ΟΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΡΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Πρωτοπρεσβύτερος ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΝΙΚΟΥ
Εκδόσεις ΑΝΑΛΕΚΤΟ
Σελ. 490, Φεβρουάριος 2024

      Την μεταδιδακτορική διατριβή του π. Αθαν. Νίκου περιλαμβάνει το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο που σας παρουσιάζω σήμερα και κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ανάλεκτο.

     Πρόκειται για μια εμπεριστατωμένη μελέτη, η οποία συγκρίνει την διαφορετική αντιμετώπιση της οικονομίας από την πουριτανική ηθική και κοινωνική διδασκαλία του προτεσταντισμού και την ρωμαιοκαθολική παράδοση, σε αντιπαραβολή με τις αντιλήψεις περί οικονομίας και ιδιοκτησίας της ορθόδοξης Ανατολής, όπως εκφράζονται μέσα από τα κείμενα της πατερικής γραμματείας.

     Σύμφωνα με τον συγγραφέα της, η μελέτη «… θέτει ως μέλημά της την περιγραφή των μεταβολών του οικονομικού πνεύματος στην ιστορική εποχή του δυτικοευρωπαϊκού και αμερικανικού πολιτισμού, και ιδίως την έκθεση της γένεσης εκείνου του πνεύματος που κυριαρχεί σχεδόν εξ ολοκλήρου πάνω στο παρόν μας: του κεφαλαιοκρατικού. Με άλλα λόγια θα επιχειρήσουμε να διερευνήσουμε τις πνευματικές προϋποθέσεις του δυτικού καπιταλισμού. Από την άλλη πλευρά παρουσιάζεται η Ορθόδοξη χριστιανική παράδοση η οποία είχε πολλά να διδάξει και να προσφέρει με το κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό της ήθος σε κατεύθυνση εξ άπαντος συλλογική και κοινοτική που νοηματοδοτεί τις διαπροσωπικές και διακοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων».

     Οι τίτλοι των κεφαλαίων είναι χαρακτηριστικοί:

Α. Προκαπιταλιστική Εποχή και Εκδίπλωση Του

    Καπιταλισμού.

Β. Δυτικές Θεολογικές Επιρροές Στον Καπιταλισμό Και

    Στη Διαμόρφωση Του Οικονομικού Και Κοινωνικού Βίου

    Των Δυτικοευρωπαϊκών Κοινωνιών.

Γ. Βυζαντινή Αυτοκρατορία Και Οικονομία.

(Την βυζαντινή αυτοκρατορία ο π. Α. Νίκου την θεωρεί «αδικημένη» αφού «Μέχρι προ μερικών δεκαετηρίδων στο Βυζάντιο δεν αποδιδόταν η προσήκουσα σημασία ούτε είχε κατανοηθεί η μεγίστη συμβολή του στην ιστορία του πολιτισμού. Αυτό κατά ένα μέρος οφειλόταν στην προκατάληψη, με την οποία προσέγγισε την αυτοκρατορία ο ευρωπαϊκός διαφωτισμός και το φιλελεύθερο πνεύμα του 18^ου αιώνα […] Η πνευματική ηγεσία της Ευρώπης του 18^ου αιώνα περιφρονεί το Βυζάντιο, διότι το θεωρεί στερημένο υψηλού φρονήματος και φιλελεύθερου πνεύματος, ξένο προς τις δημοκρατικές αντιλήψεις».

Δ. Οι Περί Οικονομίας Αντιλήψεις Των Πατέρων Της 

    Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας Και Η 

    Διαχρονικότητά Τους.

Σ’ αυτό εκτίθενται οι «…αντιλήψεις των τριών Μεγάλων Πατέρων και Οικουμενικών Διδασκάλων περί της εργασίας» αλλά και «άλλων Πατέρων της Εκκλησίας γύρω από το σπουδαιότατο αυτό θέμα, ώστε να καταφανεί σαφέστατα το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους για την εργασία».

Ε. Ηθική Και Οικονομία

Στο τελευταίο αυτό και μεγαλύτερο σε έκταση κεφάλαιο του βιβλίου ερμηνεύεται ο ορισμός της ηθικής και της κοινωνικής ηθικής, στην πορεία του χρόνου, των πολιτισμών, των θρησκειών και των φιλοσοφικών ρευμάτων.

     Ίσως το αναγνωστικό κοινό θεωρεί ότι μια μελέτη όπως αυτή, είναι ένα δύσκολο στην κατανόηση, στριφνό κείμενο, γεμάτο επιστημονικούς όρους. Διαβάζοντάς το όμως, θα εκπλαγεί ευχάριστα. Αφού θα ανακαλύψει ότι πρόκειται για ένα κείμενο που χωρίς να χάνει τίποτα από την επιστημονική του ακρίβεια, είναι γραμμένο με τρόπο που το κάνει απολύτως κατανοητό σε όλους!

     Πριν κλείσω την σημερινή παρουσίαση, θα ήθελα να εξάρω την πολύ φροντισμένη έκδοση της μελέτης και να επισημάνω ότι είναι γραμμένη με το πολυτονικό σύστημα.

     Το ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτο βιβλίο συμπληρώνει μια περίληψη λίγων σελίδων στη γερμανική γλώσσα κι εκτενής ελληνόγλωσση και ξενόγλωσση βιβλιογραφία.