ΕΝΑ ΟΝΕΙΡΟ, ΔΥΟ ΧΡΩΜΑΤΑ

KATHRYN STOCKETT

Μετάφραση: ΑΣΠΑΣΙΑ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗ

Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ

Σελ. 579, Νοέμβριος 2010

     Το πρώτο μυθιστόρημα της νέας αμερικανίδας συγγραφέως που παρουσιάζω, αναφέρεται στις φυλετικές διακρίσεις στις ΗΠΑ. Σε μια εποχή-καμπή για το ζήτημα (αρχές της δεκαετίας του '60), σε μια από τις πιο "σκληροπυρηνικές" πολιτείες, το Μισισιπή. Στο Τζάκσον του Μισισιπή, τρεις γυναίκες πρόκειται να κάνουν ένα ασυνήθιστο βήμα.

     Η Γιουτζίνια Φίλαν, (που όλοι ξέρουν με το παρατσούκλι Σκίτερ), έχει μόλις επιστρέψει στο σπίτι της, μετά την αποφοίτησή της από το πανεπιστήμιο. Μπορεί να μόχθησε τέσσερα χρόνια για να πάρει το πτυχίο, αλλά η μητέρα της, θα νιώσει ικανοποίηση μόνο όταν η Σκίτερ, φορέσει βέρα. Στην παρούσα φάση όμως, αυτό είναι το τελευταίο πράγμα που απασχολεί τη Σκίτερ. "Ποτέ δεν θα μπορέσω να πω στη μητέρα πως θέλω να γίνω συγγραφέας. Θα το θεωρήσει άλλο ένα πράγμα που μ' εμποδίζει να συνταχτώ με τα παντρεμένα κορίτσια".

     Η Έιμπιλιν, είναι μια μαύρη υπηρέτρια (ή "βοήθεια" όπως αποκαλούν στο Νότο τις οικιακές βοηθούς), που μετά τα θάνατο του γιου της, ζει μόνη στη συνοικία των μαύρων. Είναι αφοσιωμένη στο κοριτσάκι που φροντίζει. "Η Μέι Μόμπλεϊ, γεννήθηκε ένα πρωινό του Αυγούστου, το 1960. Αγιογεννημένα τα λέγαμε εκείνα τα μωρά. Λοιπόν, να τι κάνω: φροντίζω λευκά μωρά. Μαγειρεύω κιόλας και καθαρίζω. Δεκαεφτά μωρά έχω αναθρέψει μέχρι σήμερα. Ξέρω πως να τα κοιμίζω, πως να τα ησυχάζω, πως να τα βάζω να κάτσουν στο κανάτι, πριν ακόμα η μαμά τους σηκωθεί από το κρεβάτι". Κι ας ξέρει πως όταν φτάσει η ώρα του αποχωρισμού, η καρδιά και των δυο θα ραγίσει.

     Η Μίνι, η καλύτερη φίλη της Έιμπιλιν, είναι η πρώτη μαγείρισσα σε όλη την πολιτεία, αλλά δεν μπορεί να κρατήσει τη γλώσσα της. "Στέκομαι στην πίσω βεράντα αυτής της λευκής κυρίας και λέω μέσα μου "μη βγάλεις άχνα Μίνι". Πρέπει να θυμάμαι να κρατάω τη γλώσσα μου και να κρατάω πισινές". Επειδή όμως συχνά δεν κρατάει την υπόσχεση που δίνει στον εαυτό της, εξίσου συχνά χάνει τη δουλειά της και δυσκολεύει τη ζωή της επταμελούς οικογένειάς της.

