ΒΡΕΤΑΝΙΚΑ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΑ ΕΒΡΑΙΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ (1946-1949)

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΕΛΙΩΤΗ

Εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ

Σελ. 253, Μάρτιος 2016

     Μια ενδιαφέρουσα μελέτη για ένα θέμα που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό, περιλαμβάνει το βιβλίο της Β. Σελιώτη.

     Η ιδέα για τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ, που θα συγκέντρωνε τους εβραίους της διασποράς, αναπτύχθηκε στην εβραϊκή διανόηση από τα τέλη του 19ου αιώνα. «Η πατρίδα αυτή θα κατοχύρωνε έναν ομαλό και ασφαλή εθνικό βίο, καθώς και όρους ανάπτυξης ανάλογους με αυτήν που γνώριζαν τα εθνικά κράτη». Αρκετοί εβραίοι αρχίζουν τότε να μετοικούν στην Παλαιστίνη «την ιστορική κοιτίδα τους», που ήταν τμήμα της θνήσκουσας Οθωμανικής αυτοκρατορίας και κατοικούνταν από άραβες. Το 1917, η Βρετανία, δια του υπουργού εξωτερικών, ανακοινώνει ότι θα υποστηρίξει «την ίδρυση εθνικής εστίας (National Home), του εβραϊκού λαού στην Παλαιστίνη». Αυτή η ανακοίνωση θα αυξήσει το μεταναστευτικό ρεύμα, αλλά θα προκαλέσει και την οργή των Αράβων. Η Βρετανία, που έχει λάβει στο μεταξύ την Εντολή για τη διοίκηση της περιοχής, θα πρέπει να τηρήσει τις ισορροπίες μεταξύ των υποσχέσεων που έδωσε στους εβραίους μετανάστες (οι οποίοι επίσημα αποκαλούνται λαθρομετανάστες) και της αραβικής αντίδρασης.

     Ο Β! παγκόσμιος πόλεμος και η προσπάθεια του ναζιστικού καθεστώτος να εξοντώσει τους εβραίους, θα κάνει την κοινή γνώμη πιο ανεκτική στις εβραϊκές διεκδικήσεις. Με τη λήξη του πολέμου πολλοί επιζώντες των στρατοπέδων συγκέντρωσης, αρχίζουν να μεταναστεύουν μαζικά προς την Παλαιστίνη, παρά τα μέτρα που λαμβάνει η Βρετανία, η οποία το 1939 είχε εκδώσει τη λεγόμενη Λευκή Βίβλο, που ήταν ακόμη και ισχύ και που «προβλέπει αυστηρό περιορισμό των εβραϊκών αφίξεων στην Παλαιστίνη». Για να επιτευχθεί αυτό, «Βρετανικά στρατεύματα εποπτεύουν τις ακτές της και εμποδίζουν τα πλοία με τους πρόσφυγες να ελλιμενιστούν. Η στάση τους ωστόσο δεν θα καταφέρει να ανακόψει το μεταναστευτικό ρεύμα… Στην προσπάθειά τους να ελέγξουν την κατάσταση, από τον Αύγουστο του 1946, οι Βρετανοί συλλαμβάνουν ως παράνομους τους πρόσφυγες που φτάνουν στις παλαιστινιακές ακτές και τους οδηγούν λίγο δυτικότερα, στο νησί της Κύπρου, που αποτελεί τμήμα της αποικιακής τους αυτοκρατορίας… Στην Κύπρο, οι Βρετανοί τους εγκαθιστούν προσωρινά σε υποτυπωδώς οργανωμένους καταυλισμούς-στρατόπεδα συγκέντρωσης στην ανατολική πλευρά του νησιού μέχρι να λυθεί οριστικά το πρόβλημα… Μέχρι το Φεβρουάριο του 1949, 52.211 εβραίοι θα «φιλοξενηθούν» στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Κύπρου, αναμένοντας να διεκπεραιωθούν στην απέναντι ακτή, την οποία θεωρούν γενέθλια γη του έθνους τους. Εκατοντάδες άλλοι θα γεννηθούν σ’ αυτά».

     Η εγκατάσταση των «λαθρομεταναστών» στην Κύπρο, προκάλεσε αντιδράσεις. Οι οποίες δεν ήταν ρατσιστικές, ούτε είχαν σχέση τόσο με την ανθρωπιστική πλευρά του θέματος, όσο με την πολιτική του διάσταση. Εκείνη την εποχή, είχε δημιουργηθεί σε πολλούς η πεποίθηση, ότι μετά από έναν τόσο μεγάλο πόλεμο που προκάλεσε μεγάλες αλλαγές, και στον οποίο Ελλάδα και Κύπρος πρόσφεραν πολλά, είχαν πλέον ωριμάσει οι συνθήκες για την ανεξαρτητοποίηση της Κύπρου, και την ένωση με την Ελλάδα. Φοβόταν λοιπόν, ότι η περίπτωση μόνιμης εγκατάστασης μιας ακόμα μειονότητας- μετά τη μουσουλμανική-θα δημιουργούσε περισσότερες περιπλοκές. Οι διαβεβαιώσεις της βρετανικής διοίκησης ότι η εγκατάσταση θα είναι προσωρινή, δεν γινόταν πιστευτές. Τελικά, με τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ το 1948, οι εβραίοι αρχίζουν σταδιακά να «απελευθερώνονται» και να μετοικούν στην Παλαιστίνη. Τα στρατόπεδα κλείνουν οριστικά το 1949.

     Η συγγραφέας, ανατρέχοντας στον ελληνοκυπριακό Τύπο της εποχής, μας παρουσιάζει μια εξαιρετικά καλογραμμένη και προσιτή στο μέσο αναγνώστη μελέτη, για ένα θέμα μάλλον άγνωστο στο ευρύ κοινό, αλλά είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέρον.