Η ΔΙΕΡΜΗΝΕΑΣ

ANNETTE HESS

Μετάφραση ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΥΛΟΥ

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Σελ. 340, Απρίλιος 2020

     Το μυθιστόρημα «Η Διερμηνέας» είναι το πρώτο της γερμανίδας δημοσιογράφου και βραβευμένης στην πατρίδα της σεναριογράφου Α. Χες και είναι πραγματικά εντυπωσιακής δύναμης.

      Η νεαρή Εύα Μπρουνς, ζει μια ανέμελη ζωή στη Φρανκφούρτη του 1963. Από τον πόλεμο θυμάται ελάχιστα πράγματα, αφού ήταν πολύ μικρή κατά τη διάρκειά του. Εργάζεται σε ένα δικηγορικό γραφείο ως μεταφράστρια της πολωνικής γλώσσας. Ζει με τους γονείς της, σε ένα διαμέρισμα πάνω από την οικογενειακή επιχείρηση -μια ταβέρνα με το όνομα «Γερμανικό Μαγειρείο»- στην οποία βοηθά όποτε χρειάζεται. Έχει δεσμό με τον Γίργκεν, έναν ευκατάστατο άντρα και περιμένει σύντομα να δεχτεί πρόταση γάμου.

     Η ζωή της όμως, παίρνει διαφορετική τροπή, όταν προσλαμβάνεται ως διερμηνέας σε μια δίκη για τα εγκλήματα που έγιναν στο στρατόπεδο του Άουσβιτς. Η δίκη έγινε γνωστή ως ή «Δεύτερη Δίκη του Άουσβιτς» και προκάλεσε το ενδιαφέρον του κοινού τόσο στη Γερμανία όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. «…21 άντρες ήταν κατηγορούμενοι, είχαν υπηρετήσει όλοι σ’ ένα στρατόπεδο στην Πολωνία. Η έναρξη της δίκης είχε αναβληθεί πολλές φορές. Ο βασικός κατηγορούμενος, ο τελευταίος διοικητής του στρατοπέδου, είχε πεθάνει στο μεταξύ. Τώρα βασικός κατηγορούμενος στη θέση του ήταν  ο υπασπιστής του, ένας έμπορος από το Αμβούργο με άψογη φήμη. Στη δίκη θα κατέθεταν 274 μάρτυρες».

     Μεταφράζοντας τις καταθέσεις των Πολωνών μαρτύρων κατηγορίας, έρχεται σε επαφή με το σκοτεινό παρελθόν της πατρίδας της. Για το οποίο κανείς δεν μιλάει. Για το οποίο οι περισσότεροι συμπατριώτες της, κάνουν σαν να μην υπήρξε ποτέ! Κι αρχίζει να αναρωτιέται γιατί όλοι οι οικείοι της αντιδρούν στη συμμετοχή της στη διαδικασία. Γιατί οι δικοί της δεν μιλάν ποτέ για τον πόλεμο και το τι έκαναν σε αυτόν. Προσπαθεί να καταλάβει πως απλοί άνθρωποι, αφού οι κατηγορούμενοι ήταν «ένας εξαγωγέας, ένας κεντρικός ταμίας του ταμιευτηρίου, δύο εμποροϋπάλληλοι, ένας πολιτικός μηχανικός, ένας έμπορος, ένας γεωργός, ένας διαχειριστής πολυκατοικίας, ένας θερμαστής, ένας νοσηλευτής, ένας εργάτης, ένας συνταξιούχος, ένας γιατρός με ειδικότητα στα γυναικεία νοσήματα, δύο οδοντίατροι, ένας φαρμακοποιός, ένας μαραγκός, ένας χασάπης, ένας χρηματομεταφορέας, ένας υφαντής κι ένας κατασκευαστής πιάνων», μετατράπηκαν σε τέρατα και δημιούργησαν μια κόλαση επί της γης. Ακόμη προσπαθεί να καταλάβει γιατί κανείς δεν αντέδρασε. «Ήσασταν μέρος όλου αυτού του πράγματος. Εσείς το καταστήσατε δυνατό. Δε δολοφονήσατε, αλλά το επιτρέψατε! Δεν ξέρω τι είναι χειρότερο». Τέλος της γίνεται ξεκάθαρο ότι «Ποτέ δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει το λεγόμενο Ράιχ σε τόσο απόλυτο βαθμό αν δεν συμμετείχε το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού». Από τη στιγμή αυτή της συνειδητοποίησης, δεν θα είναι ποτέ ξανά η ίδια. Δεν θα επιτρέψει στον εαυτό της να παραμείνει το ανέμελο κορίτσι που αδιαφορεί για τα πάντα και το μόνο που τη νοιάζει είναι να περνά καλά με τον αγαπημένο της. Γιατί, αφού γνώρισε το σκοτεινό πρόσωπο της ζωής, όταν έπρεπε να διαλέξει «ανάμεσα στη συλλογική λήθη και στην προσωπική ευθύνη», έκανε τη δύσκολη επιλογή!

     Η A. Χες, κάνει ένα εντυπωσιακό ντεμπούτο στο χώρο της λογοτεχνίας. Το μυθιστόρημά της «Η Διερμηνέας» είναι ιδιαίτερο και ξεχωριστό. Αν και αναφέρεται σε γεγονότα που συνέβησαν σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, τα ζητήματα που θέτει, οι προβληματισμοί και τα ερωτήματα είναι πανανθρώπινα και διαχρονικά. Απασχολούν και θα εξακολουθήσουν να απασχολούν, κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο.

     Θέλω να εκφράσω εδώ κάποιες παρατηρήσεις για τη μετάφραση και κατ’ επέκταση για την επιμέλεια . Στο κείμενο υπάρχουν λέξεις κι εκφράσεις που ξενίζουν. Όπως π.χ. η έκφραση «το κρύο των προβάτων» (που προφανώς σημαίνει πολύ κρύο) μπορεί στα γερμανικά να χρησιμοποιείται, αλλά στα ελληνικά δεν λέει τίποτα. Ή ο «γιατρός με ειδικότητα στα γυναικεία νοσήματα», απ’ όσο ξέρω στα ελληνικά λέγεται «γυναικολόγος». Οι μικρές αυτές αστοχίες ευτυχώς δεν επηρεάζουν το «πνεύμα» του κειμένου, αλλά καλό θα ήταν να μην υπάρχουν.