ΒΑΣΩ ΤΕΡΚΕΝΛΗ

Η Βασιλική Τερκενλή γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1960 και είναι απόφοιτος του Αμερικανικού Κολλεγίου Ανατόλια. Σπούδασε νομικά στο ΑΠΘ και συμβουλευτική στο Mediterranean College. Έκανε επιμορφώσεις στο ΕΚΠΑ, στην κλινική ψυχολογία των εξαρτήσεων και στη διαχείριση διαζυγίου γονέων και στην εταιρία Alzheimer”s, στη στήριξη οικογενειών ασθενών με άνοια.

Διετέλεσε δικηγόρος, επιχειρηματίας και σύμβουλος ψυχικής υγείας. Έργα της: «Μηδενίζω Εδώ» (2021, εκδόσεις Μελάνι)

     Ποια ήταν η πηγή έμπνευσής σας για το βιβλίο σας «Μηδενίζω εδώ»;

     Βρίσκομαι σχεδόν 23 χρόνια στον χώρο της απεξάρτησης. Έχω δει ανθρώπους να χάνονται και άλλους να κερδίζουν το στοίχημα της ζωής και να εξελίσσονται με μια επώδυνη, αλλά συγκλονιστική πορεία. Όλο αυτό με επηρέασε και με γοήτευσε και ήθελα να μιλήσω για τον «δεινόσαυρο» στο σαλόνι, δίχως να γράψω μια επιστημονική μελέτη.

     Επίσης ήθελα να γράψω για τη γυναίκα, για τις ανησυχίες και τις ελπίδες μιας γενιάς. Η Γιάννα είναι μια «συλλογική» γυναίκα, μια ύπαρξη που θα συγκρουστεί και θα ανακαλύψει τον εαυτό της μέσα από μια σειρά προκλήσεων που αφορούν σχεδόν όλες τις γυναίκες της εποχής της σε κάποιο σημείο της ζωής της. Θα μιλήσει για το bodyshaming, το metoo, τον γάμο και το διαζύγιο, τη σύγκρουση γενεών και νοοτροπιών. Μια αναγνώστης ανέφερε χαρακτηριστικά : «Με βρήκα στην μάνα της, με βρήκα στην ίδια, με βρήκα στην αδελφή της, ακόμη και στον ψυχίατρο. Βρήκα στοιχεία μου σε διαφορετικά σημεία του βιβλίου».

       Θέλετε να μεταφέρετε κάποιο μήνυμα με αυτό και ποιο είναι  αυτό;

     Τα μηνύματα είναι περισσότερα από ένα. Κατ’ αρχήν ότι ο εθισμός δεν είναι μια συνθήκη που αφορά κάποιους περιθωριακούς τύπους. Έπειτα ότι ναρκωτικό δεν είναι μόνον η ηρωίνη, αλλά και η κοκαΐνη, η οποία μοιάζει να είναι κάπως απενοχοποιημένη στην Ελλάδα. Τέλος ότι κανείς δεν είναι καταδικασμένος να καταστραφεί από τα ναρκωτικά, αντιθέτως ποτέ δεν είναι πολύ νωρίς ή πολύ αργά για να σταματήσει τη χρήση αναζητώντας βοήθεια σε κάποιο πρόγραμμα που του ταιριάζει.

Όμως το βιβλίο μιλά κυρίως για τη γυναίκα της γενιάς μου, τα κοινωνικά στερεότυπα, την αντίδραση, τον φεμινισμό, την οικογένεια, τα αδιέξοδα μια πόλης και μιας εποχής στα τέλη του 20^ου αιώνα.

