ΤΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΑΒΙΛΑ

    Λόγω θέρους, αλλά και για άλλους λόγους πιο προσωπικούς, οι αναρτήσεις που κάνω αυτό το χρονικό διάστημα  (Ιούλιος-Αύγουστος 2023) είναι κάπως... περιορισμένες. Εντόπισα όμως μια εμπεριστατωμένη κριτική του ιστορικού μυθιστορήματος του Αλέξανδρου Οικονόμου "Τα Χειρόγραφα Της Άβιλα" που έκανε η κ. Δήμητρα Τζάκη Μπεσλίκα και με την άδειά της, την αναδημοσιεύω. Για το ίδιο βιβλίο, είχα αναρτήσει παρουσίαση τον Νοέμβριο του 2022.   

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ
Εκδόσεις ΠΗΓΗ
Σελ. 422, Σεπτέμβριοσ 2022

 Τα καλύτερα ταξίδια τα κάνουμε από την καρέκλα του σπιτιού μας με ένα βιβλίο στο χέρι

«Τα χειρόγραφα της Άβιλα» του Αλέξανδρου Οικονόμου είναι ένα μυθιστόρημα, στο οποίο συνυπάρχουν και αντανακλώνται δύο εποχές, εκείνη του 15^ου αιώνα και αυτή της Δύσης του καιρού μας. Από τη μία ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να συμμετέχει σε ένα  γοητευτικό ταξίδι σε τόπους, μορφές και γεγονότα της ιστορίας της πρώιμης Αναγέννησης που ευφυώς έχουν επιλεγεί και πότε εμπλέκονται στη μυθοπλασία, πότε λειτουργούν ως το πλαίσιο της επινοημένης ζωής των χαρακτήρων του βιβλίου ή αναφέρονται υπαινικτικά. Από την άλλη έχει την δυνατότητα να παρακολουθήσει μια συναρπαστική ιστορία αποκαλύψεων στον σύγχρονο κόσμο, μέσα από την οποία ξεδιπλώνεται η ζωή του κεντρικού ήρωα  του βιβλίου.

Με «Τα χειρόγραφα της Άβιλα» ο συγγραφέας μας παίρνει μαζί του σε μια σαγηνευτική περιπλάνηση στην πρώιμη Αναγέννηση συστήνοντάς μας τον αναγεννησιακό άνθρωπο μέσα από την επινοημένη ζωή του ήρωά του. Πετυχαίνει να συσχετίσει τις δύο ιστορίες, εκείνην του 15ου αιώνα και αυτήν της σημερινής εποχής με τρόπο που  η πραγματικότητα της μιας να λειτουργεί αντανακλαστικά ως προς την άλλη.  Κι αυτό αποτελεί ένα πρόσθετο συγγραφικόπροτέρημα, καθώς δημιουργείται ένα αίσθημα αμφιθυμίας και περιέργειας, που εξάπτει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον του αναγνώστη για την πλοκή και τον τρόπο που η μία ιστορία συνυπάρχει  με την άλλη.

Αυτές οι δύο εποχές που εναλλάσσονται από κεφάλαιο σε κεφάλαιο δένουν ουσιαστικά το ιστορικό μυθιστόρημα με το αστυνομικό, το σκοτεινό μυθιστόρημα. Οι δύο εποχές και οι ιστορίες τους θα μπορούσαν να σταθούν και από μόνες τους. Η ιστορία που εξελίσσεται στο σήμερα είναι ένα νουάρ μυθιστόρημα με όλα τα χαρακτηριστικά αυτού του είδους (ήρωες ερευνητές που κινούνται στα όρια της παρανομίας, ευυπόληπτοι ακαδημαϊκοί παθιασμένοι με την παλαιογραφία και το κυνήγι θησαυρών, κυκλώματα αρχαιοκαπηλίας  και μυστήρια γυναικεία πρόσωπα πέραν κάθε υποψίας). Όλη αυτή η δράση που είναι κοσμοπολίτικη και  μάλιστα πέρα για πέρα αληθοφανής, έχει έναν στόχο: να αναδείξει μέσα από μια σειρά γεγονότα και ιχνηλασίες, τη ζωή του κεντρικού ήρωα του βιβλίου που έζησε τον 15^ο αιώνα. Αυτοί οι χαρακτήρες, οι ερευνητές του σήμερα, με αγωνιώδεις και ως τα όρια της παρανομίας περιπέτειες, θα ανασυντάξουν  και θα εγγράψουν τη ζωή του ήρωα στα λογοτεχνικά αρχεία της εποχής μας. Αυτήν την αποστολή τους έχει δώσει ο συγγραφέας.

Το βιβλίο είναι προκλητικό. Παρακινεί τον αναγνώστη, αν θέλει να ενταχθεί στην λογοτεχνική του πραγματικότητα, να ανοίξει χάρτες, να χαράξει διαδρομές, να δει τις πόλεις στις οποίες αναφέρεται, να ταυτοποιήσει ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα. Από μόνος του ο τίτλος «Τα χειρόγραφα της Άβιλα» διεγείρει μια σειρά αναζητήσεις στο επίκεντρο του αναγεννησιακού κόσμου. Κι αυτό διότι  ο συγγραφέας καταφέρνει μέσα από την μυθοπλασία να  ενώσει το δυτικό άκρο της ευρωπαϊκής Ανατολής την ώρα που με την πτώση της Κωνσταντινούπολης εδραιώνεται η Οθωμανική αυτοκρατορία στα Βαλκάνια, με την Άβιλα στο δυτικό άκρο της πρώιμης Αναγέννησης. Καταφέρνει πάνω σ΄αυτόν τον άξονα, που είναι ουσιαστικά η ρωμαϊκή Εγνατία οδός μέχρι την Ιταλία  και σε μια φανταστική  προέκτασή της μέχρι την Ισπανία,  να αναπτύξει και να ολοκληρώσει την ιστορία του ήρωά του.

