ΕΞΟΡΙΣΤΕΣ ΒΑΣΙΛΙΣΣΕΣ

ΑΝΝΑ ΓΡΙΒΑ
Εκδόσεις ΜΕΛΑΝΙ
Σελ.188, Ιούλιος 2021

     Με ένα μυθιστόρημα επιστρέφει στα εκδοτικά δρώμενα η Α. Γρίβα, η οποία έχει μακρά κι επιτυχημένη παρουσία στην ποίηση.

     Το 462 μ. Χ. η Ευδοξία, (κόρη του αυτοκράτορα Θεοδόσιου και της Αθηναΐδας-Ευδοκίας), πρώην αυτοκράτειρα του δυτικού τμήματος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, επιστρέφει στη γενέτειρα της, την Κωνσταντινούπολη. Ήταν για εφτά χρόνια στην Καρχηδόνα, «φιλοξενούμενη» (δηλ. όμηρος) του βασιλιά της Αφρικής Γιζέριχου, μαζί με τις δύο κόρες της. Η Ευδοξία, το 424 κι ενώ ήταν μόλις δύο ετών αρραβωνιάστηκε τον εξάδελφό της Βαλεντιανό Γ! ο οποίος ήταν τεσσάρων ετών και υποψήφιος να αναρρηθεί στον θρόνο. Αυτή ήταν μια συνηθισμένη πρακτική στις βασιλικές οικογένειες. Μέσα από τη δημιουργία- μέσω των  γάμων- συγγενικών σχέσεων, δημιουργούνταν ή ισχυροποιούνταν συμμαχίες. Παντρεύτηκαν το 437. Όμως το 455, ο Βαλεντιανός έπεσε θύμα δολοφονίας. Επειδή δεν είχε άρρενες απογόνους, έγινε μια λυσσαλέα μάχη ανάμεσα σε πολλούς υποψηφίους για τον θρόνο. Επικράτησε ο Πετρώνιος Μάξιμος. Στην Ευδοξία δόθηκαν δύο επιλογές: Ή να παντρευτεί τον Μάξιμο, ο οποίος με τον γάμο με την αυτοκράτειρα θα αποκτούσε μια επιπλέον «νομιμοποίηση» ή να εκτελεστεί! Αυτή δέχτηκε τον γάμο, αλλά παράλληλα ήρθε σε επικοινωνία με τον Καρχηδόνιο βασιλιά της Αφρικής Γιζέριχο και ζήτησε τη βοήθειά του. Αυτός άρπαξε την ευκαιρία-είναι γνωστή η εχθρότητα ανάμεσα σε Καρχηδόνα και Ρώμη- και εισέβαλε με μεγάλη δύναμη. Κατέλαβε την Ρώμη και προέβη σε τρομακτική λεηλασία. Άδειασε το παλάτι από κάθε τι πολύτιμο. Ακόμη, αιχμαλώτισε συγκλητικούς και πήρε ομήρους την Ευδοξία και τις κόρες της. Το 462, ο Λέων Α! πλήρωσε ένα μεγάλο ποσό λύτρων και τις ελευθέρωσε. Με τον τρόπο αυτό επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη μετά από εικοσιπέντε χρόνια, όπου έγινε δεκτή με τιμές από τις επίσημες αρχές αλλά και τους απλούς ανθρώπους.

