ΣΥΜΩΝΗ ΚΑΤΡΑΜΑΔΟΥ

Η Συμώνη Κατραμάδου γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μυτιλήνη της Λέσβου. Σπούδασε Γαλλική Φιλολογία/ Γλωσσολογία και Νομικά στο ΕΚΠA. Απέκτησε μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στην Υπολογιστική Γλωσσολογία στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ Αγγλίας και διδακτορικό στη Θεωρητική Γλωσσολογία στο Πανεπιστήμιο του Γιοχάνεσμπουργκ. Εργάζεται ως εμπειρογνώμονας σε πολιτιστικά θέματα στο υπουργείο Εξωτερικών και ειδικεύεται στις ευρωπαϊκές εκπαιδευτικές και πολιτιστικές πολιτικές. Έργα της: «Η Βασίλισσα Του Αιγαίου» (2018, εκδόσεις Ωκεανίδα).

Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης για το βιβλίο σας;

     Ένας τόπος. Η Λέσβος. Η γενέτειρά μου Μυτιλήνη. Το φως της, οι απαλές πλαγιές των λόφων της με τις ελιές και τα πεύκα, οι μαιανδρικές ακτές της που σβήνουν στα καταγάλανα νερά του Αιγαίου, η θέα της στην μυστηριώδη Ανατολή. Και μια ποιήτρια. Η Σαπφώ. Προσωπική και ερωτική πολύ πριν το προσωπικό και το ερωτικό γίνουν αποδεκτά στοιχεία στην ποίηση και στην τέχνη. Αυτά τα δύο, ο τόπος και η ποιήτρια έδεσαν μέσα μου το ζυμάρι μιας ιστορίας. Την ιστορία της «Βασίλισσας του Αιγαίου – το ταξίδι της Αταλάντας».

Είναι φανερό ότι απαιτήθηκε κοπιώδης έρευνα για το βιβλίο. Πόσο καιρό σας πήρε να ολοκληρώσετε την έρευνά σας;

     Τέσσερα χρόνια εντρύφησης σε αρχαιολογικά δελτία ανασκαφών, στην βιβλιογραφία, αλλά και σε επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους στην Λέσβο και στα μικρασιατικά παράλια. Έρευνα που την έκανα με μεγάλη  ευχαρίστηση, γιατί μάθαινα και εγώ συγχρόνως για την σημαντική ιστορία του Αιγαίου και των νησιών του, τα πολιτισμικά επιτεύγματα του οποίου την εποχή εκείνη είναι πράγματι εξαιρετικά!

Θέλετε να μεταφέρετε κάποιο μήνυμα με το μυθιστόρημά σας και ποιο είναι αυτό;

     «Άριστος σύμβουλος καιρός». Το απόφθεγμα αυτό αποδίδεται στον σοφό Πιττακό τον Μυτιληναίο που θα συναντήσουμε στην ιστορία μας.  Ο καλύτερος σύμβουλος είναι ο χρόνος. Η μελέτη της ιστορίας έχει και αυτόν, τον διδακτικό χαρακτήρα. Η εποχή που περιγράφω είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, με την άνοδο των τυράννων και των εμπόρων εις βάρος των βασιλέων και της αριστοκρατικής τάξης. Βρήκα σ’ αυτήν απρόσμενες αναλογίες με το σήμερα, μια εποχή μεγάλης ιδεολογικής, οικονομικής και πολιτικοκοινωνικής κρίσης στην χώρα μας. Το δε ιστορικό μυθιστόρημα πιστεύω ότι αποτελεί τον πλέον εύληπτο τρόπο για να γνωρίσει κανείς τα γεγονότα του παρελθόντος. Μαζί με την ευχαρίστηση που προσφέρει μπορεί να ενημερώσει και να παραδειγματίσει. Τριπλό το όφελος.

Η λογοτεχνία μπορεί να είναι μια κοινωνική πράξη;

     Ως απόρροια της δράσης του ατόμου που λαμβάνει υπόψη τον κοινωνικό του περίγυρο και αλληλεπιδρά μαζί του, η λογοτεχνία είναι, πιστεύω, κοινωνική πράξη με συμβολικό χαρακτήρα.

