ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗ

ΣΠΥΡΟΣ ΠΕΤΡΟΥΛΑΚΗΣ
Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ
Σελ. 493, Απρίλιος 2022

 

     Ο πολυγραφότατος και πολυτάλαντος Σ. Πετρουλάκης, συγγραφέας του μυθιστορήματος «Κατά Ιωάννη» που σας παρουσιάζω σήμερα, έχει την αξιοθαύμαστη ικανότητα να κινείται με άνεση ανάμεσα στα διάφορα λογοτεχνικά είδη με αποτέλεσμα κάθε καινούριο του βιβλίο να επιφυλάσσει εκπλήξεις για τον αναγνώστη και να είναι διαφορετικό-θεματικά-από τα προηγούμενα.

     Το «Κατά Ιωάννη» κινείται χρονικά ανάμεσα στις απαρχές του 1900 και στο σήμερα. Ο συντηρητής έργων τέχνης Σταύρος Βεγράκης καλείται από τον ηγούμενο της Ιεράς Μονής Παναγίας της Ακρωτηριανής να μεταβεί στο μοναστήρι. Του αναθέτει να φροντίσει για τη συντήρηση κάποιων αγιογραφιών-φορητών εικόνων που φυλάσσονται σε μια αίθουσα της Μονής. Το εργαστήριο συντήρησης της Μονής είναι κατάλληλα εξοπλισμένο και ο συντηρητής ξεκινά αμέσως από το «ράφι επτά», όπως του υπέδειξε ο ηγούμενος. «…αμέσως διέκρινε ότι η πρώτη εικόνα ήταν ζωγραφισμένη στην επιφάνεια που δημιουργούσαν δύο παμπάλαια ενωμένα παραθυρόφυλλα. Διόλου δεν παραξενεύτηκε, αφού γνώριζε καλά ότι οι παλιοί μοναχοί αγιογραφούσαν πάνω σε οποιαδήποτε λεία επιφάνεια έβρισκαν πρόχειρη, αφού τα υλικά σε άλλες εποχές ήταν δυσεύρετα». Ήταν μια εικόνα της Παναγίας Ελεούσας, μικρής έως μέτριας καλλιτεχνικής αξίας.

     Όταν ο Βεγράκης θα περάσει την εικόνα από το μηχάνημα με σύστημα φθορισιμετρίας ακτίνων Χ, θα νιώσει μια από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις της επαγγελματικής ζωής του. Όχι από το γεγονός ότι κάτω από την εικόνα, όπως έδειξε το μηχάνημα βρισκόταν κάποια άλλη. «…είναι συνήθης πρακτική οι αγιογράφοι να «φρεσκάρουν» παλιότερες εικόνες, δίχως ωστόσο να επεμβαίνουν στα πρόσωπα και στα χέρια των εικονιζόμενων αγίων». Η έκπληξη οφειλόταν στο ότι από κάτω κρυβόταν μια εντελώς διαφορετική εικόνα που η σύνθεση και η τεχνοτροπία της, ξεπερνούσαν κατά πολύ την εποχή της.

     Ο Βεγράκης, αφού «σώσει» την φανερή εικόνα, αρχίζει την αποκάλυψη της «κρυφής». Απεικονίζει την Παναγία να κρατά στα χέρια της τον Χριστό. «Η Παναγία της εικόνας έμοιαζε με ζωντανή νέα γυναίκα. Το πρόσωπό της αλαβάστρινο, τα χείλη της χυμώδη γυναικεία χείλη και τα μάτια της […] είναι σαν αληθινά. Δεν μπορεί αυτά να έχουν ζωγραφιστεί πριν από έναν αιώνα. Αποκλείεται! Εδώ διακρίνεται μια τέχνη ρεαλισμού που εμφανίζεται πολύ αργότερα στη ζωγραφική». Όσο αποκαλύπτει την εικόνα, παρατηρεί λεπτομέρειες που θα μπορούσαν να την χαρακτηρίσουν «βλάσφημη» και που σίγουρα θα απέτρεπαν την τοποθέτησή της σε μοναστήρι.

     Η ταυτότητα του πρωτοποριακού καλλιτέχνη παραμένει άγνωστη. Σπάνια οι αγιογράφοι υπογράφουν το έργο τους. Ούτε υπάρχει κάποιο άλλο έργο ώστε να γίνει σύγκριση και να φανεί ποιος είναι ο ζωγράφος. Μέχρι που ένα επαγγελματικό ταξίδι στη Σμύρνη, θα φέρει τον Βεγράκη μπροστά σε μια ακόμη απρόσμενη ανακάλυψη και θα του δώσει την άκρη του μίτου μιας ιστορίας που συνέβη πριν εκατό χρόνια στα Χανιά. Που παρά την τραγικότητά της- ή ίσως εξαιτίας της, αφού εξήψε τα πάθη και κόστισε ανθρώπινες ζωές-έμεινε βαθιά κρυμμένη στη συλλογική μνήμη των κατοίκων. Ένας νεαρός τότε ζωγράφος, θα διαπράξει το αδιανόητο: θα ερωτευτεί βαθιά, αυτός ο «ατελής» στο σώμα, μια μουσουλμάνα. Ένας έρωτας που μόνο αντιδράσεις θα ξεσηκώσει. Όμως αυτός και η αγαπημένη του, είναι αποφασισμένοι να πληρώσουν το τίμημα.

     Καλογραμμένο μυθιστόρημα με συναρπαστική πλοκή, σαγηνευτική γλώσσα και τρόπο γραφής, με δομή που επιτείνει το σασπένς, καλοδουλεμένους χαρακτήρες και «πινελιές» κρητικής ντοπιολαλιάς, που εισάγουν τον αναγνώστη στο κλίμα και την ατμόσφαιρα της εποχής και του τόπου όπου εκτυλίσσεται η ιστορία.