     Η κεντρική σας ηρωίδα η Γιάννα, βασίζεται σε πραγματικό πρόσωπο, είναι εξ ολοκλήρου μυθοπλαστικός χαρακτήρας ή είναι «σύνθεση» διαφορετικών προσώπων;

     Η Γιάννα είναι αυθύπαρκτη. Κτίστηκε σιγά σιγά καθώς έγραφα το βιβλίο. Εμπεριέχει και αυτοβιογραφικά στοιχεία, καθώς και ιστορίες άλλων ανθρώπων. Οι αντιδράσεις της στις προκλήσεις της ζωής της, όπως περιγράφεται στο βιβλίο, είναι αυθεντικά δικές της, σχεδόν αυτόνομες. Η ίδια η ηρωίδα αποκαλυπτόταν σταδιακά σε μένα καθώς γεννιόταν στην φαντασία μου μέσα από άμεσες ή έμμεσες εμπειρίες. Δεν είχα από την αρχή κάποιο πλάνο γι’ αυτήν. Άρχισα να γράφω και ξεδιπλωνόταν μπροστά στα μάτια μου.

     Μια εμπειρία στην παιδική- νεανική ηλικία είναι δυνατό να οδηγήσει κάποιον σε τόσο αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές όσο την Γιάννα;

     Η οδύνη είναι προσωπική υπόθεση. Δεν υπάρχει μέτρο αντοχής σε κανέναν. Η δυσλειτουργική οικογένεια, η αυστηρή στερεοτυπική κοινωνία, το πένθος, ο ανδροκρατούμενος ιστός των 70s- 80s (που οι σύγχρονες γυναικοκτονίες αποδεικνύουν ότι δεν είναι και τόσο παλιός), όλα αυτά μπορεί να περάσουν απαρατήρητα σε κάποιες γυναίκες και μπορεί να οδηγήσουν σε αδιέξοδα κάποιες άλλες. Ο εθισμός είναι πολυπαραγοντικός και η Γιάννα κατέγραψε στο ιστορικό της πολύ περισσότερους παράγοντες υποβολής σε αυτόν από όσους θα μπορούσε να μεταβολίσει.

     Μπορεί ένας θεραπευτής, να παραμένει αποστασιοποιημένος όταν έχει μπροστά του ένα άτομο που θεωρεί ότι αντιμετωπίζει ανυπέρβλητα προβλήματα και προσπαθεί να τα διορθώσει ή κάποια στιγμή θα «σπάσει» και θα αντιδράσει όπως και ο ψυχολόγος του δικού σας έργου;

Ο θεραπευτής αλληλεπιδρά στα πλαίσια της θεραπευτικής διαδικασίας με τον θεραπευόμενο. Έχει συναισθήματα για όσα ακούει και προσωπικές αντιλήψεις. Είναι, όμως, εκπαιδευμένος να διαχειρίζεται την προσωπική του φόρτιση και υπάρχει πάντοτε και η σχέση του με τον επόπτη του, με τον οποίο συζητά και διαχειρίζεται τέτοιες παγίδες. Να διευκρινίσω ότι ο θεραπευτής δεν διορθώνει τα προβλήματα του πελάτη του. Τον βοηθά, στο βαθμό που το επιθυμεί και το επιτρέπει ο ίδιος ο θεραπευόμενος, να διαχειριστεί τις δυσκολίες του και να ξαναδιαβάσει τη ζωή του με διαφορετική οπτική και ερμηνεία, προκειμένου να ανακαλύψει δυνατότητές του που ήταν καλά κρυμμένες. Ο θεραπευτής δεν διορθώνει, βοηθά τον θεραπευόμενο διαχειριστεί καλύτερα τη ζωή του.

    Η λογοτεχνία μπορεί να είναι μια κοινωνική πράξη;

     Φυσικά. Η τέχνη, με όλες τις μορφές της, ανέκαθεν κατέγραφε, συγκινούσε και κινητοποιούσε τους ανθρώπους. Δεν είναι τυχαίο ότι στα ολοκληρωτικά καθεστώτα καίνε τα βιβλία. Υπάρχει ένα ρητό που λέει «τον φασισμό τον πολεμάς με το βιβλίο και τον ρατσισμό με το ταξίδι».

