ΤΕΣΥ ΜΠΑΪΛΑ

       Η Τ. Μπάιλα, γεννήθηκε στον Πειραιά. Σπούδασε Ιστορία του Ελληνικού Πολιτισμού και Μετάφραση Λογοτεχνίας. Ασχολείται με την φωτογραφία. Ατομικές εκθέσεις της, έχουν φιλοξενηθεί στο Πανεπιστήμιο Gakugei της Ιαπωνίας και στην Αθήνα. Διατηρεί στήλες λογοτεχνικής αρθρογραφίας σε διαδικτυακά περιοδικά. Έργα της: «Το Πορτραίτο Της Σιωπής» (2009, Ελληνική Πρωτοβουλία-2013, Έναστρον), «Το Παραμύθι Της Βροχής» (2011, Δοκιμάκης), «Το Μυστικό Ήταν Η Ζάχαρη» (2013, Ψυχογιός), «Ουίσκι Μπλε» (2014, Ψυχογιός), «Άγριες Θάλασσες» (2016, Ψυχογιός), «Τις Νύχτες Έπαιζε Με Τις Σκιές» (2019, Ψυχογιός), «Λέγε Με Ισμαήλ» (2022, Ψυχογιός).

    

     Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης για το βιβλίο σας «Λέγε Με Ισμαήλ»;

     Το 2019 βρέθηκα στην Κωνσταντινούπολη στο πλαίσιο του Διεθνούς Συνεδρίου για τον Αντώνη Σαμαράκη που διοργάνωσαν το Ζωγράφειο Λύκειο και τα Εκπαιδευτήρια Μαντουλίδη. Τότε είχα την ευκαιρία να δω από κοντά την προσπάθεια του ελληνικού στοιχείου να παραμείνει ολοζώντανο στην αγαπημένη αυτή πόλη. Να συνομιλήσω με τους Έλληνες εκεί, να αφουγκραστώ τους τρόπους γειτνίασης τους με τους Τούρκους πολίτες, να αντιληφθώ πόσα πολλά κοινά στοιχεία έχουν οι δυο λαοί, πόσο έχει επηρεάσει και τους δύο το γεγονός ότι μοιράζονται κοινούς τόπους πολιτισμού, ήθη και έθιμα, να περπατήσω στα σοκάκια και να δω την ομορφιά μιας πόλης γεμάτης αντιθέσεις που αγκαλιάζει τον Κεράτιο κόλπο. Έτσι η ίδια η πόλη έγινε πηγή έμπνευσης. Και προσπάθησα να δω τους κατοίκους της, να ακούσω τη φωνή τους, να δω πώς ζούσαν, Έλληνες και Τούρκοι σε μια εποχή που συντάραξε την κοινή τους Ιστορία, την περίοδο 1955-1964, από τα Σεπτεμβριανά δηλαδή μέχρι και τις απελάσεις, μια δεκαετία στην οποία ολοκληρώνεται η εκρίζωση των ρωμιών από την Πόλη.Κάπως έτσι δημιουργήθηκε ένας θίασος ανθρώπων μέσα από τις ζωές των οποίων προσπάθησα να ανασυστήσω μια ολόκληρη εποχή για να αφήσω να αναφανεί πως οι μεγάλες αξίες που συνέδεσαν τους δυο λαούς ήταν η φιλία και η ανθρωπιά σε πείσμα των διπλωματικών και των πολιτικών διεργασιών που συντάραξαν διαχρονικά την Ιστορία τους.