Από το μότο του βιβλίου «Πολλών δ΄ ανθρώπων είδε άστεα και νόων έγνω», αλλά και από το όνομα του κεντρικού χαρακτήρα Τηλέμαχος Αργέντης, καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για την Οδύσσεια ενός μυθιστορηματικού ήρωα, τις περιπέτειές του, το ταξίδι του στη ζωή. Και πράγματι «Τα χειρόγραφα της Άβιλα» είναι ένα ταξίδι μαθητείας, ενηλικίωσης και  περιπέτειας. Συνάμα είναι μια σπουδή στη ζωή, γεμάτη εικόνες, γεύσεις, οσμές και χρώματα από τον κόσμο της πρώιμης Αναγέννησης, αλλά και συναισθήματα που εναλλάσσονται διαρκώς.Από το πρώτο κιόλας κεφάλαιο φανερώνεται και η αφηγηματική δεξιοτεχνία και ιδιαιτερότητα του συγγραφέα. Δεν του αρέσουν οι πολλές ψυχολογικές και φιλοσοφικές αναλύσεις, δεν εκβιάζει τη συγκίνηση. Όλα αυτά, αν προκύψουν, θα προκύψουν μέσα από τα γεγονότα. Οι περιγραφές του είναι συχνά κινηματογραφικές. Με ελάχιστα εργαλεία  και αδρές πινελιές, φέρνει κάθε φορά τη σκηνή μπροστά στα μάτια του αναγνώστη. Έτσι απλά, η μάχη κάτω από ένα δέντρο, η αρμύρα της θάλασσας που έρχεται από τα παράλια του Δυρραχίου και η κλαγγή σπαθιών επισημαίνουν το καταλυτικό σημείο της ιστορίας. Αργότερα στην Οχρίδα, ένα κατηφορικό δρομάκι, μια αναβαθμίδα που ακουμπά σ΄έναν τοίχο δεξιά και μια πόρτα πιο κάτω που οδηγεί σε εσωτερική αυλή σπιτιού, γίνεται το πειστικό σκηνικό μιας αγωνιώδους ερωτικής ιστορίας. Ένα επινοημένο μεσαιωνικό κτίσμα, η αχλή ενός υπό κατάρρευση ερειπωμένου μύλου στην Καρκασόν, δίνουν την υπόσχεση του χαμένου θησαυρού….

Από τα πιο αξιοπρόσεκτα σημεία του βιβλίου είναι ο χώρος που δίνει σε άγνωστες λίγο ως πολύ πτυχές της ζωής σημαντικών προσώπων της ιστορίας της εποχής, όπως είναι το φοβερό και τρομερό δίδυμο της Ισπανίας η Ισαβέλλα και ο Φερδινάνδος, ο πρώτος μέντορας του Τηλέμαχου ο Καρδινάλιος Βησσαρίωνας και η Αικατερίνη Σφόρτσα, αυτή η σπουδαία προσωπικότητα της πρώιμης αναγέννησης, που ο Μποτιτσέλι την απεικονίζει στη γέννηση της Αφροδίτη. Δίνει χώρο επίσης στους ανώνυμους μικρογράφους και αντιγραφείς που εργάστηκαν στα εργαστήρια των μοναστηριών και με την πολύχρονη εξάσκησή τους στην καλλιγραφία και στις τεχνικές της ζωγραφικής κατόρθωσαν δημιουργήσουν σπουδαίες μικρογραφίες και προ παντός να διασώσουν κείμενα που επηρέασαν την παγκόσμια σκέψη.

Αυτή η ιστορία περιπλάνησης του ήρωα  από την Αδριανούπολη με όλους τους ενδιάμεσους σταθμούς και η επιστροφή μετά στις ρίζες του στη Χίο, την  Κωνσταντινούπολη, την Εντιρνέ και τέλος στη Θεσσαλονίκη είναι ένα βιβλίο φιλίας, προδοσίας, κερδισμένων και χαμένων ευκαιριών. Ένα ταξίδι ζωής με όλα τα συμβολικά στοιχεία  που δίνει ο συγγραφέας μέσα από το μύθο και την πλοκή. Τον τρόμο και  την αγωνία για τους κινδύνους και την επιβίωση, τις υποσχέσεις του καιρού και τη λαχτάρα για το άγνωστο, την αναζήτηση του πόθου και των ηδονών, τις συγκινήσεις του πνεύματος και του σώματος, την εμπειρία της γνώσης και της σοφίας.

Και για τον αναγνώστη μπορεί να γίνει αυτό το βιβλίο εμπειρία γνώσης και  σοφίας, αν διαλέξει, να μην βιαστεί καθόλου, όπως λέει ο ποιητής, αλλά να το διαβάσει αργά και απολαυστικά, σαν ένα ωραίο ταξίδι σε τόπους ποικίλους που άλλοτε γίνονται πέρα για πέρα αντιληπτοί και άλλοτε αποτελούν το κίνητρο για τη δική μας σκέψη, έρευνα και περιπλάνηση.