ΚΑΤΙ ΚΡΥΦΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ

ΚΑΡΟΛΙΝΑ ΜΕΡΜΗΓΚΑ

Εκδόσεις ΜΕΛΑΝΙ

Σελ. 294, Νοέμβριος 2019

     Μυθιστόρημα χαρακτηρίζεται στο εξώφυλλο το βιβλίο της Κ. Μέρμηγκα «Κάτι Κρυφό Μυστήριο». Μυθιστορηματική βιογραφία θα το χαρακτήριζα εγώ, αφού περιγράφει τη ζωή του-σε αδρές όμως γραμμές- πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας, Ιωάννη Καποδίστρια. Από τη γέννησή του στην Κέρκυρα στις 10 Φεβρουαρίου 1776, μέχρι την άνανδρη δολοφονία του, που σκόρπισε τη θλίψη στον απλό λαό που πίστευε σ’ αυτόν, στις 27 Σεπτεμβρίου 1831, στο Ναύπλιο.

     Ο Καποδίστριας ήταν γόνος μιας πλούσιας αριστοκρατικής οικογένειας της Κέρκυρας, για την οποία έλεγαν: «Έχουν κτήματα κι έχουν και τον τίτλο του κόμη […] Και πιστεύουν πως ότι τους ανήκει, η περιουσία τους, η κοινωνική τους θέση, η μόρφωσή τους, είναι για να βοηθούν τους υπόλοιπους. Έτσι μεγάλωσαν τα παιδιά τους, ότι η προσφορά είναι καθήκον».

     Τα Επτάνησα, όταν ο Ιωάννης ήταν 18 ετών, βρισκόταν υπό ενετική κατοχή, γι’ αυτό πήγε στη Βενετία και στην Πάδοβα για σπουδές. Σπούδασε Ιατρική, Νομικά και Φιλοσοφία.

      Το 1809, το κοφτερό του πνεύμα, η νηφαλιότητά του και η διαπραγματευτική του ικανότητα, τον οδήγησαν στην τσαρική αυλή στην Πετρούπολη. Θα εργαστεί για τον Τσάρο λέγοντας «Θα είμαι ο πιο πιστός του υπάλληλος, αλλά ποτέ υπήκοος […] πάντα θα σκέφτομαι και θα πράττω ως Έλληνας». Οι ικανότητές του, που τον έφεραν στην κορυφή του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας, ανάγκασαν τον μεγάλο του αντίπαλο τον Μέτερνιχ να γράψει: «Ο μόνος αντίπαλος που δεν νικιέται είναι ο έντιμος. Και τέτοιος είναι ο Καποδίστριας. Αν υπολογίσω τα ποσοστά επιρροής του καθενός από τους δυο μας στις αποφάσεις που παίρνουμε, το 85% της νίκης είναι δικό μου-με το υπολειπόμενο όμως 15% ο Καποδίστριας κερδίζει τα πάντα. Αναγκάζει τον κόσμο να χάνει την ησυχία του, να χάνει το γόητρό του! Δεν είναι κακός άνθρωπος, αλλά για μένα ξεπερνά κάθε λογική: Έχει ένα μυαλό παράξενο-δεν έχω ξανασυναντήσει τέτοια σκέψη».

     Ο Καποδίστριας ήταν αντίθετος με την Επανάσταση του 1821 τη δεδομένη στιγμή. Πίστευε ότι δεν ήταν σωστά προετοιμασμένη και ήταν βέβαιος ότι μπορούσε να πετύχει κάποιου είδους ανεξαρτησία με διπλωματικά μέσα σε κάποιο από τα συνέδρια που γίνονταν συνεχώς και καθόριζαν τα σύνορα και τις σφαίρες επιρροής των τότε μεγάλων δυνάμεων. Όταν όμως ο αγώνας για την ανεξαρτησία ξέσπασε, τον στήριξε με όλες του τις δυνάμεις. Αφ’ ενός, στα διάφορα συνέδρια που πήρε μέρος, διαχώριζε την Ελληνική Επανάσταση από άλλες που ξέσπασαν στην Ευρώπη και απειλούσαν το κατεστημένο, υποστηρίζοντας ότι είναι εθνικοαπελευθερωτική κι όχι κοινωνική. Αφ’ ετέρου με χρήματα. Ενώ είχε ετήσιο εισόδημα 32.000 χρυσών φράγκων, ζούσε σε συνθήκες που πλησίαζαν την ένδεια, προσπαθώντας να μην ξοδέψει περισσότερα από 200 το μήνα. Τα υπόλοιπα τα διέθετε στον αγώνα! Όταν η Τρίτη Εθνοσυνέλευση τον ανακήρυξε μοναδικό κυβερνήτη της χώρας, αποδέχθηκε τη θέση. «Κρατάς στα χέρια σου αυτό που δεν ζήτησες ποτέ, αυτό που πάντα ένα μέρος σου φοβόταν […] αυτό που πάντα ήξερες ότι δεν θα μπορούσες να αγνοήσεις αν ερχόταν, αυτό που πάντα βρισκόταν στην άκρη του ορίζοντα ως τελευταίο σύνορο […] στο λαμπρότερο απ’ όλα σου τα παράσημα, στη μεγαλύτερή σου δοκιμασία».

