ΠΟΡΕΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ

ΒΑΣΙΛΗΣ Γ. ΣΑΝΔΡΗΣ

Εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ

Σελ. 365, Μάρτιος 2018

     Με μια μάλλον άγνωστη στο ευρύ κοινό-όσο αφορά τουλάχιστον τις πλήρεις της διαστάσεις-ιστορία που διαδραματίστηκε τον Φεβρουάριο και το Μάρτιο του 1948, ασχολείται η μελέτη του Β. Σάνδρη. «Η παρούσα έρευνα αφορά τη διερεύνηση ενός τραγικού περιστατικού του ελληνικού εμφυλίου πολύ λίγο ή καθόλου γνωστού στο ευρύ κοινό, το οποίο μέχρι σήμερα δεν έχει τύχει καμίας ιστορικής αντιμετώπισης. Πρόκειται για την Πορεία των Αόπλων Ρούμελης, η οποία έλαβε χώρα τον Φεβρουάριο και Μάρτιο του 1948».

     Από τους τελευταίους μήνες του 1947, ο ΔΣΕ αντιμετωπίζει εκτός από τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Στρατού και την απώλεια-για μια σειρά από λόγους-της λαϊκής στήριξης, κάτι που σημαίνει ότι κυρίως στην κεντρική Ελλάδα, ο ανεφοδιασμός είναι εξαιρετικά δυσχερής. (Στη βόρεια Ελλάδα αντίθετα, τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα, αφού ο ανεφοδιασμός από τις όμορες χώρες συνεχίζεται σχεδόν απρόσκοπτα). Σημαίνει ακόμα, ότι η προσέλευση ανδρών που θα στελεχώσουν τις μονάδες, είναι σαφώς μικρότερη. Γι’ αυτό αποφασίστηκε η βίαιη στρατολόγηση νέων από τα χωριά της Ρούμελης, που στη συνέχεια θα οδηγούνταν στο Γράμμο. «Χωρίς να μπορούμε να αποκλείσουμε την εθελοντική κατάταξη ενός αριθμού νέων, η αναγκαστική-βίαιη στην πλειονότητά της στρατολόγηση για τη συγκρότηση της Ταξιαρχίας Αόπλων Ρούμελης, σύμφωνα με τις περισσότερες μαρτυρίες, δεν μπορεί βάσιμα να αμφισβητηθεί».

     Η στρατολόγηση έγινε και συγκέντρωσε 1300 άτομα, τα οποία αναχώρησαν στις 18 Φεβρουαρίου 1948 από τη Φθιώτιδα. Στη διάρκεια της πορείας αναγκάστηκαν να χωριστούν σε τρεις ομάδες, η οποίες έφτασαν στον Γράμμο η πρώτη στις 31 Μαρτίου 1948 και οι άλλες δύο στις 24 Απριλίου. Αυτό που είναι εγκληματικό, πέρα από το ότι στην πλειονότητά τους αυτοί οι νέοι δεν ήθελαν να πολεμήσουν και ότι αποκόπηκαν βίαια από τις οικογένειές τους, αναγκάστηκαν μέσα στο χειμώνα να διανύσουν οδοιπορώντας  μια τεράστια απόσταση, χωρίς τον κατάλληλο εξοπλισμό για να αντιμετωπίσουν τις καιρικές συνθήκες και το δύσβατο έδαφος. «Η Πορεία ξεκίνησε πρωί στις 18 Φεβρουαρίου του 1948 υπό άσχημες καιρικές συνθήκες. «Ο καιρός είναι πολύ άσχημος, έχουμε χιονοθύελλα, που αυτό πολύ θα μας δυσκολέψει στο δρόμο, γιατί έπεσε πολύ χιόνι και οι άοπλοι είναι ξυπόλητοι με γουρουνοτσάρουχα…». Όλες οι μαρτυρίες αναφέρονται στη δυσκολία της πορείας λόγω, αφ’ ενός της βαρυχειμωνιάς με ύψος χιονιού έως το γόνατο ήδη από την αρχή της πορείας, αφ’ ετέρου λόγω του ορεινού και δασώδους εδάφους». Ακόμη δεν υπήρξε καμιά πρόνοια και κατάλληλη προετοιμασία για την τροφοδοσία, κάτι που θα τους επέτρεπε να τρέφονται στοιχειωδώς καλά ή έστω να παίρνουν τροφή κάθε μέρα.

     Η κακοσχεδιασμένη αυτή επιχείρηση κόστισε τη ζωή σε μεγάλο αριθμό νέων ανθρώπων από την πείνα, το κρύο, τις κακουχίες, την επικίνδυνη διαδρομή και τις σποραδικές επιθέσεις του Στρατού και της Αεροπορίας. Ο ακριβής αριθμός των νεκρών δεν θα γίνει ποτέ γνωστός, όπως δεν ήταν γνωστός και ο ακριβής αριθμός των νέων που στρατολογήθηκαν, αφού κανείς δεν σκέφτηκε(;) όχι να τους καταγράψει, αλλά ούτε καν να τους καταμετρήσει. Η επίσημη ιστοριογραφία του ΔΣΕ χαρακτηρίζει την επιχείρηση «Ηρωική Πορεία», αλλά χρόνια αργότερα ο συγγραφέας του ομώνυμου βιβλίου, θα την περιγράψει ως «… ένα εγκληματικό και αποτρόπαιο γεγονός του Εμφυλίου».

     Το βιβλίο που σας παρουσιάζω σήμερα, κι έρχεται να συμπληρώσει την ισχνή βιβλιογραφία γύρω από το θέμα, έχει μια σημαντική ιδιαιτερότητα. Μεγάλο μέρος της ύλης, αποτελούν συνεντεύξεις αυτοπτών μαρτύρων, που κάποιοι ήταν στρατολογημένοι στην πορεία, άλλοι ανήκαν στις ομάδες ένοπλης συνοδείας, ορισμένοι ανήκαν στην κυβερνητική πλευρά και έλαβαν μέρος στις συγκρούσεις ή τέλος άλλοι που παρακολούθησαν μέρος της διαδρομής. Τις μαρτυρίες συγκέντρωσε με μεγάλη δυσκολία ο συγγραφέας, μετά από επιτόπια έρευνα επί σειρά ετών στις περιοχές που διαδραματίστηκαν τα γεγονότα.

     Το εξαιρετικό αυτό, από πολλές πλευρές βιβλίο, συμπληρώνουν ακριβές χρονολόγιο της πορείας, πίνακες με γραπτές και προφορικές πηγές, ευρετήρια ονομάτων, φωτογραφίες, χάρτες της πορείας και τέλος, ακόμα και μετεωρολογικοί χάρτες, που δείχνουν τις καιρικές συνθήκες τις μέρες που διήρκησε η πορεία.