ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

5 ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ
ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ
Εκδόσεις ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Σελ. 135, Νοέμβριος 2020

 

     Ο Α. Παπάζογλου, είναι διδάκτορας φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Cambridge. Το βιβλίο του «Καθημερινή Φιλοσοφία», είναι μια συλλογή κειμένων, που βασίζονται σε άρθρα του, τα οποία δημοσιεύτηκαν σε έντυπα και blog του εξωτερικού.

     «Ο σκοπός του ανά χείρας βιβλίου είναι να εισαγάγει τον αναγνώστη στη φιλοσοφία με διαφορετικό τρόπο, μέσα από ανθρώπινες ιστορίες που τα φέρνουν λίγο πιο κοντά μας. Με αυτόν τον τρόπο θέλω να δείξω πως τα γεγονότα της επικαιρότητας κρύβουν πίσω τους φιλοσοφικά ερωτήματα, η εξερεύνηση των οποίων μας επιτρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα την καθημερινότητά μας».  

     Τα θέματα που απασχολούν τον συγγραφέα είναι:

     «Πως αλλάζουν γνώμη οι πολιτικοί μας αντίπαλοι;». Η αντιπαράθεση των οπαδών της «εναλλακτικής δεξιάς» που υποστήριξαν την εκλογή του Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ και των υπέρμαχων του οικονομικού φιλελευθερισμού που ήταν αντίθετοι, δίνει στον Α.  Παπάζογλου την ευκαιρία να αναφερθεί στις επιστημονικές θεωρίες και τις μεθόδους με τις οποίες αυτές επαληθεύονται η απορρίπτονται.

     «Είναι ηθικό να κάνει κανείς παιδιά στην εποχή μας;». Με αφορμή αυτό το ερώτημα, γίνεται αναφορά σε προβλήματα ηθικής και τον τρόπο που η φιλοσοφία αντιμετωπίζει κάποια από αυτά. «Στη φιλοσοφία δεν βρίσκει κανείς πάντα καθησυχαστικές απαντήσεις. Η διερεύνηση ενός φιλοσοφικού ερωτήματος συχνά αποκαλύπτει πως το πρόβλημα είναι ακόμη πιο δύσκολο απ’ ότι νομίζαμε. Αυτό που μπορεί να κάνει η φιλοσοφία είναι να μας δώσει κάποια πλαίσια μέσα από τα οποία μπορούμε να σκεφτούμε πιο καθαρά και να δούμε ένα θέμα από πολλές πτυχές».

     «Έχουν δίκιο όσοι πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας;». Ένα φλέγον ζήτημα το οποίο δεν αφορά μόνο τη σημερινή εποχή. Απλώς τώρα, η εκρηκτική ανάπτυξη των social media, επιτρέπει την ευρεία διάδοση των fake news. Η ανάπτυξη και η διάδοση θεωριών συνωμοσίας, αποτελούν αφορμή για να μάθουμε πως αντιμετώπισαν τη γνώση και τη μεθοδολογία μέσω της οποίας αποκτάται αυτή, μεγάλοι στοχαστές και φιλόσοφοι.

     «Το Brexit συνεπάγεται όντως περισσότερη ελευθερία για το Ηνωμένο Βασίλειο;». Οι κάτοικοι του Ηνωμένου Βασιλείου αποφάσισαν το 2016 με μικρή πλειοψηφία την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το θέμα εδώ είναι η ελευθερία. «Η ελευθερία είναι μία από τις θεμελιώδεις έννοιες στην πολιτική φιλοσοφία. Όσοι φιλόσοφοι ασχολήθηκαν μαζί της, προέβαλαν την ελευθερία ως μία από τις κεντρικές πολιτικές αρετές. Σε αυτό που διαφωνούν, όμως, είναι στο τι ακριβώς είναι η ελευθερία».

     Το τελευταίο ερώτημα είναι: «Ζούμε στην εποχή της μετα-αλήθειας;». Δεν μπορώ να αντισταθώ στον πειρασμό να αντιγράψω ένα αρκετά εκτενές απόσπασμα, που θα μας κάνει να αντιληφθούμε την έννοια του όρου «μετα-αλήθεια». «Η λέξη μετα-αλήθεια χρησιμοποιήθηκε κατά κύριο λόγο για να περιγράψει μια συνθήκη που, λίγο ή πολύ θεωρήθηκε από πολλούς αναγκαία για να επέλθουν δύο από τα πιο αποσταθεροποιητικά γεγονότα στην πρόσφατη ιστορία: η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση και η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ ως προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών. Ένα κοινό χαρακτηριστικό που είχαν και οι δύο καμπάνιες- αυτή υπέρ του Brexit και αυτή υπέρ της εκλογής του Τραμπ- ήταν, όπως λέει και ο ορισμός της Οξφόρδης, η επικράτηση του θυμικού. Γεγονότα και αλήθειες αμφισβητήθηκαν βάσει αδύναμων (ή και μη υφιστάμενων) τεκμηρίων, με σκοπό την προώθηση μιας πολιτικής ατζέντας. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα ήταν ο ισχυρισμός της καμπάνιας υπέρ του Brexit πως το Ηνωμένο Βασίλειο έστελνε 350 εκατομμύρια βρετανικές λίρες την εβδομάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μια διαστρέβλωση του πραγματικού ποσού, όπως επίσης και ο ισχυρισμός του Τραμπ, πως η κλιματική αλλαγή είναι μια απάτη στημένη από τους Κινέζους. Ειπώθηκαν πολλά ακόμα ψέματα, με λίγη ή καμία αίσθηση ντροπής- άλλο ένα κοινό στοιχείο του Τραμπ και του κεντρικού εκπροσώπου της καμπάνιας υπέρ του Brexit, μετέπειτα πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου, Μπόρις Τζόνσον». Είναι φανερό νομίζω από το απόσπασμα πως το θέμα είναι η αλήθεια, ένα ακόμη θεμελιώδες αντικείμενο της φιλοσοφίας.

     Τα κείμενα είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικά και βοηθούν ώστε ο μέσος, μη ειδικός αναγνώστης, να αποκτήσει μια γνώση για τις φιλοσοφικές έννοιες, αλλά και την ίδια την Φιλοσοφία, που όπως λέει ο Πλάτωνας «δεν προσφέρει ακόμη μία άποψη περί του κόσμου, αλλά κάτι πολύ περισσότερο: μας βοηθά να τον κατανοήσουμε πραγματικά».