Πότε καταλάβατε ότι θέλετε να γίνετε συγγραφέας;

     Από παιδί αγαπούσα πολύ να διαβάζω λογοτεχνία και μου άρεσε η συγγραφή. Ένα διήγημά μου με θέμα την σφαγή των Καλαβρύτων είχε βραβευτεί με το πρώτο μαθητικό  βραβείο Λέσβου. Δεν είχα επισκεφθεί τα Καλάβρυτα τότε και όταν πήγα χρόνια μετά, ένοιωσα ότι είχα προσφέρει κι εγώ ένα λιθαράκι στην μνήμη του ολοκαυτώματος.

Ποια ήταν τα συναισθήματα που νοιώσατε, όταν πήρατε τυπωμένο το πρώτο σας έργο;

     Ανακούφιση και χαρά! Δεν διαφέρει πολύ από την χαρά που αισθάνεται η μάνα όταν πρωτοπιάνει το μωρό της στην αγκαλιά της. Όπως το φυσικό έτσι και το πνευματικό παιδί πρέπει να το πιάσεις στα χέρια σου για να πεισθείς για την ύπαρξή του. Τότε μόνον τα συναισθήματα ξυπνάνε πραγματικά μέσα σου.

 Τι συμβαίνει στους ήρωες των βιβλίων σας, όταν τελειώνει η συγγραφή;

     Αυτονομούνται και συνεχίζουν να ζουν στην σκέψη μου, μέχρι να βρουν τον δρόμο τους σε κάποιο επόμενο μυθιστόρημα. Η μετενσάρκωση των ηρώων της Βασίλισσας του Αιγαίου και κυρίως της βασικής ηρωίδας, της Φοίβης, αποτελεί κυρίαρχο στοιχείο της ιστορίας. Ένα ταξίδι αυτογνωσίας, μέσα από τις περιπέτειες της Ψυχής που αναζητά τον σύντροφό της, τον Έρωτα.

Έχετε βιώσει συναισθήματα παρόμοια με αυτά των ηρώων σας;

     Κάποια τα βίωσα, κάποια είδα να τα βιώνουν άλλοι, κάποια μου τα περιέγραψαν αυτοί που τα έζησαν. Η περιγραφή ενός συναισθήματος, αναρωτιέμαι ακόμα, αν είναι πιο επιτυχημένη όταν αποτελεί προσωπικό βίωμα ή όταν κανείς βλέπει να το βιώνουν άλλοι. Δεν έχω την απάντηση. Σίγουρα, η βιωματική εμπειρία δεν είναι ούτε το μόνο, ούτε το απαραίτητο προαπαιτούμενο για την περιγραφή της.

Σας μοιάζει κάποιος από τους ήρωες σας;

     Θα ήθελα να μοιάσω στην Φοίβη για το θάρρος της και τον τρόπο που αρπάζει τη ζωή απ’ τα κέρατα και στον Ελλάνικο για την ακλόνητη πίστη του. Αν μου μοιάζουν αυτοί, ή κάποιοι άλλοι από τους ήρωες της ιστορίας μας, νομίζω μόνον αυτοί που με γνωρίζουν πραγματικά μπορούν να πουν. Ο δικός μου βαθμός αυτογνωσίας δεν μου δίνει τόσο ξεκάθαρες απαντήσεις.

Ποιος είναι ο πρώτος αναγνώστης των κειμένων σας;

     Η μητέρα μου, φανατική αναγνώστρια λογοτεχνίας, η οποία μου έκανε και τις πρώτες παρατηρήσεις επί του κειμένου, ειδικά για το ερωτικό στοιχείο. Δεν την άκουσα, γιατί είχε εμφανώς επηρεαστεί από την σχέση μας, αλλά οι αντιδράσεις της επί του συνόλου με έπεισαν ότι άξιζε να εκδοθεί.