     Ήξερε που ερχόταν. Ήξερε ότι έπρεπε να δώσει τιτάνιο αγώνα και να παράξει τεράστιο έργο για να μετατρέψει αυτό το «τίποτα» που παραλάμβανε σε κράτος. Ήξερε ακόμα ότι ο μεγαλύτερος εχθρός δεν ήταν ο εξωτερικός αν και οι Τούρκοι κρατούσαν ακόμα την Αθήνα και ο Ιμπραήμ, έβγαινε όποτε ήθελε από τα κάστρα που κατείχε και κατέκαιγε την Πελοπόννησο. Ο μεγάλος εχθρός ήταν ο εσωτερικός! «…τον ενημερώνουν για την ανυπαρξία διοικητικών αρχών στις επαρχίες, για τις κοινωνικές συγκρούσεις στα νησιά, για την πλήρη εγκατάλειψη των γεωργικών εργασιών από το φόβο αρπαγής των προϊόντων (είτε από τον εχθρό είτε από τους ίδιους τους Έλληνες στρατιωτικούς, το ίδιο κάνει), για την πειρατεία, το λαθρεμπόριο, την αδυναμία είσπραξης φόρων. Του λένε όσα ήδη ξέρει και δεν του λένε και τα άλλα που επίσης ξέρει: για την κατάχρηση δημοσιών πόρων από τοπικούς άρχοντες, για την απειθαρχία του στρατού, για την αντίδραση όλων εκείνων που δεν ήθελαν και δεν θέλουν να έρθει εδώ να τους κυβερνήσει […] Φατρίες, επιγαμίες, αδελφοποιτοί, κουμπάροι, κοτζαμπάσηδες, δημογέροντες, προύχοντες, πρόκριτοι, αρματολοί και κλέφτες, καραβοκύρηδες, πολιτικοί και στρατιωτικοί […] Τόσο μικρή χώρα, τόσο ελάχιστη η γη, κι όμως τόσοι πολλοί».

     Σύντομα, ήρθε σε σύγκρουση με όλους αυτούς. Ένα σύστημα συμφερόντων και τοπικών εξουσιών που προσπαθούσαν «να γίνουν Τούρκοι στη θέση των Τούρκων». Όπως γράφει χαρακτηριστικά ο C. M. Woodhouse στο  «1821. Ο Πόλεμος Της Ελληνικής Ανεξαρτησίας» : «…προύχοντες όπως ο Ζαΐμης ή ο Λόντος, των οποίων η ιδέα σχετικά με το τι σήμαινε ανεξαρτησία ήταν να σφετεριστούν για λογαριασμό τους τη φεουδαρχική απολυταρχία των Τούρκων…»(σελ. 106). Ή μερικές σελίδες πιο κάτω «Πρώτοι ανάμεσά τους ήταν οι ανεξάρτητοι προύχοντες της Πελοποννήσου, που προσδοκούσαν να κληρονομήσουν τους Οθωμανούς και να συνεχίσουν τις τοπικές αυτοκρατορίες τους σε ευρύτερη κλίμακα» (σελ 178). Προκαλούσαν συνεχώς προβλήματα και αναταραχή, ζητούσαν συνεχώς χρήματα και απαιτούσαν να μην χάσουν τα τόσο προσοδοφόρα προνόμιά τους. Μάλιστα ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, δεν δίστασε να τραβήξει το σπαθί του μέσα στο Κυβερνείο και να ζητήσει απειλώντας τον Καποδίστρια να τον ονομάσει Μπέη της Σπάρτης (Λακωνίας) και να μεταφέρει την πρωτεύουσα του κράτους στη Σπάρτη. Αυτός φυσικά αρνείται. «Δεν ήρθα στην Ελλάδα για την οικογένεια Μαυρομιχάλη, ούτε για την οικογένεια Ζαϊμη, ούτε για την οικογένεια Κουντουριώτη. Ήρθα για όλο το λαό. Το έθνος είναι φτωχό και δεν μπορώ ν’ αφήσω να πεθάνουν από την πείνα τόσοι δυστυχισμένοι για να χορηγώ μόνο στην οικογένεια Μαυρομιχάλη».