     Οι περιγραφές που κάνετε είναι λεπτομερείς. Κάνατε επιτόπια έρευνα; Πόσο άλλαξε η Πόλη από την εποχή στην οποία εξελίσσεται το μυθιστόρημά σας;

     Όπως είπα και πριν η επιτόπια έρευνα έγινε η αφορμή να σχηματιστεί η ιδέα αυτού του βιβλίου και να ξεκινήσει μια έρευνα πλέον μέσα από βιβλία, εφημερίδες, φωτογραφίες, μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα, έντυπο και ψηφιακό υλικό όταν επέστρεψα στην Ελλάδα. Σίγουρα η Πόλη, όπως κάθε τόπος αλλάζει δραματικά στην πάροδο των χρόνων. Είναι μια πολυφυλετική, πολυπολιτισμική πόλη που διεκδικεί ένα τεράστιο ιστορικό παρελθόν αλλά ζει πλέον σε έναν νέο αιώνα με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Είναι ωστόσο ένας γοητευτικός τόπος, μια πόλη που όπως γράφω και στο βιβλίο παραμένει πάντα με την ανατολίτικη γοητεία χωμένη στη δυτική αγκαλιά ενός κόσμου που ολοένα και περισσότερο αλλάζει.

     Τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν είναι εξ ολοκλήρου δημιουργήματα της φαντασίας σας;

     Ναι, είναι ήρωες που δημιουργήθηκαν από εμένα, ωστόσο είναι απλοί καθημερινοί άνθρωποι που θα μπορούσαν να έχουν ζήσει πράγματι στις γειτονιές της Πόλης της εποχής και να έχουν βιώσει όλα όσα περιγράφονται στο βιβλίο.

     Θέλετε να μεταφέρετε κάποιο μήνυμα με το έργο σας και ποιο είναι αυτό;

     Νομίζω πως σε όλα τα βιβλία μου αυτό που τελικά αναφαίνεται είναι η δύναμη της ανθρωπιάς, ο αγώνας του ανθρώπου να ανατρέψει με την ανθρωπιά κάθε παιχνίδι της Ιστορίας και να αναδείξει τη μεγαλύτερη αρετή του ανθρώπου που δεν πρέπει να σβήσει. Όπως η Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ είχε πει όταν διάβασε τις Άγριες θάλασσες και κρατώ πολύτιμα τα λόγια της: «στο βάθος της ιστορίας πρωταγωνιστεί ο πόνος του ανθρώπου, η πληγωμένη του καρδιά». Έτσι σε κάθε μου βιβλίο. Ο άνθρωπος μπορεί να μετατρέψει αυτόν τον πόνο σε οίστρο ζωής και να ανατρέψει τα δεδομένα. Αυτή είναι και η αόρατη κλωστή που συνδέει τα μυθιστορήματά μου.

     Η λογοτεχνία μπορεί να είναι μια κοινωνική πράξη;

     Η λογοτεχνία, όπως και κάθε τέχνη, πέρα από την αισθητική της διάσταση έχει και κοινωνική. Ο συγγραφέας δεν μπορεί να είναι ξεκομμένος από τις κοινωνικές συνθήκες της εποχής του και αυτό από μόνο του μπορεί να γίνει ένας παράγοντας έμπνευσης αλλά και εξέλιξης για τον ίδιο τον δημιουργό. Τώρα, αν με ρωτάτε αν έχει και μια κοινωνική αποστολή ταυτόχρονα, θα σας έλεγα πως ναι, έχει. Μια αποστολή στρατηγικά προσανατολισμένη προς την ελευθερία. Την ελευθερία της σκέψης, της έκφρασης, της ανανέωσης, των πνευματικών οριζόντων.

     Μπορεί η λογοτεχνία να δρομολογήσει αλλαγές σε κοινωνικό επίπεδο;  

     Μπορεί με έναν έμμεσο, ωσμωτικό τρόπο. Αλλάζοντας τον τρόπο που σκέφτεται ο άνθρωπος, τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα, τον τρόπο που προσλαμβάνουν οι αισθήσεις του τον κόσμο. «Αλλάζοντας τις συνειδήσεις», όπως έλεγε ο Οδυσσέας Ελύτης. Και αυτή είναι η μεγαλύτερη κοινωνική της αποστολή.

