ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ

ΚΥΠΡΟΣ 1948, Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ
ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΜΑΥΡΟΥΔΗΣ
Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ
Σελ. 668, Νοέμβριος 2020

 

     Το έκτο βιβλίο του Ε. Μαυρουδή με τίτλο «Το Ταξίδι», κυκλοφόρησε λίγο πριν το τέλος του 2020.

     Την Πέμπτη 4 Αυγούστου του 1977, φτάνει στο αεροδρόμιο της Λάρνακας με πτήση από το Ισραήλ, ένας 28χρονος δημοσιογράφος της Jerusalem Post, ελληνικής καταγωγής από τη μητέρα του. Την προηγούμενη ημέρα, είχε πεθάνει ο πρώτος πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπος Μακάριος από καρδιακό πρόβλημα, κι αυτός κλήθηκε να καλύψει δημοσιογραφικά την κηδεία. «Ο επίσημος σκοπός του ταξιδιού μου ήταν δημοσιογραφικός. Η κηδεία του προέδρου Μακαρίου, που είχε φύγει μια μέρα πριν από τη ζωή. Η ειδοποίηση από την εφημερίδα ήταν τόσο ξαφνική και έπρεπε να φύγω τόσο γρήγορα, που πρόλαβα μόνο να κάνω ένα τηλεφώνημα στη μητέρα μου. Η αναστάτωση που ένιωθα δεν με βοήθησε να μετρήσω πόση ώρα έμεινε σιωπηλή όταν ανέφερα τον προορισμό μου, αλλά η σιωπή της πρόδιδε την αμηχανία της».

     Η αμηχανία προερχόταν από το γεγονός ότι η Λίνα Μάτσα, έζησε τρία από τα πιο σημαντικά χρόνια της ζωής της στο νησί. Γεννήθηκε στην Πάτρα από εύπορη εβραϊκή οικογένεια εμπόρων. Μετά τις μουσικές σπουδές στην Πάτρα, οι δάσκαλοί της, έπεισαν τον πατέρα της να τη στείλει στη Βιέννη για περαιτέρω σπουδές, για να αξιοποιήσει το μουσικό της ταλέντο. Όμως το 1938, οι νόμοι της Νυρεμβέργης την υποχρέωσαν να επιστρέψει στην Ελλάδα. Στη διάρκεια της Κατοχής, προσπάθησαν χωρίς επιτυχία να κρυφτούν. Οι Γερμανοί συνέλαβαν όλη την οικογένεια που στάλθηκε στο Μάουτχαουζεν. Ο πατέρας, και η μητέρα εξοντώθηκαν στο στρατόπεδο. Η Λίνα κατάφερε να επιβιώσει. Ο κατά δέκα χρόνια μικρότερος αδελφός της Βενιαμίν (Μπέν), στάλθηκε στο Άουσβιτς. Αν και έπεσε στα χέρια του «περίφημου» γιατρού Μένγκελε, που χρησιμοποιούσε τους κρατούμενους σαν πειραματόζωα στα απάνθρωπα και πέρα από κάθε λογική πειράματά του, κατάφερε κι αυτός να επιζήσει. Όταν επέστρεψαν στην Πάτρα, βρήκαν το σπίτι τους να έχει καταληφθεί από την οικογένεια ενός υπηρέτη τους! Έτσι κατάλαβαν ποιος και γιατί τους κατέδωσε και πως οι Γερμανοί εντόπισαν την πολύ καλή κρυψώνα τους.