     Αυτές οι τρεις γυναίκες ετοιμάζονται να κάνουν κάτι που θα ταράξει την κοινωνία όχι μόνο του Τζάκσον και της πολιτείας του Μισισιπή, αλλά ολόκληρων των ΗΠΑ. Η ιδέα είναι της Σκίτερ. Να γράψουν ένα βιβλίο, για το πως βλέπουν οι μαύρες υπηρέτριες τα λευκά αφεντικά τους. "Ιστορίες για το πως είναι να δουλεύεις για τις οικογένειες των λευκών". Βέβαια τα πράγματα στην αρχή, δεν είναι ρόδινα για τη Σκίτερ. Οι υπηρέτριες, παρά τις διαβεβαιώσεις της ότι θα αλλάξει τα ονόματα ώστε να μην αναγνωρίζονται, φοβούνται και εισπράττει από παντού αρνήσεις. "Στο δρόμο για το σπίτι, θέλω να χτυπήσω το κεφάλι μου στον τοίχο, που πίστεψα πως απλώς θα μπω μέσα και θα αρχίσω να μαζεύω απαντήσεις". Όμως σύντομα, πείθει την Έιμπελιν αρχικά και τη Μίνι στη συνέχεια, κάμπτει τις αντιρρήσεις τους και αυτές αρχίζουν να μιλούν. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά καταφέρνουν να πείσουν μια "στρατιά" γυναικών, που μόλις υπήρχαν ως φυσική παρουσία, να μιλήσουν. Να αποκτήσει η φωνή τους δύναμη. Και καταφέρνουν να γεμίσουν περηφάνια και ελπίδα την κοινότητα των μαύρων.

     Ένα βιβλίο-που σύντομα θα γίνει ταινία-τρομακτικά επίκαιρο, τώρα, που η ελληνική κοινωνία, βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα πρόβλημα, αυτό του ρατσισμού, που έχει σαφείς αναλογίες, με το θέμα που πραγματεύεται το βιβλίο.

     Η Κάθριν Στόκετ, γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Τζάκσον του Μισισιπή. Μετά την αποφόιτησή της από το πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα, με πτυχίο στην αγγλική φιλολογία και στη δημιουργική γραφή, μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, όπου εργάστηκε στην έκδοση και την προώθηση περιοδικών για εννιά χρόνια. Αυτό είναι το πρώτο της μυθιστόρημα.

Την Τετάρτη 16 Φεβρουαρίου 2011, στην εκπομπή Σελιδοδείκτης, που μεταδίδεται στις 17.οο από το κανάλι Πανόραμα TV, θα παρακολουθήσετε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον συγγραφέα και πρώην διευθυντή του Ινστιτούτου Βιβλίου και Ανάγνωσης κ. Βασίλη Καραγιάννη.

ΓΚΟΥΛΑΓΚ. Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ANNE APPLEBAUM
Μετάφραση ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΣΙΤΣΑ
Εκδόσεις ΙΩΛΚΟΣ
Σελ. 740, Δεκέμβριος 2009

     Το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα, αποτελεί μια όσο το δυνατό πληρέστερη και εξαντλητική μελέτη για το δίκτυο των στρατοπέδων που ονομάστηκαν Γκουλάγκ: "...του αχανούς δικτύου στρατοπέδων εργασίας που ήταν κάποτε διάσπαρτα απ' άκρη σ' άκρη στη Σοβιετική Ένωση..." Η συγγραφέας, χρησιμοποιώντας νέες πηγές και την προσωπική της ιστορική έρευνα, αναλαμβάνει να παρουσιάσει μια πλήρως τεκμηριωμένη εξιστόρηση του συστήματος στρατοπέδων από τις απαρχές του, μέχρι την κατάρρευσή του. Παρουσιάζει χρονολογικά την ιστορία των στρατοπέδων, καθώς και τη λογική που φαινόταν να διέπει τη δημιουργία, την επέκταση και τη διατήρησή τους.

     Η ιστορία τους ξεκινά από τον 17ο αιώνα. "Οι πρώτες μορφές Γκουλάγκ ανάγονται στην τσαρική Ρωσία, στις ομάδες καταδίκων που δούλευαν στη Σιβηρία από τον 17ο μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Στη συνέχεια πήρε τη σύγχρονη και περισσότερο οικεία μορφή του, σχεδόν αμέσως μετά τη Ρωσική επανάσταση..." Το 1929, ο Στάλιν, αποφάσισε να επεκτείνει το σύστημα των στρατοπέδων, όχι μόνο για να χρησιμοποιήσει τα καταναγκαστικά έργα των κρατουμένων, προκειμένου να επιταχύνει την εκβιομηχάνιση της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά και για να εκμεταλλευτεί τις φυσικές πλουτοπαραγωγικές πηγές των απέραντων, ακατοίκητων σχεδόν και απομακρυσμένων βόρειων περιοχών της χώρας. Στο τέλος της δεκαετίας του '30, στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, βρίσκονταν και στις 12 ζώνες ώρας της Σοβιετικής Ένωσης.

