Η ΜΑΜΗ ΤΟΥ ΧΑΡΕΜΙΟΥ

ROBERTA RICH

Μετάφραση ΕΦΗ ΚΑΛΛΙΦΑΤΙΔΗ

Εκδόσεις ΩΚΕΑΝΙΔΑ

Σελ. 377, Φεβρουάριος 2015

     Τη «συνέχεια» του βιβλίου «Η Μαμή Της Βενετίας», σας παρουσιάζω σήμερα.

     Η Χάνα και ο Ισαάκ Λεβί, μετά τις περιπέτειες που πέρασαν στη Βενετία και τη Μάλτα, αποφασίζουν το 1578 να εγκατασταθούν στην Κωνσταντινούπολη. Στην Οθωμανική αυτοκρατορία, σε αντίθεση με τη χριστιανική Ευρώπη, υπάρχει πλήρης ανεξιθρησκία. Αν πληρώνεις κανονικά τους φόρους που σου αναλογούν, τον σουλτάνο δεν τον νοιάζει ποιόν Θεό πιστεύεις. «Η Κωνσταντινούπολη ήταν η αρχή μιας νέας ζωής για τη Χάνα και τον Ισαάκ. Είχαν χρησιμοποιήσει τα δουκάτα που είχε φέρει η Χάνα από τη Βενετία για να αγοράσουν το καινούριο τους σπίτι. Σ’ αυτή την πόλη, οι Εβραίοι μπορούσαν να έχουν ιδιοκτησίες στην κατοχή τους. Και ήταν ακόμα πιο εκπληκτικό το γεγονός ότι ο Οθωμανικός Νόμος επέτρεπε στις παντρεμένες γυναίκες να έχουν τη δική τους περιουσία».

     Ο Ισαάκ ασχολείται με τη σηροτροφία και το εμπόριο μεταξωτών υφασμάτων, ενώ η τέχνη της Χάνα γίνεται γνωστή στην Πόλη και συχνά καλείται στο παλάτι του σουλτάνου Μουράτ Γ!, για να βοηθήσει στις δύσκολες περιπτώσεις που προέκυπταν στο χαρέμι.

     Ένα βράδυ καλείται στο παλάτι (αυτό που σήμερα είναι γνωστό ως Τοπ Καπί) από τη Βαλιντέ Νουρμπανού, τη Βασιλομήτορα. (Που σύμφωνα με ορισμένους βιογράφους, ήταν κόρη Ενετών ευγενών που ζούσαν στην Πάρο). Αυτή της αναθέτει εμπιστευτικά το καθήκον να διαπιστώσει την παρθενία μιας μικρής και όμορφης Εβραίας χωριατοπούλας, της Λεία. Την Λεία είχαν απαγάγει οι γνωστοί για την κτηνωδία τους Γιουρούκοι από το χωριό της, το οποίο λεηλάτησαν και κατέστρεψαν,, αφού πρώτα δολοφόνησαν όλους σχεδόν τους κατοίκους. Στη συνέχεια πουλήθηκε σε Άραβες σωματέμπορους που τη μετέφεραν σε σκλαβοπάζαρο της Κωνσταντινούπολης. Εκεί την είδε ο Αρχιευνούχος, που την αγόρασε για το χαρέμι-το οποίο σε κάποιες περιόδους είχε μέχρι 1200!! κορίτσια. Η Λεία τράβηξε την προσοχή του σουλτάνου και η βαλιντέ είδε με καλό μάτι το ενδιαφέρον αυτό. Ο Μουράτ Γ! που τότε ήταν 32 χρονών θεωρούνταν μεσήλικος σύμφωνα με τα δεδομένα της εποχής (οι 50ρηδες ήταν ήδη… γέροι). Είχε νόμιμη σύζυγο τη Σαφιγιέ. Αυτή του είχε δώσει ένα γιο, τον Μεχμέτ (Μωάμεθ) Γ!, του οποίου η υγεία ήταν ασταθής. Η ανάγκη για έναν ακόμη-ή και περισσότερους πρίγκιπες- ήταν επιτακτική. Αλλά η Σαφιγιέ είχε άσχημες εγκυμοσύνες και δεν μπορούσε να προσφέρει τον επόμενο πρίγκιπα. Από την άλλη η βαλιντέ ήταν πεπεισμένη ότι η Σαφιγιέ είχε δεμένο με μάγια τον Μουράτ και γι’ αυτό δεν ενδιαφέρονταν, ούτε μπορούσε να «λειτουργήσει» με άλλες γυναίκες, οπότε έκανε ότι περνούσε από το χέρι της, για να διατηρήσει αυτό το ενδιαφέρον.