     Ο Βενιαμίν, αποφάσισε να πάει στην Παλαιστίνη, όπου οι εβραίοι προσπαθούσαν να δημιουργήσουν ένα νέο κράτος. Η  Λίνα, αν και είχε αντιρρήσεις τον ακολούθησε. Η περιοχή βρισκόταν εκείνη την εποχή υπό βρετανική κατοχή. Οι βρετανοί έκαναν ότι μπορούσαν για να αποτρέψουν αυτή τη μαζική μετανάστευση, μέχρι να οριστικοποιήσουν τον γενικότερο σχεδιασμό τους για τη Μέση Ανατολή. Οι θαλάσσιες περιπολίες ήταν συνεχείς. Έτσι το πλοίο που τους μετέφερε εντοπίστηκε και τους απαγορεύτηκε η αποβίβαση. «Στα ανοιχτά της Χάιφας οι Άγγλοι σταμάτησαν το καράβι τους και τους έσυραν στο λιμάνι. Από εκεί τους μετέφεραν σε ένα πλοίο πολεμικό. Κυκλοφόρησε η φήμη ότι θα τους γύριζαν πίσω, γι’ αυτό, όταν το πολεμικό σταμάτησε κοντά στην Κύπρο, εκείνη πήδησε στη θάλασσα αν και ο Μπεν δεν την άφηνε. Πολλοί προσπάθησαν να ξεφύγουν με αυτόν τον τρόπο. Κάποιοι πνίγηκαν. Εκείνη τη βοήθησαν κάποιοι ντόπιοι και αργότερα ξαναβρέθηκε με τον αδελφό της, που στο μεταξύ είχε μεταφερθεί στο στρατόπεδο». Αυτό ήταν ένα από τα στρατόπεδα εβραίων προσφύγων που είχαν δημιουργήσει οι βρετανοί και στα οποία οδηγούνταν όσοι συλλαμβάνονταν στην προσπάθειά τους να προσεγγίσουν την Παλαιστίνη. Η Λίνα και ο Μπεν έζησαν στην Κύπρο μέχρι το 1949, όταν κατάφεραν να μεταναστεύσουν στο νεοσύστατο κράτος του Ισραήλ. Λίγο μετά γεννήθηκε ο γιος της, ο οποίος το 1977 «επέστρεψε» στην Κύπρο για να εκτελέσει το δημοσιογραφικό του καθήκον, αλλά και για να προσπαθήσει να λύσει ένα «μυστήριο» που τον αφορούσε προσωπικά! Να βρει τον βιολογικό του πατέρα, την ταυτότητα του οποίου η μητέρα του, δεν του είχε ποτέ αποκαλύψει, όσες φορές κι αν την είχε ρωτήσει! «Για τον φυσικό μου πατέρα απέφευγε να μου μιλήσει. Όσο μεγάλωνα κι ωρίμαζα τόσο με ξένιζε η αντίδρασή της όταν την ρωτούσα γι’ αυτόν. Γύριζε το κεφάλι αλλού και δεν απαντούσε».

     Με την άφιξή του στην Κύπρο, αρχίζει να αναζητά ανθρώπους που γνώριζαν τη μητέρα του. Πιστεύει πως ίσως μέσα από τις αφηγήσεις τους, θα του αποκάλυπταν στοιχεία που θα του δώσουν την ευκαιρία να βρει επιτέλους τον πατέρα που τόσο του λείπει…

