ΒΑΒΕΛ

Ο ΓΥΡΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΣΕ 20 ΓΛΩΣΣΕΣ
GASTON DOREEN
Μετάφραση: ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΡΑΓΚΟΣ
Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
Σελ. 430, Μάρτιος 2021

 

     Στη σειρά «Οξυγόνο» των εκδόσεων Μεταίχμιο, η οποία περιλαμβάνει «βιβλία που πραγματεύονται θέματα σύγχρονου προβληματισμού από κορυφαίους συγγραφείς με διεθνή απήχηση», κυκλοφόρησε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα μελέτη για τις «μεγαλύτερες» γλώσσες-σε εκλαϊκευμένη μορφή και εύληπτη για τον μη ειδικό αναγνώστη. Είναι το τέταρτο βιβλίο του γλωσσολόγου-δημοσιογράφου G. Doreen κι έχει τον εύγλωττο τίτλο «Βαβέλ». Ο συγγραφέας είναι πολύγλωσσος: μιλάει έξη γλώσσες και προσπαθεί συνεχώς να μαθαίνει κι άλλες, όπως π.χ. τα βιετναμέζικα, που προσπάθησε να μάθει για τις ανάγκες αυτού του βιβλίου.

     Όπως γράφει «…ο αριθμός των γλωσσών που ομιλούνται και γράφονται στον σημερινό κόσμο συχνά εκτιμάται στις 6.000-κατά μέσο όρο μια γλώσσα ανά 1,25 εκατομμύρια ανθρώπους. Τι εκπληκτική ποικιλομορφία-σε τι Βαβέλ ζούμε!». Από την άλλη όμως επισημαίνει ότι «…αν γνωρίζετε καλά μόλις τέσσερις γλώσσες-αγγλικά, μανδαρινικά, ισπανικά και χίντι ούρντου- μπορείτε μια χαρά να περιπλανηθείτε στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου χωρίς την ανάγκη διερμηνέα». Να προσθέσω εδώ, ότι αν γνωρίζετε και Αραβικά, η γκάμα των χωρών που μπορείτε να συνεννοηθείτε άνετα, διευρύνεται σημαντικά! 

     Η μελέτη ασχολείται με τις είκοσι πιο ομιλούμενες γλώσσες στον κόσμο αυτήν την εποχή κι αφιερώνει ένα κεφάλαιο σε κάθε γλώσσα. «Στα ακόλουθα είκοσι κεφάλαια θα ρίξω μια σύντομη ματιά σε καθέναν από αυτούς τους κόσμους, ξεκινώντας από τη μικρότερη γλώσσα από τις είκοσι και προχωρώντας προς τη μεγαλύτερη, τη «γλωσσική υπερδύναμη» του κόσμου. Ενώ όμως κάθε ιστορία θα εστιάσει σε μια γλώσσα, θα εστιάσει επίσης και σε ένα ζήτημα, σε ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης γλώσσας».

     Αν για κάποιες γλώσσες, δεν αποτελεί έκπληξη η κατάταξη τους στο top-20, για άλλες δεν φανταζόμουνα ποτέ ότι θα ανήκαν στην… «ελίτ» των γλωσσών. Για να καταλάβετε τι εννοώ, παραθέτω αυτές τις είκοσι γλώσσες όπως και ο συγγραφέας, από τη «μικρότερη» προς τη «μεγαλύτερη»: Βιετναμέζικα, Κορεάτικα, Ταμίλ, Τουρκικά, Ιαβανικά, Περσικά, Παντζάμπι, Ιαπωνικά, Σουαχίλι, Γερμανικά, Γαλλικά, Μαλαϊκά, Ρωσικά, Πορτογαλικά, Μπενγκάλι, Αραβικά, Χίντι-Ούρντου, Ισπανικά, Μανδαρινικά, και φυσικά στο Νο 1 τα Αγγλικά.

     Μέσα από την αναφορά του συγγραφέα για την κάθε γλώσσα και τις ιδιαιτερότητες που έχει, περνούν στοιχεία για την εξέλιξή της, το «αλφάβητο» που χρησιμοποιεί («…τα μη αλφαβητικά συστήματα γραφής όπως αυτά της Ινδίας και της Κίνας, κάνουν την ίδια δουλειά με τα είκοσι έξη γράμματα του αγγλικού αλφαβήτου»), την γραμματική κλπ. Παράλληλα περνούν και τα ιστορικά στοιχεία που βοηθούν να αντιληφθούμε γιατί μια γλώσσα είχε τη συγκεκριμένη κατεύθυνση κι εξέλιξη ή γιατί σε σχεδόν παρόμοιες περιπτώσεις η εξέλιξη ήταν εκ διαμέτρου αντίθετη. Τρανταχτό το παράδειγμα της Πορτογαλίας και την Ολλανδίας («Πως γίνεται η μικροσκοπική αλλά αποικιοκρατική Πορτογαλία να γέννησε μια από τις μεγαλύτερες γλώσσες στον κόσμο ενώ δεν συνέβη το ίδιο με την επίσης αποικιοκρατική Ολλανδία;»).

     Εξαιρετικό βιβλίο, ένας αληθινός θησαυρός γνώσεων για τις γλώσσες και την εξέλιξή τους στην πορεία των αιώνων, που ευτύχησε να έχει και μια πολύ καλή μετάφραση.

     Αξίζει να σημειωθεί ότι στο προσωπικό του ιστολόγιο (η διεύθυνση υπάρχει στο βιβλίο), ο συγγραφέας έχει δημιουργήσει ένα τμήμα, στο οποίο επιλύονται με ηχητικά παραδείγματα, όσες απορίες μπορεί να έχει ο αναγνώστης σχετικά με τις λεπτές αποχρώσεις και διαφορές στην εκφορά των φθόγγων σε κάθε γλώσσα, οι οποίες αποχρώσεις δεν μπορούν να αποδοθούν γραπτά, παρά μόνο προφορικά. Τα παραδείγματα είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικά και χρήσιμα ιδιαίτερα όταν γίνεται αναφορά στις λεγόμενες «μουσικοτονικές» γλώσσες της Ασίας.