ΓΙΝΑΤΙ

Ο ΣΟΦΟΣ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΠΟΥΖΟΣ

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Σελ. 566, Μάρτιος 2018

     Το νέο μυθιστόρημα του Γ, Καλπούζου, με τίτλο «Γινάτι» κυκλοφόρησε πριν από λίγες εβδομάδες.

     Εκτυλίσσεται στην Ήπειρο, τα χρόνια λίγο μετά την απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους το 1913 και φτάνει μέχρι τα πρόσφατα χρόνια. Οι δύο κεντρικοί χαρακτήρες του μυθιστορήματος, είναι ο Ζώτος και η Χαβαή. Ο Ζώτος Φραξινός είναι ένας έφηβος 17 ετών, που ζει σ’ ένα χωριό της Ηπείρου. «Πατούσε στα δεκαεπτά, όμως έδειχνε είκοσι δύο. Ξεγελούσε πρωτίστως το μουστάκι του και η πρόωρη πυκνή τριχοφυΐα του… Καλοθώρητος, με μπόι ίσαμε ένα κι ογδόντα, με γερά μπράτσα και φαρδύ στέρνο…». Για την εποχή του θεωρείται αρκετά μορφωμένος, αφού έχει τελειώσει το Δημοτικό, το Σχολαρχείο κι έχει φοιτήσει στο Ημιγυμνάσιο της Μοσχόπολης, που στα χρόνια της ακμής της, (γύρω στα 1700) είχε 65.000 κατοίκους, κυρίως Έλληνες (σήμερα ανήκει στην Αλβανία, έχει το όνομα Βοσκοπόγιε και δεν έχει πάνω από 700 κατοίκους). Η επίθεση που δέχτηκε η πόλη το 1916 από άτακτους αλβανούς, ανάγκασε τους χριστιανούς να την εγκαταλείψουν. «Εξαιτίας τούτων των γεγονότων στράφηκε στο χωριό δίχως να ξεσκολίσει απ’ το τριτάξιο Ημιγυμνάσιο». Ενώ βοηθάει το πατέρα του στα μικρά χωράφια τους, προσπαθεί ν’ αποφασίσει για την πορεία που θέλει ν’ ακολουθήσει στη ζωή του. «Θα συνέχιζε τις σπουδές του στην Κόνιτσα, προκειμένου να γίνει δάσκαλος όπως ονειρευόταν; Δύσκολο. Αφενός λόγω οικονομικής ανέχειας, αφετέρου ένεκα της ανώμαλης κατάστασης καθώς οι Ιταλοί κατέλαβαν και την Κόνιτσα στις αρχές του μήνα». Όμως εμπλέκεται σε έναν καβγά που οδηγεί σε φόνο και για ν’ αποφύγει την αντεκδίκηση θα καταφύγει στα Γιάννενα.  Όπου προσπαθώντας να ορθοποδήσει, θα γνωρίσει τον έρωτα στο πρόσωπο της Χαβαής.

     Η Χαβαή, είναι μουσουλμάνα, μέλος της πολυπληθούς κοινότητας που ζει στην πρωτεύουσα της Ηπείρου. «Η Χαβαή παντρεύτηκε στα δεκαέξι της χρόνια τον Ρεούφ, μόνιμο Τούρκο αξιωματικό με καταγωγή από το Ουσάκ της Μικράς Ασίας και έκαμνε όνειρα για το μέλλον τους. Μουσουλμάνα Γιαννιώτισσα η ίδια, γόνος πλούσιας οικογένειας, είχε φοιτήσει στο τουρκικό Γυμνάσιο Θηλέων ή άλλως Σχολή Αλή Τζαλάλ Πασά, γνώριζε γαλλικά, τουρκικά και ασφαλώς τη μητρική της γλώσσα, τα ελληνικά. Λάμπρυναν και τον Ρεούφ η στρατιωτική του καριέρα και οι σπουδές του στη Γερμανία. Δύο εβδομάδες μετά τον γάμο τους άρχισε ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1912… Στις έξι Γενάρη 1913, η πολιορκία της πόλης συμπλήρωνε τρεις μήνες… Εκείνη τη βροχερή μέρα ήρθε και το μαντάτο ότι σκοτώθηκε ο Ρεούφ στο Μπιζάνι».

     Όταν ο Ζώτος φτάνει στα Γιάννινα, η Χαβαή είναι ήδη τέσσερα χρόνια χήρα και η μητέρα της αλλά και ο θείος της (ο πατέρας της και τα αδέλφια της έχουν πεθάνει), θέλουν να την παντρέψουν. Η ίδια δεν είναι αντίθετη στην ιδέα του γάμου, αλλά θέλει να διαλέξει η ίδια τον άντρα που θα γίνει σύζυγός της και ανταποκρίνεται στην ερωτική «πολιορκία» του Ζώτου. Μάλιστα για τον παντρευτεί θα κάνει το μεγάλο βήμα: θα αλλάξει θρησκεία, κάτι που θα τη φέρει σε ρήξη με την οικογένειά της.

     Γύρω τους κινούνται ιστορικά πρόσωπα, αλλά και δημιουργήματα της πλούσιας και γόνιμης φαντασίας του συγγραφέα: ένας αινιγματικός βαρκάρης που με τα όσα λέει «οδηγεί» τον Ζώτο να πάρει τις σωστές αποφάσεις, ο παπα-Λέρας που το όνομά του συναγωνίζεται το «ποιόν» του, οι Ιταλοί που το 1917 κατέλαβαν περιοχές της Ηπείρου, οι ρουμανόβλαχοι που ονειρεύονταν τη δημιουργία του αυτόνομου Βλάχικου Πριγκιπάτου της Πίνδου, θρασύτατοι και ανηλεείς ληστές που λυμαίνονταν την ύπαιθρο και τα βουνά, ένας κομπογιαννίτης που υποδύεται τον γιατρό, μικροκομπιναδόροι και μεγαλοκαρχαρίες που βρήκαν την ευκαιρία με την ανταλλαγή να καταπατήσουν τις μουσουλμανικές περιουσίες, γυναίκες που δεν ορρωδούν προ ουδενός προκειμένου να «περάσει το δικό τους»… Άνθρωποι που ο καθένας έχει τα δικά του μυστικά, τη δική του ιστορία, που ο συγγραφέας πλέκει με δεξιοτεχνία και την εντάσσει στον κεντρικό μύθο του βιβλίου.

      Ο εξαιρετικά δομημένος μύθος, οι στέρεοι χαρακτήρες, η προσεγμένη χρήση των πραγματολογικών στοιχείων, η τοιχογραφία μιας ολόκληρης εποχής και μιας ολόκληρης πόλης,  με τα νερά της  λίμνης να ορίζουν τις ζωές των ανθρώπων και τέλος ο μοναδικός τρόπος γραφής του Γ. Καλπούζου κάνουν το βιβλίο να ξεχωρίζει

     Ο Γιάννης Καλπούζος, με το «Γινάτι» του, μας δείχνει για μια ακόμη φορά, με τον πιο εμφατικό τρόπο, πόσο σπουδαίος συγγραφέας είναι.