     Η Χάνα λυπήθηκε αυτό το ομόθρησκό της κορίτσι που αν δεν ήταν παρθένα θα διώχνονταν από το χαρέμι και θα κατέληγε στα χειρότερα πορνεία του λιμανιού και διαβεβαιώνει ότι ήταν ανέγγιχτη-ενώ δεν ήταν-θέτοντας σε κίνδυνο όχι μόνο τη δική της ζωή, αλλά και τη ζωή της οικογένειάς της. Να αναφέρω εδώ ένα ενδιαφέρον στοιχείο. Ο Μουράτ σε κάποια στιγμή «ξεμπλόκαρε» και έγινε πατέρας 28! παιδιών, 19 από τα οποία δολοφονήθηκαν από τον γιο του Μεχμέτ, μόλις ανέλαβε την εξουσία (κάτι που αποτελούσε συνηθισμένη πρακτική τόσο στη Βυζαντινή όσο και την Οθωμανική αυτοκρατορία). Επίσης δολοφονήθηκαν και 12 έγκυες «οδαλίσκες», που κυοφορούσαν τα παιδιά του πατέρα του δηλ. ετεροθαλή αδέλφια του.

     Πολύ καλό βιβλίο, που αν και αποτελεί συνέχεια άλλου, διαβάζεται και αυτόνομα. Δεν είναι απαραίτητο ο αναγνώστης να έχει διαβάσει το πρώτο. Απλώς θα κατανοήσει καλύτερα κάποιες λεπτομέρειες που όμως δεν είναι σημαντικές. Μέσα από την εξέλιξη του μύθου, δίνει πολλές λεπτομέρειες για τη ζωή στο χαρέμι, τις σχέσεις εξουσίας που αναπτύσσονταν,  και τις ίντριγκες και συνωμοσίες που εξυφαίνονταν. Είναι ακόμη πλούσιο σε λεπτομέρειες για τη ζωή στο παλάτι και περιλαμβάνει ολοζώντανες περιγραφές της Πόλης, που δίνουν την αίσθηση στον αναγνώστη ότι βρίσκεται εκεί: στο κέντρο του κόσμου. 

ΑΛΗΘΕΙΑ

PETER TEMPLE

Μετάφραση ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΕΤΣΟΣ

Εκδόσεις ΤΟΠΟΣ

Σελ. 435, Νοέμβριος 2014

     Το μυθιστόρημα «Αλήθεια», ανήκει στα αστυνομικά βιβλία που μου αρέσει να διαβάζω, αφού είναι κάτι παραπάνω από μια απλή αστυνομική ιστορία.

     Ξεκινά-όπως κάθε αστυνομικό που... σέβεται τον εαυτό του-με την ανακάλυψη ενός εγκλήματος. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, αφορά την εύρεση σε πολυτελές συγκρότημα κατοικιών της Μελβούρνης, του πτώματος μιας νεαρής κοπέλας. «Ήταν ξαπλωμένη πάνω στον σάκο διακομιδής σε στάση ανάπαυσης γιόγκα-τα πόδια σε διάσταση, οι παλάμες προς τα πάνω, τα νύχια των ποδιών βαμμένα κατακόκκινα, μακριά πόδια, αραιές τρίχες εφηβαίου, μικρά στήθη». Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις πρόκειται για ανθρωποκτονία. Τις έρευνες αναλαμβάνει ο επιθεωρητής Στίβεν Βιλάνι, επικεφαλής του Τμήματος Ανθρωποκτονιών. Αλλά οι υποθέσεις που ανακύπτουν δεν σταματούν εδώ. Ο Βιλάνι και οι άνθρωποί του, έχουν να αντιμετωπίσουν καθημερινά και μια νέα πρόκληση.

