ΒΑΣΩ ΚΟΖΩΝΗ ΤΟΥΜΠΑΝΟΥ

Η Βάσω Κοζώνη- Τουμπάνου γεννήθηκε στην Αθήνα και ζει στη Ναύπακτο με το Γιώργο, τις κόρες και τα εγγόνια της. To «Μέσα Απ’ Τον Παλιό Καθρέφτη» είναι το πρώτο της βιβλίο.

Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης για το βιβλίο σας;

      Πάντα έγραφα. Ήταν η μυστική εσωτερική επικοινωνία με τον κρυφό μου εαυτό, τον μη αλλοτριωμένο. Έγραφα για όλα όσα με τράνταξαν, απ' την αρχή του κόσμου μου, κι όταν με "πίεζαν αφόρητα τα πανάρχαια άγχη της ανθρώπινης ύπαρξης". Όλα αυτά ήταν ανέκδοτα γραπτά, ατάκτως ερριμμένα. Για μένα μόνο. Μερικές από αυτές τις περιστασιακές σκέψεις μου θέλησαν τη συγκεκριμένη αυτή χρονική περίοδο να βγουν στο φώς κι ήταν η πρώτη πηγή έμπνευσής μου. Στη συνέχεια η ματαιοδοξία που μας διακατέχει, μεγαλώνοντας, προκειμένου να ξορκίσουμε τη μεταθανάτια λήθη και την ανυπαρξία του τέλους με ώθησε ν' αφήσω πίσω μου κάτι απτό, κάτι που δεν θα... "πεθάνει". Να διηγηθώ στα εγγόνια μου το παραμύθι της οικογένειάς μας. Άλλωστε επειδή "Η ζωή είναι το πιο θαυμαστό παραμύθι" αποτελεί πηγή έμπνευσης από μόνη της. Είχα πολύ υλικό στο μυαλό μου που εμπλουτίστηκε με την έρευνα. Αυτό αποτέλεσε τη σημαντικότερη πηγή έμπνευσης. Ανέσυρα ιστορίες από τις στάχτες πραγματικών γεγονότων, από μνήμες ξεχασμένες, προβληματισμούς κι άλλα... δικά μου ονειροπαρμένα κι έπλασα το παραμύθι των ηρώων μου. Ψαχούλεψα σεντούκια που έκρυβαν παρελθούσες ζωές μέσα στις φωτογραφίες, στα κεντήματα, στα ημερολόγια με τις προσωπικές αφηγήσεις των ηρώων μου, ιδιαίτερα της γιαγιάς μου, χωρίς να παραβλέψω και τις μαρτυρίες του παλιού οικογενειακού...καθρέφτη πού 'ρθε κάποτε απ' την Κωνστάντζα! Ανατρέχοντας αργά και βασανιστικά στα γεγονότα, πριν ξεκινήσω το γράψιμο, ανακάλυψα πως πολλοί απ' το σόι μου είχαν ζήσει συγκλονιστικές εμπειρίες. Θέλησα να τις καταγράψω. Τους τράβηξα λοιπόν απ' τη λήθη και τους ξαναζωντάνεψα. Ένοιωσα πως μπήκα στη μηχανή του χρόνου, κάτι που με εξιτάριζε πάντα! Αυτή ήταν μια άλλη αιτία που με ώθησε να γράψω το μυθιστόρημα. Πιστεύω πως η μαγική Καστροπολιτεία στην οποία ζω είναι ένας ιδιαίτερος τόπος που σε κάνει ποιητή και συγγραφέα. Οι μύθοι και η Ιστορία της, παράλληλα με την φυσική της ομορφιά, συνετέλεσαν στην έμπνευσή μου. Η Ναύπακτος ήταν η μαμμή του βιβλίου μου. Επίσης οι ρίζες, τα έθιμα κι οι ντοπιολαλιές των παλιότερων με συγκινούσαν πάντα. Γι' αυτό, παιδιόθεν, κατέγραφα, ως φαίνεται, στη μνήμη μου ό,τι ανάλογο έπεφτε στην αντίληψή μου κι έγιναν οι πηγές της έμπνευσής μου. 

Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το μυθιστόρημά σας ιστορικό;

     Επειδή το μυθιστόρημα κινείται στα χρονικά όρια ενός και πλέον αιώνα ( 1855-1967), είναι λογικό να άπτεται και ιστορικών γεγονότων τα οποία με τις επιπτώσεις τους δεν άφησαν άμοιρες τις ζωές των ηρώων μου. Σαφώς οι ζωές των ανθρώπων και οι επιλογές τους, έχουν να κάνουν με τις ειδικές ιστορικές περιστάσεις μέσα στις οποίες έζησαν κάθε φορά. Π.χ. Η ζωή κάποιου από τους ήρωές μου θα είχε πάρει πολύ διαφορετική τροπή εάν δεν είχε τεθεί εμπρός του το φάσμα ενός διωγμού, μιας πτώχευσης, μιας ιδεολογίας, ενός Παγκοσμίου πολέμου ή ενός Εμφυλίου. Από την ιστορική πλευρά, στο βιβλίο αγγίζω πιο πολύ τις πτυχές της ιστορίας των Ελλήνων της Ρουμανίας ως επίσης και τα ιστορικά γεγονότα της γύρω περιοχής -κατά το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα-, (Κριμαϊκός πόλεμος κ.α.) Γενικά, όμως, επικεντρώνομαι στην επίδραση των ιστορικών συγκυριών στις ζωές των ανθρώπων σε σχέση με τις επιλογές και τον ψυχισμό τους. Όπως εξελίσσονται, παράλληλα με τη ροή της Ιστορίας, οι ζωές τους γίνονται παραμύθι. Γι'αυτό κι όταν έγραφα το μυθιστόρημα είχα στο μυαλό μου τη ρήση του Καζαντζάκη που αφορά στη σχέση Τέχνης και Ιστορίας: "Η τέχνη έχει αυτό το δικαίωμα° όχι μονάχα το δικαίωμα, παρά και το χρέος: να υποτάζει τα πάντα στην ουσία° θρέφεται από την ιστορία, την αφομοιώνει αργά, πονετικά, και την κάνει παραμύθι".

Θέλετε να μεταφέρετε κάποιο μήνυμα με το βιβλίο σας και ποιο είναι αυτό;

    Παράλληλα με το άδειασμα ψυχής που εμπεριέχεται σε κάθε γραφή το μήνυμα που θέλησα να μεταφέρω είναι, κατ' αρχήν, το βαθύ κοίταγμα του καθένα μας μέσα στις ρίζες του πράγμα που δίνει στη συνέχεια της ζωής του καθένα μας μια μοναδική υπόσταση. Ακόμα θέλησα να εγείρω έναν προβληματισμό για αντίστοιχες προσεχείς ιστορικές και κοινωνικές συγκυρίες επειδή "η Ιστορία επαναλαμβάνεται και είναι διδασκαλία με παραδείγματα". Τέλος θέλω, αποφθεγματικά, να δώσω ένα μήνυμα: ο Κόσμος δεν θα πάψει όταν εκλείψουμε οι σημερινοί περαστικοί όμως γιατί να μη γίνεται ομορφότερος; Γιατί... είναι πολύ επώδυνη η παραδοχή του αμετακίνητου στη σκληρότητα του Κόσμου. Βέβαια όλα τα μηνύματα είναι ευσεβείς πόθοι του συγγραφέα. Συνήθως ο αναγνώστης παίρνει απ' το βιβλίο ό,τι έχει αυτός ανάγκη.

Ποια ήταν τα συναισθήματα που νοιώσατε, όταν πήρατε τυπωμένο το πρώτο σας έργο;

     Μπορώ να πώ πως μετά τις γέννες των παιδιών και των εγγονιών μου ήταν μια πρωτόγνωρα αγχωμένη γέννα! Η επαναγέννηση της ψυχής και του μυαλού μου, δημοσιοποιημένη επί χάρτου, έτοιμη να παραδοθεί στους αναγνώστες! Όπως κάθε καινούρια γέννα περιμένει τις μοίρες να μοιρώσουν το παιδί έτσι κι εγώ περίμενα με αγωνία να το χρήσουν οι αναγνώστες αποδεκτό, ευανάγνωστο και καλοτάξιδο...

Τι συμβαίνει στους ήρωες των βιβλίων σας, όταν τελειώνει η συγγραφή;

     Επειδή οι ήρωες στο συγκεκριμένο βιβλίο ήταν συγγενικοί μου άνθρωποι, αναπόφευκτα, μένουν αγαπημένοι σε μια άκρη της καρδιάς μου. Όμως η ζωή προχωρά και στην πορεία νέες εμπειρίες, καινούριοι προβληματισμοί κι η φαντασία, που δεν έχει όρια και... καλπάζει, προμηνύει νέες γέννες άλλων ηρώων που κι αυτοί θ' αγαπηθούν από μένα γιατί θα έχουν ζήσει μαζί μου ολόκληρες ζωές μιας και η βιωματική γραφή είναι το θεμελιακό στοιχείο στη συγγραφική μου πορεία.