     Πότε καταλάβατε ότι θέλετε να γίνετε συγγραφέας;

     Όταν, παιδί ακόμα, διάβασα το πρώτο μου βιβλίο και ένιωσα τη δύναμη των σελίδων να γοητεύουν και να αλλάζουν την πραγματικότητα στην οποία ζούμε ήξερα ότι η ζωή μου θα είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τη λογοτεχνία. Η ανάγνωση έγινε για εμένα ένας οδηγός επιβίωσης και παραμένει. Η συγγραφή ήρθε σταδιακά ως αποτέλεσμα όλων αυτών.

     Ποια ήταν τα συναισθήματα που νοιώσατε, όταν πήρατε τυπωμένο το πρώτο σας έργο;

     Ανάμικτα συναισθήματα. Χαρά και φόβος μαζί, μελαγχολία, ανασφάλεια αλλά και πολλή συγκίνηση. Όσα νιώθω κάθε φορά που βλέπω έτοιμο ένα βιβλίο μου.

     Τι συμβαίνει στους ήρωες των βιβλίων σας, όταν τελειώνει η συγγραφή;

     Εξακολουθούν να είναι στη σκέψη μου πάντα. Για εμένα δεν είναι χάρτινοι ήρωες που όταν τελειώσω ένα βιβλίο ζουν πλέον μόνοι τους στη σφαίρα της αναγνωστικής διαδικασίας που ξεκινά με την έκδοσή του. Είναι άνθρωποι ολοζώντανοι, σπαρταριστοί, μαζί τους έχω περάσει ένα πολύ μεγάλο διάστημα της ζωής μου, μπορεί και χρόνια, τους έχω δει, έχω ακούσει τη φωνή τους, τις ενδόμυχες σκέψεις τους, τουςέχω πονέσει, αγωνιώ για την τύχη τους, το κυριότερο όμως τους έχω αγαπήσει βαθιά και χαίρομαι που τους γνώρισα.

     Έχετε βιώσει συναισθήματα παρόμοια με αυτά των ηρώων σας;

     Ναι, κάποια από όσα περιγράφονται είναι συναισθήματα που τα έχω βιώσει. Νομίζω συμβαίνει σε όλους τους συγγραφείς αυτό.

     Σας μοιάζει κάποιος από τους ήρωες σας;

     Σε πολλούς ήρωες μου κρύβονται στοιχεία της δικής μου προσωπικότητας που με έναν εντελώς ασύνειδο τρόπο μεταβιβάζονται σε αυτούς.

     Ποιος είναι ο πρώτος αναγνώστης των κειμένων σας;

     Ελάχιστοι αλλά πολύ δικοί μου αγαπημένοι άνθρωποι.

     Ποιος είναι ο ιδανικός αναγνώστης για σας;

     Ο αναγνώστης που θα αφεθεί στο αναγνωστικό ταξίδι με αθωότητα κι έτσι θα μπορέσει να ανακαλύψει στις σελίδες ενός βιβλίου την άρρηκτη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην κοινωνική διάσταση ενός καλλιτεχνικού δημιουργήματος και στην αισθητική απόλαυση που απορρέει από αυτό.

     Γράφοντας, έχετε ανακαλύψει πράγματα για τον εαυτό σας;

     Στην πραγματικότητα έχω ανακαλύψει έναν άλλο εαυτό. Γράφοντας έμαθα να ακούω όλα όσα έχει να μου πει. Γνώρισα τη φωνή του. Η συγγραφή είναι μια ψυχαναλυτική διαδικασία που φέρνει στην επιφάνεια πολλά πράγματα πρώτα από όλους σε εμάς τους ίδιους.