     Αν είχαμε μπροστά μας μια απλή αστυνομική ιστορία, η παρουσίαση θα μπορούσε να σταματήσει εδώ. Όμως όπως γράφω και πιο πάνω, αυτό το μυθιστόρημα είναι κάτι περισσότερο. Κι αυτό το παραπάνω έχει να κάνει με τη σκιαγράφηση της προσωπικότητας και των παθών του βίου του επιθεωρητή. Ο οποίος εκτός από τα προβλήματα που του θέτουν με τη δράση τους οι εγκληματίες της Μελβούρνης, έχει να αντιμετωπίσει και τα προσωπικά του. Να καταφέρει να βρει την ισορροπία, χωρίς να του στρίψει. Έχει μόλις χωρίσει με τη γυναίκα του. Η μικρή του κόρη γυρνά με κακές παρέες κι έχει φύγει από το σπίτι και νιώθει ένοχος γι’ αυτό. Ο πατέρας του ζει σε ένα αγρόκτημα που κινδυνεύει από τις πυρκαγιές που μαίνονται σε κοντινές περιοχές, αλλά αρνείται να μετακινηθεί σε ασφαλέστερο σημείο. Ο Βιλάνι με τον πατέρα του έχει και άλλα «θέματα». Που αφορούν τον τρόπο που τον μεγάλωσε. Επειδή τον όρισε προστάτη των μικρότερων αδελφών του, όσο αυτός έλειπε στα δρομολόγια που έκανε με τη νταλίκα του. Τα παιδιά ήταν ορφανά από μητέρα και παρά το γεγονός ότι ο Στίβεν τα κατάφερε με τον καλύτερο τρόπο, δεν ένιωσε ποτέ το πατρικό χάδι και δεν άκουσε ούτε μια κουβέντα επιδοκιμασίας. Κοντά σ’ αυτά, έχει και ηθικά προβλήματα. Η προοπτική  ανέλιξής του σε υψηλά κλιμάκια της αστυνομίας, τον αναγκάζει να έχει επαφές με την οικονομική ελίτ της Μελβούρνης, κάτι που δεν το θέλει καθόλου. Γιατί υποψιάζεται ότι αυτές οι επαφές δεν θα του βγουν σε καλό και ίσως να τον αναγκάσουν να υποκύψει σε πιέσεις ώστε να είναι πιο “χαλαρός” στην εκτέλεση των καθηκόντων του, όταν σε κάποιες υποθέσεις εμπλέκονται μέλη αυτής της ελίτ.

     Ο Βιλάνι λοιπόν, έχει να παλέψει με πολλούς εχθρούς. Εξωτερικούς και εσωτερικούς. Ο Τεμπλ, περιγράφει με μοναδική διεισδυτικότητα τις εσωτερικές διαδρομές του επιθεωρητή, χωρίς να παραλείπει να κρατά σε εγρήγορση τον αναγνώστη με την εξέλιξη των υποθέσεων που αναλαμβάνει να λύσει ο ήρωας του με τους συνεργάτες του. Μια επισήμανση μόνο προς τους αναγνώστες του βιβλίου. Λίγη προσοχή στα ονόματα και τα υποκοριστικά των χαρακτήρων του βιβλίου, αφού είναι πολλοί και μπορεί να τον μπερδέψουν. 