     Ανάμεσα σε όσους την υποδέχτηκαν ήταν και η Φαύστα, μια από τις υπηρέτριες της οικογένειάς της, η οποία της παρέδωσε σχεδόν κρυφά, ένα δέμα. «Η Ευδοξία ξεδιπλώνει προσεκτικά το ύφασμα και μέσα του βλέπει ένα σώμα δεμένων παπύρων, υλικό παλιό, γραμμένο από άκρη σε άκρη. Αναγνώρισε τον γραφικό χαρακτήρα της μητέρας της. Στην πρώτη σελίδα γραμμένο με μεγάλα γράμματα το όνομά της: Αθηναΐδος Λεοντίου εξ Αθηνών. Πόσο παράξενο! Η μητέρα της είχε επιλέξει να υπογράψει με το πρώτο της όνομα: Αθηναΐς και όχι Ευδοκία και δίπλα το όνομα του πατέρα της και ο γενέθλιος τόπος της. Ούτε Θεοδοσίου ούτε Αυγούστα. Σαν νη μην υπήρξε ποτέ σύζυγος του Αυτοκράτορα, σαν να μην υπήρξε ποτέ Βασίλισσα». Οι πάπυροι είναι το ημερολόγιο της μητέρας της, στο οποίο κατέγραφε σημαντικά γεγονότα της ζωής της, αλλά κυρίως τα αισθήματα απογοήτευσης που της προκαλούσε η μεταχείριση που επεφύλασσε στα άτομα του φύλου της, η κοινωνία της εποχής.

     Η Ευδοκία ήταν αρχικά εθνική στο θρήσκευμα. Ήταν εξαιρετικά μορφωμένη, όντας κόρη του φιλόσοφου Λεοντίου. Μετά τον θάνατο του πατέρα της βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη κι αφού βαπτίστηκε χριστιανή, έγινε σύζυγος του αυτοκράτορα Θεοδόσιου. Αργότερα ήρθε σε σύγκρουση με την Πουλχερία, την αδελφή του αυτοκράτορα, για την οποία λεγόταν ότι αυτή ουσιαστικά διοικούσε την αυτοκρατορία. Αυτή έπεισε τον αδελφό της, ότι η σύζυγός του είχε εξωσυζυγικές σχέσεις. Αυτό σήμανε την εξορία της στην Ιερουσαλήμ, όπου έζησε για δεκαεπτά χρόνια μέχρι το θάνατό της το 460.

     Μπορεί όλα αυτά παραπέμπουν σε ιστορικό μυθιστόρημα, αλλά το «Εξόριστες Βασίλισσες» δεν είναι αυτό.  Η πρόθεση της συγγραφέως είναι να περιγράψει μέσα από τη φόρμα του μυθιστορήματος, τον αγώνα που δίνουν εδώ και αιώνες οι γυναίκες για να είναι αυτεξούσιες και να μπορούν να ορίζουν οι ίδιες την τύχη τους. «Οι θεοί με έπλασαν γυναίκα και θα πρέπει να παλέψω, να σταθώ όρθια μέσα από τρικυμίες και γκρεμούς […] δημιουργώ ζωή, ρέω γάλα και αίμα και όλους τους απόκρυφους χυμούς της ζωής. Είμαι όμως γυναίκα σημαίνει κι αυτή την υποταγή, την αιχμαλωσία, την υποχώρηση μπροστά στην αλαζονεία μιας εξουσίας που ποτέ δεν χορταίνει, την εξουσία των αντρών». Τον αγώνα να ξεφύγουν από τη μοίρα τους, που «είναι μία δίχως τέλος αιχμαλωσία».

     Ένα εξαιρετικό βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί από γυναίκες αλλά κυρίως από τους άντρες και που γίνεται τραγικά επίκαιρο. Πρώτα με την επικράτηση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν οπότε «οι γυναίκες βρέθηκαν εγκλωβισμένες σε μια σειρά «αρχών» και «ηθικών» κανόνων που τις ήθελαν υποτελείς, χωρίς δικαιώματα και αξιοπρέπεια, να μένουν δέσμιες στο σπίτι, καταδικασμένες επ’ αόριστον στη σιωπή. Τυλιγμένες επί ποινή θανάτου στην «μπούργκα», υποχρεωμένες να εγκαταλείψουν τα σχολεία και τα πανεπιστήμια, ενώ δεν έχουν δικαίωμα ούτε καν στην ιατρική περίθαλψη» (το απόσπασμα είναι από το βιβλίο του Ρεζά Γκολαμί «Χαμένες Ταυτότητες») και  μετά με τις δολοφονίες έντεκα γυναικών τους τελευταίους μήνες στην Ελλάδα!