     Μέσα από την αναζήτηση, τις επαφές και τις συζητήσεις του νεαρού δημοσιογράφου, ο συγγραφέας βρίσκει την ευκαιρία να μας κάνει κοινωνούς των πολλών πτυχών του Κυπριακού. Ενός θέματος που υπήρξε ευθύς εξ αρχής προβληματικό και δύσκολο. Κάτι που οφείλεται κυρίως  στην πάγια τακτική που ακολουθούσε διαχρονικά η βρετανική εξωτερική πολιτική, του «διαίρει και βασίλευε» και που δημιούργησε προβλήματα που απασχολούν και ταλανίζουν ακόμη λαούς και χώρες. Όμως οφείλεται στο ότι κι αυτό, όπως και πολλά ακόμη ζητήματα, έπεσε θύμα του εθνικού μας σπορ! Του διχασμού. Η ελληνική και ελληνοκυπριακή πλευρά δεν είχαν ξεκάθαρη και κοινή άποψη για το τι πραγματικά θέλουν για το μέλλον. Ο καθένας είχε τη δική «ατζέντα» και προσπαθούσε να την προωθήσει. Τα κομμουνιστικά κόμματα που εμπλέκονταν (ΑΚΕΛ, ΚΚΕ) είχαν το καθένα διαφορετική προσέγγιση στο ζήτημα. Το ίδιο και η Δεξιά που τα διάφορα παρακλάδια της επιθυμούσαν διαφορετική λύση. Τελικά το 1960, ανακηρύχθηκε η Κύπρος ανεξάρτητο κράτος. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος επέλεξε αντί της διχοτόμησης που πρόκριναν οι Βρετανοί με το «σχέδιο Μακ Μίλλαν» την ανεξαρτησία. Δυστυχώς οι όροι με τους οποίους ιδρύθηκε το νέο κράτος καθιστούσαν την επιβίωσή του δύσκολη. Οι συνθήκες και το Σύνταγμα έδιναν στους Τούρκους εξουσία δυσανάλογη με τον πληθυσμό τους. Εκτός από την αντιπροεδρία, τους έδινε το 30% στο υπουργικό συμβούλιο, τον στρατό, τη δημόσια διοίκηση κλπ, έναντι πληθυσμού 18%. Αποτέλεσμα ήταν να προβάλουν συνεχώς προσκόμματα, να δημιουργούνται πολιτικές τριβές και δυσκολίες στη λειτουργία του κράτους. Το 1974, η χούντα των Αθηνών επιχείρησε πραξικόπημα εναντίον του νόμιμου προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπου Μακαρίου. Αυτό έδωσε την αφορμή στην Τουρκία να εισβάλλει στο νησί, με πρόσχημα την προστασία των τουρκοκυπρίων και να καταλάβει το 38%. Η αντίσταση που πρόβαλε η ΕΛΔΥΚ και η Εθνική Φρουρά ήταν καταδικασμένη. Η πρώτη είχε αποδυναμωθεί με ευθύνη της χουντικής κυβέρνησης και η δεύτερη ήταν διχασμένη λόγω του πραξικοπήματος. Ελλάδα και Τουρκία έφτασαν στα πρόθυρα του πολέμου. Ο οποίος ευτυχώς δεν ξέσπασε γιατί εκτός από το κόστος σε ζωές και οικονομία, η Ελλάδα θα είχε υποστεί ήττα ανάλογη του 1897, αφού όπως έδειξε η χαοτική-οπερετική επιστράτευση, δεν υπήρχε σχέδιο ή αν υπήρχε δεν λειτούργησε. Όλα αυτά όμως θα μπορούσαν να είναι τα  θέματα ενός άλλου βιβλίου!

     Το ιστορικό μυθιστόρημα «Το Ταξίδι» είναι εξαιρετικό τόσο στο «μυθιστορηματικό» όσο και στο «ιστορικό» μέρος. Με καλά δομημένους χαρακτήρες. Με επιδέξια χτισμένο μύθο, που υποστηρίζεται από δυσεύρετα ιστορικά ντοκουμέντα. Με πολύ προσεκτικές συμπληρώσεις στα κενά και τις ελλείψεις που αφήνουν τα ντοκουμέντα αυτά. Γραμμένο με τον μοναδικό τρόπο του Ε. Μαυρουδή, κρατά αδιάπτωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη και στις 660 σελίδες του. «Διδάσκει» Ιστορία, χωρίς ίχνος διδακτισμού. Με τη λύση του «μυστηρίου» της πατρότητας του ανώνυμου αφηγητή-δημοσιογράφου, να λύνεται στην τελευταία –κυριολεκτικά- σελίδα και πιο συγκεκριμένα στην προτελευταία αράδα, δίνοντας έτσι απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα του αναγνώστη. Μια μοναδική περιδιάβαση στις απαρχές των γεγονότων που οδήγησαν σ’ αυτό που ονομάζουμε Κυπριακή τραγωδία!

     Το βιβλίο περιλαμβάνει σημειώσεις που αφορούν τα ιστορικά ντοκουμέντα που χρησιμοποιήθηκαν, κατάλογο των μυθιστορηματικών χαρακτήρων και χρήσιμα βιογραφικά στοιχεία των ιστορικών προσώπων που αναφέρονται στις σελίδες του. Στην αρχή του κάθε κεφαλαίου, υπάρχουν έργα με πενάκι της ζωγράφου Σταυρούλας Βελισσαροπούλου, που έγιναν ειδικά για το βιβλίο και απεικονίζουν χώρους και τοπία στα οποία εκτυλίσσεται ένα μέρος της ιστορίας.