Ο ΜΑΥΡΟΣ ΟΡΛΩΦ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΑΪΤΑΝΟΣ

Εκδόσεις ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ

Σελ. 457, Νοέμβριος 2014

     Το νέο μυθιστόρημα του Γ. Γαϊτάνου, αναφέρεται στην πολύ σημαντική για τη Μακεδονία χρονιά του 1905, όταν όλοι οι βαλκανικοί λαοί, επικουρούμενοι από τους συμμάχους τους στην Ευρώπη, προσπαθούσαν να δημιουργήσουν τις συνθήκες και να αποκτήσουν ερείσματα, που θα τους επέτρεπαν να διεκδικήσουν την περιοχή, μετά την διαφαινόμενη διάλυση του Μεγάλου Ασθενούς, δηλ. της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

     Το 2008, ο Δημήτρης Πορφυρογένης, συνταξιούχος δικηγόρος Αθηνών, γίνεται κάτοχος του ημερολογίου ενός προγόνου του. Πρόκειται για τον Ιωάννη Προφυρογένη του Δημητρίου, υπαλλήλου του Υπουργείου Εξωτερικών, που το 1905, εστάλη στη Μακεδονία, για να επιβλέψει τον απρόσκοπτο εξοπλισμό των ελληνικών ανταρτικών σωμάτων που δρούσαν στην περιοχή. Παρά τις αντιρρήσεις του («Πρέπει να ομολογήσω ότι δεν τυγχάνω ένθερμος θιασώτης του πατριωτισμού»), τελικά πείθεται να μεταβεί υπό κάλυψη. «Τοιουτοτρόπως εγεννήθη το καινουργές όνομά μου: Γιούρι Αλεξάντροβιτς Βόλγκοβόι. Ρώσος αντιπρόσωπος των ραπτομηχανών Σίνγκερ». Αφού πέρασε μια εκπαίδευση λίγων εβδομάδων, μέσω Βόλου και δια θαλάσσης κατευθύνεται στη Θεσσαλονίκη.

     Την «περιπέτειά» του αυτή, καταγράφει σε ένα ημερολόγιο, το οποίο το ξεκινά στο Βόλο στις 17 Νοεμβρίου 1905, ενώ η τελευταία εγγραφή γίνεται στις 30 Νοεμβρίου του ιδίου έτους. Η τήρηση του ημερολογίου, εκτός της καταγραφής των τρεχόντων γεγονότων, τον βοηθά να αναλογιστεί και να καταγράψει όλη τη ζωή του και τη στάση του απέναντι στη ζωή,  με συχνά φλας-μπακ. Ακόμη μέσω των εγγραφών, μας δίνει μια εξαιρετική περιγραφή της κοσμοπολίτικης τότε Θεσσαλονίκης.

     Δυστυχώς για τον Πορφυρογένη, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως τα περίμενε. Την εποχή αυτή, στη Θεσσαλονίκη βρίσκεται «κάθε καρυδιάς καρύδι». Ο καθένας παίζει το δικό του παιχνίδι και φροντίζει να εξυπηρετήσει τα δικά του συμφέροντα. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα κρυψίνοιας, κι επειδή είναι και άμαθος, του είναι δύσκολο να ξεχωρίσει εχθρούς και φίλους, με αποτέλεσμα να εγκλωβιστεί σε αντιπαλότητες που του είναι δύσκολο να κατανοήσει και να αποκωδικοποιήσει για να διαμορφώσει ανάλογα τη στάση και τις αντιδράσεις του.  

     Ενδιαφέρον βιβλίο, αν κι εγώ βρήκα δύο σημεία που έχω τις αντιρρήσεις μου. Το πρώτο είναι ο όγκος του. Θα μπορούσαν να λείπουν κάποιες σελίδες που θα το έκαναν πιο «σφιχτοδεμένο». Το δεύτερο είναι η αιφνίδια αλλαγή της γλώσσας. Αν κι αιτιολογείται, δεν με πείθει η αιτιολόγηση αυτή. Παρ’ όλα αυτά, το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα και απεικονίζει με αρκετή ακρίβεια, το κλίμα και την ατμόσφαιρα του τόπου και του χρόνου. 

