ΤΑ ΧΑΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΣΤΕΛΛΑ ΣΑΛΕΜ
Εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ
Σελ. 333, Ιούλιος 2022

      Στις 15 Μαρτίου 1943, άνοιξε η αυλαία ενός δράματος, που μόνο τα τελευταία χρόνια άρχισε να αναδεικνύεται, στο βαθμό που του αρμόζει. Αναφέρομαι στον εκτοπισμό των 60.000 ελλήνων εβραίων-η συντριπτική τους πλειοψηφία ζούσε στη Θεσσαλονίκη-στα ναζιστικά στρατόπεδα και στον σχεδόν ολοκληρωτικό αφανισμό τους. Ελάχιστοι κατάφεραν να επιζήσουν και να επιστρέψουν (για να αντιμετωπίσουν εδώ άλλες περιπέτειες, την εχθρότητα από όσους καταπάτησαν τις περιουσίες τους, αλλά και από όσους προστάτευαν τους καταπατητές. Όμως αυτή είναι μια άλλη πονεμένη ιστορία).

     Από τη Θεσσαλονίκη αναχώρησαν 19 αποστολές που οδήγησαν 46.061 εβραίους, στη μεγαλύτερη πλειοψηφία τους στο Άουσβιτς. Ανάμεσα τους ήταν και 12.000 παιδιά κάτω των 16 ετών. Από αυτά ελάχιστα κατάφεραν να αποφύγουν τους θαλάμους  αερίων-τα παιδιά και οι γυναίκες ήταν από τους πρώτους που οδηγούνταν στην εξολόθρευση-και στη συνέχεια άντεξαν την σωματική και ψυχολογική καταπόνηση. Τα υπόλοιπα δολοφονήθηκαν από τις πρώτες κιόλας ώρες μετά την άφιξή τους.

     Η δικηγόρος Στ. Σαλέμ, ανέλαβε το τιτάνιο έργο να φέρει στο φως τα ονόματα των παιδιών που βρήκαν αυτόν τον τραγικό θάνατο. «Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να βρεθούν τα ονόματα των εβραιόπουλων της Θεσσαλονίκης που χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα-Shoah […] Από την Θεσσαλονίκη εκτοπίστηκαν στο Άουσβιτς και στο Μπέργκεν Μπέλσεν περισσότερα από 12.000 παιδιά». «Χώρισε» την έρευνά της σε δύο μέρη. Το πρώτο περιλαμβάνει τα παιδιά προσχολικής ηλικίας. Το δεύτερο, από το οποίο προέκυψε και το βιβλίο που κρατάμε στα χέρια μας, αφορά τα παιδιά σχολικής ηλικίας. Θέλοντας να εξάρει την αφοσίωσή της και να υπογραμμίσει τον όγκο της έρευνας που έφερε σε πέρας η συγγραφέας, ο καθηγητής Ιστορίας Τώνη Μόλχο, αναφέρει για ανάλογα βιβλία ότι «Οι συγγραφείς των έργων αυτών είναι συνήθως μέλη Πανεπιστημίων ή εδραιωμένων Ερευνητικών Κέντρων, οπότε υποστηρίζονται από τους πόρους των Ιδρυμάτων τους και ενίοτε από βοηθούς έρευνας και μεταπτυχιακούς φοιτητές. Η Στέλλα Σαλέμ εργάστηκε μόνη της, ελεύθερη από θεσμικά βάρη, αλλά και χωρίς δομές υποστήριξης. Μόνο μία συγγραφέας με αφοσίωση, πάθος και αίσθημα ηθικής δέσμευσης απέναντι στο ερευνητικό της αντικείμενο θα μπορούσε να αναλάβει για ένα τόσο μακρύ διάστημα το είδος της ενδελεχούς έρευνας που μοναχικά και ανιδιοτελώς διεξήγαγε η Στέλλα Σαλέμ».

     Η Σαλέμ, έκανε μια τεράστια έρευνα στο Ληξιαρχείο Θεσσαλονίκης για να εντοπίσει τις γεννήσεις παιδιών εβραίων που έγιναν κατά τα έτη 1925 έως 1936. Στη συνέχεια συνέκρινε τα στοιχεία που συνέλεξε με διάφορα αρχεία και δημιούργησε τον κατάλογο-ντροπή για το ανθρώπινο γένος. Τον κατάλογο των παιδιών που δολοφονήθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

     Παράλληλα από την έρευνα προέκυψαν και άλλα στοιχεία, όπως οι περιοχές που κατοικούσαν οι οικογένειες των παιδιών, αλλά και το επάγγελμα του πατέρα. Ακόμα, στο βιβλίο περιλαμβάνεται κατάλογος παιδιών που εκτοπίστηκαν και επέζησαν, που στάλθηκαν για καταναγκαστικά έργα στο Λιανοκλάδι, που διέφυγαν τον εκτοπισμό, που μετανάστευσαν στην Παλαιστίνη και τη Γαλλία, πριν από τη γερμανική Κατοχή.

     Το βιβλίο συμπληρώνουν: χαιρετισμός του Δήμαρχου Θεσσαλονίκης Κων. Ζέρβα, ένα κείμενο της Αντιδημάρχου Πολιτισμού Μαρίας Καραγιάννη, πρόλογος του καθηγητή Ιστορίας του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Φλωρεντίας και Brown University, βιβλιογραφία και λίγες φωτογραφίες.

     Ένα βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί για να γίνει η ευχή «ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ», πραγματικότητα.