     Υπήρξε κάτι στη διάρκεια της συγγραφής που σας ανέτρεψε κάποια πεποίθηση;

     Η ίδια η γραφή είναι ένα όχημα που οδηγεί σε ψυχολογικές και συναισθηματικές ανατροπές έτσι κι αλλιώς και αυτό είναι που την κάνει μια γοητευτική διαδικασία. Η ενασχόληση μαζί της ναι, ανέτρεψε την πεποίθηση της αθωότητας στον χώρο αυτό. Πολύ γρήγορα κατάλαβα πόσο αθέμιτος είναι ο ανταγωνισμός που υπάρχει και πόσο μεγάλη υποκρισία μπορεί να κρύβεται στις σχέσεις που αναπτύσσονται.

     Σας αρέσει να συνομιλείτε με τους αναγνώστες σας;

     Φυσικά και το κάνω πάντα με πολλή χαρά. Η εποχή μας,  μας βοηθάει άλλωστε. Η ανάπτυξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης τροφοδοτούν αμφίδρομες σχέσεις επικοινωνίας που είναι εξαιρετικά πολύτιμες.

     Σε συζητήσεις με αναγνώστες, έτυχε να σας «υποδείξουν» πτυχές του έργου σας, που εσείς δεν είχατε φανταστεί ότι υπάρχουν;

     Ναι, έχει συμβεί και πραγματικά με έχει εντυπωσιάσει αυτό το γεγονός. Κάθε αναγνώστης δίνει στο έργο που διαβάζει μια άλλη διάσταση, συχνά εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, επισημαίνοντας ένα νόημα που μπορεί να μην είχε φανταστεί ο συγγραφέας και όλο αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον.

     Υπάρχει κάποιος συγγραφέας που θεωρείτε ότι σας επηρέασε;

     Ό,τι επιλεκτικά διαβάζουμε μας επηρεάζει. Ο Σεφέρης έλεγε: «είναι πολλών ανθρώπων τα λόγια μας». Σίγουρα όμως ο δημιουργός που πραγματικά άλλαξε τη ζωή μου και τη σκέψη μου είναι ο Οδυσσέας Ελύτης. Η επαφή με το έργο του με οδήγησε σε μια πολυετή μελέτη και με ανάγκασε να διαβάσω πολλά και εντελώς διαφορετικά και ανόμοια πράγματα που άλλαξαν ριζικά τον τρόπο που βλέπω γύρω μου τα πάντα. Παράλληλα, η σχέση του με την ελληνική γλώσσα έγινε ένα μεγάλο σχολείο για εμένα. Του χρωστώ πολλά.

     Είναι εύκολη ή δύσκολη διαδικασία η συγγραφή και τι είναι το γράψιμο για σας;

     Είναι μια σχεδόν επώδυνη διαδικασία, ταυτόχρονα όμως λειτουργεί λυτρωτικά γι’ αυτό και εξασκεί αυτή τη δύναμη και τη γοητεία στη ζωή μου.

     Αν και είναι πολύ νωρίς ακόμη, το βιβλίο κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες, ετοιμάζετε κάτι άλλο; Έχετε «υλικό» έτοιμο στο συρτάρι σας;

     Ποτέ δεν έχω έτοιμο υλικό στο συρτάρι μου. Και επειδή είμαι της άποψης ότι ένα λογοτεχνικό έργο αξίζει να έχει έναν αξιοπρεπή χρόνο ζωής προτιμώ κάθε φορά να αφήνω ένα βιβλίο μου να «ανασάνει». Αυτό επιτρέπει και σε μένα να μπορέσω να εργαστώ σε μια νέα ιδέα και να την παρουσιάσω όταν πραγματικά νιώθω ότι είναι έτοιμη, μεστή και αξίζει να φτάσει στον κόσμο. Συνήθως απαιτείται μια περίοδος δύο- τριών χρόνων για κάτι τέτοιο, οπότε, αν και υπάρχει κάτι που με απασχολεί ιδιαίτερα αυτή την περίοδο, είναι νωρίς να μιλήσω για επόμενο βήμα.

Σας ευχαριστώ πολύ.