     Μπορεί η λογοτεχνία να δρομολογήσει αλλαγές σε κοινωνικό επίπεδο;

     Και βέβαια μπορεί. Η λογοτεχνία συγκινεί, ταξιδεύει, απενοχοποιεί, ταυτίζεται και παρακινεί καθρεφτίζοντας στις σελίδες της φανερές και κρυφές σκέψεις του αναγνώστη. Δεν χρειάζεται να αντιγράψεις τη ζωή του ήρωα, η οποία μπορεί να περιέχει και ένα στοιχείο υπερβολής. Αρκεί να συγκινηθείς σε μια στιγμή, σε κάποιο γεγονός, να ερμηνεύσεις με φρέσκο τρόπο κάτι που έζησες ή που είδες για να αλλάξεις ιδέες, να συμπεριφερθείς διαφορετικά, να αγκαλιάσεις περισσότερο.

     Πότε καταλάβατε ότι θέλετε να γίνετε συγγραφέας;

     Πάντα με γοήτευαν οι λέξεις, τα παραμύθια, οι ιστορίες. Από πιτσιρίκι χανόμουν μέσα στα βιβλία, μου άρεσε πολύ να διαβάζω. Πίστευα ότι όταν μεγαλώσω θα γίνω συγγραφέας. Τα κακά νέα είναι ότι μεγάλωσα.

     Ποια ήταν τα συναισθήματα που νοιώσατε, όταν πήρατε τυπωμένο το πρώτο σας έργο;

Ήμουν εκτός σπιτιού και μου τηλεφώνησαν ότι ήρθε ένα βαρύ δέμα. Παράτησα ό,τι έκανα κι έτρεξα με τη λαχτάρα που θα έτρεχα στο πρώτο ραντεβού. Ξεκλείδωσα, έτρεξα στην κουζίνα, πήρα το ψαλίδι κι έκοψα το περιτύλιγμα με χέρια που έτρεμαν. Τράβηξα ένα βιβλίο από το δέμα, το πήρα αγκαλιά κι άρχισα να χοροπηδώ μέσα στο σπίτι. Το μύρισα, άνοιξα τυχαία σε κάποιες σελίδες και διάβασα συγκινημένη τις λέξεις μου. Απίστευτο!!!

Όπως βλέπετε, επέλεξα να μην ονομάσω τα συναισθήματά μου, αλλά να περιγράψω τις αντιδράσεις μου, όπως ακριβώς κάνω και στο βιβλίο μου.

     Τι συμβαίνει στους ήρωες των βιβλίων σας, όταν τελειώνει η συγγραφή;

      Όσο γράφω τους ανακαλύπτω, υπάρχει μια διαλεκτική διάδραση μεταξύ μας, εξελισσόμαστε παρέα, αλλά πάντοτε κρατώ δικαίωμα ζωής και θανάτου επάνω τους. Όταν τελειώσει η ιστορία τους που θέλω να διηγηθώ και απευθυνθώ στους εκδοτικούς οίκους για να προτείνω να τους εμπιστευτούν και να τους τυπώσουν, είναι σαν να πηγαίνουν στο σχολείο, σαν να δίνουν εξετάσεις. Παύουν να με χρειάζονται και ενήλικοι πια διαδραματίζουν τη δική τους πορεία μέσα στο κοινωνικό σύνολο, όταν μιλούν για τον εαυτό τους μέσα από τις σελίδες του τυπωμένου βιβλίου. Μπορεί να αγαπηθούν, μπορεί να κινητοποιήσουν, μπορεί να μισηθούν. Η διαδρομή τους πια είναι αυτόνομη. Εγώ απλά, στα πλαίσια της διαφήμισης του βιβλίου, μπορεί να μιλήσω γι’ αυτούς στο βαθμό που μου επιτρέπουν κάτι τέτοιο. Δεν δίνω περιττές πληροφορίες, θα μιλήσουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους στον αναγνώστη.