Ποιος είναι ο πρώτος αναγνώστης των κειμένων σας;

     Ζω σχεδόν πενήντα χρόνια μ' έναν αξιαγάπητο κι αξιόλογο άνθρωπο. Μαζί διαβάζουμε, κρίνουμε, αντιπαραθέτουμε τις απόψεις μας, συμφωνούμε και διαφωνούμε. Είναι λογικό, λοιπόν, να είναι αυτός ο πρώτος αναγνώστης των κειμένων μου. Στη συνέχεια ο φίλος και συμπατριώτης μας Κώστας Κωτούλας γνωστός κριτικός λογοτεχνικών βιβλίων, στιχουργός και ραδιοφωνικός παραγωγός, μου επισημαίνει κι αυτός τί του αρέσει ή με ποιόν τρόπο πρέπει να επικεντρωθώ σε ορισμένα σημεία ή χαρακτήρες έτσι ώστε τα κείμενά μου να έχουν ότι χρειάζεται ένα μυθιστόρημα. Είμαι πολύ τυχερή που τους έχω!

Γράφοντας, έχετε ανακαλύψει πράγματα για τον εαυτό σας;

      Ναι! Ανακάλυψα πως έμαθα να αναθεωρώ. Πολλές φορές μας εκπλήσσει ο εαυτός μας! Εκεί που νομίζουμε πως έχουμε παγιοποιήσει θεωρίες και απόψεις κάποιο κοινωνικό ή ιστορικοπολιτικό γεγονός μας κάνει να τις ανατρέπουμε, μέσα μας... Το θέμα είναι αν έχουμε τη δύναμη να κοινοποιήσουμε τις ανατροπές αυτές μέσα από τα γραφτά. Ε, λοιπόν, ανακάλυψα πως εγώ δεν ντρέπομαι να το κάνω. Γιατί, τόσες φορές, οι μεθυσμένες αυταπάτες της πρώτης αλλά και της όψιμης νιότης που ζητούσαν έναν κόσμο όπως τον πρωτοονειρεύτηκα έφηβη στο κρεβάτι τις νύχτες, τελικά, δεν είχαν ρίζες να στηρίξουν δέντρα, δεν είχαν δυνατότητα καρπού κι έγιναν χίμαιρες. Αυτό όμως που ανακάλυψα, επίσης, είναι πως έχω τη δύναμη ακόμα να ελπίζω, αναθεωρώντας  τις... αναθεωρήσεις μου, γιατί όσο πεισμώνουν στο ενδότερο κέλυφος της ψυχής μας όλα αυτά που λοιδωρούνται ως χίμαιρες πιστεύω πως θα είμαστε ανίκητοι Βελλερεφρόντες.

Υπήρξε κάτι στη διάρκεια της συγγραφής που σας ανέτρεψε κάποια πεποίθηση;

       Η ίδια η ζωή με τις ανατροπές της σε κάνει να ανατρέπεις τις πεποιθήσεις σου. Κι επειδή τα γραφτά έρχονται μέσα από τη ζωή, μοιραία, κι εγώ συχνά τις ανατρέπω. Πόσω μάλλον που η συγγραφή σε βάζει σε μονήρη διαδικασία σκέψης κι έτσι έχεις το χρόνο να προβληματιστείς και να πιθανολογήσεις όλες τις εκδοχές. Η μόνη πεποίθηση, όμως, που θα με σκοτώσει αν την ανατρέψω, στα γραφτά μου και στην ψυχή μου, είναι η πεποίθηση στα οράματα για έναν, κάποτε, δικαιότερο κόσμο. Αν και σε βάθος χρόνου όλα επαναλαμβάνονται με βασανιστική ταυτοσημία κι εμείς ζούμε το περσότερο του βίου μας ανάμεσα σε πλήθος τεκμήρια συντριβής ελπίδων, αρνούμαι να ανατρέψω αυτό το όνειρο.

Σας αρέσει να συνομιλείτε με τους αναγνώστες σας;

      Το αντίθετο θα ήταν αφύσικο! Είναι οι άνθρωποι που κοινώνησαν την ψυχή μου και τους ευγνωμονώ γι' αυτό. Επίσης τους θεωρώ αδελφές ψυχές γιατί, αν και τα εργαλεία επικοινωνίας και ενημέρωσης των περισσότερων ανθρώπων έχουν αλλάξει, αυτοί εξακολουθούν, παράλληλα, ίσως, με την διαδυκτιακτιακή ενασχόληση, να εντρυφούν στα βιβλία που είναι ζωντανά, πάλλονται και χαρίζουν μια γνωστική λογοτεχνική συνέχεια στους τακτικούς αναγνώστες. Είναι εγχειρήματα χειραψίας για όσους τολμούν ακόμα να δώσουν το χέρι της ψυχής. Ακούγεται ρομαντικό όλο αυτό αλλά έτσι νοιώθω όταν με σταματούν ή με παίρνουν τηλέφωνο να μου πουν για το βιβλίο μου.

