τέλος τις προεδρικές εκλογές του 1981, στις οποίες πρόεδρος εξελέγη ο Φρανσουά Μιτεράν ο οποίος σχημάτισε κυβέρνηση στην οποία συμμετείχε το ΚΚΓ με τέσσερις υπουργικές θέσεις!  

    Ένα αξιόλογο μυθιστόρημα, τόσο γιατί περιγράφει με χειρουργική ακρίβεια το ψυχογράφημα του ιδιαίτερου και ξεχωριστού χαρακτήρα του κεντρικού ήρωα, αλλά και για το ιστορικό υπόβαθρο στο οποίο συνοπτικά και χωρίς δευτερεύουσας σημασίας λεπτομέρειες, περνά η Ιστορία της Γαλλίας μιας ολόκληρης εποχής.       

   

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΣΕΛΗΝΗΣ

ANDREA CAMILLERI
Μετάφραση ΦΩΤΕΙΝΗ ΖΕΡΒΟΥ
Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗΣ
Σελ. 332, Οκτώβριος 2024 

     Όπως έγραψα στην παρουσίαση του μυθιστορήματος «123^ο Χιλιόμετρο» (Ιανουάριος 2025), φέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γέννηση του Α. Καμιλλέρι. Γι’ αυτό το λόγο, παρουσιάζω ένα ακόμη μυθιστόρημα του μεγάλου Ιταλού λογοτέχνη.

     Η Σικελία, λόγω της θέσης της στη Μεσόγειο, δέχτηκε πολλούς εισβολείς, από την αρχαιότητα ακόμη. Φοίνικες, Έλληνες, Καρχηδόνιοι, Ρωμαίοι, Βάνδαλοι, Οστρογότθοι, Βυζαντινοί, Άραβες και άλλοι, κατέκτησαν κατά περιόδους το νησί. Από το 1250 μέχρι το 1710 περίπου, η Σικελία βρισκόταν υπό τη διακυβέρνηση των Ισπανών. Σε αυτή την ιστορική περίοδο εκτυλίσσεται η ιστορία του μυθιστορήματος που θα σας παρουσιάσω σήμερα.

     Ο μαρκήσιος ντον Άνχελ ντε Γκουζμάν, είναι ο διοικητής της Σικελίας έχοντας τον τίτλο του αντιβασιλέα, διορισμένος από τον βασιλιά Κάρολο Β! της Ισπανίας. Έφτασε στο Παλέρμο το 1675, ενώ ένα μήνα μετά έφτασε και η σύζυγός του Ελεονόρα ντι Μόρα, μια καλλονή εντυπωσιακής ομορφιάς. Η άφιξη του αντιβασιλέα «εντυπωσίασε τους πάντες για δύο λόγους. Ο πρώτος ήταν η ηλικία του, δεδομένου ότι δεν είχε πατήσει τα τριάντα, και η Σικελία δε θυμόταν μέχρι τότε αντιβασιλέα μικρότερο από πενήντα χρονών. Και ο δεύτερος η ισχνότητά του, ο ντον Άνχελ δεν είχε ίχνος λίπους επάνω του, το δέρμα ήταν κολλημένο στα οστά του, δε ζύγιζε πάνω από τριάντα κιλά. Αν φυσούσε δυνατός άνεμος, θα τον παρέσερνε σαν ξερό φύλλο».

     Λίγο καιρό μετά όμως, άρχισε ένα παράξενο φαινόμενο. Ο αντιβασιλέας άρχισε να παχαίνει διαρκώς, ακόμη κι αν έμενε νηστικός για μια ολόκληρη εβδομάδα. Κλήθηκαν να τον εξετάσουν οι καλύτεροι γιατροί. Κανένας δεν μπόρεσε ούτε να ερμηνεύσει, ούτε να αντιστρέψει το φαινόμενο. Έτσι, δύο χρόνια αργότερα, είχε φτάσει τα 190 κιλά!! Όπως είναι φυσικό, κάθε σωματική δραστηριότητα ήταν σχεδόν αδύνατη κάτι που επέφερε νωθρότητα. Η σωματική νωθρότητα, σύντομα μεταβλήθηκε και σε πνευματική. Αυτό το γεγονός, έδωσε την ευχέρεια στα πέντε μέλη του Ιερού Βασιλικού Συμβουλίου, στο οποίο προήδρευε ο αντιβασιλέας και που το απάρτιζαν άνδρες «ευγενείς», πλούσιοι αλλά και άπληστοι, να αποδυθούν σε ένα όργιο καταλήστευσης δημοσίου χρήματος και σύνταξης νομοθετημάτων, με ευνοϊκές διατάξεις για τους ίδιους και τους φίλους τους.