Ποιος είναι ο ιδανικός αναγνώστης για σας;

     Θα ήταν κάποιος που αγαπά την ιστορία, αλλά δεν έχει χρόνο να εντρυφήσει σ’ αυτήν. Επίσης ιδανικός αναγνώστης θα ήταν αυτός που αγαπά την λογοτεχνία και βρίσκει ενδιαφέρον το πάντρεμα των δύο αυτών ειδών, μέσα στο ιστορικό μυθιστόρημα. Σ’ αυτόν τον αναγνώστη Η Βασίλισσα του Αιγαίου έχει να δώσει αρκετά πιστεύω.

Γράφοντας, έχετε ανακαλύψει πράγματα για τον εαυτό σας;

     Θα έλεγα ότι, γράφοντας, έχω καλλιεργήσει κάποιες ιδιότητες του χαρακτήρα μου, που ήταν υποτονισμένες ή παραμελημένες στο παρελθόν, όπως την επιμονή και την υπομονή. Την προσοχή στην λεπτομέρεια, στην έκφραση και στην ανάπτυξη γλωσσικού πλούτου.

Υπήρξε κάτι στη διάρκεια της συγγραφής που σας ανέτρεψε κάποια πεποίθηση;

     Δεν ξεκίνησα με κάποιες συγκεκριμένες πεποιθήσεις ως προς την συγγραφή, ούτε ως προς το θέμα μου. Το γεγονός ότι δεν είμαι ούτε ιστορικός ούτε αρχαιολόγος, μου επέτρεψε να απλώσω την έρευνα και να αξιοποιήσω ανομοιογενή στοιχεία που η αυστηρά επιστημονική έρευνα πιθανώς να μην μου επέτρεπε. Υπήρξαν πολλά θέματα που με προβλημάτισαν, όπως π.χ. η σεξουαλική ταυτότητα της Σαπφούς, και στο βιβλίο βλέπετε την άποψή μου στο θέμα αυτό, που σφυρηλατήθηκε μετά από εκτεταμένη βιβλιογραφική έρευνα.

Σας αρέσει να συνομιλείτε με τους αναγνώστες σας;

     Το βρίσκω πολύ ενδιαφέρον. Κάθε άνθρωπος βρίσκει σε αυτό που διαβάζει κάτι διαφορετικό, κάτι που ενδιαφέρει τον ίδιο, κάτι που για εκείνον κάτι σημαίνει και που μπορεί να είναι τελείως διαφορετικό από αυτό που είχα εγώ υπόψη.  

Σε συζητήσεις με αναγνώστες, έτυχε να σας «υποδείξουν» πτυχές του έργου σας, που εσείς δεν είχατε φανταστεί ότι υπάρχουν;

     Ναι, ιδιαίτερα οι αρχαιολόγοι που συμμετείχαν στην μεγάλη παρουσίαση του βιβλίου μου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης. Ανάλογα με την εμπειρία και την γνώση του ο καθένας, έδωσε βάρος σε διαφορετικό στοιχείο του βιβλίου, στα συμπόσια, στα ταξίδια, στο εμπόριο κρασιού κλπ. Αλλά και μέσα σ’ αυτά τα θέματα, διέκρινε κανείς το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του καθενός για συγκεκριμένα θέματα, όπως π.χ. η θέση της γυναίκας, τα ταφικά έθιμα, οι κοινωνικές σχέσεις, στοιχεία τα οποία άλλοτε είχα τονίσει και άλλοτε όχι. Άλλοι αναγνώστες πάλι εστίασαν στο ερωτικό στοιχείο του βιβλίου, π.χ. στα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των εραστών, στα οποία δεν είχα δώσει συνειδητά βάρος όταν έγραφα. Όλοι σχεδόν μου μίλησαν για το τέλος του βιβλίου και πόσο το βρήκαν ενδιαφέρον, από διαφορετική σκοπιά ο καθένας!

