Η ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΟΥ

DENIS GUEDJ
Μετάφραση ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ
Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ
Σελ. 438, Δεκέμβριος 2021

      Δέκα χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση κυκλοφορεί σε νέα μετάφραση και με διαφορετικό τίτλο το μυθιστόρημα του Ν. Γκετζ «Η Μέτρηση Του Μεσημβρινού» (αρχικός τίτλος «Επιχείρηση Μεσημβρία»).

     Το 1792 στο Παρίσι η Γαλλική Επανάσταση βρίσκεται στο αποκορύφωμα της. Η Εθνοσυνέλευση σε μια από τις συνεδριάσεις της, λαμβάνει μια σημαντική απόφαση με την οποία επιχειρείται να μπει τάξη στο χάος των μονάδων μέτρησης που χρησιμοποιούνταν και παρουσίαζαν μεγάλη ασυμβατότητα από περιοχή σε περιοχή, δυσκολεύοντας έτσι σημαντικά το εμπόριο. «Ανταποκρινόμενη στα αιτήματα που διατυπώθηκαν στα τετράδια παραπόνων του 1789, αλλά και στη Γενική Συνέλευση των Τάξεων, που ζητούσαν σε όλη τη Γαλλία να μην υπάρχει παρά «ένας πήχης, ένα πόδι, μοναδικά σταθμά κι ένα μέτρο», η Επανάσταση αποφάσισε να ομογενοποιήσει τα πάντα. Θέσπισε ένα μοναδικό κι ενιαίο σύστημα μέτρησης που διευκόλυνε τις ανταλλαγές και τη διαφάνεια των εμπορικών συναλλαγών».

     Όμως σύμφωνα με τα κελεύσματα της επανάστασης, αυτή η νέα μονάδα, δεν έπρεπε να εξυπηρετεί μόνο την ενότητα του συστήματος μέτρησης, αλλά να αφορά και την οικουμενικότητα, να είναι δηλ. ένα εγχείρημα αφιερωμένο «σε όλους τους λαούς, σε όλες τις εποχές». Για να γίνει η επιλογή αυτού του συστήματος, αποφασίστηκε να συνδεθεί με αναλλοίωτα αντικείμενα. Κάτι που δεν θα ήταν αυθαίρετο και θα έχει διαρκή αποδοχή. «Ποιος όμως πέρα από τη Φύση διαθέτει αυτά τα χαρακτηριστικά; Και μέσα στη Φύση, ποιος, πέρα από την ίδια τη γήινη τη σφαίρα, μπορεί να είναι καλύτερος εγγυητής της αναλλοιότητας, της οικουμενικότητας, της αιωνιότητας; Όλα ήταν έτοιμα: η εποχή, οι άνθρωποι, οι θεσμοί, τα τεχνικά μέσα. Ήρθε λοιπόν η επίσημη στιγμή του ορισμού. Διακήρυξαν ότι η νέα μονάδα μετρήσεως του μήκους θα ήταν ένα τμήμα της γήινης σφαίρας: «ένα τεσσαρακοντάκις εκατομμυριοστό ενός γήινου μεσημβρινού»!»

     Για να έρθει σε αίσιο πέρας αυτό το έργο, η Εθνοσυνέλευση έδωσε εντολή σε δύο αστρονόμους, τους πολίτες (όπως είχε καθιερωθεί να αποκαλούνται οι Γάλλοι, αφού η προσφώνηση «κύριος» είχε καταργηθεί) Πιέρ Μεσέν και Ζαν Μπατίστ Ντελάμπρ, να μετρήσουν την απόσταση ανάμεσα στους μεσημβρινούς που διέρχονταν από την Δουνκέρκη και τη Βαρκελώνη. «Για να υλοποιήσουν αυτό το τεράστιο σχέδιο, είχαν επιλεγεί ο Μεσέν και ο Ντελάμπρ, δύο αστρονόμοι και μέλη της Ακαδημίας. Καθένας θα ξεκινούσε από το ένα άκρο του τόξου και θα συναντιόταν στο Ροντέζ […] Πόσο θα διαρκούσε αυτή η αποστολή; Οι πιο αισιόδοξοι μιλούσαν για ένα χρόνο. Ο Μεσέν εκτίμησε ότι θα απαιτούνταν τουλάχιστον δύο. Στην πραγματικότητα κανείς δεν ήξερε. Ούτε αυτοί, που, στην Εθνοσυνέλευση, την είχαν εγκρίνει, ούτε αυτοί που, στην Ακαδημία, είχαν θέσει τις θεωρητικές της βάσεις, ούτε αυτοί που, στην Επιτροπή Μέτρων και Σταθμών την είχαν σχεδιάσει».

     Σύντομα γίνεται φανερό ότι όλοι οι υπολογισμοί του χρόνου υλοποίησης, θα πέσουν έξω. Το ταξίδι των δύο επιστημόνων και των βοηθών τους, μετατρέπεται σε περιπέτεια. Οι δύο άντρες, εκτός από τη δυσκολία του ανάγλυφου του εδάφους και των δυσπρόσιτων και αφιλόξενων εκτάσεων που έπρεπε να διασχίσουν, είχαν να κάμψουν και την δυσπιστία των κατοίκων και των τοπικών αρχών των χωριών στα οποία σταματούσαν για να πραγματοποιήσουν τις μετρήσεις τους, αλλά και την πολιτική ρευστότητα που επηρέαζε το έργο τους.

     Μέσα από την κινηματογραφική αφήγηση του τιτάνιου έργου των δύο επιστημόνων, ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει ακόμα, σκηνές από την καθημερινή ζωή στις επαρχίες της επαναστατημένης Γαλλίας, αλλά και των αλλαγών και των μεταλλάξεων που υφίσταται η ίδια η Επανάσταση, η οποία άλλαξε ριζικά την πορεία της σύγχρονης Ιστορίας και που χαρακτηρίζεται από πολλούς ιστορικούς ως ένα από τα κορυφαία γεγονότα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ακόμη μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, περνούν προσωπικότητες της πολιτικής, του πνεύματος και της τέχνης εκείνης της εποχής.