     Έχετε βιώσει συναισθήματα παρόμοια με αυτά των ηρώων σας;

     Φυσικά. Τα συναισθήματα είναι ίδια για όλους τους ανθρώπους. Αυτό που διαφέρει είναι τα γεγονότα. Οι ήρωές μου αντιδρούν συναισθηματικά στις προκλήσεις της ζωής και της θεραπευτικής σχέσης φυσιολογικά. Η Γιάννα, που έχει και τις περισσότερες διακυμάνσεις, φοβάται, χαίρεται, πονά, θυμώνει, ντρέπεται, έχει τύψεις, ποθεί, ζηλεύει. Ο γιατρός ανησυχεί, ελπίζει, συγκινείται. Έχω βιώσει όλες αυτές τις ποιότητες στη ζωή μου.

     Σας μοιάζει κάποιος από τους ήρωές σας;

     Και οι δύο βασικοί ήρωες. Υπάρχουν κομμάτια μου μέσα και στους δύο.

     Ποιος είναι ο πρώτος αναγνώστης των κειμένων σας;

Δεν είναι ένας συγκεκριμένος. Για το βιβλίο αυτό, όπως και για το επόμενο που ήδη έχω γράψει, επέλεξα κάποια άτομα να το μοιραστώ καθώς το έγραφα. Προτίμησα να είναι διαφορετικές προσωπικότητες μεταξύ τους και να μην γνωρίζονται. Είναι τα άτομα στα οποία αφιερώνω τις ευχαριστίες μου στο τέλος του βιβλίου.

     Γράφοντας, έχετε ανακαλύψει πράγματα για τον εαυτό σας;

     Πράγματι, η ίδια η συγγραφή του βιβλίου με ταρακούνησε και λειτούργησε σαν μια ιδιότυπη ψυχοθεραπευτική σχέση ως προς εμένα. Πολλές φορές συγκινήθηκα με τις σκέψεις μου, τρόμαξα με την φαντασία μου, δοκίμασα τα όρια και τις αντοχές μου ως προς τις απόψεις μου.

     Υπήρξε κάτι στη διάρκεια της συγγραφής που σας ανέτρεψε κάποια πεποίθηση;

Όχι δεν ένιωσα κάποιου είδους ανατροπή. Ωστόσο βίωσα βαθύτερη επικύρωση και ενσυναίσθηση ως προς τους ήρωές μου και τις ενέργειές τους. Στο δεύτερο βιβλίο μου, που είναι πολυπληθές με παράλληλες ιστορίες ηρώων που μοιραία θα συναντηθούν, ένιωσα και συμπόνεσα ακόμη και τους αντιπαθητικούς ήρωές μου.

Στην πραγματικότητα ο συγγραφέας λέει μια ιστορία που βρίσκεται μέσα του, κτίζεται και παίρνει μορφή με την δική του φαντασία. Καθώς ξεδιπλώνεται επηρεάζεται από αυτήν, αλλά δεν ανατρέπεται. Οι εσωτερικές αλλαγές μου συμβαίνουν σταδιακά, σχεδόν ανεπαίσθητα, καθώς γράφω. Δεν βιώνω την συγγραφή ως μια επαναστατική δράση, αλλά ως μια εξελικτική διαδικασία ωριμότητας.

     Σας αρέσει να συνομιλείτε με τους αναγνώστες σας;

     Πάρα πολύ. Θα ήθελα να είχα μεγαλύτερη αλληλεπίδραση μαζί τους, να δεχτώ ερωτήσεις, να απαντήσω σε απορίες. Δυστυχώς δεν έχω συχνά αυτή τη δυνατότητα.