Υπάρχει κάποιος συγγραφέας που θεωρείτε ότι σας επηρέασε;

     Δεν είναι μόνον ένας. Ως παιδί αγάπησα ιδιαίτερα τη «Ζωή εν τάφω» του Μυριβήλη που καθόρισε την στάση μου στην φρίκη του πολέμου, αλλά και τον «Καπετάν Μιχάλη» του Καζαντζάκη για την σημασία του καθήκοντος και της προσωπικής θυσίας. Ως ενήλικα με εντυπωσίασε η Jane Austen για την σχεδόν παντελή έλλειψη περιγραφών και τον οργανικό ρόλο των ελαχίστων που υπάρχουν στην εξέλιξη της ιστορίας, καθώς και για την λογική ανάλυση των θεμάτων της. Αλλά και η «Αντιγόνη» του Jean Anouilh για την σύγχρονη πολιτικο-κοινωνική ανάγνωση στον αρχαίο μύθο. Ένα μυθιστόρημα που δεν μπορώ επίσης να ξεχάσω είναι το «Τοτέμ του Λύκου» του κινέζου Lü Jiamin με την εξαιρετική του ημι-αυτοβιογραφική περιγραφή των συνεπειών της πολιτιστικής επανάστασης του Μάο στην Μογγολία. Στοιχεία όλων αυτών έχουν παρεισφρήσει στο έργο μου. Και βέβαια πολλοί άλλοι έλληνες και ξένοι συγγραφείς που η συνεισφορά τους στην διαμόρφωση του χαρακτήρα και των πεποιθήσεων μου είναι σίγουρα σημαντικές.

Είναι εύκολη ή δύσκολη διαδικασία η συγγραφή και τι είναι το γράψιμο για σας;

     Εύκολη όταν έχεις έμπνευση, δύσκολη όταν δεν έχεις. Ευτυχώς έχω την πολυτέλεια να γράφω όπως και όποτε έχω την διάθεση και τον χρόνο, αφού έχω άλλους πόρους επιβίωσης και έτσι δεν χρειάζεται να πιεστώ για να βγάλω αποτέλεσμα. Συχνά, άλλωστε, η έμπνευση ερχόταν σε απροσδόκητες στιγμές και όχι με την σειρά που θα περίμενε κανείς. Έτσι, το τέλος το ήξερα σχεδόν από την αρχή, ενώ το πρώτο κεφάλαιο της ονειροπόλησης μιας σχεδόν έφηβης, όπως είναι η ηρωίδα στην αρχή του βιβλίου, το έγραψα τελευταίο. Το γράψιμο για μένα, όπως και η ζωγραφική με την οποία ασχολούμαι ερασιτεχνικά, είναι μια ψυχολογική διέξοδος στην συχνά περίπλοκη καθημερινότητα που ζούμε. Ένα φωτεινό διάλειμμα.

Αν και είναι πολύ νωρίς ακόμη, το βιβλίο κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες, ετοιμάζετε κάτι άλλο; Έχετε «υλικό» έτοιμο στο συρτάρι σας;

     Ετοιμάζω την συνέχεια της Βασίλισσας του Αιγαίου στην Ρωμαϊκή Εποχή. Ο 1^ος π.Χ. αιώνας στην Λέσβο και στο Αιγαίο γενικότερα αποτελεί ίσως την πιο σημαντική πολιτισμικά εποχή μετά τον 7-6^ο αι. π.Χ. που περιγράφω στο Ταξίδι της Αταλάντας. Είναι η εποχή του Μιθριδάτη, του Ιουλίου Καίσαρα, του Πομπήιου, του Κικέρωνα κ.α. όλοι εκ των οποίων πέρασαν ή/και ανέπτυξαν δεσμούς στην Μυτιλήνη! Ο κατακτητής καλλιεργεί θεσμούς και καλλιεργείται πολιτισμικά και από αυτήν την γόνιμη συνεύρεση, με όλες τις εξαιρετικές δυσκολίες που εμπεριέχει, δίνεται μια νέα ώθηση στην οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική ζωή του τόπου.  Οι αναλογίες με το σήμερα δεν είναι αμελητέες!