ΚΑΛΝΤΕΡΙΜΙ

99 ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΗ ΣΑΛΟΝΙΚΗ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΠΟΥΖΟΣ
Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ
Σελ. 566, Μάρτιος 2023

      Πριν από λίγους μήνες κυκλοφόρησε το νέο ιστορικό μυθιστόρημα του Γ. Καλπούζου, που εκτυλίσσεται στη Θεσσαλονίκη από το δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα, έως τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου.

     Μέσα από την αφήγηση της ιστορίας μιας οικογένειας της πόλης, γίνεται μια περιδιάβαση σε όσα συνέβησαν στην πολυφυλετική Θεσσαλονίκη στο πέρασμα αυτών των χρόνων. Και η αλήθεια είναι ότι συνέβησαν πολλά και συνταρακτικά.

     Τα μέλη της οικογένειας του καραγωγέα Αντίπα, παλεύουν να κάνουν τη ζωή τους καλύτερη. Για να το πετύχουν θα εμπλακούν σε επαφές τόσο με τον υπόκοσμο, όσο και με τη λεγόμενη «καλή κοινωνία». Καθοριστική όμως για την πορεία τους, θα είναι η επιρροή των γυναικείων μελών της οικογένειας. Της αινιγματικής αν και απούσας-παρούσας Ρωξάνης, της αδικοχαμένης από την κακία των ανθρώπων Δροσιάς, της ανικανοποίητης Ιόνης, της καλόβολης Ηλιάνας που χαίρεται με το ελάχιστο που θα της δοθεί αλλά που λίγο-λίγο την κατατρώει η φυματίωση, της Ροδάμνης που κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί σε πόσο αντίθετες με τον χαρακτήρα της πράξεις θα την οδηγούσε ο πόνος και ο πόθος για εκδίκηση, της Μελανίας που απαιτεί γι’ αυτήν και για τις άλλες γυναίκες ισότιμη μεταχείριση, της Αλεξίας, της Μαιριλή και άλλων που όλες έπαιξαν τόσο σημαντικό ρόλο στην πορεία των αντρών, του Αντίπα, του Παράσχου και του Κλεάνθη.

     Ο αγώνας τους θα αποδώσει και λίγο-λίγο, γενιά με τη γενιά, η ζωή τους θα καλυτερέψει και θα αλλάξει. Παράλληλα θα αλλάξει και η πόλη στην οποία ζουν.

     Με όχημα αυτήν την ιστορία, ο Γ. Καλπούζος, μας αποκαλύπτει μια Θεσσαλονίκη εν πολλοίς άγνωστη σε όσους δεν ασχοληθήκαμε πιο εμπεριστατωμένα με την ιστορία της. Μας ξεναγεί στους λίγους μεγάλους δρόμους και στις Εξοχές με τις επιβλητικές επαύλεις που ανήκουν κυρίως σε εβραίους και ντονμέδες, αλλά και στα στενά δαιδαλώδη σοκάκια, που τα πνίγει η σκόνη το καλοκαίρι και οι λάσπες το χειμώνα, ενώ η δυσωδία από τα σκουπίδια, είναι πανταχού παρούσα. Εκεί όπου «κρύβονται» τα ύποπτα καφέ-σαντάν, οι σερβιτόρες και οι καλλιτέχνιδες των οποίων προσφέρουν εκτός από το σερβίρισμα και άλλου είδους «υπηρεσίες», τα καφενεία, τα κάθε είδους χαμαιτυπεία, όπου ανάμεσα στους θαμώνες κυκλοφορούν νταήδες, μικροκακοποιοί και αδίστακτοι μαχαιροβγάλτες. Αλλά μας βάζει και στα σαλόνια της ευκατάστατης κοινωνίας, όπου οι χοροεσπερίδες και οι δεξιώσεις, μετατρέπονται σε μιας πρώτης ευκαιρία για να κλειστούν εμπορικές συμφωνίες ή να μπουν οι βάσεις για προξενιά ανάμεσα στους νεαρούς γόνους των επιφανών οικογενειών. Μας δείχνει μια Θεσσαλονίκη, όπου είναι εμφανής ο ταξικός αλλά κυρίως ο φυλετικός-θρησκευτικός διαχωρισμός. Εβραίοι, μουσουλμάνοι και χριστιανοί μπορεί να έχουν εμπορικές επαφές και συναλλαγές, αλλά σχεδόν καθόλου κοινωνικές σχέσεις.

     Για τις αρετές του βιβλίου, θα μπορούσα να γράφω σελίδες επί σελίδων, αλλά θα σταματήσω εδώ για λόγους «οικονομίας» του κειμένου. Να συμπληρώσω μόνο, ότι εκτός από τον εξαιρετικά δομημένο μύθο, την τόσο ξεχωριστή περιγραφή της πόλης και των μεταβολών που υπέστη στο πέρασμα του χρόνου, μοναδικό είναι και το χτίσιμο της προσωπικότητας των χαρακτήρων, τόσο του πολύπλοκου Παράσχου, όσο και των άλλων που έχουν λιγότερες  βέβαια αντιφάσεις, αλλά με όλα τα καλά, τα στραβά, τα θετικά, τα αρνητικά και τις αντιθέσεις της ανθρώπινης ψυχής.

     Όσοι έχουν διαβάσει έστω κι ένα βιβλίο του Γ. Καλπούζου (βέβαια όποιος διαβάσει ένα γοητεύεται και αναζητεί και τα υπόλοιπα), αντιλαμβάνονται εύκολα την εξαντλητική κι ενδελεχή έρευνα που έχει προηγηθεί της συγγραφής. Το ίδιο συμβαίνει και στο «Καλντερίμι». Ο συγγραφέας ανασύρει γεγονότα από δεκάδες πηγές και σε συνδυασμό με τον μοναδικό τρόπο γραφής, τα μετουσιώνει σε ένα συναρπαστικό και απολαυστικό ανάγνωσμα, που θα συνεπάρει ακόμα και τον πιο απαιτητικό αναγνώστη!