     Σε συζητήσεις με αναγνώστες, έτυχε να σας «υποδείξουν» πτυχές του έργου σας, που εσείς δεν είχατε φανταστεί ότι υπάρχουν;

     Σε κάποιες περιπτώσεις, ναι. Υπάρχουν άνθρωποι που είδαν πτυχές των ηρώων ή ταυτίστηκαν με στοιχεία που δεν φανταζόμουν ότι θα ανακάλυπταν. Ωστόσο στενοχωριέμαι όταν αντιμετωπίζουν το βιβλίο ως μια ιστορία που έχει σχέση με τα ναρκωτικά. Το βιβλίο με αφορμή την απεξάρτηση, θίγει πάρα πολλά άλλα ζητήματα, όπως είναι το metoo, ο γάμος και το διαζύγιο, η μητρότητα, η ασθένεια, η βία ή η ψυχρότητα στην οικογένεια. Είναι ένα βιβλίο, που όπως μου είπε ένα άνδρας αναγνώστης, τον βοήθησε να κατανοήσει καλύτερα τις γυναίκες.

     Υπάρχει κάποιος συγγραφέας που θεωρείτε ότι σα επηρέασε;

     Οι συγγραφείς που μου αρέσουν πάρα πολύ, γράφουν εντελώς διαφορετικά από εμένα. Μου αρέσουν λυρικές πένες. Το βιβλίο μου έχει πολλά χαρίσματα, όμως είναι σκληρό, σχεδόν ωμό σε κάποιες περιγραφές. Ο τρόπος γραφής μου είναι τόσο αυθεντικός που αναρωτήθηκα κι εγώ η ίδια αν υπάρχει αναγνωστικό κοινό για κάτι τόσο αιχμηρό. Οι συγγραφείς που αγαπώ με επηρέασαν ως προς το ότι κάθισαν και τόλμησαν να αποτυπώσουν μια ιστορία στο χαρτί. Από το «Στο ντιβάνι» του IrvinYalom, το οποίο είχα διαβάσει πριν από πολλά χρόνια απνευστί, εμπνεύστηκα το να κτίσω την ιστορία της Γιάννας μέσα από μια διαδικασία ψυχοθεραπείας. Ο Yalom βέβαια στο βιβλίο του μιλά περισσότερο για τις εσωτερικές μάχες του θεραπευτή, εγώ επέλεξα να επικεντρωθώ στην θεραπευόμενη.

     Είναι εύκολη ή δύσκολη η συγγραφή και τι είναι το γράψιμο για σας;

     Ούτε εύκολη, ούτε δύσκολη. Είναι μια αυτονόητη διαδικασία. Έγραφα πολύ πριν γράψω βιβλίο. Έγραφα ημερολόγια ταξιδιών, σημειώσεις, εντυπώσεις καθημερινότητας. Έγραφα σε χαρτάκια, στα περιθώρια των βιβλίων που διάβασα, σε τετράδια, παντού και πάντα υπάρχει στυλό κοντά μου. Για μένα το γράψιμο είναι εσωτερική ανάγκη και μορφή έκφρασης.

     Αν και είναι πολύ νωρίς ακόμη, το βιβλίο κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες, ετοιμάζετε κάτι άλλο; Έχετε «υλικό» έτοιμο στο συρτάρι σας;

     Όπως ήδη προανέφερα, το δεύτερο βιβλίο μου είναι ήδη έτοιμο. Διαδραματίζεται σε δύο πόλεις, Θεσσαλονίκη και Κωνσταντινούπολη και αφορά στη σύγχρονη εποχή. Είναι πολυπληθές, με παράλληλους βίους περισσότερων ηρώων. Θα το προωθήσω στους εκδοτικούς οίκους αφού πρώτα το «Μηδενίζω εδώ» χαράξει την πορεία του.

Επίσης, ήδη κάνω έρευνα και συλλέγω στοιχεία για το τρίτο βιβλίο μου. Πιθανόν να τολμήσω ένα ιστορικό μυθιστόρημα που θα αφορά στην ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923, από την περιοχή της Καππαδοκίας. Αυτό είναι κάτι που θα το ήθελα πολύ. Ελπίζω να το καταφέρω.

 
Σας ευχαριστώ πολύ!