Η ΠΤΗΣΗ ΤΟΥ ΙΚΑΡΟΥ

ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ

KEVIN ANDREWS

Μετάφραση: ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΡΙΣΣΑΚΗ

Εκδόσεις: ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

Σελ. 350, Απρίλιος 2018

     Το βιβλίο «Η Πτήση Του Ίκαρου», του φιλέλληνα συγγραφέα και αρχαιολόγου K. Andrews, δεν είναι καινούριο. Εκδόθηκε πριν από πολλά χρόνια, αλλά είναι η πρώτη φορά που κυκλοφορεί στα ελληνικά. Είναι ένα σημαντικό βιβλίο, γιατί όπως αναφέρει και ο υπότιτλος, περιγράφει την Ελλάδα, όπως την βλέπει ένας τρίτος, αποστασιοποιημένος παρατηρητής, την εποχή που ο εμφύλιος μαίνεται στα βουνά της Μακεδονίας, ενώ διάσπαρτες αντάρτικες ομάδες και τα τάγματα ασφαλείας δρουν σε άλλες περιοχές της χώρας. Η μεγάλη του αξία έγκειται στο γεγονός ότι ο Andrews, υπήρξε αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας των περισσότερων από όσα αναφέρει.

     Ο Andrews ήρθε στην Ελλάδα το 1947, σε ηλικία 23 ετών, έχοντας αποφοιτήσει από το τμήμα κλασσικών σπουδών του Harvard, αφού «πήρε υποτροφία ενός έτους για να φοιτήσει στην Αμερικανική Αρχαιολογική Σχολή στην Αθήνα. Παρέμεινε ως το τέλος του 1951, καθώς το δόθηκε και δεύτερη υποτροφία για να εκπονήσει μελέτη για τα βυζαντινά, τα φράγκικα, τα τουρκικά και τα ενετικά φρούρια στην Πελοπόννησο». Όπως λέει ο ίδιος, το αντικείμενο της δουλειάς του, θα ήταν «να μελετήσω τα κάστρα που είχαν χτίσει από το Μεσαίωνα μέχρι τον 18^ο αιώνα βυζαντινοί πολέμαρχοι, Φράγκοι επίδοξοι σταυροφόροι, Τούρκοι κατακτητές και Ενετοί έμποροι για να προστατεύσουν τα λιμάνια και τα ορεινά περάσματα της Πελοποννήσου».

     Η εικόνα που αντικρίζει όταν φτάνει στην Ελλάδα είναι αποκαρδιωτική. Ο πόλεμος με τους Γερμανούς έχει τελειώσει, αλλά οι βρετανοί και πρωτίστως ο Τσόρτσιλ, για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα και με την πάγια και διαχρονική τακτική τους του «διαίρει και βασίλευε», («Οι Εγγλέζοι θέλουνε τους λαούς να αλληλοσκοτώνονται για να μην μπορούνε να σηκώσουνε κεφάλι») υποδαυλίζουν τον εμφύλιο σπαραγμό, που κόστισε σε θανάτους και τραυματισμούς, σε περαιτέρω καταστροφές των υποδομών και δεν επέτρεψε την έγκαιρη ανοικοδόμηση της χώρας. «Η Ελλάδα ήταν μια χώρα ρημαγμένη, βυθισμένη στο χάος. Μέσα σε τέσσερα χρόνια, είχε χάσει το οκτώ τοις εκατό του πληθυσμού της. Σχεδόν δύο χιλιάδες χωριά είχαν καεί και υπήρχαν σχεδόν ένα εκατομμύριο άστεγοι. Μεγάλο μέρος του οδικού δικτύου και το εν τρίτο του εθνικού πλούτου της χώρας-λιμάνια, πλοία, σιδηρόδρομοι, γέφυρες και διώρυγες, αυτοκίνητα και τηλεπικοινωνίες, οικόσιτα ζώα και δάση-είχαν καταστραφεί». Και σα να μην έφταναν αυτά, ήρθε ο εμφύλιος να επιτείνει την καταστροφή.

     Ο Andrews, λόγω του αμερικανικού διαβατηρίου, της επιστημονικής του κατάρτισης, αλλά και χάρη στην αμέριστη βοήθεια της Αμερικανικής Αρχαιολογικής σχολής, που είχε καλές διασυνδέσεις, καταφέρνει να αποκτήσει άδεια μετακίνησης και πρόσβαση σε περιοχές που για τους «κοινούς θνητούς» ήταν μάλλον δυσπρόσιτες. Έτσι έχει την ευκαιρία να βιώσει από πρώτο χέρι τις συνέπειες του εμφύλιου-κυρίως στην Πελοπόννησο. Έχοντας-λόγω χαρακτήρα, αλλά και γιατί η Αμερική δεν είχε εμπλακεί ακόμα στις εχθροπραξίες-τη δυνατότητα να έχει επαφές με στελέχη αλλά και μαχητές των δύο πλευρών, θα μας δώσει μια όσο το δυνατό πιο νηφάλια και ουδέτερη αφήγηση, χωρίς όμως να διστάζει να πάρει θέση, όταν το θεωρεί απαραίτητο.

     Από τα πολύ καλά βιβλία που γράφτηκαν για την σκοτεινή εποχή του ελληνικού εμφυλίου.