Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΕΦΕΥΡΕΣΗ

Η ΥΠΕΡΟΧΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ
SILVIA FERRARA
Μετάφραση ΑΝΝΑ ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ
Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗΣ
Σελ. 334, Μάρτιος 2022

 

     Αναμφίβολα η γραφή είναι μια μεγάλη εφεύρεση του ανθρώπινου είδους και συνέβαλλε καθοριστικά στην ανάπτυξη του πολιτισμού.

     Η καθηγήτρια των Αιγαιακών Πολιτισμών Σ. Φερράρα, με την μελέτη της, που σας παρουσιάζω σήμερα, μας εισάγει στην «μαγική» διαδικασία που οδήγησε στη γραφή. «Πρέπει να προσέχουμε πολύ όταν μιλάμε για εφεύρεση της γραφής […] η γραφή δεν εφευρέθηκε εν ριπή οφθαλμού, αλλά προοδευτικά, είναι μια μηχανή γεμάτη γρανάζια, που συχνά απασχόλησε πολλές γενιές».

     Για να το επιτύχει αυτό, η συγγραφέας μας «ταξιδεύει» σε όλους τους τόπους όπου φαίνεται να αναφύεται η απαρχή αυτής της διαδικασίας. Δηλ. στην Κρήτη, την Κύπρο, την Μεσοποταμία, την Αίγυπτο, την Κίνα, αλλά και την μακρινή και απομονωμένη Νήσο του Πάσχα, όπου τα γνωστά, εντυπωσιακού μεγέθους αγάλματα «μοάι», εκτός από το ότι «αντιπροσώπευαν εμβληματικά τους προγόνους του νησιού, σημάδευαν τη θέση των πηγών, φρουροί της περασμένης και της τωρινής ζωής», φέρουν αρκετά ίχνη γραφής (που είναι γνωστή στην επιστημονική κοινότητα ως ρόγκο ρόγκο).

     Στη συνέχεια περνά στις πόλεις (με την έννοια των πόλεων-κρατών). «Στα ισχύοντα ανθρωπολογικά μοντέλα, κράτος και γραφή πάντα θεωρούνταν αλληλοεξαρτώμενα, το ένα σε συνάρτηση με το άλλο, όπως το αυγό με την κότα (παρότι δεν είναι σαφές ποιο προηγήθηκε), σε μια κατακόρυφη πορεία που οδηγεί στον πολιτισμό. Υποστηρίζεται με πολλή έμφαση ότι η περίπλοκη κοινωνία η οποία κορυφώνεται στο πρότυπο του κράτους (ή της πόλης, νοούμενης ως κράτος σε μικρογραφία), δεν μπορεί να μην αναπτύξει ένα εξίσου περίπλοκο σύστημα γραφής».

     Κι αφού μας κάνει την εντυπωσιακή ξενάγηση στις απαρχές αλλά και στην εξέλιξη της γραφής, στη συνέχεια, αναφέρεται σε παράξενα κι άκρως ενδιαφέροντα θέματα, που προέκυψαν με την πάροδο των αιώνων. Όπως οι γραφές που δεν έχουν ακόμη αποκρυπτογραφηθεί, όπως η Γραμμική Α! ή τα χαράγματα στο Δίσκο της Φαιστού (για την αυθεντικότητα του οποίου ακόμη εκφράζονται αμφιβολίες). Ή το αλφάβητο της Χίλντεγκαρντ και το αλχημιστικό βοτανολόγιο του Βόνιτς, του 15^ου αιώνα, που επίσης δεν έχει γίνει κατορθωτό να γίνουν κατανοητά. Ακόμη για τον ινδιάνο Σεκόγια, που αν και αγράμματος, κατάφερε με επιμονή, υπομονή και διδασκόμενος από τα λάθη και τις αποτυχίες του, να δημιουργήσει ένα αλφάβητο για τη φυλή Τσερόκι. «Παρατηρεί έκθαμβος τους λευκούς να γράφουν και παρότι είναι αγράμματος, συνειδητοποιεί ότι αυτό τους δίνει ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Χρησιμοποιούν «ομιλούντα φύλλα» για να επικοινωνούν: ιδού από πού πηγάζει η δύναμή τους. Είναι επιτακτική ανάγκη να φτιάξει το ίδιο πράγμα για τους Τσερόκι, να δώσει φωνή στη γλώσσα τους και να εφεύρει ένα σύστημα γραφής, ώστε τα φύλλα να μιλούν και Τσερόκι». Και τα κατάφερε! Καθώς και για τους Ίνκα που δημιούργησαν τα khipu που είναι μια «γραφή» που αποτελείται από κόμπους σε νήματα, διαφόρων χρωμάτων.

     Μια διαφωτιστική μελέτη, γραμμένη με χιούμορ αλλά και εύληπτο για τον μη ειδικό τρόπο, που μας εισάγει στο «μυστήριο» της απαρχής της «μεγαλύτερης εφεύρεσης» του ανθρώπου, δηλ. της γραφής, που επηρέασε όσο λίγα ανθρώπινα δημιουργήματα την άνθηση και την εξέλιξη του πολιτισμού.