Η ΚΑΤΑΣΚΟΠΟΣ

PAOLO COELHO

Μετάφραση: ΜΑΤΑ ΣΑΛΟΓΙΑΝΝΗ

Εκδόσεις Ε.Ο. ΛΙΒΑΝΗΣ

Σελ. 220, 2018

     Τη μυθιστορηματική βιογραφία της Μαρχαρέτα Ζέλε, η οποία έγινε γνωστή ως Μάτα Χάρι, περιλαμβάνει το νέο βιβλίο του P. Coelho με τίτλο «Η Κατάσκοπος». Μέσα από ένα κείμενο που υποτίθεται ότι γράφει τις τελευταίες της μέρες η ίδια η Χάρι, για να δοθεί στην κόρη της, η οποία την είχε αποκηρύξει, ο συγγραφέας κάνει μια αναδρομή σε σημαντικές στιγμές του βίου της, αλλά και τις αντιπαραθέσεις που προκάλεσε.  

     Η Ζέλε, γεννήθηκε σε ένα χωριό της βόρειας Ολλανδίας. Ένιωθε όμως ότι ο συντηρητικός κοινωνικός περίγυρος την πνίγει. Για να ξεφύγει, απαντά θετικά στην αγγελία ενός αξιωματικού του στρατού με την οποία ζητούσε σύζυγο για να τον συνοδέψει στις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες όπου επρόκειτο να μετατεθεί. Ωστόσο μετά από λίγα χρόνια κι αφού απόκτησε μια κόρη, ούτε και η ζωή της νοικοκυράς δείχνει να την ικανοποιεί. Γι’ αυτό, αφού πήρε διαζύγιο από τον άντρα της, με ελάχιστα χρήματα στη διάθεσή της, φτάνει στην πόλη των ονείρων της, το Παρίσι. Χάρη στην ομορφιά αλλά και στις «σεξουαλικές χάρες» που πρόσφερε, αφού άλλαξε το όνομά της, κατάφερε να μπει στους καλλιτεχνικούς κύκλους και να καθιερωθεί ως χορεύτρια ανατολικών χορών. Οι οποίοι όμως, ήταν ιδιαίτερα τολμηροί και προκλητικοί για την εποχή (στη διάρκεια των παραστάσεων έκανε ένα είδος στριπτίζ) και γοήτευσαν τους παριζιάνους! Κέρδιζε πολλά χρήματα που σπαταλούσε ασυλλόγιστα σε φορέματα και κοσμήματα. Δημιούργησε επίσης, έναν τεράστιο κύκλο γνωριμιών με μέλη της υψηλής παρισινής κοινωνίας, τα οποία όμως, την κρίσιμη στιγμή-όταν χρειάστηκε πραγματικά τη βοήθειά τους-την εγκατέλειψαν και της γύρισαν την πλάτη.

     Λίγο πριν ξεσπάσει ο πρώτο παγκόσμιος πόλεμος κι ενώ το άστρο της αρχίζει σιγά-σιγά να σβήνει, δέχεται μια εξαιρετικά δελεαστική πρόταση για μια σειρά εμφανίσεων στο Βερολίνο από έναν γερμανό ιμπρεσάριο. Όμως στην πρεμιέρα η παράσταση διακόπτεται από τον στρατό, λόγω της κήρυξης του πολέμου και η Χάρι φυγαδεύεται στην ουδέτερη Ολλανδία. Εκεί έζησε ένα χρόνο άνετα, χάρη στη γενναιοδωρία ενός «φίλου» της τραπεζίτη. Όταν εκείνος σταμάτησε να πληρώνει το ενοίκιο του σπιτιού της, αναγκάζεται να απευθυνθεί στη γερμανική πρεσβεία στη Χάγη, όπως την είχε συμβουλεύσει ο γερμανός ιμπρεσάριος, ένα χρόνο πριν.

     Σύμφωνα με όσους την κατηγορούν, τότε αρχίζει η «καριέρα» της ως κατασκόπου. Η ίδια το αρνείται κατηγορηματικά. «Πιστεύετε πραγματικά πως αν διάλεγαν κάποια για να κατασκοπεύσει για λογαριασμό της Γερμανίας, της Γαλλίας ή και της Ρωσίας, θα διάλεγαν κάποια που βρισκόταν συνεχώς υπό το άγρυπνο βλέμμα του κοινού; Δεν σας φαίνεται εξαιρετικά γελοίο;». Όμως το Τρίτο Έκτακτο Στρατοδικείο είχε αντίθετη άποψη. Την καταδίκασε στην ποινή του θανάτου. Εκτελέστηκε στις 15 Οκτωβρίου του 1917, χωρίς κανείς από τους πολλούς υψηλά ιστάμενους γνωστούς της, να κάνει το παραμικρό, για να μετατραπεί –έστω-η ποινή σε ισόβια.

     Ο συγγραφέας αφήνει να εννοηθεί ότι η εκτέλεσή της, είναι αποτέλεσμα ανταγωνισμών μέσα στις «τραυματισμένες» από τη υπόθεση Ντρέιφους γαλλικές μυστικές υπηρεσίες. Αλλά προβάλλει και μια άλλη εκδοχή. «Όλοι ξέρουμε πως δε θα πεθάνω εξαιτίας αυτής της ανόητης κατηγορίας περί κατασκοπείας, αλλά επειδή αποφάσισα να είμαι εκείνη που ανέκαθεν ονειρευόμουν, και η τιμή των ονείρων είναι πάντοτε υψηλή […] μια γυναίκα της οποίας η μεγαλύτερη αμαρτία ήταν ένα ελεύθερο μυαλό σε έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι κλείνονται ολοένα και περισσότερο στον εαυτό τους».

     Καλογραμμένο κι ευκολοδιάβαστο βιβλίο στο γνωστό ύφος και τρόπο γραφής του Coelho, το οποίο περιγράφει στιγμιότυπα της ζωής μιας γυναίκας, που απασχόλησε την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη για αρκετά χρόνια στις αρχές του 20^ου αιώνα.