     Η σύγκρουση με αυτό το «σύστημα» είναι που τον «καταδίκασε» σε θάνατο. Όπως και ο χρόνος που απαιτούνταν, αλλά δεν του δόθηκε. «Θέλω τον χρόνο που χρειάζονται πάντα οι Έλληνες για να διαφωνήσουν και να απορρίψουν και να μην εφαρμόσουν τίποτα απ’ όσα τους ζητούνται. Και μετά να το ξανασκεφτούν και να το δουν διαφορετικά και σιγά-σιγά να το αποδεχτούν. Και στο τέλος να το επαινέσουν. Χρειάζεται πολύς χρόνος γι’ αυτό. Και χρειάζεται κάποιος να πεθάνει. Για να μπορούν να λένε, μετά, ότι αυτός ο κάποιος ήταν ο πιο καλός».

     Δεν ξέρουμε τι θα γινόταν αν ο Καποδίστριας δεν δολοφονούνταν και συνέχιζε το έργο του. Πως θα ήταν η εξέλιξη της Ελλάδας. Η Ιστορία δεν γράφεται με «αν». Αυτό που είναι σίγουρο, είναι ότι το ξεκίνημα της ζωής αυτής της χώρας, θα ήταν διαφορετικό και μάλλον πολύ καλύτερο!

     Ο Ιωάννης Καποδίστριας, δεν έχει βρει ακόμη τη θέση που του αρμόζει. Όσα έκανε για την Ελλάδα, παραμένουν άγνωστα στους πολλούς. Στο βιβλίο αυτό, η Καρολίνα Μέρμηγκα, κάνει μια αξιόλογη προσπάθεια, να μας κάνει κοινωνούς της ζωής, του έργου, της νοοτροπίας του και του οράματός του για την Ελλάδα. Που ήθελε να την μεταμορφώσει από έναν «κρανίου τόπο» σε ένα σύγχρονο, δημοκρατικό κράτος! Με τον εξαιρετικό τρόπο που είναι γραμμένο το βιβλίο, καταφέρνει να μας μεταφέρει την ατμόσφαιρα στους χώρους όπου έδρασε αλλά και συγκρούστηκε ο Καποδίστριας, είτε πρόκειται για αυτοκρατορικές αυλές, είτε για επαύλεις και πύργους της αριστοκρατίας, είτε ακόμη και τα φτωχόσπιτα των Ελλήνων που πρωτοαντίκρισε όταν έφτασε στην Ελλάδα. Με τα προσεκτικά επιλεγμένα αποσπάσματα από τη βιβλιογραφία, αναμνήσεις αυτοπτών και επιστολές, μας δείχνει τον ατσάλινο χαρακτήρα του, που δεν φοβόταν τη δουλειά, δεν ντρεπόταν να «ζητιανέψει» αν επρόκειτο για το καλό της χώρας και φυσικά δεν δέχτηκε να πάρει ως αμοιβή ούτε έναν φοίνικα από το δημόσιο ταμείο. Έναν άνθρωπο μοναχικό εξ ανάγκης, αφού τις κρίσιμες στιγμές πήρε αποφάσεις δύσκολες για την προσωπική του ζωή. Έβαλε στην άκρη τα προσωπικά του «θέλω», αφιερώθηκε ολοκληρωτικά στην Πατρίδα και τελικά θυσίασε και τη ζωή του γι’ αυτήν. Το «Κάτι Κρυφό Μυστήριο» είναι ένα εξαιρετικό ανάγνωσμα που θα ικανοποιήσει και τον πιο απαιτητικό αναγνώστη. Ένα βιβλίο απαραίτητο, για κάθε βιβλιοθήκη που θέλει να ονομάζεται και να είναι ενημερωμένη. Στις τελευταίες σελίδες, παρατίθενται συνοπτικά βιογραφικά στοιχεία για τα πρόσωπα που αναφέρονται στο κείμενο και βιβλιογραφία.