ΚΑΠΟΤΕ ΣΤΗ ΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΜΕΤΑΞΙΑ ΚΡΑΛΛΗ

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Σελ. 742, Οκτώβριος 2016

     Ένα μυθιστόρημα που μέσω μιας ερωτικής ιστορίας, αναφέρεται στον τραγικό ξεριζωμό των ελλήνων της Μικράς Ασίας, αλλά και την εξίσου τραγική εξόντωση των ελλήνων εβραίων της Θεσσαλονίκης, είναι το «Κάποτε Στη Σαλονίκη» της Μ. Κράλλη.

     Όπως λέει η συγγραφέας, εμπνεύστηκε το βιβλίο σε ένα τραπέζι με συμμαθητές της, το μακρινό 1990, όταν πάνω στη συζήτηση «άκουσα τον συμμαθητή μου Λέοντα Μ. να λέει: “Εμένα ο παππούς μου πήγε στο Άουσβιτς. Ήταν ο μόνος που γύρισε από την οικογένειά του”. Θυμάμαι να αφήνω κάτω το πιρούνι εντυπωσιασμένη. Όχι πως δεν ήξερα το εβραϊκό του θρήσκευμα ή τι έγινε στο Ολοκαύτωμα. Εδώ όμως δεν ήταν σελίδες ενός βιβλίου Ιστορίας. Δεν ήταν μια ταινία στον κινηματογράφο, ένα ντοκιμαντέρ στην τηλεόραση. Ήταν η οικογενειακή ιστορία ενός συμμαθητή μου…». Έτσι μπήκε στο μυαλό της, ο πρώτος σπόρος του βιβλίου.

     Πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος είναι η Χριστίνα Παπάζογλου και ο Αλμπέρτο Ματαλών. Συναντιούνται το 1927 στη Θεσσαλονίκη, όταν η Χριστίνα με τη μητέρα της Ελπινίκη, μετακόμισαν εκεί, για να βρίσκονται κοντά στον συγγενή τους, μητροπολίτη Άνθιμο. «Του έγραψε η Ελπινίκη ζητώντας του βοήθεια, στήριξη γι’ αυτήν και την κόρη της… Το προσπάθησε να ζήσει με τις δικές της δυνάμεις στην Αθήνα, όπου βρέθηκαν μετά την καταστροφή και να μεγαλώσει το παιδί της. Οι αντοχές της όμως στέρευαν. Όχι οι οικονομικές, δόξα σοι ο Θεός. Γι’ αυτό είχε μεριμνήσει ο μακαρίτης ο άντρας της. Πάντα προνοητικός, είχε ρευστοποιήσει μεγάλο κομμάτι της περιουσίας τους προτού η Σμύρνη παραδοθεί στις φλόγες, διοχετεύοντας άφθονα μετρητά σε τράπεζες της Ελλάδας και του εξωτερικού». Ο Άνθιμος τις φιλοξενεί στην μητροπολιτική κατοικία, που βρίσκεται απέναντι από την πολυτελή έπαυλη της ευκατάστατης εβραϊκής οικογένειας του Ισαάκ και της Μπιάνκα Ματαλών με τις τρεις κόρες και τον μοναχογιό Αλμπέρτο.

     Οι δύο νέοι, που εκτός από γείτονες πήγαιναν και στο ίδιο σχολείο, γνωρίστηκαν κι ένας έρωτας γεννήθηκε ανάμεσα τους. Ένας έρωτας που μοιάζει ατελέσφορος και εξ αρχής καταδικασμένος. Υπάρχει το χάσμα της φυλετικής καταγωγής και κυρίως της θρησκείας. Όσο κι αν η οικογένεια Ματαλών είναι πιο προοδευτική από τις άλλες της εβραϊκής κοινότητας, ο έρωτας του Αλμπέρτο για μια χριστιανή –και μάλιστα την ανιψιά του μητροπολίτη- ήταν όχι μόνο μη αποδεκτός, αλλά και απόλυτα καταδικαστέος. Την ίδια αντίδραση θα έχει βέβαια και η οικογένεια της Χριστίνας. Γι’ αυτό και οι δύο νέοι κρατούν κρυφό τον έρωτά τους και προσπαθούν να μην αντιληφθεί ο οποιοσδήποτε αυτό που συμβαίνει.

     Παρά τις αντιξοότητες, που και οι ίδιοι αντιλαμβάνονται, ο έρωτάς τους θα επιζήσει και θα λάβει άλλες διαστάσεις, όταν θα πάνε στην Αθήνα για σπουδές. Στο Πολυτεχνείο ο Αλμπέρτο, στην Ιατρική η Χριστίνα. Κι ενώ όλα φαίνονται να πηγαίνουν καλά μεταξύ τους, η Χριστίνα ανακοινώνει ξαφνικά στον Αλμπέρτο ότι εγκαταλείπει την Ιατρική της Αθήνας και φεύγει για τη Βιέννη, χωρίς να δώσει καμιά παραπάνω εξήγηση. Ο Αλμπέρτο, παρά τον πόνο του, προσπαθεί να συνεχίσει τη ζωή του, ασχολούμενος με την οικογενειακή επιχείρηση. Όμως το ξέσπασμα του πολέμου, ανατρέπει όλες τις σταθερές και τις βεβαιότητές του.

     Το «Κάποτε Στη Σαλονίκη», είναι ένα  πολύ καλό μυθιστόρημα, καλογραμμένο, με εξαιρετικά σκιαγραφημένους χαρακτήρες, στο οποίο η συγγραφέας μέσα από την ιστορία των δύο πρωταγωνιστών, μεταφέρει το κλίμα, την ατμόσφαιρα, τους αγώνες, τη νοοτροπία, τις αγκυλώσεις και πολλές άλλες εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής της Θεσσαλονίκης, από την έλευση των μικρασιατών και ποντίων προσφύγων, μέχρι τους πρώτους μήνες μετά την απελευθέρωση της πόλης από τους Γερμανούς. Ιδιαίτερη μνεία θέλω να κάνω στην εξαιρετική ενσωμάτωση του ιδωμένου με ψύχραιμη ματιά ιστορικού υπόβαθρου μιας φορτισμένης εποχής, στον μύθο του βιβλίου.