     Μέχρι που στη διάρκεια μιας συνεδρίασης ο αντιβασιλέας πεθαίνει ξαφνικά. Τα μέλη του Συμβουλίου… ενθουσιάζονται!Ξέρουν ότι μέχρι να αντικατασταθεί ο αντιβασιλέας, θα περάσουν μήνες. Έτσι θα έχουν την ευχέρεια για ακόμη μεγαλύτερες και πιο επικερδείς ρεμούλες. Τότε η Ελεονόρα, θα εμφανιστεί στο Συμβούλιο και θα παρουσιάσει μια ιδιόχειρη διαθήκη του συζύγου της, με την οποία διορίζει αυτήν σαν διάδοχό του! Οι Σύμβουλοι δυσκολεύονται να το αποδεχτούν και θα την πολεμήσουν με κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο. Όμως όπως θα αποδειχθεί, η Ελεονόρα εκτός από πανέμορφη είναι μια γυναίκα εκπληκτικής ευφυΐας.

     Η Ελεονόρα κυβέρνησε για πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Μόλις είκοσι επτά ημέρες. Ο τίτλος του αντιβασιλέα συνοδευόταν από τον τίτλο του αντιπρόσωπου του Πάπα, αξίωμα που δεν μπορούσε να κατέχει μια γυναίκα. Παρ’ όλα αυτά, οι αναφορές που υπάρχουν δίνουν «…την εικόνα μιας εξαιρετικής γυναίκας η οποία δικαιούται  μεγάλο σεβασμό για όσα κατάφερε στο σύντομο διάστημα που κυβέρνησε τη Σικελία. Δικό της επίτευγμα η μείωση της τιμής του ψωμιού και η δημιουργία του υπεύθυνου εμπορίου που φρόντιζε τη σωστή λειτουργία των εβδομήντα δύο συντεχνιών του Παλέρμο. Όσο για τις αποφάσεις που πήρε προς όφελος των γυναικών, πρέπει ν’ αναφερθεί ότι επαναλειτούργησε ένα ίδρυμα για παρθένες που κινδύνευαν να παραστρατήσουν και άλλο ένα για ηλικιωμένες και άρρωστες πόρνες, που και τα δύο είχαν διακόψει τη λειτουργία τους λόγω έλλειψης πόρων, ενώ ολοκληρωτικά δικό της δημιούργημα είναι η επονομαζόμενη βασιλική προίκα και το ίδρυμα «Μετανοούσα Μαγδαληνή». Δική της ήταν και η απόφαση να έχουν πρόσβαση σε βοηθήματα, και οικογένειες με λιγότερα από δώδεκα παιδιά».

     Ο μεγάλος δάσκαλος της ιταλικής λογοτεχνίας, μεταπλάθει λογοτεχνικά ένα περιστατικό της Ιστορίας της ιδιαίτερης πατρίδας του, και γράφει ένα συναρπαστικό, γοητευτικό, απολαυστικό μυθιστόρημα, με ηρωίδα μια πολύ ξεχωριστή γυναίκα.      

ΤΟ ΝΤΟΥΦΕΚΙΔΙ ΑΝΤΙΚΡΥ...

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΟΥ ΓΚΙΖΗ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
Εισαγωγή, επιμέλεια ΟΛΥΜΠΙΑ ΣΕΛΕΚΟΥ
Εκδόσεις ΚΨΜ
Σελ. 270, Οκτώβριος 2024

      Στη σειρά Ιστορία των εκδόσεων ΚΨΜ, κυκλοφόρησε το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο που σας παρουσιάζω σήμερα.

     Ο Γεώργιος Γκίζης, ήταν ένας απλός, «καθημερινός» νεαρός άντρας από περιοχή του νομού Σερρών. Κλήθηκε να υπηρετήσει την στρατιωτική του θητεία, τα χρόνια της κορύφωσης του ελληνικού εμφυλίου πολέμου (1947-1950). Αυτό που τον διαφοροποιεί από τους χιλιάδες άλλους στρατευμένους νέους, είναι η «ευλαβική» του προσήλωση, στην τήρηση ημερολογίου με τα συμβάντα της κάθε ημέρας. Δεν είχε κάποια ιδιαίτερη μόρφωση. Είχε τελειώσει το τετρατάξιο δημοτικό σχολείο και πριν κληθεί στο στρατό εργαζόταν ως ράφτης. Γεννήθηκε στο Νέο Σούλι Σερρών το 1925. Ήταν ο μεγαλύτερος από τέσσερα αδέρφια. Ο πατέρας του, με δυσκολία κατάφερνε να θρέψει την οικογένειά του. Ο θάνατος της μητέρας του, επέτεινε τις δυσκολίες. Γι’ αυτό και ο μόλις 13 ετών Γιώργος, πήγε στις Σέρρες, να μαθητεύσει σε ραφείο. Λίγο αργότερα κατάφερε να ανοίξει δικό του μαγαζί, αλλά την επαγγελματική του σταδιοδρομία, διέκοψε η στράτευση.

     Τον Οκτώβριο του1947, παρουσιάστηκε στο Κέντρο Βασικής Εκπαίδευσης Δράμας, που μάλλον έπαιζε το ρόλο κέντρου «διαλογής» μεταξύ «εθνικοφρόνων» ή μη, στρατιωτών. Στη συνέχεια τοποθετήθηκε σε μάχιμο τάγμα, με το οποίο πολέμησε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. (Σε κάποιο από τα ημερολόγιά του, του 1949, καταγράφει λεπτομερώς τις περιοχές τις οποίες διέσχισε ή στις οποίες πολέμησε). Απολύθηκε τον Μάρτιο του 1950, συμπληρώνοντας οκτακόσιες ογδόντα τέσσερις μέρες θητείας. Τα συμβάντα αυτών των ημερών καταγράφει «…με ύφος γραφής ανεπιτήδευτο, αυθόρμητο, έντονης ζωντάνιας και προφορικότητας, με λόγο προσωπικό και εξ αυτού σταράτο, λακωνικό, κρουστό, διανθισμένο με λαϊκές εκφράσεις, τοπικούς ιδιωματισμούς, εύστοχες παρομοιώσεις, ευφάνταστα παρακούσματα…». Οι ημέρες για τις οποίες δεν υπάρχουν καταγραφές είναι λίγες. Αυτό συμβαίνει όταν υπάρχουν σφοδρές μάχες και εκκαθαριστικές επιχειρήσεις ή όταν ο Γκίζης βρισκόταν σε κανονική άδεια. Ένα μεγάλο κενό παρατηρείται «το πρώτο εξάμηνο της στρατιωτικής θητείας  στους ορεινούς όγκους ή τις κατοικημένες περιοχές της δυτικής Αττικής και Βοιωτίας» κι αυτό γιατί τα σημειωματάρια στα οποία υπήρχαν οι σχετικές καταγραφές, χάθηκαν στη διάρκεια μιας άτακτης υποχώρησης της μονάδας στην οποία υπηρετούσε, μετά τη μάχη της Καρδίτσας, τον Δεκέμβριο του 1948.

