60 ΓΛΩΣΣΕΣ

ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
GASTON DORREN
Μετάφραση ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΡΑΓΚΟΣ
Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
Σελ. 303, Νοέμβριος 2022

      Ο Γ. Ντορέν, είναι γλωσσολόγος, δημοσιογράφος και συγγραφέας από την Ολλανδία. Έχει γράψει επτά fiction και non-fiction βιβλία. Δύο από αυτά έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά.

     Το πρώτο έχει τίτλο «Βαβέλ» και υπότιτλο  «Ο Γύρος Του Κόσμου Σε 20 Γλώσσες» (παρουσίαση 13 Ιουλίου 2021) και αναφέρεται στις είκοσι πιο ομιλούμενες γλώσσες του κόσμου. Αυτό που παρουσιάζω σήμερα, αναφέρεται σε 60 (!!) από τις γλώσσες που ομιλούνται στην Ευρώπη. «Τόσο στην προφορική όσο και στη γραπτή μορφή τους, το πλήθος των γλωσσών στην Ευρώπη μπορεί να ακούγεται και να φαίνεται απαγορευτικό, αλλά οι ιστορίες που έχουν να πουν αυτές είναι συναρπαστικές. Το βιβλίο αυτό έχει σκοπό να μιλήσει για τις εξήντα από τις καλύτερες».

     Για να μας εισάγει στο μυστήρια και τις ιδιαιτερότητες των γλωσσών, ξεκινά από την αρχή. «Μια φορά κι έναν καιρό, πριν από χιλιάδες χρόνια (κανείς δεν ξέρει ακριβώς πότε) σ’ έναν τόπο μακρινό (κανείς δεν ξέρει ακριβώς που), ήταν μια γλώσσα που κανείς δεν μιλάει σήμερα, της οποίας το όνομα έχει ξεχαστεί, αν είχε όνομα βέβαια. Τα παιδιά μάθαιναν τη γλώσσα αυτή από τους γονείς τους, όπως τα σημερινά παιδιά δηλαδή, κι εκείνα με τη σειρά τους τη μετέδιδαν στα δικά τους παιδιά και ούτω καθεξής για γενιές και γενιές. Καθώς περνούσαν όλοι αυτοί οι αιώνες, η παλιά γλώσσα άλλαζε συνεχώς. Ήταν κάτι σαν το χαλασμένο τηλέφωνο: ο τελευταίος παίκτης ακούει κάτι πολύ διαφορετικό απ’ αυτό που είχε πει πραγματικά ο πρώτος. Εν προκειμένω, οι τελευταίοι παίκτες είμαστε εμείς».

     Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε εννέα κεφάλαια στα οποία αναλύονται θέματα που αφορούν τις ευρωπαϊκές γλώσσες. Όπως τις συγγένειες που έχουν μεταξύ τους («Σχεδόν όλες οι γλώσσες της Ευρώπης ανήκουν στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη οικογένεια γλωσσών του κόσμου με εκατοντάδες μέλη και περίπου τρία δισεκατομμύρια ομιλητές»), την ιστορία τους, αλλά και τους τρόπους διάδοσής τους. («Οι περισσότερες μεγάλες γλώσσες του κόσμου έχουν βίαιο και μιλιταριστικό παρελθόν. Τα λατινικά, για παράδειγμα, ταξίδεψαν μαζί με τις ρωμαϊκές λεγεώνες καθώς επέβαλαν την Pax Romana στη Δυτική Ευρώπη. Αντιστοίχως τα αραβικά συνόδευσαν το Ισλάμ καθώς εκπολίτιζε τους απίστους. Τα αγγλικά ήταν φυσικά η γλώσσα της Βρετανικής αυτοκρατορίας. Τα ισπανικά, τα ρωσικά και τα τουρκικά επίσης αναπτύχθηκαν κι ενισχύθηκαν χάρη στα αιματοκυλίσματα που διέπραξαν οι ομιλητές τους»).

     Άλλα κεφάλαια αναφέρονται στο λεξιλόγιο και τη γραμματική, σε γλώσσες που εξαφανίστηκαν και τις αιτίες που προκάλεσαν αυτήν την διεργασία, σε γλώσσες που κινδυνεύουν με εξαφάνιση, σε άλλες που ομιλούνται από μερικές εκατοντάδες ή χιλιάδες άτομα, αλλά αντέχουν ή κάποιες που επίσης κινδύνεψαν, αλλά επανέκαμψαν κι επανήλθαν σε χρήση. Ένα τέτοιο παράδειγμα είδα σε ταξίδι μου στην Σκωτία. Η σκωτική γαελική γλώσσα, ομιλούνταν σε όλη τη Σκωτία. Με την πάροδο των αιώνων και για διάφορους λόγους, άρχισε η χρήση της να φθίνει, ώσπου το 2001, την μιλούσαν μόνο το 1,2% των σκωτσέζων (περίπου 59 χιλ. άτομα, ενώ άλλες 35 χιλ. είχαν μερική γνώση της). Από το 2005 όμως, με Πράξη του Κοινοβουλίου της Σκωτίας, λειτουργεί πρόγραμμα αναβίωσης με αξιόλογα αποτελέσματα.

     Σε άλλο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στο έργο σημαντικών γλωσσολόγων και στην προφορά και τις διαφορές στην εκφορά των ίδιων γραμμάτων (του λατινικού αλφαβήτου) από τη μια γλώσσα σε μια άλλη.

     Τέλος προτείνονται δέκα βιβλία (όλα στα αγγλικά) για όποιον θα ήθελε να εντρυφήσει περισσότερο στο θέμα.

     Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα μελέτη, που είναι γραμμένη με χιούμορ, με εύληπτο τρόπο κι απευθύνεται στο ευρύ κοινό δηλ. σε αναγνώστες που δεν είχαμε καμιά προηγούμενη επαφή με την επιστήμη της γλωσσολογίας.