     Το σύστημα συνέχισε να εξαπλώνεται στη διάρκεια του πολέμου, φτάνοντας στο αποκορύφωμά του, στις αρχές της δεκαετίας του '50. Από το 1929 μέχρι το θάνατο του Στάλιν το 1953, περίπου 18 εκατομμύρια άνθρωποι πέρασαν από το αχανές αυτό δίκτυο στρατοπέδων. Υπολογίζεται ότι περίπου 4,5 εκατομμύρια, δεν επέστρεψαν ποτέ πίσω στους οικείους τους.

     Το Γκουλάγκ μετατράπηκε με τον καιρό σε ένα σχεδόν αυτόνομο οργανισμό, με δικούς του νόμους, συνήθειες, πνευματική παραγωγή, παραδόσεις, γλωσσικό ιδίωμα -μια ιδιότυπη αργκό των στρατοπέδων και σύστημα ηθικών κανόνων. Η συγγραφέας, στα κεφάλαια του βιβλίου, εξετάζει πως ήταν η ζωή μέσα στο πλαίσιο αυτού του φρικιαστικού συστήματος, πως εργάζονταν οι κρατούμενοι και πως κατάφερναν να επιβιώσουν. Ερευνά τους φρουρούς και τους δεσμοφύλακες, τη φρίκη των μεταγωγών μέσα σε βαγόνια μεταφοράς ζώων, την παράξενη φύση των συλλήψεων και των προσαγωγών των κρατουμένων στη δικαιοσύνη με τρόπο που γίνονταν μόνο στη Σοβιετική Ένωση, τον αντίκτυπο του Β! Παγκ. Πολέμου, τις σχέσεις ανάμεσα σε διαφορετικές εθνοτικές και θρησκευτικές ομάδες, τους δραπέτες, όπως επίσης και τις αναπάντεχες και ασυνήθιστες για τα δεδομένα της εποχής, εξεγέρσεις που σημειώθηκαν τη δεκαετία του 1950.

     Καταλήγοντας εξετάζει το ενοχλητικό ερώτημα, γιατί το θέμα του Γκουλάγκ, συνέχισε να καλύπτεται με το πέπλο του μυστηρίου στην ιστορική μνήμη τόσο της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, όσο και της ίδιας της Δύσης.

     Το βιβλίο είναι ένα επίτευγμα έρευνας αλλά και ηθικού απολογισμού, το οποίο τοποθετεί το Γκουλάγκ στο επίκεντρο του πλαισίου εκείνου που θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τα τεκταινόμενα της ταραγμένης ιστορίας του 20ου αιώνα.

     Η έκδοση περιλαμβάνει φωτογραφικό υλικό, εκτεταμένη διεθνή βιβλιογραφία, ευρετήριο αρχείων και προσώπων που έδωσαν προσωπικές συνεντεύξεις στη συγγραφέα, γλωσσάρι και ευρετήριο ονομάτων.

     Η Αν Απλμπάουμ, γεννήθηκε τον Ιούλιο του 1964 στην Ουάσιγκτον. Μετά τις σπουδές της στο πανεπίστήμιο Yale και το London School Of Economics της Οξφόρδης, εργάστηκε ως δημοσιογράφος Έχει εργαστεί ως συντάκτρια εξωτερικών ειδήσεων και βοηθός συντάκτη για το περιοδικό "Spectator" του Λονδίνου, ως ανταποκρίτρια στη Βαρσοβία για τον "Economist" όπως επίσης και για πολλές βρετανικές εφημερίδες. Δουλειά της έχει δημοσιευτεί στις σελίδες των "New York Review Of Books", "Foreign Affairs" και "Wall Street Journal". Αυτό τον καιρό είναι αρθρογράφος και μέλος της ομάδας σύνταξης της "Washington Post". Είναι παντρεμένη με τον Υπουργό Εξωτερικών της Πολωνίας και συγγραφέα Ράντοσλαβ Σικόρσκι και έχουν δύο παιδιά. Άλλα έργα της "Between East And West: Across The Borderlines Of Europe" και "Gulag Voices : An Anthology".