     Για την αξία του ημερολογίου, ως ιστορικού ντοκουμέντου, η ιστορικός-κοινωνιολόγος Ολ. Σελέκου που είναι η επιμελήτρια του βιβλίου γράφει: «Το ημερολόγιο που κρατάει αυτός ο λαϊκής κοπής γραφιάς, ενσυνείδητος δραπέτης από τον κόσμο των άφωνων της ιστορίας, της στρατιάς των αφανών δεν έχει όμοιό του. Είναι μοναδικό. Και τούτο, επειδή ο συντάκτης-καταταγμένος στην κατώτερη βαθμίδα των ιεραρχικών δομών του στρατιωτικού μηχανισμού-αποτυπώνει το κοινωνικό κλίμα της εποχής, τα συμβάντα του πολέμου μέχρι και τις σκηνές των μαχών στις οποίες συμμετείχε, την καθημερινότητα της θητείας, την ψυχολογία του απλού στρατιώτη αλλά και των Αξιωματούχων του Στρατού. Κατά συνέπεια αξιώνεται ως ιστορική πηγή, με σημασία λαμπρής ψηφίδας, καθώς απελευθερώνει πλέγμα πληροφοριών που δύσκολα θα έβρισκαν θέση σε στρατιωτικά τεκμήρια επίσημου χαρακτήρα».

     Κι αν η αξία αυτού του ημερολογίου είναι σημαντική, εξίσου-ίσως και περισσότερο- σημαντική, είναι η επιστημονική επιμέλεια που έκανε η Ο. Σελέκου. Η οποία για να επιβεβαιώσει την ορθότητα των γραφόμενων, εντρύφησε σε αρχεία, απομνημονεύματα, βιβλιογραφία και πηγές, αντλώντας στοιχεία και αναδεικνύοντας την «επίσημη» άποψη για τα γεγονότα, όπως αυτή καταγράφεται είτε στη Διεύθυνση Ιστορίας του Στρατού, είτε σε αντίστοιχες υπηρεσίες του ΔΣΕ, εμπλουτίζοντας με τον τρόπο αυτό την ιστορική γνώση.

     Το πολύ σημαντικό αυτό βιβλίο, εκτός από το σπουδαίο ντοκουμέντο του ημερολογίου και τις μοναδικής αξίας υποσημειώσεις της επιμελήτριας, περιλαμβάνει ακόμη: επίμετρο του ψυχίατρου Δημήτριου Πλουμπίδη, χάρτες στους οποίους απεικονίζεται η πορεία των μονάδων στις οποίες υπηρετούσε ο Γ. Γκίζης, ορισμένες φωτογραφίες, ένα ιδιόγραφο στιχούργημα του Κώστα Βίρβου του 1947, που αν και μελοποιήθηκε από τον Απόστολο Καλδάρα δεν κυκλοφόρησε ποτέ εξ αιτίας της λογοκρισίας, την μαρτυρία του στρατιώτη Δημήτριου Καπότη για την διάλυση ενός τμήματος της Ταξιαρχίας Μπαντέκου, βιβλιογραφία κι ευρετήρια.           

ΜΠΛΕ ΑΜΜΟΣ

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΣΤΑ
Εκδόσεις ΑΝΩ ΤΕΛΕΙΑ
Σελ. 266, Δεκέμβριος 2024

      Το εξαιρετικό μυθιστόρημα «Μπλε Άμμος» που σας παρουσιάζω σήμερα, είναι το τρίτο της Α. Κώστα, που επιστρέφει στα εκδοτικά δρώμενα, μετά από απουσία πολλών ετών (το τελευταίο της μυθιστόρημα με τίτλο «Τα Χρόνια Των Ανέμων» κυκλοφόρησε το 2007).

     Η ιστορία του νέου της έργου ξεκινά (ή μάλλον καλύτερα θα ήταν να πω τελειώνει), με τη δολοφονία πέντε αντρών, το 2005 στην ταβέρνα Μπλε Άμμος. «Το αστροπελέκι τον βρήκε την ώρα που ξαλάφρωνε όρθιος. Η πόρτα της τουαλέτας άνοιξε απότομα, η σφαίρα τον πέτυχε στην πλάτη, ακριβώς στο ύψος του πνεύμονα […] εκείνο το βράδυ στο Πανόραμα Θεσσαλονίκης, στην οικογενειακή ταβέρνα Μπλε Άμμος, τέσσερις ακόμη άνθρωποι επρόκειτο να σωριαστούν απ’ τις σφαίρες του ίδιου περιστρόφου στα επόμενα δευτερόλεπτα-σφαίρες στοχευμένες, όχι όπου να ‘ναι!».