Σε συζητήσεις με αναγνώστες, έτυχε να σας «υποδείξουν» πτυχές του έργου σας, που εσείς δεν είχατε φανταστεί ότι υπάρχουν;

      Δεν μου έχει τύχει ακόμα σαν συγγραφέας. Μου έτυχε, όμως, πολλές φορές σαν αναγνώστρια άλλων βιβλίων και το θεωρώ πολύ πιθανό να υπάρξουν αναγνώστες που θα μου επισημάνουν μια πτυχή που δεν είχα καν φανταστεί. Άλλωστε αυτή είναι και η ιδιαιτερότητα των εραστών της τέχνης και κατ' επέκταση της λογοτεχνίας: Επειδή και το διάβασμα είναι μοναχική διαδικασία, ο καθένας ερμηνεύει ορισμένα σημεία σύμφωνα με τη φαντασία και τον ψυχισμό του κι ίσως παραβλέψει σημαντικά σημεία του γραπτού ή δώσει τις δικές του εκδοχές.

Υπάρχει κάποιος συγγραφέας που θεωρείτε ότι σας επηρέασε;

     Με έχουν επηρεάσει πολλοί, κατά καιρούς. Επειδή πάντα ήθελα να πιστεύω στα παραμύθια κι ότι μια έκτη αίσθηση -δύναμη- ρυθμίζει τις τύχες μας, αιωρείται στη γραφή μου και κάτι το μαγικό, το μη ρεαλιστικό.  Είμαι επηρεασμένη απ' αυτό το παραμυθιάρικο ύφος των λατινοαμερικάνων συγγραφέων του Μαρκές, της Αλιέντε και των δικών μας: Της Ζατέλη, της Καρυστιάνη και χωρίς να είμαι βλάσφημη των αγαπημένων μου Παπαδιαμάντη και Βυζηινού. Απ' την άλλη μεριά, τη ρεαλιστική, έχω επηρεαστεί από τα ιστορικά μυθιστορήματα του Θέμελη, του Ζουργού και του Καλπούζου. Και τέλος, σαν αλατοπίπερο,  ολίγον απ' το καυστικό χιούμορ του Τσιφόρου και του Μποστ.

Είναι εύκολη ή δύσκολη διαδικασία η συγγραφή και τι είναι το γράψιμο για σας;

      Η συγγραφή για μένα είναι δύσκολη διαδικασία, χρονοβόρα κι επίπονη. Όπως οι περισσότερες γυναίκες της ηλικίας μου έχω ν' ασχοληθώ με τα καθημερινά και γράφω μεταξύ παστίτσιου και εγγονιών! Βέβαια έτσι αισθάνομαι πλήρης και χωρίς τύψεις πράγμα που μου εξασφαλίζει ηρεμία και καθαρό μυαλό τις ώρες της συγγραφής. Αυτό που έχω παρατηρήσει όμως είναι οι αλλαγές στον κοινωνικό μου χαρακτήρα ως προς την τάση για απομόνωση. Εντούτοις, οι μοναχικές ώρες του διαβάσματος, της αυτογνωσίας, της περισυλλογής και τελικά της συγγραφής είναι για μένα από αυτές που δεν θα άλλαζα με τίποτα και νομίζω πως δεν θα μπορούσα πια να αισθανθώ ολοκληρωμένη χωρίς αυτές. Με κάνουν να νιώθω ξεχωριστά ζωντανή. Γεμίζουν αυτή την εσωτερική ανησυχία του μυαλού μου με φαντασία και λέξεις. Όταν τα αποτυπώνω, τελικά, όλα αυτά στο χαρτί μια εξαίσια έξαρση με τυλίγει όπως και κάθε δημιουργό.

Αν και είναι πολύ νωρίς ακόμη, το βιβλίο κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες, ετοιμάζετε κάτι άλλο;

       Ξέρετε στην ηλικία μου νομίζεις πως δεν προλαβαίνεις να διοχετεύσεις στα γραπτά όλες τις φαντασιώσεις σου κι ότι άλλο αποκόμισες με τα χρόνια πράγματα που σε πιέζουν να βγουν στο φως. Γι' αυτό έχω ξεκινήσει, σχεδόν αμέσως μετά την έκδοση του βιβλίου, ένα καινούριο. Ελπίζω, αν είμαι καλά, του χρόνου τέτοιον καιρό να το 'χω.

       Δημήτρη, σ' ευχαριστώ πολύ που μου έδωσες τη δυνατότητα να εκφράσω τις απόψεις μου πάνω στις πολύ σημαντικές και καίριες ερωτήσεις σου.

Εγώ σας ευχαριστώ!