Ο ΔΟΚΤΩΡ Ψ ΚΑΙ ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΤΟΥ

ΣΩΤΗΡΗΣ ΠΑΣΤΑΚΑΣ

Εκδόσεις ΜΕΛΑΝΙ

Σελ. 205, Μάιος 2015

     Πριν από λίγες μέρες, κυκλοφόρησε το καινούριο βιβλίο του ποιητή, συγγραφέα και ψυχίατρου Σωτήρη Παστάκα, που περιλαμβάνει μια σειρά κειμένων με τη μορφή «αφηγημάτων», (όπως τα χαρακτηρίζει κι ο ίδιος ο συγγραφέας τους), με κάποιες από τις αναμνήσεις του από την επαγγελματική του ζωή. Περιλαμβάνει ακόμη σκέψεις, κρίσεις κι απόψεις του, για θέματα που αφορούν την κοινωνία και την ψυχιατρική επιστήμη.

     Όλα αυτά τα γράφει κλείνοντάς μας συνωμοτικά το μάτι, χαμογελώντας πονηρά και αφού τα διανθίσει με χιούμορ και αυτοσαρκασμό. Δεν είναι δηλ. οι «βαρετές», στεγνές  επιστημονικές αναμνήσεις ενός ψυχίατρου, αλλά ολοζώντανες ιστορίες που συνέβησαν μέσα κι έξω από τα θεραπευτήρια.

     Ένα πράγμα που κάνει από την αρχή εντύπωση στον αναγνώστη, είναι ότι ο Σωτήρης Παστάκας δεν συναγελάζεται ιδιαίτερα με το «σινάφι» του (πλην ελάχιστων φωτεινών εξαιρέσεων). Αντίθετα προτιμά να κάνει παρέα (και να τα πίνει όταν το φέρνει η ώρα) «με μουσικούς, ζωγράφους, ποιητές, ηθοποιούς, πρεζάκια, φυλακόβιους και θεότρελους».

     Ένα άλλο πράγμα που κάνει εντύπωση, είναι με το πόση αγάπη και η τρυφερότητα, γράφει για τους ασθενείς που πέρασαν από τα χέρια του. Στους οποίους έδωσε όση βοήθεια μπορούσε-και ακόμη περισσότερο-και από τους οποίους πήρε. Όπως το «μάθημα» αλληλεγγύης και μεγαλοψυχίας, από τον Παύλο Σιδηρόπουλο. «Από εκείνη την περίοδο λοιπόν, βλέποντας την αρχοντιά του Παύλου στην καθημερινή του ζωή, την απεριόριστη αγάπη του για όλα τα παιδιά και τη συγκατάβασή του στα ανθρώπινα, την απόλυτη συγχώρεση στα πάθη και τα λάθη των ανθρώπων, την κατανόηση και των πιο άσχημων και αψυχολόγητων συμπεριφορών, την έμπρακτη συμπαράστασή του στις ανάγκες του άλλου, είτε χαρίζοντας το δερμάτινο σακάκι του που το έβγαζε και το περνούσε στις πλάτες του άλλου να ζεσταθεί, είτε να μοιράζεται τον καφέ και το τσιγάρο του, μου έχει μείνει ένα πράγμα: ότι ο Πρίγκιπας μας συγχωρούσε όλους και μας δινόταν ανιδιοτελώς. Αν δεν τον είχα γνωρίσει, δεν θα μπορούσα να πιστέψω το απόλυτο μεγαλείο του». 

     Το «Ο Δόκτωρ Ψ…», είναι ένα βιβλίο που κάνει τον αναγνώστη να σκεφτεί πολλά ζητήματα, αλλά επίσης του φτιάχνει τη διάθεση και χάρη στη γραφή και το χιούμορ του, τον κάνει πολλές φορές να χαμογελάσει και να περάσει απολαυστικές ώρες διαβάζοντάς το.