     Τους πέντε άντρες (οι οποίοι ονομάζονταν όλοι Γιάννης!!), τους ένωνε μια πολύχρονη φιλία, αν και κάποιες φορές οι ανάγκες και τα «γυρίσματα» της ζωής, απομάκρυναν τον έναν από τον άλλο. Όμως υπήρχε και κάτι πιο βαθύ, πιο δυνατό και σκοτεινό. Η συμμετοχή σε μια εγκληματική πράξη, για την οποία κανείς δεν τιμωρήθηκε, αλλά και στην οποία οι πέντε φίλοι δεν αναφέρθηκαν ποτέ ξανά. Βαθιά μέσα τους όμως, πάντα τους απασχολούσε, ποτέ δεν λησμόνησαν. «Είναι εκπληκτικό το πώς ένα μακρινό, τυχαίο και άσχετο γεγονός μπορεί να γίνει η αρχή μιας σειράς διαδοχικών ωθήσεων που παρασέρνουν μαζί τους πρόσωπα και καταστάσεις-να γίνει ένα ασταμάτητο ντόμινο δηλαδή, που τερματίζει όταν δεν έχει τίποτ’ άλλο πια να ρίξει. Και ανάμεσα σ’ όλες αυτές τις αλλεπάλληλες πτώσεις, η ανθρώπινη ευθύνη τι γίνεται; Χάνεται; Παρασύρεται κι αυτή, εξαφανίζεται θαβόμενη αμετάκλητα; Όχι! Το τέρας της ανθρώπινης ευθύνης είναι πάντα εκεί, αείζωο και αειθαλές, κι ο καθένας το βλέπει καταπώς έχει προσαρμόσει τα μάτια του να κοιτούν και να εστιάζουν. Μπορεί να είναι αδιόρατο, μικρό, τεράστιο, μπορεί ακόμη κι αόρατο. Όμως δεν παύει να υπάρχει».

     Οι πέντε φίλοι, αν και είχαν διαφορετικές καταβολές, έχουν κάτι ακόμη κοινό: έζησαν σε ένα ζοφερό περιβάλλον, αφού ήταν μέλη δυσλειτουργικών, καταπιεστικών, κακοποιητικών για το σώμα και τη ψυχή οικογενειών, που τους διαμόρφωσαν και τους έκαναν αυτό που είναι.

     Με αφορμή αυτό το έγκλημα και τη νέμεση που ακολούθησε (δεν θέλω να αναφέρω τίποτα περισσότερο για να μην φανερώσω τα «πως», τα «ποιος» και τα «γιατί» των δολοφονιών, αφού η συγγραφέας, μας τα αποκαλύπτει στις τελευταίες σελίδες), η Α. Κώστα, γράφει ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα. Περιγράφει με μοναδικό τρόπο την πορεία των ηρώων της (όλων των ηρώων κι όχι μόνο των πέντε) μέσα στις οικογένειές τους. Σκιαγραφεί με χειρουργική ακρίβεια την προσωπικότητα και τα ψυχολογικά τους προφίλ. Χτίζει με ιδιαίτερα αξιοσημείωτο τρόπο την ιστορία κλιμακώνοντας το σασπένς μέχρι την θεαματική ανατροπή του τέλους. Κι όλα αυτά με έναν ξεχωριστό τρόπο γραφής που «παγιδεύει» τον αναγνώστη (διάβασα τις 266 σελίδες μέσα σε ελάχιστες ώρες),και με μοναδική χρήση της ελληνικής γλώσσας που προσφέρει επιπλέον αναγνωστική απόλαυση! Διαβάστε το οπωσδήποτε!